Martxoaren 23
data
Martxoaren 23a gregoriotar egutegiaren urteko laurogeita bigarren eguna da, 83.a bisurteetan. 283 egun falta dira urtea amaitzeko.
_LCCN2014708419_Crop_2.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1979 - ETAk, Antonio Recio Claver poliziako inspektorea hil zuen Gasteizen.
- 1984 - GALek, Xabier Perez de Arenaza errefuxiatu aretxabaletarra erail zuen Biarritzen.
- 2009 - Baltasar Garzón epaileak Batasuna, EHAK eta EAE-ANVko 44 lagun auzipetu zituen ETAko kide zirelakoan.
- 2011 - BBK, Kutxa eta Vital Kutxak elkartze birtuala egiteko akordioa sinatu zuten.
Mundua aldatu
- 1919 - Milan, Italia: Benito Mussolinik Alderdi Faxista sortu zuen.
- 1933 - Alemania: Reichstaga onartu eta ondorioz, Adolf Hitler Alemaniako diktadore bihurtu zen.
- 1956 - Pakistan lehenengo errepublika islamiarra bilakatu zen.
- 1971 - Kolpe militarra Argentinan, Alejandro Lanusse jenerala boterera iritsi zen.
- 1973 - AEBetako azken soldaduek Vietnamdik alde egin zuten, militarki porrot egin ostean.
- 2010 - Gizon batek zortzi haur hil zituen Txinako Nanping hiriko eskola batean.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1986ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Sebastian Lizasok irabazi zuen.
- 1997 - Martxoaren 14an Oñatin hasitako 10. Korrikari amaiera eman zitzaion Bilbon.
- 2013 - Xabier Silveirak 2013ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen.
- 2019ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Julio Sotok bere bostgarren txapela jantzi zuen.
Mundua aldatu
- 1923 - Maese Pedroren erretaula (gaztelaniaz: El retablo de Maese Pedro), Manuel de Fallaren musika duen opera estreinatu zen Sevillako San Fernando antzokian.
- 1984 - Police Academy ("Polizia Akademia Eroa") filma estreinatu zen, Hugh Wilsonek zuzendu eta Steve Guttenberg, Kim Cattrall, Bubba Smith, David Graf, George Gaynes eta Michael Winslow aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1990 - Pretty Woman ("Emakume Ederra") filma estreinatu zen, Garry Marshallek zuzendu eta Richard Gere, Julia Roberts, Hector Elizondo eta Ralph Bellamy aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 2001 - Errusiako Mir estazio espaziala atmosferaratu eta Ozeano Barean erori zen, Fiji ondoan.
- 2007 - PlayStation 3 Europan salgai jarri zuten.
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1957ko Bost Nazioen Txapelketa: Ingalaterrak partida guztiak irabazi eta txapelketa eta Slam Nagusia eskuratu zituen.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1713 - Martin Karrera, gipuzkoar arkitektoa (h. 1768).
- 1841 - Biktoriano Iraola, gipuzkoar idazlea eta inprimatzailea (h. 1919).
- 1842 - Manuel Santa Kruz, Santa Kruz apaiza, gipuzkoar apaiz eta gerrillaria (h. 1926).
- 1849 -
- Augustin Etxeberri, lapurtar idazlea (h. 1890).
- Jose Manterola, gipuzkoar idazlea (h. 1884).
- 1886 - José Martínez Berasain, nafar politikari karlista eta bankaria (h. 1960).
- 1895 - Alejandro Goikoetxea, euskal herritar ingeniaria (h. 1984).
- 1920 - Fidel Sarriegi, gipuzkoar idazlea (h. 1969).
- 1931 - Vicente Elorriaga, bizkaitar futbolaria (h. 2014).
- 1936 - Miren Etxezarreta, gipuzkoar ekonomialaria, ezkerreko intelektuala eta gizarte mugimenduen inguruko ekintzailea.
- 1937 - José Cantón, bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (h. 2013).
- 1943 - María Teresa Sagarna, arabar irakasle eta politikaria.
- 1951 - Blanca Fernández Viguera, soziologoa, ikertzaile soziala, feminista eta NUPen genero-ikasketak sustatu dituen irakaslea.
- 1956 - Ana Iriarte, nafar historialaria, Euskal Herriko Unibertsitatean katedraduna.
- 1957 - Gemma Zabaleta, gipuzkoar politikari ohia.
