1924
urte
1924 (MCMXXIV) asteartez hasitako bisurtea izan zen, 2. milurteko 924. urtea, XX. mendeko 24.a eta 1920ko hamarkadako 5.a.
| 1924. urtea | |
|---|---|
| Kronologia | |
| Mendeak | XIX.a • XX.a • XXI.a |
| Hamarkadak | 1900(e)koa • 1910(e)koa • 1920(e)koa • 1930(e)koa • 1940(e)koa |
| Urteak | 1921 • 1922 • 1923 • 1924 • 1925 • 1926 • 1927 |
| Beste egutegi batzuetan | |
| Gregoriotar egutegia | 1924 MCMXXIV |
| Ab urbe condita | 2677 |
| Armeniar egutegia | 1373 ԹՎ ՌՅՀԳ |
| Bahá'í egutegia | 80 – 81 |
| Bengaliar egutegia | 1331 |
| Berber egutegia | 2874 |
| Egutegi budista | 2468 |
| Myanmarko egutegia | 1286 |
| Bizantziar egutegia | 7432 – 7433 |
| Koptoen egutegia | 1640 – 1641 |
| Etiopiar egutegia | 1916 – 1917 |
| Hebrear egutegia | 5684 – 5685 |
| Egutegi hinduak | |
| Bikram Samwat | 1980 – 1981 |
| Shaka Samvat | 1846 – 1847 |
| Kali Yuga | 5025 – 5026 |
| Iraniar egutegia | 1302 – 1303 |
| Islamiar egutegia | 1342 – 1343 |
| Japoniar egutegia | Taishō 13 (大正13年) |
| Korear egutegia | 4257 |
| Thailandiar eguzki egutegia | 2467 |
| Holozeniar egutegia | 11924 |
Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!
Gertaerak aldatu
Urtarrila aldatu
- Urtarrilaren 3 - Mexikoko Méridan Felipe Carrillo Puerto Yucatángo gobernadore sozialista fusilatu zuten, bere anaiekin batera (Edesio, Benjamín eta Wilfrido) eta bederatzi kolaboratzailerekin.
- Urtarrilaren 6 - Izarra Kirol Elkartea sortu zen Lizarran.
- Urtarrilaren 12 - Gopinath Sahak Ernest Day tiroz hil zuen, Charles Tegart Kalkutako polizia-burua zela pentsatuta. Egunean bertan atxilotu zuten[1].
- Urtarrilaren 20tik urtarrilaren 30era - Kuomintangen Lehen Kongresu Nazionala ospatu zen Txinan, Sobietar Batasunarekin eta Txinako Alderdi Komunistarekin aliantza politika abiatzeko erabakiarekin.
- Urtarrilaren 21 - Alexander Cambridge, Athloneko lehen Earl Hegoafrikar Batasunako Gobernadore Orokor izendatu zuten, eta Afrikako Hegoalderako Goi Komisarioa[2].
- Urtarrilaren 22 - Ramsay MacDonald Erresuma Batuko Lehen Ministro izendatu zuten, Erresuma Batuko Alderdi Laboristak izandako lehenengoa[3].
- Urtarrilaren 25 - Lehen aldiz Neguko Olinpiar Jokoak ospatu ziren, 1924ko Neguko Olinpiar Jokoak, Alpeetako Chamonix hirian[4].
- Urtarrilaren 26 - bost egun lehenago Vladimir Lenin hil ostean, Petrogrado hiriaren izena aldatu zuten, Leningrado ezarriz. 1991ean itzuli zen San Petersburgo izatera[5].
- Urtarrilaren 27 - Italiako Erresumaren eta Serbiarren, Kroaziarren eta Esloveniarren Erresumaren artean Erromako Ituna sinatu zen, Fiume (gaur egungo Rijeka) hiriaren banaketa zehaztuz.
Otsaila aldatu
- Ku Klux Klan talde arrazista estatubatuarra iritsi zen gailurrera, kideen kopuruari dagokionez, 1.5 milioitik 4 milioira pasatzen
Martxoa aldatu
- Martxoaren 16: Italian Fiumeko Estatu Askea anexionatu zuen.
Apirila aldatu
- Apirilaren 1: Adolf Hitlerrek bost urteko kartzela zigorra jaso zuen Municheko Putscha antoaltzeagatik. Zortzi hilabete egin zituen.
- Apirilaren 6: 1924ko Italiako hauteskunde orokorretan faxistek botoen 2/3 jaso zituzten.
Maiatza aldatu
Ekaina aldatu
- Ekainaren 10: Italiar faxistek Giacomo Matteotti lider sozialista bahitu era erail zuten Erroman.
Uztaila aldatu
Abuztua aldatu
- Abuztuaren 16: Dawes Plana onartu zen, Aliatuen Ruhren okupazioarekin amaitzeko proposamena, Alemaniak gerrako ordainak betetzeko konpromisoarekin.
Iraila aldatu
Urria aldatu
Azaroa aldatu
Abendua aldatu
Arte eta kultura aldatu
- Urriaren 15 - André Bretonek "Lehen manifestu surrealista" aurkeztu zuen.
- Thomas Mann idazle alemaniarrak "Mendi magikoa" eleberria argitaratu zuen.
- George Gershwin musikari estatubatuarrak konposatu zuen "Rhapsody in Blue", eta 4 urte geroago "An American in Paris".
Zientzia eta teknologia aldatu
- Ekainaren 1a - Ford automobilgintza enpresak bere 10.000.000. autoa eraiki zuen.
- Azaroaren 23 - Edwin Hubblek azaldu zuen Andromeda, lehenago nebulosatzat hartzen zena, beste galaxia bat zela, eta Esne Bidea ez dela unibertsoko galaxia bakarra[6].
