Armiarma

Armiarmak, halaber ainarbak (Zub.), aramuak (Bizk.), marasmak edo parasmak (Lekeitio) (Bizk.), Araneae ordenako zortzi hanka dituzten eta pozoia injektatzeko kelizero aldatuak dituzten artropodo kelizeratuak eta estrusioko zeta duten irunak dira. Araknidoen ordena handiena dira, eta espezieen dibertsitate osoan zazpigarren postuan daude organismoen ordena guztien artean. Munduko txoko guztietan bizi dira, Antartikan salbu, eta ia txoko ekologiko guztietan finkatu dira, airean eta itsasoan salbu. 2024ko irailera arte, taxonomoek 134 familiatan sailkatutako 52.309 espezie identifikatu dituzte. Hala ere, sailkapen irizpideak ez dira homogeneoak, eta nahasketa handia dago; 1900. urtetik 20 sailkapen proposatu dira armiarmentzat.

Armiarma
Pennsylvaniar-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Azpierreinua	Bilateria
Filuma	Arthropoda
Klasea	Arachnida
Ordena	Araneae Clerck, 1757
Azpiordenak
Mesothelae Mygalomorphae Araneomorphae
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	Armiarma-zeta
Gaixotasuna	spider bite (en) eta Araknofobia

Anatomiari dagokionez, armiarmen eta gainerako artropodoen arteko ezberdintasun nagusia gorputzaren forma da: gorputzeko segmentuak bi tagmatan batuta dauzkate, zefalotoraxa eta abdomena hain zuzen, eta, biak lotzeko, pedizelo zilindriko txikia daukate. Armiarmen Mesothelae taldean salbu –primitiboena da–, armiarmek artropodo guztien arteko nerbio-sistema zentralizatuena daukate, haien gongoil guztiak zefalotoraxean kokatutako masa bakarrean elkartuta baitauzkate. Artropodo askok ez bezala, ez daukate muskulu hedatzailerik gorputz-adarretan; horren ordez, presio hidraulikoaren bidez luzatzen dira.

Abdomenean, irun-organo modura garatu diren apendizeak dauzkate zeta ekoizteko. Zeta sortzeko, sei guruin mota eduki ditzakete. Armiarma-sarea edo amarauna deitutakoa sortzeko gai dira, tamaina, forma eta zeta-kopuru askotakoak.

Haien sabelak apendizeak dituzte, sei guruin motatako estrusioko zeta duten hilotz bihurtuta. Armiarma-sareak asko aldatzen dira tamainan, forman eta erabiltzen den hari itsaskorren kopuruan. Orain badirudi espiral moduko amarauna izan daitekeela formarik goiztiarrenetako bat, eta nahasitako amaraunak sortzen dituzten armiarmak ugariagoak eta mota askotakoak dira orb-ehuleak baino. Zeta ekoizten duten araknidoak (Uraraneida) Devoniar aldian agertu ziren, duela 386 milioi urte inguru, baina animalia horiek, itxuraz, ez zuten hiloinik. Duela 318 eta 299 milioi urte arteko harkaitz karboniferoetan benetako armiarmak aurkitu dira, eta bizirik dauden azpi-ordena primitiboenaren oso antzekoak dira, Mesothelaeak. Armiarma modernoen talde nagusiak, Mygalomorphae eta Araneomorphae, Triasiko Garaian agertu ziren lehen aldiz, duela 200 milioi urte baino gehiago.