- 1958 - Agustin Gajate, Errealeko gipuzkoar futbolari ohia.
- 1960 -
- Ane Albisu, gipuzkoar aktore, euskal filologo eta euskara irakaslea.
- Josu Lavin, euskararen ikerlari eta bultzatzaile bizkaitarra.
- Eneko Olasagasti, gipuzkoar aktorea, ekoizlea, zinema zuzendaria, irakaslea eta euskal idazlea.
- 1961 - Tomás Saldaña, bizkaitar pilotu ohia.
- 1962 - Ramón Lavín, bizkaitar igerilari olinpikoa (h. 1999).
- 1968 - Thomas Bidegain, zuberotar jatorriko zinema gidoilari, ekoizle eta zuzendaria.
- 1975 - José Luis Pérez Gómez, nafar kazetaria, COPE irrati-kateko albistegien zuzendaria.
- 1980 -
- Asier Atxa, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- Borja Iradier, gipuzkoar igerilaria.
- 1981 - Oinatz Aulestia, bizkaitar futbolaria.
- 1995 - Aida Etxebarria, bizkaitar boleibol-jokalaria.
- 1996 - Aitor Elordi, bizkaitar esku huskako pilotaria.
Mundua aldatu
- 1430 - Margarita Anjoukoa, Ingalaterrako erregina ezkontidea (h. 1482).
- 1609 - Giovanni Benedetto Castiglione, il Grechetto, italiar margolaria eta grabatzailea (h. 1664).
- 1749 - Pierre-Simon Laplace, frantziar matematikaria (h. 1827).
- 1763 - Fiodor Vasilievitx, errusiar jenerala eta estatu gizona (h. 1826).
- 1809 - Hippolyte Flandrin, frantziar margolaria (h. 1864).
- 1814 - Gertrudis Gómez de Avellaneda, espainiar idazlea (h. 1873).
- 1823 - Schuyler Colfax, AEBetako 17. presidenteordea (h. 1885).
- 1842 - Susan Jane Cunningham, Swarthmore College sortzen eta garatzen lagundu zuen estatubatuar matematikaria (h. 1921).
- 1858 - Ludwig Quidde, alemaniar historialari eta bakezalea, 1927ko Bakearen Nobel Saria (h. 1941).
- 1872 - Michael Joseph Savage, Zeelanda Berriko lehen ministroa (h. 1940).
- 1878 - Franz Schreker, austriar konpositorea (h. 1934).
- 1880 - Henri-Jean Houbaut, frantziar apezpikua, Baionako apezpikua izandakoa (h. 1939).
- 1881 -
- Roger Martin du Gard, frantziar idazlea, 1937ko Literaturako Nobel Saria (h. 1958).
- Hermann Staudinger, alemaniar kimikaria, 1953ko Kimikako Nobel Saria (h. 1965).
- 1882 - Emmy Noether, alemaniar matematikaria, XX. mendeko algebran aditu garrantzitsuenetakoa (h. 1935).
- 1887 -
- Juan Gris, espainiar margolaria (h. 1927).
- Feliks Jusupov, errusiar noble eta idazlea (h. 1967).
- 1890 - Cedric Gibbons, irlandar-estatubatuar zinemagintzako zuzendari artistikoa (h. 1960).
- 1893 -
- Ángel Cruchaga Santa María, txiletar poeta (h. 1964).
- Victoriana Herrero Barroso, errioxar erizaina eta presondegietako funtzionarioa (h. 1962).
- Carmen Valero Gimeno, espainiar maistra, intelektual, feminista eta sindikalista (h. 1962).
- 1899 - Kata Pejnović, jugoslaviar komunista eta partisanoa (h. 1966).
- 1900 -
- Hassan Fathy, egiptoar arkitektoa (h. 1989).
- Erich Fromm, alemaniar-estatubatuar psikoanalista eta filosofoa (h. 1980).
- 1903 -
- Alejandro Casona, espainiar antzerkigilea (h. 1965).
- Frank Sargeson, zeelandaberritar idazlea (h. 1982).
- 1904 - Joan Crawford, estatubatuar aktorea (h. 1977).
- 1907 - Daniel Bovet, suitzar botikaria, 1957ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1992).
- 1910 - Akira Kurosawa, japoniar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (h. 1998).
- 1912 - Wernher von Braun, alemaniar-estatubatuar ingeniaria, suziri diseinatzaile nabarmena (h. 1977).