Kirolak aldatu
- 1924ko Neguko Olinpiar Jokoak (Chamonix, Frantzia; urtarrilaren 25a - otsailaren 4a):
- Jatorrian, Neguko Kirolen Astea deituak eta 1924ko Udako Olinpiar Jokoen zati bezala antolatuak, ondoren, Nazioarteko Batzorde Olinpikoak, Neguko I. Olinpiar Jokoak bezala izendatu zituen.
- Joko hauetan ez zen izan euskal herritar kirolaririk.
- 1924ko Udako Olinpiar Jokoak (Paris, Frantzia; maiatzaren 4a - uztailaren 27)a:
- 42 Euskal herritarrek hartu zuten parte 8 kiroletan, Espainiako eta Frantziako selekzioekin.
- Maiatzaren 18a - Euskal Mendizale Federazioa sortu zuten Elgetan, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako mendi-elkarteek sustatuta, "Federación Vasco-Navarra de Alpinismo" izenarekin.
- Ottavio Bottecchia italiarrak Frantziako Tourra irabazi zuen, eta hurrengo urtean errepikatu zuen.
Jaiotzak aldatu
Urtarrila aldatu
- Urtarrilaren 1a - Jacques Le Goff, frantziar historialaria (h. 2014).
- Urtarrilaren 1a - Francisco Macías Nguema, Ekuatore Gineako diktadorea (h. 1979).
- Urtarrilaren 1a - Genichi Taguchi, japoniar ingeniari eta estatistikaria, kalitatearen kudeaketan egindako ekarpenengatik ezaguna (h. 2012).
- Urtarrilaren 2a - Boni Fernandez, bilbotar txistularia (h. 2009).
- Urtarrilaren 3a - André Franquin, belgikar komikilaria (h. 1997).
- Urtarrilaren 4a - Alime Abdenanova, sobietar espioia (h. 1944).
- Urtarrilaren 7a - Anna Maestri, italiar aktorea (h. 1988).
- Urtarrilaren 8a - Paul Moritz Cohn, alemaniar matematikaria (h. 2006).
- Urtarrilaren 9a - Walkiria Terradura, Italiako emakume partisano antifaxista (h. 2023).
- Urtarrilaren 10a - Max Roach, estatubatuar bateria-jotzailea (h. 2007).
- Urtarrilaren 10a - Eduardo Txillida, donostiar eskultorea, euskal herritar eskultore famatuena (h. 2002).
- Urtarrilaren 11 - Roger Guillemin, frantziar-estatubatuar mediku endokrinologoa.
- Urtarrilaren 13a - Paul Feyerabend, austriar filosofoa (h. 1994).
- Urtarrilaren 13a - Roland Petit, frantziar dantzaria eta koreografoa (h. 2011).
- Urtarrilaren 14a - Carole Cook, estatubatuar aktorea (h. 2023).
- Urtarrilaren 18a - Italo Terzoli, italiar zinema zuzendari eta gidoigilea (h. 2008).
- Urtarrilaren 19a - Jean-François Revel, frantziar kazetari, filosofo eta idazlea (h. 2006).
- Urtarrilaren 20a - Yvonne Loriod, frantziar pianista (h. 2010).
- Urtarrilaren 21a - Benny Hill, ingeles aktore eta umorista (h. 1992).
- Urtarrilaren 22a - J. J. Johnson, estatubatuar jazz tronbonista, konpositore eta moldatzailea (h. 2001).
- Urtarrilaren 25a - Tomás Mac Giolla, irlandar errepublikar politikaria (h. 2010).
- Urtarrilaren 25a - Joxe Ulibarrena, euskal herritar eskultore, etnografo eta sustatzaile kulturala (h. 2020).
- Urtarrilaren 26a - Henri Pichette, frantziar idazlea (h. 2000).
- Urtarrilaren 28a - Marcel Broodthaers, belgikar olerkari, zinemagile eta artista (h. 1976).
- Urtarrilaren 29a - Luigi Nono, italiar musikagilea (h. 1990).
- Urtarrilaren 30a - Lloyd Alexander, estatubatuar idazlea (h. 2007).
Otsaila aldatu
- Otsailaren 1a - Maria Josefa Navascues, Pepita, gipuzkoar erraketista (h. 2011).
- Otsailaren 3a - E. P. Thompson, britainiar historialari eta idazlea (h. 1993).
- Otsailaren 8a - Pedro Apellaniz, euskal atleta, xabalina jaurtiketan aditua (h. 2013).
- Otsailaren 8a - Khamtai Siphandon, Laosko presidentea.
- Otsailaren 10a - Alexis Etxekopar, zuberoar kanta egilea (h. 2005).
- Otsailaren 19a - Amale Arzelus, gipuzkoar euskaltzalea eta irrati esataria (h. 2015).
- Otsailaren 19a - Lee Marvin, estatubatuar aktorea (h. 1987).
- Otsailaren 20a - Evelyn Pielou, britainiar zientzialaria (h. 2016).
- Otsailaren 20a - Gloria Vanderbilt, estatubatuar artista, idazle, aktore, moda-diseinatzaile eta socialitea (h. 2019).
- Otsailaren 21a - Thelma Estrin, estatubatuar informatikaria, ingeniaritza biomedikoan eta sistema adituetan aitzindaria (h. 2014).
- Otsailaren 21a - Robert Mugabe, Zimbabweko presidentea, gutxiengo zurien aginteari amaiera eman zion askapen mugimenduaren buruzagietako bat (h. 2019).
- Otsailaren 23a - Allan McLeod Cormack, hegoafrikar-estatubatuar fisikaria, 1979ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1998).
- Otsailaren 23a - Claude Sautet, frantziar zinema-zuzendaria (h. 2000).
- Otsailaren 24a - Jokin Inza, EAJko militante abertzalea eta Radio Euskadiren sortzaileetakoa (h. 2008).