Bagheera kiplingi espeziea belarjaletzat deskribatu zen 2008an, baina ezagutzen diren beste espezie guztiak harrapariak dira; gehienbat, intsektuak eta beste armiarma batzuk harrapatzen dituzte, nahiz eta espezie handi batzuek hegaztiak eta muskerrak ere hartzen dituzten. 25 milioi tona armiarmak 400-800 milioi tona harrapakin hiltzen dituztela urtero uste da. Armiarmek estrategia ugari erabiltzen dituzte harrapakinak harrapatzeko: sare itsaskorretan harrapatuz, bola itsaskorrekin lakioa jarriz, harrapakina imitatuz ez detektatzeko edo jarraipena eginez. Gehienek harrapariak bibrazioen bidez hautematen dituzte, baina ehiztari aktiboek ikusmen zorrotza dute, eta Portia generoko ehiztariek adimen zantzuak erakusten dituzte taktikak aukeratzerakoan, baita berriak garatzeko gaitasuna ere. Armiarmaren erraiak estuegiak dira solidoak hartzeko; beraz, janaria likidotu egiten dute digestio-entzimekin gainezkatuz. Elikagaiak ere ehotzen dituzte pedipalpoen oinarriekin, araknidoek ez baitute krustazeoek eta intsektuek dituzten barailak.

Emeek, normalean askoz handiagoak direnez, jatea saihesteko, armiarma arrek bikotekide potentzialtzat identifikatzen dira Gorteatze erritual konplexu batzuen bidez. Espezie gehienetako arrek estaltze gutxi batzuen ondoren bizirik irauten dute, batez ere bizi-iraupen laburrak mugatuta. Emeek zetazko arrautza-zorroak ehuntzen dituzte, eta horietako bakoitzak ehunka arrautza izan ditzake. Espezie askotako emeek kumeak zaintzen dituzte inguruan eramanez edo haiekin janaria partekatuz. Espezieen gutxiengo bat soziala da, eta indibiduo gutxi batzuetatik 50.000ra egon daitezkeen sare komunitarioak eraikitzen dituzte. Jokaera soziala tolerantzia prekariotik hasita, hala nola armiarma alargunetan, kooperatibako ehiza eta janaria partekatzera doake. Armiarma gehienak gehienez bi urtez bizi diren arren, tarantulak eta beste armiarma migalomorfoak 25 urte arte bizi daitezke gatibuan.

Espezie gutxi batzuen pozoia gizakientzat arriskutsua den arren, zientzialariak armiarmaren pozoia medikuntzan eta pestizida ez kutsatzaile gisa erabiltzea ikertzen ari dira. Armiarma-zetak material sintetikoen arintasun, indarra eta elastikotasunaren konbinazioa ematen du, eta armiarma-zetaren geneak ugaztun eta landareetan txertatu dira, zeta-fabrika gisa erabil ote daitezkeen ikusteko. Haien jokabide zabalaren ondorioz, armiarmak ohiko sinbolo bihurtu dira arte eta mitologian, pazientzia, krudelkeria eta ahalmen sortzailearen hainbat konbinazio sinbolizatuz. Armiarmarenganako beldur irrazionalari araknofobia deritzo.

Izenak

Euskalkitik euskalkira izena zeharo aldatzen da. Lekeition adibidez, parasma izena du. Beste izen batzuk lupu, ainarba edo aramu dira.

Ezaugarri fisikoak

Armiarmen ezaugarri fisikoak beste araknidoen antzekoak dira. Gorputza prosoma eta opistosoma deituriko zatietan banatzen da, eta, beste araknido gehienen antzera, apendizeak dituzte: bi kelizero, bi pedipalo eta lau hanka lokomotorrez osatzen dira.

Tamaina

Armiarmen tamaina, 0,5 mm eta 9 cm artekoa da. Armiarmarik handienek hegazti txikiak ehizatu ditzakete, eta, hankak zabalduta, 25 cm baino gehiago izatera hel daitezke. Karbonifero eta permiar aroan, 50 cm baino handiagoko armiarmak bizi izan ziren. Gaur egungo handiena, Theraphosa blondi edo goliat tarantula deiturikoa da: 30 cm neurtzera hel daiteke, eta Amerikar jatorrikoa da.

Prosoma

Armiarmaren kanpo anatomia. a) opistosoma, c) prosoma, q) kelizeroa, p) pedipaloa, l1-l4) lokomozio hankak, h) errenkadak.