- 1915 - Vasili Zaitsev, Bigarren Mundu Gerrako sobietar frankotiratzailea, Stalingradeko batailan bereziki ezagun egin zena (h. 1991).
- 1918 -
- Kazu Naoki, japoniar futbolaria.
- Émile Derlin Zinsou, Dahomeyko presidentea (h. 2016).
- 1922 -
- Abderrahim Bouabid, marokoar abokatu eta politikaria (h. 1992).
- Ugo Tognazzi, italiar antzezle, gidoigile eta zinemagilea (h. 1990).
- 1923 - Ralph Giordano, alemaniar idazlea (h. 2014).
- 1924 - Bette Nesmith Graham, estatubatuar mekanografoa, komertziala eta Liquid Paperren sortzailea (h. 1980).
- 1928 - Jean E. Sammet, estatubatuar matematikaria eta informatikaria, FORMAC programazio-lengoaiaren garatzailea (h. 2017).
- 1929 - Roger Bannister, britainiar atleta ohia, milia bateko lasterketan lau minututik beherako marka egin zuen lehena (h. 2018).
- 1931 - Viktor Kortxnoi, sobietar-suitzar xake jokalaria (h. 2016).
- 1933 -
- Jan Harold Brunvand, estatubatuar irakaslea, hiri kondairei buruzko ikerketengatik ezaguna.
- Philip Zimbardo, gizakien jokamoldearen estatubatuar ikertzailea.
- 1936 - Jannis Kounellis, greziar-italiar artista (h. 2017).
- 1937 -
- Maria Pilar Busquet i Medan, kataluniar politikari eta ekintzailea (h. 2016).
- Robert Gallo, estatubatuar ikertzaile biomedikoa, GIBaren aurkikuntzagatik ezaguna.
- Moacyr Scliar, brasildar narratzailea (h. 2011).
- 1942 -
- Ama Ata Aidoo, ghanar idazlea eta Afrikako emakume autoreen aldeko ekintzailea (h. 2023).
- Michael Haneke, austriar zinema zuzendari eta gidoigilea.
- Masha Ivashintsova, Leningradeko errusiar argazkilaria (h. 2000).
- 1943 -
- Winston Groom, estatubatuar idazlea (h. 2020).
- Sharon Presley, estatubatuar liberal libertarioa, anarko-kapitalista, feminista indibidualista, idazlea, ekintzailea eta psikologiako irakaslea (h. 2022).
- Nils-Aslak Valkeapää, laponiar idazle eta musikaria, nazioarteko sami artista ospetsuenetarikoa (h. 2001).
- 1944 -
- James H. Clark, estatubatuar informatikaria eta enpresaburua, Silicon Graphics, Inc. (SGI) eta Netscape enpresen sortzailea.
- Michael Nyman, ingeles musikagile minimalista eta piano-jotzailea.
- Ric Ocasek, estatubatuar egile abeslari, musikari, musika ekoizle eta margolaria (h. 2019).
- 1945 -
- Franco Battiato, italiar kantugilea eta abeslaria (h. 2021).
- Eric De Vlaeminck, flandriar txirrindularia, Munduko Ziklo-Krosseko txapelketa gehien irabazi dituena (h. 2015).
- David Milch, estatubatuar telebistako-zuzendari eta -idazlea.
- 1946 - Qamaruzzaman Azmi, ulema, filosofo eta hizlari islamiarra.
- 1953 - Chaka Khan, estatubatuar musikari, abeslari eta konpositorea.
- 1955 - Moses Malone, estatubatuar saskibaloi jokalaria (h. 2015).
- 1956 - Jose Manuel Durao Barroso, Portugalgo lehen ministro ohia eta Europako Batzordeko presidente ohia.
- 1957 - Nieves Herrero, espainiar kazetaria, telebistako aurkezlea eta idazlea.
- 1958 - Etienne De Wilde, belgikar txirrindulari ohia.
- 1960 - Yoko Tawada, japoniar-berlindar idazlea.
- 1963 - Ana Fidelia Quirot, kubatar atleta ohia.
- 1965 - Antônio Benedito da Silva, Toninho , brasildar futbolari ohia.
- 1966 - Belén Rodríguez (kazetaria), espainiar kazetaria.
- 1968 -
- Damon Albarn, ingeles musikari eta abeslaria, Blur eta Gorillaz taldeetako kidea.