- Otsailaren 26a - Ákos Császár, hungariar matematikaria, topologoa eta unibertsitateko irakaslea (h. 2017).
- Otsailaren 27a - Patria Mirabal, Mirabal ahizpetako bat (h. 1960).
- Otsailaren 29a - Carlos Humberto Romero, El Salvadorko presidentea (h. 2017).
Martxoa aldatu
- Martxoaren 1a - Édouard Caillau, euskal aktore eta umorista (h. 1990).
- Martxoaren 2a - Jose Maria Goikoetxea Aizkorbe, nafar musikagilea (h. 2017).
- Martxoaren 3a - Johnson Aguiyi-Ironsi, Nigeriako presidentea (h. 1966).
- Martxoaren 3a - Tomiichi Murayama, Japoniako Lehen Ministroa.
- Martxoaren 4a - Alcira Soust Scaffo, uruguaitar idazlea, poeta eta maistra (h. 1997).
- Martxoaren 6a - Sarah Caldwell, estatubatuar antzerki enpresaburua, orkestra zuzendaria eta musikaria (h. 2006).
- Martxoaren 6a - Ottmar Walter, alemaniar futbolaria (h. 2013).
- Martxoaren 7a - Kōbō Abe, japoniar eleberrigile eta antzerkigilea (h. 1993).
- Martxoaren 7a - Eduardo Paolozzi, eskoziar eskultorea, Pop-art delakoaren aitzindarietako bat (h. 2005).
- Martxoaren 8a - Anthony Caro, ingeles eskultorea (h. 2013).
- Martxoaren 8a - Abderrahman Jusufi, Marokoko lehen ministroa (h. 2020).
- Martxoaren 10a - Jin Yong, txinatar eleberrigile, kazetari eta historialaria (h. 2018).
- Martxoaren 11 - Franco Basaglia, italiar psikiatra (h. 1980).
- Martxoaren 16a - María Franciska Dapena Rico, palentziar-bizkaitar artista, margolaria eta idazlea (h. 1995).
- Martxoaren 23a - Bette Nesmith Graham, estatubatuar mekanografoa, komertziala eta Liquid Paperren sortzailea (h. 1980).
- Martxoaren 24a - Norman Fell, estatubatuar umorista eta aktorea (h. 1998).
- Martxoaren 25a - Machiko Kyō, japoniar aktorea (h. 2019).
- Martxoaren 27a - Sarah Vaughan, estatubatuar jazz abeslaria (h. 1990).
- Martxoaren 31 - Manuel Barrenetxea, bizkaitar futbolaria (h. 1998).
Apirila aldatu
- Apirilaren 3a - Marlon Brando, estatubatuar aktorea, XX. mendeko hoberenetarikoa (h. 2004).
- Apirilaren 4a - Antonio Beristain, espainiar kriminologo eta katedraduna eta Kriminologiaren Euskal Institutuaren sortzailea (h. 2009).
- Apirilaren 4a - Junes Casenave, zuberoar idazlea, trajeria askoren egilea (h. 2018).
- Apirilaren 4a - Joye Hummel, estatubatuar komiki-gidoilaria (h. 2021).
- Apirilaren 6a - Yannick Bellon, lapurtar zinema zuzendari eta gidoigilea (h. 2019).
- Apirilaren 8a - Marisa Sanches, brasildar aktore, abeslari eta esataria (h. 2002).
- Apirilaren 10a - Kenneth Noland, estatubatuar margolaria (h. 2010).
- Apirilaren 12a - Raymond Barre, Frantziako lehen ministroa (h. 2007).
- Apirilaren 13a - Stanley Donen, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta koreografoa (h. 2019).
- Apirilaren 13a - Primitiba Lekuona Berasategi, oiartzuar botikari, euskalzale eta herritar nabarmena (h. 2011).
- Apirilaren 14a - Shorty Rogers, estatubatuar tronpeta-jotzailea eta musikagilea (h. 1994).
- Apirilaren 15a - Neville Marriner, britainiar orkestra zuzendari eta biolinista (h. 2016).
- Apirilaren 16a - Henry Mancini, pelikuletarako musika sortzaile estatubatuarra (h. 1994).
- Apirilaren 20a - Pierre Tucoo-Chala, frantziar historialaria, Pirinioetako Erdi Aroko historian aditua (h. 2015).
- Apirilaren 20a - Leslie Phillips, ingeles aktorea (h. 2022).
- Apirilaren 21a - Claude Lefort, frantziar filosofoa (h. 2010).
- Apirilaren 22a - Ramiro Larrañaga, gipuzkoar grabatzailea, idazlea eta armetan aditua (h. 2005).
- Apirilaren 22a - Carmen Dolores, portugaldar aktore eta idazlea (h. 2021).
- Apirilaren 23a - Rossana Rossanda, italiar zuzendari, kazetari, idazle eta politikari komunista (h. 2020).
- Apirilaren 28a - Kenneth Kaunda, lehendabiziko Zambiako presidentea (h. 2021).
Maiatza aldatu
- Maiatzaren 1a - Evelyn Boyd Granville, AEBetan matematiketan doktore titulua lortu zuen bigarren emakume afro-amerikarra (h. 2023).
- Maiatzaren 1a - Grégoire Kayibanda, Ruandako lehen presidente hautatua (h. 1976).
- Maiatzaren 2a - Gurutz Ansola, gipuzkoar ikertzaile eta irakaslea (h. 2019).
- Maiatzaren 2a - James S. Holmes, nederlandar poeta, traduktologo eta itzultzailea (h. 1986).
- Maiatzaren 3a - Yehuda Amichai, israeldar poeta (h. 2000).
- Maiatzaren 5a - Leopoldo Torre Nilsson, argentinar zinemagilea (h. 1978).