Aurrez aipaturiko apendizeak prosoman txertatzen dira begi sinpleekin batera. Kelizeroek artikulazio bakarra izaten dute, eta, gehienetan, muturrean pozoidun glandulak dituzte. Pedipaloak hanken oso antzekoak dira, baina lurreraino iritsi beharrean, gorputzaren aurrealdean airean eramaten dituzte. Kasu askotan, espezie askotako arrek pedipaloak emeak gorteatzeko erabiltzen dituzte: horrelakoetan, pedipalo horiek handiak eta ikusgarriak izan daitezke. Funtzio horretaz gain, ugalketa elementu funtzioa ere betetzen dute, emearen gorputzean esperma poltsa bat txertatuz.

Funtzio lokomotorra betetzen duten hankak prosomaren azpian daude, zazpi zatitan banatuta: koxa, trokanterra, femurra, belauna, tibia, metatarsoa eta tarsoa.

Opistosoma

Zati horretan, zeta ekoizteko glandulak daude, eta kanporantz irekitzen dira, errenkada deituriko zatien bitartez. Opistosomaren Zetaepiginoa, birikak, trakea sistema eta arnasketa barrunbeak aurki daitezke.

Barne-anatomia

Armiarmak animalia harrapariak dira, kelizeroetako pozoiarekin harrapakinak geldiarazten dituztenak. Armiarmarik gehienek digestio-entzimak txertatzen dizkiote harrapakinari, kanpo digestio bat eraginez. Kelizeroetako zati diren hortzekin, harrapakina murtxikatzen dute armiarma askok. Hortz horietan daude elikagaia iragazteko (partikula solido eta likidoak banatzeko) balio duten ileak.

Armiarmaren barne anatomia.

Digestio aparatu gisara, digestio hodiaren sarreran, faringea dago. Horren ondoren, prosomaren erdialdetik opistosoma amaierara arte dibertikuluz osatutako hestea egoten da: kasu batzuetan, hanketara ere iristen da. Zirkulazio aparatuari dagokionez, irekia daukate bihotza opistosoman kokaturik. Taupadak minutuko 30 eta 100 bitartean izaten dira, baina, armiarma txikien kasuan, maiztasuna handiagoa da. Presio altuko zirkulazioa dute, hanken mugimendurako gakoa izaten dena. Arnasketa funtzioa barneratutako organoen bitartez egiten da, liburu erako birika edo filotrakea deiturikoen bitartez.

Sentsore ekipamendua

Armiarmek antenarik ez dutenez, pedipaloak erabiltzen dituzte ukimen eta usaimen organo gisa. Orokorrean, armiarmen ikusmena oso txarra izaten da begi sinpledun pare bat baino gehiago izan arren. Dauzkaten begi pareen nolakotasunaren arabera, armiarma mota ezberdinak bereiz daitezke. Gutxi batzuen kasuan, ikusmena oso eraginkorra da, eta, saltizidoen kasuan, ornogabeen arteko ikusmenik onena daukate.

Zeta

Zetaz osaturiko amarauna.

Armiarma guztiek zeta ekoizten dute. Proteina konplexuz osatutako materiala da, funtzio asko betetzen dituena: harrapakinak ehizatu eta bertan bildu, tunelak eta horrelakoak eraiki, etab. Zenbait armiarmak zetazko hari luze bat ekoizten dute, bela gisara erabili eta haizeak eraman ditzan. Horri, armiarma-hegaldia esaten zaio, eta haizearen indarra erabiltzen dute ehizarako edo norabide zehatz batean mugitzeko. Zeta ekoizteko, errenkada deituriko glandulak erabiltzen dituzte, eta airearen kontaktuarekin gogortzen den fluido bat ekoizten dute.