- Fernando Hierro, espainiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1971 - Malena Muyala, uruguaiar tango abeslaria, Uruguaiko emakumezko ahots ezagunenetakoa.
- 1972 -
- Nuria Roca, espainiar idazle, telebistako aurkezle, aktore eta irrati esataria.
- Erwin Vervecken, belgikar ziklo-kroseko txirrindulari ohia .
- 1973 - Jerzy Dudek, poloniar futbolari ohia.
- 1975 - Francesc Arnau, kataluniar futbol-atezaina (h. 2021).
- 1976 -
- Michelle Monaghan, estatubatuar aktorea.
- Ricardo Zonta, 1 Formulako brasildar gidaria.
- 1983 -
- Mo Farah, somaliar jatorriko britainiar atleta, distantzia luzean aditua.
- Agnes Torres, mexikar psikologoa, ikerlaria, hizlaria eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea (h. 2012).
- 1984 - Merlyn Uusküla, estoniar abeslaria.
- 1986 - Andrea Dovizioso, italiar motoziklista.
- 1988 - Tomoya Ugajin, japoniar futbolaria.
- 1991 - Michelle Hendley, estatubatuar aktorea.
- 1992 - Kyrie Irving, estatubatuar-australiar saskibaloi jokalaria.
- 1996 - Alex Albon, britainiar-thailandar 1-Formulako pilotua.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1613 - Jeronimo Aiantz, nafar militarra. Margolari, kosmografo, musikari eta asmatzailea (j. 1553).
- 1855 - Jose Ignazio Larramendi, euskal herritar musikaria (j. 1786).
- 1871 - Domingo Ereño, bizkaitar apaiza, Buenos Airesen (j. 1811).
- 1893 -Etiene Lapeire, euskal idazle eta apaiza (j. 1840).
- 1930 - Juan Garbizu, Zubigar, euskal idazle eta itzultzailea (j. 1893).
- 1933 -
- Juan Arana, Loramendi, frai Joakin Bedoña, gipuzkoar elizgizona eta euskal olerkaria (j. 1907).
- Jesús Oiarbide, euskal atleta (j. 1902).
- 1961 - Eladio Espartza, lesakar kazetari, idazle eta politikari frankista (j. 1888).
- 1966 - Jesús Basiano, nafar margolaria (j. 1889).
- 1975 - Felix Izagirre, Izagirre I, bizkaitar esku-huskako eta palazko pilotaria (j. 1903).
- 1980 - Simeon Diaz de Ilarraza, nafar misiolaria, Venezuelan (j. 1893).
- 1993 - Julian Ajuriagerra, frantzian aritutako bilbotar neuropsikiatra eta psikoanalista (j. 1911).
- 2006 - Eloy de la Iglesia, zarauztar zinema zuzendaria (j. 1944).
- 2007 - Ángela López Jiménez, nafar soziologoa eta feminista, Zaragozan (j. 1945).
- 2011 - Fernando Mendizabal, gipuzkoar itzultzailea eta euskaltzain urgazlea (j. 1934).
Mundua aldatu
- 59 - Agripina Gaztea, Erromako enperatriza (j. 15).
- 1361 - Henrike Grosmontekoa, ingeles noblea (j. c. 1310).
- 1369 - Petri I.a Gaztelakoa Ankerra, Gaztelako erregea (j. 1334).
- 1548an, Uedaharako guduan:
- Itagaki Nobukata, Takeda klanaren zerbitzaria eta Takeda Shingenen hogeita lau jeneraletako bat (j. 1489).
- Amari Torayasu, japoniar samuraia (j. 1498).
- 1555 - Julio III.a, Aita santua (j. 1487).
- 1606 -
- Justus Lipsius, flandiar filologo eta humanista, XVI. mendeko jakitun ezagunetarikoa (j. 1547).
- Toribio de Mogrovejo, espainiar erlijioso katolikoa (j. 1538).
- 1661 - Pieter de Molijn, herbeheretar margolaria (j. 1595).
- 1680 - Nicolas Fouquet, frantziar estatu-politikaria, Luis XIV.a erregearen finantza-superintendentea, idazlea eta mezenasa (j. 1615).
- 1801 - Paulo I.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (j. 1754).
- 1819 - August von Kotzebue, alemaniar idazle eta diplomatikoa (j. 1761).