- Maiatzaren 6a - Nestor Basterretxea, bermeotar eskultore, margolari eta zinemagilea (h. 2014).
- Maiatzaren 6a - Franz Duboscq, euskal herritar politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea (h. 2012).
- Maiatzaren 8a - Petru Dumitriu, errumaniar idazlea (h. 2002).
- Maiatzaren 9a - Bulat Xalvovitx Okudzhava, errusiar idazle eta kantaria (h. 1997).
- Maiatzaren 10a - Goliarda Sapienza, siziliar idazle eta aktorea (h. 1996).
- Maiatzaren 11 - Antony Hewish, britainiar astronomoa, 1974ko Fisikako Nobel Saria (h. 2021).
- Maiatzaren 11 - Marino Marini, italiar abeslaria (h. 1997).
- Maiatzaren 13a - Pedro Aizpurua, gipuzkoar musikagilea eta organista (h. 2018).
- Maiatzaren 13a - Giovanni Sartori, italiar poilitologoa, politika konparatzailean aditua (h. 2017).
- Maiatzaren 14a - Betti Betelu, euskal dantzen lapurtar irakaslea (h. 1990).
- Maiatzaren 16a - Dawda Jawara, lehendabiziko Gambiako presidentea (h. 2019).
- Maiatzaren 17a - Gabriel Bacquier, frantziar opera abeslaria, baritonoa (h. 2020).
- Maiatzaren 22a - Charles Aznavour, armeniar jatorriko frantziar abeslaria (h. 2018).
- Maiatzaren 24a - José Manuel Martín, espainiar aktore eta irrati-esataria (h. 2006).
- Maiatzaren 27a - Jaime Lusinchi, Venezuelako presidentea (h. 2014).
- Maiatzaren 31 - Guy d'Arcangues, lapurtar poeta (h. 2004).
- Maiatzaren 31 - Gisela May, alemaniar antzerki garaikideko aktore garrantzitsuenetako bat (h. 2016).
Ekaina aldatu
- Ekainaren 1a - Balendin Lasuen, euskal idazle, politikari eta ikertzailea (h. 2019).
- Ekainaren 3a - Torsten Wiesel, neurofisiologoa, 1981eko Medikuntzako Nobel Saria.
- Ekainaren 4a - Dennis Weaver, estatubatuar aktorea (h. 2006).
- Ekainaren 6a - Salutxu Etxebarria, arabar dantzaria, lehenengo emakume aurreskularia (h. 2008).
- Ekainaren 6a - Juan Garate Alkorta Maltzeta, gipuzkoar trikitilaria (h. 2006).
- Ekainaren 9a - Tony Britton, ingeles aktorea (h. 2019).
- Ekainaren 9a - Marina Vega, kantabriar espioi, borrokalari antifrankista eta nazi harrapatzailea (h. 2011).
- Ekainaren 10a - Carlos Basabe, bizkaitar futbolaria (h. 1994).
- Ekainaren 12a - George H. W. Bush, Ameriketako Estatu Batuetako 41. Presidentea (h. 2018).
- Ekainaren 14a - James W. Black, eskoziar sendagile eta farmakologoa, 1988ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2010).
- Ekainaren 14a - Arthur Erickson, kanadar arkitektoa (h. 2009).
- Ekainaren 15a - Hédi Fried, suediar errumaniar idazlea (h. 2022).
- Ekainaren 15a - Ezer Weizman, Israelgo 7. presidentea (h. 2005).
- Ekainaren 16a - Juanita Unzueta, gipuzkoar ballet-dantzaria eta dantza irakaslea (h. 2017).
- Ekainaren 22a - Pascual Aldabe Rodríguez, nafar musikagilea (h. 2013).
- Ekainaren 22a - Norbert Callens, belgikar txirrindularia (h. 2005).
- Ekainaren 24a - Juan Bautista Adarraga, euskal atleta eta ingeniaria (h. 1996).
- Ekainaren 25a - Sidney Lumet, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 2011).
- Ekainaren 25a - Luis Suárez Fernández, espainiar historialaria, Behe Erdi Aroko eta Errege-erregina Katolikoen garaiko historiako aditu handienetakoa.
Uztaila aldatu
- Uztailaren 1a - Antoni Ramallets, kataluniar futbolaria, 1950eko hamarraldiko atezain onenetako bat (h. 2013).
- Uztailaren 3a - Amalia Aguilar, kubatar dantzari, vedette, abeslari, aktore eta umorista (h. 2021).
- Uztailaren 4a - Eva Marie Saint, estatubatuar aktorea.
- Uztailaren 6a - María Ponce, Maiatzeko Plazako - Amak elkartearen sortzaileetako bat (h. 1977).
- Uztailaren 13a - Leoni Etxebarren, nafar bertso-jartzailea (h. 2014).
- Uztailaren 13a - Donald Osterbrock, estatubatuar astronomoa (h. 2007).
- Uztailaren 17a - Maritxu Gaztelumendi Urruzola, gipuzkoar euskaltzalea, irakaslea eta idazlea (h. 2011).
- Uztailaren 17a - Enrique Sendagorta, bizkaitar ingeniari eta enpresaburua (h. 2018).
- Uztailaren 17a - Eulália Maria Lahmeyer Lobo, brasildar historialaria (h. 2011).
- Uztailaren 20a - Tatiana Lioznova, sobietar zinema-zuzendaria (h. 2011).
- Uztailaren 20a - Jose Joakin Mitxelena, gipuzkoar bertsolaria (h. 1988).
- Uztailaren 21a - Don Knotts, estatubatuar aktore eta umorista (h. 2006).
- Uztailaren 22a - Jaime Allende, euskal belar hockey jokalaria (h. 2003).
- Uztailaren 23a - Sabine Weiss, suitzar jatorriko frantziar argazkilaria (h. 2021).