Elikadura

Armiarmak harrapariak direnez, harrapakinak aktiboki ehizatzen dituzte. Batzuk amarauna ekoitzi eta erabiltzen dute, horrela harrapakina bertan eroriz edo itsatsiz errazago harrapatu ahal izateko. Kasu horietan, armiarma zain egoten da, hankak sarean zabalduta dituelarik, sarearen bibrazioen bitartez zerbait harrapatu duela antzeman eta hurbiltzeko. Armiarmek ez dituzte harrapakinak zatikatu eta irensten, baizik eta, pozoiaren bitartez paralizatu ondoren, zuku digestibo batzuk txertatzen dizkiete, kanpo digestio bat sortzeko. Behin digestio hori eginda, geratzen dena zurrupatzen dute.

Eboluzioa

Forma primitiboak

Armiarmen antza eduki dezaketen lehenengo araknidoak Trigonotarbida ordenakoak dira. Hauek dira lurrean egindako lehengotariko artropodoak. Armiarmen gisara trigonotarbidoak ere lurtarrak ziren, liburu erako biriken bitartez arnasten zuten, eta zortzi hanka zituzten. Hala ere, ez ziren osotasunean armiarma kontsideratzeko modukoak, ez eta haien arbaso gisara hartzeko modukoak ere. Ez dira gaur egungo armiarmen ahaideak, baina oso antzekoak dira.

Benetako armiarmak

Armiarma fosil bat anbarean.

Egun, armiarma izenarekin izendatzen ditugun araknidoek prosoma eta opistosoma elkartzen dituen gerrialde fin bat daukate, eta orain dela 400 milioi urte inguru eboluzionatu zuten. Horiek ere, errenkaden bitartez ekoizten zuten zeta. Aurkitu den fosilik zaharrena, orain dela 380 milioi urtekoa da (Deboniko Arokoa) eta Attercorpus fimbriungus izenaz ezagutzen da.

Aurkitu diren lehen fosil gehienak Mesothelae azpitaldekoak dira. Armiarma horien berezitasuna errenkadak opistosomaren erdialdean izatea zen (egungo gehienek opistosomaren bukaeran izaten dituzte, ordea). Ziurrenik, horiek ere lurtar harrapariak bide ziren, Peleozoikoaren erdialdean bizi izan zirenak eta ekoitzitako zeta arrautzak babestu, eta gordelekuei estalkia jartzeko erabiltzen zuten. Errenkadan opistosomaren behealdean dituzten armiarma espezieak (Mygalomorphae eta Araneomorphae) orain dela 250 milioi urte agertu ziren.

Taxonomia

Armiarmak hiru azpitalde nagusitan banatzen dira: Mesothelae, Mygalomorphae eta Araneomorphae. Haien barruan ondorengo familiak daude:

Mesothelae azpitaldea	Mygalomorphae azpitaldea	Araneomorphae azpitaldea
Arthrolycosidae † Arthromygalidae † Liphistiidae	Actinopodidae Antrodiaetidae Atypidae Barychelidae Ctenizidae Cyrtaucheniidae Dipluridae Hexathelidae Idiopidae Mecicobothriidae Microstigmatidae Migidae Nemesiidae Paratropididae Theraphosidae	Agelenidae Amaurobiidae Anyphaenidae Araneidae Caponiidae Clubionidae Corinnidae Ctenidae Cybaeidae Deinopidae Desidae Dictynidae Diguetidae Dysderidae Eresidae Filistatidae Gnaphosidae	Hahniidae Hersiliidae Hypochilidae Leptonetidae Linyphiidae Liocranidae Lycosidae Mimetidae Miturgidae Nesticidae Nephilidae Oecobiidae Oonopidae Oxyopidae Palpimanidae Philodromidae Pholcidae	Pisauridae Plectreuridae Salticidae Scytodidae Segestriidae Selenopidae Sicariidae Sparassidae Tengellidae Tetragnathidae Theridiidae Thomisidae Titanoecidae Uloboridae Zodariidae Zorocratidae Zoropsidae

Ekologia eta portaera

Elikadura ez harraparia

Chennain ikusitako armiarma jauzilari bat.

Armiarmak, oro har, harraparitzat hartzen diren arren, Bagheera kiplingi armiarma jauzilariak janariaren % 90 baino gehiago gorputz beltiarretik lortzen du, akaziek inurri espezie batekin harreman mutualista baten baitan ekoizten duten landare-material solidoa.