- Uztailaren 24a - Michel Brézillon, frantziar arkeologoa (h. 1993).
- Uztailaren 26a - Ana Maria Lajusticia, bizkaitar kimikaria.
- Uztailaren 27a - Maria Angeles Esnaola, frankismoaren garaiko maistra abertzalea (h. 2017).
- Uztailaren 29a - Elizabeth Short, Dalia Beltza, hilketa ikaragarri eta zabaldu baten biktima izan zen estatubatuar emakumea (h. 1947).
- Uztailaren 30a - William H. Gass, estatubatuar idazle, kritikari eta filosofia irakaslea (h. 2017).
Abuztua aldatu
- Abuztuaren 1a - Abdullah Saudi Arabiakoa, Saudi Arabiako erregea (h. 2015).
- Abuztuaren 1a - Georges Charpak, poloniar-frantziar fisikaria eta irakaslea, 1992ko Fisikako Nobel Saria (h. 2010).
- Abuztuaren 2a - James Baldwin, estatubatuar eleberrigilea eta afro-amerikarren eskubideen aldeko ekintzailea (h. 1987).
- Abuztuaren 3a - Leon Uris, estatubatuar eleberrigilea (h. 2003).
- Abuztuaren 7a - Jean Dorst, frantziar zoologoa, ornitologian espezializatua (h. 2001).
- Abuztuaren 10a - Jean François Lyotard, frantziar filosofoa (h. 1998).
- Abuztuaren 12a - Xabier Gereño, euskal idazlea eta ohorezko euskaltzaina (h. 2011).
- Abuztuaren 12a - Muhammad Zia Ul-Haq, Pakistango diktadorea (h. 1988).
- Abuztuaren 14a - Sverre Fehn, norvegiar arkitektoa (h. 2009).
- Abuztuaren 14a - Georges Prêtre, frantziar orkestra-zuzendaria (h. 2017).
- Abuztuaren 19a - Willard Boyle, kanadar fisikaria, CCD gailuaren asmatzailea eta 2009ko Fisikako Nobel Saria (h. 2011).
- Abuztuaren 20a - John Ellis Williams, galestar eleberrigile elebiduna, nagusiki galeseraz idatzi izan zuena (h. 2008).
- Abenduaren 23a - Ephraim Kishon, israeldar idazle eta zinema zuzendaria (h. 2005).
- Abuztuaren 23a - Robert Solow, estatubatuar ekonomista, 1987ko Ekonomiako Nobel Saria.
- Abuztuaren 24a - Ahmadou Ahidjo, lehendabiziko Kamerungo presidentea (h. 1989).
- Abuztuaren 27a - Fernando Zóbel, euskal jatorriko hispano-filipinar margolari abstraktu eta enpresaburua (h. 1984).
- Abuztuaren 28a - Janet Frame, zeelandaberritar eleberrigilea, ipuingilea eta poeta (h. 2004).
- Abuztuaren 29a - Gianfranco Baruchello, italiar marrazkilari, idazle eta zinemagilea (h. 2023).
- Abuztuaren 29a - Dinah Washington, estatubatuar abeslaria, musika beltzeko emakume-ahots nagusienetakoa (h. 1963).
- Abuztuaren 31 - Buddy Hackett, estatubatuar aktore eta umorista (h. 2003).
Iraila aldatu
- Irailaren 1a - Gustavo Bueno, espainiar filosofo, irakasle eta idazlea, materialismo filosofikoaren mugimenduaren sortzailea (h. 2016).
- Irailaren 2a - Daniel Arap Moi, Kenyako presidentea (h. 2020)
- Irailaren 3a - Jordi Sarsanedas, kataluniar idazlea (h. 2006).
- Irailaren 4a - Vicent Andrés i Estellés, kazetaria, idazlea eta XX. mendeko poeta valentziar garrantzitsuenetako bat (h. 1993).
- Irailaren 5a - Ignacio García López, espainiar politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila izandakoa (h. 2017).
- Irailaren 7a - Segundo Galarza, Portugalen ibili zen euskal piano-jotzaile eta musikagilea (h. 2003).
- Irailaren 9a - Rik Van Steenbergen, belgikar txirrindularia, historiako handienetako bat (h. 2003).
- Irailaren 11 - Julien Arrieta, gipuzkoar errugbilaria (h. 2017).
- Irailaren 12a - Amílcar Cabral, Ginea Bissauko politikaria, Afrikak XX. mendean eman duen iraultzaile nagusietakoa (h. 1973).
- Irailaren 12a - Jeanne Monteil, lapurtar olerkaria (h. 1999).
- Irailaren 12a - Jan Piarre Soudre, Ixtilarte-Larreko, lapurtar bertsolaria (h. 2013).
- Irailaren 13a - Maurice Jarre, frantziar konposatzailea eta zuzendaria (h. 2009).
- Irailaren 14a - Manabu Mabe, japoniar-brasildar margolaria (h. 1997).
- Irailaren 16a - Lauren Bacall, estatubatuar aktorea (h. 2014).
- Irailaren 18a - Eloísa Mafalda, brasildar aktorea (h. 2018).
- Irailaren 21a - Hermann Buhl, austriar alpinista, munduko alpinista onenetakotzat joa (h. 1957).
- Irailaren 22a - Martin Barré, frantziar margolaria (h. 1993).
- Irailaren 24a - Hidemaro Watanabe, japoniar futbolaria (h. 2011).
- Irailaren 27a - Josef Škvorecký, txekiar idazlea (h. 2012).
- Irailaren 28a - Marcello Mastroianni, italiar aktorea (h. 1996).
- Irailaren 30a - Truman Capote, estatubatuar idazlea (h. 1984).
- Irailaren 30a - Hilda Rebello, brasildar aktorea (h. 2019).
Urria aldatu
- Urriaren 1a - Jimmy Carter, Ameriketako Estatu Batuetako 39. Presidentea eta 2002ko Bakearen Nobel Saria.
- Urriaren 3a - Franco Cristaldi, italiar zinema-zuzendari eta produktorea (h. 1992).
- Urriaren 5a - José Donoso Yáñez, txiletar eleberrigilea (h. 1996).
- Urriaren 9a - Carla Accardi, italiar margolari abstraktua, Forma eta Continuità arte-taldeen kide sortzailea (h. 2014).
- Urriaren 9a - Rafael de la Hoz Arderius, espainiar arkitektoa (h. 2000).
- Urriaren 9a - Daniel Zariquiegui Izco, nafar futbol arbitroa, futbolaria eta Osasuna futbol klubaren delegatua (h. 1999).
- Urriaren 10a - Pierre Dolbeault, frantziar matematikaria (h. 2015).
- Urriaren 10a - Ed Wood, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta aktorea (h. 1978).
- Urriaren 11 - Ida Gramcko, venezuelar idazlea (h. 1994).
- Urriaren 13a - Henri Theil, herbeheretar ekonomilari eta estatistikaria, ekonometria arloan egin zituen ekarpenengatik ezaguna (h. 2000).
- Urriaren 13a - Roberto Eduardo Viola, Argentinako diktadorea (h. 1994).
- Urriaren 15a - Lee Iacocca, estatubatuar enpresaburua (h. 2019).
- Urriaren 17a - António Ramos Rosa, portugaldar olerkaria (h. 2013).
- Urriaren 19a - Carlos Blasco, donostiar politikari jeltzalea (h. 1996).
- Urriaren 19a - Lubomír Štrougal, Txekoslovakiako lehen ministroa (h. 2023).
- Urriaren 29a - Zbigniew Herbert, poloniar poeta, saiakeragile eta antzerkigilea, Poloniako XX. mendeko poeta handienetako bat (h. 1998).
- Urriaren 30a - Jean-Michel Charlier, belgikar komikigilea (h. 1989).
- Urriaren 30a - Serge Golovine, monakoar ballet-dantzaria (h. 1998).
Azaroa aldatu
- Azaroaren 1a - Süleyman Demirel, Turkiako presidentea (h. 2015).
- Azaroaren 1a - Martin Mancisidor, euskal txirrindularia (h. 2011).
- Azaroaren 6a - Frantzisko Garmendia Aiestaran, gipuzkoar elizgizona, New Yorkeko Apezpiku Laguntzaile izandakoa (h. 2005).
- Azaroaren 8a - Dmitri Jazov, sobietar militar eta politikaria (h. 2020).
- Azaroaren 9a - Robert Frank, suitzar-estatubatuar zinema-zuzendaria (h. 2019).
- Azaroaren 11 - Luis Martín-Santos, donostiar idazle eta sendagilea (h. 1964).
- Azaroaren 15a - Faustino Menéndez Pidal de Navascués, espainiar heraldista (h. 2019).
- Azaroaren 18a - Miguel Lizarazu, euskal txirrindularia (h. 2002).
- Azaroaren 19a - Mutesa II.a Bugandakoa, Bugandako erresumako erregea eta Ugandako lehenbiziko presidentea (h. 1969).
- Azaroaren 20a - Félix de Guarania, paraguaiar idazlea eta guaranierazko ikerlari handia (h. 2011).
- Azaroaren 20a - Benoît Mandelbrot, poloniar-frantziar-estatubatuar matematikaria, geometria fraktalean egindako lanagatik ezaguna (h. 2010).
- Azaroaren 21a - Joseph Campanella, estatubatuar aktorea (h. 2018).
- Azaroaren 21a - Christopher Tolkien, J. R. R. Tolkienen semea eta honen lan askoren argitaratzailea (h. 2020).
- Azaroaren 22a - Geraldine Page, estatubatuar aktorea (h. 1987).
- Azaroaren 25a - Alfonso Gorroñogoitia, Mondragon korporazioaren sortzaileetako bat (h. 2019).
- Azaroaren 26a - George Segal, estatubatuar eskultorea (h. 2000).
- Azaroaren 28a - Johanna Döbereiner, txekiar-brasildar ingeniari agronomoa, lurraren biologian aitzindaria (h. 2000).
- Azaroaren 30a - Klaus Huber, suitzar musikagilea (h. 2017).
Abendua aldatu
- Abenduaren 1a - Paula Lamarain, gipuzkoar erraketista (h. 2018).
- Abenduaren 2a - Alexander Haig, Ameriketako Estatu Batuetako Armadako jenerala eta NATOko buruzagi nagusia (h. 2010).
- Abenduaren 2a - Vilgot Sjöman, suediar zinema-zuzendaria eta aktorea (h. 2006).
- Abenduaren 3a - Edwin Ernest Salpeter, austriar fisikaria (h. 2008).
- Abenduaren 7a - Mary Ellen Rudin, estatubatuar matematikaria (h. 2013).
- Abenduaren 7a - Mário Soares, Portugalgo presidentea (h. 2017).
- Abenduaren 10a - Michael Manley, Jamaikako lehen ministroa (h. 1997).
- Abenduaren 12a - Francisco Mitxelena, euskal txirrindularia.
- Abenduaren 13a - Enrique Fuentes Quintana, espainiar politikaria eta ekonomista (h. 2007).
- Abenduaren 14a - Raj Kapoor, indiar antzezle eta zinema zuzendaria (h. 1988).
- Abenduaren 15a - Esther Bejarano, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zen azkenetako bat (h. 2021).
- Abenduaren 19a - Michel Tournier, frantziar idazlea (h. 2016).
- Abenduaren 24a - Bonifacia Macarrón, Boni, Durangoko azken martxantera (h. 2007).
- Abenduaren 25a - Moktar Ould Daddah, lehendabiziko Mauritaniako presidentea (h. 2003).