Anyphaenidae, Corinnidae, Clubionidae, Thomisidae eta Salticidae familietako armiarma batzuen ale gazteak landareen nektarrez elikatzen dira. Laborategiko ikerketek erakusten dute nahita eta denbora luzez egiten dutela, eta, aldian-aldian, bere burua garbitzen dutela elikatzen ari diren bitartean. Armiarma horiek ur arrunta baino azukre-soluzioak ere nahiago dituzte, eta horrek adierazten du elikagaiak bilatzen ari direla. Armiarma asko gautarrak direnez, baliteke armiarmen nektar kontsumoaren neurria gutxietsi izana. Nektarrak azukreez gain aminoazidoak, lipidoak, bitaminak eta mineralak ditu, eta ikerketek frogatu dute beste armiarma espezie batzuk gehiago bizi direla nektarra eskuragarri dutenean. Nektarrez elikatzeak harrapakinekin borrokak izateko arriskuak eta pozoia eta digestio-entzimak ekoizteko kostuak saihesten ditu.

Jakina da hainbat espezie hildako artropodoez elikatzen direla (sarraskijale), sareko zetaz eta beren estalpeko exoeskeletoez. Sareetan harrapatutako polena ere jan dezakete, eta ikerketek frogatu dute armiarma gazteek bizirauteko aukera handiagoa dutela polena jateko aukera badute. Gatibutasunean, hainbat armiarma espezie bananaz, marmeladaz, esnez, arrautza-gorringoz eta hestebetez ere elikatzen direla ezagutzen da.[61] Orb-ehuleen sareetan harrapatutako aireko onddoen esporak sare zaharrarekin batera irentsi ditzakete sare berri bat eraiki aurretik. Haien digestio-likidoan dagoen kitinasa entzimak espora horien digestioa ahalbidetzen du.

Armiarmak hainbat taxon eta motatako landare-materiala kontsumitzen dutela ikusi da. Alderantziz, armiarma korrikalariak dira landare-jatearekin zer ikusia duten jazoeren gehiengoa (% 80 baino gehiago).

Harrapakinen harrapatzea

Harrapakinak harrapatzeko metodorik ezagunena sare itsaskorren bidez da. Sareen kokapen desberdinei esker, armiarma espezie ezberdinek intsektu desberdinak harrapa ditzakete eremu berean; adibidez, sare horizontal lauek azpian landaretik hegan egiten duten intsektuak harrapatzen dituzte, eta sare bertikal lauek intsektuak hegaldi horizontalean doazenak harrapatzen dituzte. Amaraunak eraikitzen dituzten armiarmek ikusmen eskasa dute, baina oso sentikorrak dira bibrazioekiko.

Argyroneta aquatica ur-armiarmak urpeko urpeko kanpai sareak eraikitzen ditu, airez bete eta harrapakinak digeritzeko eta azala aldatzeko erabiltzen dituztenak. Estaltzea eta kumeak haztea emearen kanpaian gertatzen da. Ia denbora osoa kanpaiaren barruan bizi dira, kanpora salto eginez kanpaia ukitzen duten animalia harrapariak edo hura ainguratzen duten hariak harrapatzeko. Armiarma gutxi batzuek aintziretako eta urmaeletako gainazalak sare gisa erabiltzen dituzte, borrokan ari diren bitartean eragiten dituzten bibrazioengatik harrapatutako intsektuak detektatuz.