- Abenduaren 25a - Atal Bihari Vajpayee, Indiako lehen ministroa (h. 2018).
- Abenduaren 27a - Jean Bartik, ENIAC konputagailuaren jatorrizko programatzaileetako bat (h. 2011).
- Abenduaren 27a - Pedro Diez de Ultzurrun, euskal mediku eta idazlea (h. 1994).
- Abenduaren 27a - Luis Maria Retolaza, euskal herritar politikari jeltzalea (h. 2007).
- Abenduaren 28a - Girma Wolde-Giorgis, Etiopiako presidentea (h. 2018).
- Abenduaren 29a - Francisco Nieva, espainiar idazlea (h. 2016).
- Abenduaren 30a - Yvonne Brill, kanadiar propultsio ingeniaria (h. 2013).
Egun ezezaguna edo zehaztugabea aldatu
- Alfredo Tamayo, gipuzkoar jesuita, teologo eta irakaslea (h. 2014).
- Felix Arriaran, Arriaran I.a, euskal herritar pilotaria (h. 2015).
- Isaias Albistegi, gipuzkoar erbesteratua, hegazkinlaria Sobietar Batasunean II. Mundu Gerran (h. 2006).
- Jacqueline Bidegorri, Frantziako Erresistentziaren baxenafar kidea.
- Juan Azaldegi, gipuzkoar koru eta orkestra zuzendaria (h. 2014).
- Manuel Gómez Larrañeta, gipuzkoar biologo eta ozeanografoa (h. 2012).
- María Juncal Labandibar, gipuzkoar olerkigilea (h. 1951).
- Pedro Aizpurua, gipuzkoar musikagilea eta organista.
- Jaime García Terrés, mexikar idazlea (h. 1996).
- José María García de Paredes, espainiar arkitektoa (h. 1990).
- Antonieta Sanagustin, Aragoiko jostun eta jantzigile tradizionala, Altoaragoiko jantzi tradizionalen berreskuratzailea (h. 2020).
Heriotzak aldatu
Urtarrila aldatu
- Urtarrilaren 2a - Sabine Baring-Gould, ingeles apaiz anglikano eta idazlea (j. 1834).
- Urtarrilaren 3a - Felipe Carrillo Puerto, fusilatutako Yucatángo gobernadore sozialista (j. 1874)
- Urtarrilaren 6a - Mañex Zubiat, baxenafar bertsolaria (j. 1848).
- Urtarrilaren 8a - Emilio Pliego, madrildar argazkilaria, nafar argazkilaririk nabarmenetarikoa (j. c. 1850).
- Urtarrilaren 14a - Arne Aadne Garborg, norvegiar idazlea eta hizkuntza-eraberritzailea (j. 1851).
- Urtarrilaren 21a - Vladimir Lenin, errusiar iraultzailea, boltxevike alderdiaren burua eta Leninismoaren sortzailea (j. 1870).
- Urtarrilaren 24a - Maria-Adelaida Luxenburgokoa, Luxenburgoko dukesa-handia (j. 1894).
- Urtarrilaren 24a - Mikhail Rodzianko, errusiar politikari liberal-kontserbakorra (j. 1859).
- Urtarrilaren 28a - Teófilo Braga, Portugalgo presidentea (j. 1843).
- Urtarrilaren 28a - Antonio del Moral, madrildar militar eta politikaria (j. 1849).
Otsaila aldatu
- Otsailaren 1a - Maurice Prendergast, estatubatuar margolari postinpresionista (j. 1858).
- Otsailaren 3a - Woodrow Wilson, Ameriketako Estatu Batuetako 28. presidentea (j. 1856).
- Otsailaren 9a - Nils Kjær, norvegiar idazlea (j. 1870).
- Otsailaren 11 - Jean-François Raffaëlli, frantziar margolaria (j. 1850).
- Otsailaren 11 - Yohanna Barnaba Abdallah, mozambiketar historialari, idazle eta apaiz anglikanoa (j. 1870).
- Otsailaren 15a - Natividad Álvarez, La Bilbainita, bilbotar kriskitin jotzaile eta dantzaria (j. 1900).
- Otsailaren 19a - Edmond Picard, belgikar idazle, mezenas eta legelaria (j. 1836).
- Otsailaren 22a - Charlotte Wahlström, suediar margolaria (j. 1849).
Martxoa aldatu
- Martxoaren 11 - Helge von Koch, suediar matematikaria, Koch elur-maluta irudi fraktalagatik ezaguna (j. 1870).
- Martxoaren 22a - Louis Delluc, frantziar idazlea eta zinemagilea (j. 1890).
- Martxoaren 22a - Robert Nivelle, frantziar artilleria ofiziala, Boxerren matxinadan eta Lehen Mundu Gerran parte hartu zuena (j. 1856).
- Martxoaren 28a - Zoel García de Galdeano, euskal herritar matematikaria (j. 1846).
Apirila aldatu
- Apirilaren 2a - José María Olabarri Massino, bizkaitar enpresaria (j. 1849).
- Apirilaren 3a - Franz von Bayros, austriar ilustratzaile eta marrazkilaria, dekadentismo mugimenduko partaidea (j. 1866).
- Apirilaren 14a - Louis Sullivan, estatubatuar arkitektoa (j. 1856).
- Apirilaren 21a - Eleonora Duse, italiar aktorea, bere garaiko aktore hoberenetakotzat hartua (j. 1858).
- Apirilaren 24a - Ferdinand Arnodin, frantziar ingeniari eta industriagizona, Bizkaiko Zubiaren egilea (j. 1845).
- Apirilaren 24a - Granville Stanley Hall, estatubatuar hezitzailea eta psikologoa (j. 1846).
Maiatza aldatu
- Maiatzaren 13a - Gregorio Suberbiola, nafar sindikalista anarkista (j. 1896).