Sareak ehuntzen dituzten armiarmak sare txikiak baino ez dituzte ehuntzen, baina, gero, harrapakinak harrapatzeko manipulatzen dituzte. Hyptiotes generokoek eta Theridiosomatidae familiakoek amarauna luzatzen dute, eta, gero, harrapakinak jotzen dituztenean askatzen dituzte, baina ez dituzte sareak aktiboki mugitzen. Deinopidae familiakoek sare txikiagoak ehuntzen dituzte; lehen bi hanka pareen artean hedatuta edukitzen dituzte, eta sareak beren gorputzaren luzera bikoitza baino gehiago bultzatzen dituzte harrapakinak harrapatzeko, eta mugimendu horrek sareen azalera hamar aldiz handitu dezake. Esperimentuek frogatu dute Deinopis spinosusek bi teknika desberdin dituela harrapakinak harrapatzeko: atzerako kolpeak intsektu hegalariak harrapatzeko, zeinaren bibrazioak hautematen dituen; eta aurrerako kolpeak lurretik dabiltzan eta ikusten dituen harrapakinak harrapatzeko. Bi teknika horiek beste deinopido batzuetan ere ikusi izan dira. Intsektu ibiltariek osatzen dute deinopido gehienen harrapakin gehienak, baina badirudi Deinopis subrufa populazio bat atzeko kolpearekin harrapatzen dituzten euli tipulidaeei esker bizi dela batez ere.

Mastophora generoko armiarma bola-jaurtitzaile eme helduek sareak eraikitzen dituzte trapezio lerro bakarrez osatuak eta gogor zaintzen dutena. Hari bakarreko bolak ere ekoizten dituzte, zeta itsaskorrezko bola handi oso heze batez errematatuak. Sitsaren feromonen antzeko produktu kimikoak isurtzen dituzte, eta, ondoren, bolak sitsen aurka abiatzen dituzte. Nahiz jaurtiketen % 50 inguru huts egin, gauero, antzeko tamainako sarea ehuntzen duten armiarmen intsektuen pisu bera harrapatzen dute. Armiarmek 30 bat minututan harrapakinik ez badute bolak jaten dituzte, eta, atseden hartu eta gero, bola berriak egiten dituzte. Gazteak eta ar helduak askoz txikiagoak dira, eta ez dituzte bolak egiten. Horren ordez, sits-euliak erakartzen dituzten feromona desberdinak askatzen dituzte, eta aurreko hanka-pareekin harrapatzen dituzte.

Liphistiidae primitiboak, Ctenizidae familiako tranpa-armiarmak" eta tarantula asko zuloetan ezkutatzen diren segada-harrapariak dira, sarritan tranpa bidez itxita eta, maiz, armiarma hauek harrapakinen presentziaz ohartarazten dituzten zetazko hari sareez inguratuta. Segadatako beste harrapari batzuk horrelako laguntzarik gabe aritzen dira, karramarro-armiarma asko barne, eta erleak harrapatzen dituzten espezie gutxi batzuek, ultramore ikusten dituztenak; beren islapen ultramorea doi dezakete ezkutuan dauden loreekin bat etortzeko. Otso armiarmak, armiarma jauzilariak, armiarma arrantzaleak eta karramarro armiarma batzuek harrapakinak atzetik joanez harrapatzen dituzte, eta, batez ere, ikusmenean oinarritzen dira harrapakinak aurkitzeko.

Portia generoko armiarma jauzilari batzuek beste armiarma batzuk ehizatzen dituzte adimendunak izango balira moduan, haien biktimak alde batera utziz edo erakarriz sareak hutsaraziz. Laborategiko ikerketek erakusten dute Portiaren senezko taktikak abiapuntuak baino ez direla saiakuntza eta akatsen ikuspegirako, eta armiarma horiek oso azkar ikasten dute harrapakin espezie berriak nola gainditu. Hala ere, badirudi pentsalari gisa motel samarrak direla, harritzekoa ez dena, haien garunak ugaztun harraparienak baino askoz txikiagoak baitira.

Inurriak imitatzen dituzten armiarmak hainbat erronka dituzte: oro har, sabelalde lirainagoak eta gerri faltsuak garatzen dituzte zefalotoraxen, inurri baten gorputzeko hiru eskualde ezberdin (tagmata) imitatzeko; lehen hanka parea buru aurrean astintzen dute armiarmak falta dituzten antenak imitatzeko eta sei ez baizik zortzi hanka dituztela ezkutatzeko; begi-pare baten inguruan kolore-orbain handiak garatzen dituzte, oro har, zortzi begi bakun dituztela mozorrotzeko, eta inurriek, berriz, bi begi konposatu; gorputza zurda islatzailez estaltzen dute inurrien gorputz distiratsuen antza izateko. Armiarma espezie batzuetan, arrek eta emeek inurri espezie desberdinak imitatzen dituzte, bada, armiarma emeak arrak baino askoz ere handiagoak izaten baitira. Inurriak imitatzen dituzten armiarmak beren portaera ere aldatzen dute xede duten inurrien espeziearen antza izateko; adibidez, askok mugimenduaren sigi-saga-eredua hartzen dute, inurria imitatzen duten armiarma jauzilariak jauziak saihesten dituzte, eta Synemosyna generoko armiarmak hostoen kanpoko ertzetan ibiltzen dira Pseudomyrmex modu berean. Armiarma eta beste artropodo askotan, inurrien imitazioa ikusmenez ehizatzen duten harraparietatik babesteko izan daiteke, hegaztiak, muskerrak eta armiarmak barne. Hala ere, inurri-imitatzen duten hainbat armiarmak inurriengan edo inurrien aziendan harrapatzen dute, esate baterako, afidoak. Karramarro-armiarma atsedenean dagoenean, Amyciaea inurrien imitatzailea ez du Oecophyllaren antz handirik, baina, ehizatzen ari denean, hilzorian dagoen inurri baten portaera imitatzen du inurri langileak erakartzeko. Hilketa baten ondoren, inurriak imitatzen dituzten armiarma batzuek beren biktimak eusten dituzte inurri talde handien aurrean erasorik ez jasateko.

• 
  Karramarro armiarma harrapakinarekin
• 
  Phonognatha graeffei edo hosto kizkurdun armiarmaren sareak tranpa gisa eta hosto batean etxea egiteko modu gisa balio duena.
• 
  Cyclocosmia generoko tranpa-armiarma, segada-harraparia
• 
  Portiak sareak eta taktika maltzur eta desberdinak erabiltzen ditu harrapakinak gainditzeko.
• 
  Myrmarachne inurria imitatzen duen armiarma jauzilaria.

Erreferentzia orokorrak eta aipatuak

• Deeleman-Reinhold, Christa L.. (2001). Forest Spiders of South East Asia: With a Revision of the Sac and Ground Spiders. Brill Publishers ISBN 978-9004119598..
• Ruppert, E.E.; Fox, R.S.; Barnes, R.D.. (2004). Invertebrate Zoology. (7. ed.. argitaraldia) Brooks/Cole ISBN 978-0-03-025982-1..

Irakurketa gehiago

• Bilger, Burkhard. (5 March 2007). «Spider Woman» The New Yorker: 66–73..
• Bristowe, W. S.. (1976). The World of Spiders. Taplinger Publishing Company ISBN 978-0-8008-8598-4. OCLC .256272177.
• Crompton, John. (1950). The Life of the Spider. New York: Mentor OCLC .1979220.
• Hillyard, Paul. (1994). The Book of the Spider: From Arachnophobia to the Love of Spiders. New York: Random House ISBN 978-0-679-40881-9. OCLC .35231232.
• Kaston, B. J.; Kaston, Elizabeth. (1953). How to Know the Spiders: Pictured-Keys for Determining the More Common Spiders, with Suggestions for Collecting and Studying Them. (1. ed.. argitaraldia) Dubuque, Iowa: W.C. Brown Company OCLC .628203833.
• Main, Barbara York. (1975). Spiders. Sydney: Collins ISBN 978-0-00-211443-1. OCLC .123151744.
• Wise, David A.. (1993). Spiders in Ecological Webs. Cambridge: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-32547-9. OCLC .25833874.

Kanpo estekak

• Datuak: Q1357
• Multimedia: Araneae / Q1357
• Espezieak: Araneae