- Maiatzaren 15a - Paul Henri Balluet d'Estournelles de Constant, frantziar diplomazialari, politikari eta bakezalea, 1909ko Bakearen Nobel Saria (j. 1852).
- Maiatzaren 20a - María Eugenia Vaz Ferreira, uruguaitar irakasle eta poeta (j. 1875).
- Maiatzaren 22a - Viktor Nogin, errusiar militante eta sindikalista boltxebikea (j. 1878).
- Maiatzaren 25a - Liubov Popova, errusiar abangoardiako artista, margolari eta diseinatzailea (j. 1889).
Ekaina aldatu
- Ekainaren 3a - Franz Kafka, txekiar idazlea (j. 1883).
- Ekainaren 8a / 9a -
- Andrew Irvine, britainiar mendizalea, agian Everest mendia eskalatzen lehena (j. 1902).
- George Leigh Mallory, ingeles mendizalea, agian Everest mendia eskalatzen lehena (j. 1886).
- Ekainaren 10a - Giacomo Matteotti, italiar politikaria (j. 1885).
- Ekainaren 19a - Segundo Ispizua, bizkaitar historialaria (j. 1869).
- Ekainaren 20a - Francisco Iturrino, euskal herritar jatorriko margolaria (j. 1864).
Uztaila aldatu
- Uztailaren 13a - Alfred Marshall, ingeles ekonomialaria, eskola neoklasikoaren sortzailea (j. 1842).
- Uztailaren 18a - Angel Guimera, kataluniar antzerkigilea (j. 1845).
Abuztua aldatu
- Abuztuaren 3a - Joseph Conrad, poloniar-ingeles idazlea (j. 1857).
- Abuztuaren 17a - Paul Natorp, alemaniar filosofoa (j. 1845).
- Abuztuaren 18a - Angel Olarte Arnaiz, arabar margolaria (j. 1897).
Iraila aldatu
- Irailaren 12a - Jose Migel Iturriotz, gipuzkoar pilotari eta Beasaingo alkatea (j. 1869).
- Irailaren 24a - Manuel Estrada Cabrera, Guatemalako Errepublikako presidentea (j. 1857).
Urria aldatu
- Urriaren 12a - Anatole France, frantziar idazlea (j. 1844).
- Urriaren 26a - Luigi Pelloux, Italiako lehen ministroa (j. 1839).
Azaroa aldatu
- Azaroaren 4a - Gabriel Fauré, frantziar musikagilea (j. 1845).
- Azaroaren 7a - Patrizio Antonio Orkaiztegi, euskal idazlea eta argitaratzailea (j. 1840).
- Azaroaren 7a - Hans Thoma, alemaniar margolaria (j. 1839).
- Azaroaren 10a - Lola Rodríguez de Tió, portoricar poeta, kazetaria eta iraultzailea (j. 1843).
- Azaroaren 17a - Eugène Simon, frantziar araknologo, entomologo eta botanikaria, historian armiarma taxonomia gehien egin duen ikerlaria (j. 1848).
- Azaroaren 29a - Giacomo Puccini, italiar musikagilea (j. 1858).
Abendua aldatu
- Abenduaren 2a - Kazimieras Būga, lituaniar hizkuntzalaria (j. 1879).
- Abenduaren 4a - Cipriano Castro, Venezuelako presidentea (j. 1858).
- Abenduaren 24a - Carl Spitteler, suitzar idazlea, 1919ko Literaturako Nobel Saria (j. 1845).
- Abenduaren 27a - Léon Bakst, errusiar margolari eta eszenatokien eta jantzien diseinatzailea (j. 1866).
Egun ezezaguna edo zehaztugabea aldatu
- Iraila - Edmond Perron, lapurtar musikagile, kantari eta ileapaintzailea (j. 1855).
- José Colá, arabar idazle eta arkeologoa (j. 1841).
- Jose Garmendia Zabala, gipuzkoar bertsolaria (j. 1885).
- Joaquín Aguirrezabala, euskal jatorriko mediku argentinarra (j. 1860).
- Masujiro Nishida, japoniar futbolari eta entrenatzailea.
- Pietronella Peters, alemaniar margolaria (j. 1848).
Nobel saridunak: aldatu
- Fisika: Manne Siegbahn
- Kimika: Eman gabe
- Literatura: Wladyslaw Stanislaw Reymont
- Medikuntza: Willem Einthoven
- Bakea: Eman gabe
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Ingelesez) Gupta, Maya; Gupta, Amit Kumar. (2001). Defying Death: Struggle Against Imperialism and Feudalism. Tulika ISBN 978-81-85229-41-6. (Noiz kontsultatua: 2023-12-05).
- ↑ «South Africa: Governors-General: 1910-1961 - Archontology» www.archontology.org (Noiz kontsultatua: 2023-12-05).
- ↑ (Ingelesez) McLeod, Marian B.. (1978). The Parliamentary Speaking of Ramsay MacDonald: A Study of His First Labour Government. Literary Press (Noiz kontsultatua: 2023-12-05).
- ↑ (Ingelesez) Guinness Book of Records. Guinness Superlatives 1983 ISBN 978-0-85112-260-1. (Noiz kontsultatua: 2023-12-05).
- ↑ (Ingelesez) Glantz, David M.. (2002). The Battle for Leningrad: 1941-1944. University Press of Kansas ISBN 978-0-7006-1208-6. (Noiz kontsultatua: 2023-12-05).
- ↑ Kisin, Vitaly; Novikov, Igor' D.; Šarov, Aleksandr S.. (2005). Edwin Hubble, the discoverer of the Big Bang Universe. (First paperback version. argitaraldia) Cambridge University Press ISBN 978-0-521-41617-7. (Noiz kontsultatua: 2023-12-04).