- 1842 - Stendhal, frantziar idazlea (j. 1783).
- 1862 - Karl Nesselrode, errusiar politikari eta diplomatikoa (j. 1780).
- 1865 - Manuel Isidoro Belzu, Boliviako presidentea (j. 1808).
- 1907 - Konstantin Petrovitx Pobedonostsev, errusiar politikaria (j. 1827).
- 1921 - Jean-Paul Laurens, frantziar margolari eta eskultorea (j. 1838).
- 1923 - Hovhannes Tumanyan, armeniar olerkari, idazle, itzultzaile eta ekintzailea (j. 1869).
- 1927 - Paul César Helleu, frantziar margolaria (j. 1859).
- 1931 - Bhagat Singh, Indiako askatasunaren aldeko iraultzaile nagusietako bat (j. 1907).
- 1935 - Ana de Castro Osório, portugaldar idazlea, kazetaria, pedagogoa, feminista eta militante errepublikanoa (j. 1872).
- 1946 - Francisco Largo, Espainiako Bigarren Errepublikan Gobernuko Presidentea (j. 1869).
- 1947 - Ferdinand Zecca, frantziar zinemagilea eta produktorea (j. 1864).
- 1953 -
- Raoul Dufy, frantziar margolaria (j. 1877).
- Alice Prin, Montparnasseko Kiki, frantziar modelo, gaueko-klubeko abeslari, aktore eta margolaria (j. 1901).
- 1956 - Évariste Lévi-Provençal, frantziar historialari, idazle eta orientalista (j. 1894).
- 1958 - Florian Znaniecki, poloniar-estatubatuar soziologo eta filosofoa (j. 1882).
- 1964 - Peter Lorre, hungariar-estatubatuar aktorea (j. 1904).
- 1968 - Edwin O'Connor, estatubatuar kazetari eta eleberrigile (j. 1918).
- 1969 - Josef Gerstmann, austriar neurologoa (j. 1887).
- 1971 - Simon Vestdijk, herbeheretar idazlea (j. 1898).
- 1981 -
- Claude Auchinleck, britainiar militarra (j. 1884).
- Beatrice Tinsley, britainiar-zeelandaberritar kosmologoa eta astronomoa (j. 1941).
- 1984 - Jean Prouvé, frantziar arkitekto eta diseinatzailea (j. 1901)
- 1992 - Friedrich Hayek, britainiar ekonomista, 1974ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1899)
- 1994 -
- Giulietta Masina, italiar aktorea (j. 1921).
- Álvaro del Portillo, espaniar apezpikua eta Opus Deiko prelatua (j. 1914).
- 2001 -
- Robert Laxalt, euskal jatorriko estatubatuar idazlea (j. 1923).
- David McTaggart, kanadar ekologista, Greenpeace taldearen sortzaileetako bat (j. 1932).
- 2006 -
- Sarah Caldwell, estatubatuar antzerki enpresaburua, orkestra zuzendaria eta musikaria (j. 1924).
- Desmond Doss, AEBko Ohore domina eskuratu zuen lehen kontzientzia eragozlea (j. 1919).
- 2007 - Paul Cohen, estatubatuar matematikaria (j. 1934).
- 2011 -
- Jean Bartik, ENIAC konputagailuaren jatorrizko programatzaileetako bat (j. 1924).
- Elizabeth Taylor, ingeles-estatubatuar aktorea (j. 1932).
- 2012 - Abdullahi Yusuf Ahmed, Somaliako trantsizio gobernuko presidentea (j. 1934).
- 2014 - Adolfo Suárez, Espainiako Gobernuko presidentea (j. 1932).
- 2015 - Lee Kuan Yew, Singapurreko lehen gobernu burua, bere herrialdean Aberriaren aitatzat joa (j. 1923).
- 2018 -
- Philip Kerr, eleberri poliziakoen eskoziar idazlea (j. 1956).
- Alberto Ongaro, italiar idazle, kazetari eta komikigilea (j. 1925).
- 2020 -
- Lucia Bosè, italiar aktorea (j. 1931).
- Borja Domecq Solís, espainiar enpresaburu eta zezen suhar haztegien jabea (j. 1945).
- José Folgado, PPko espainiar politikaria (j. 1944).
- 2021 - George Segal, estatubatuar aktorea (j. 1934).
- 2022 - Madeleine Albright, estatubatuar politikaria (j. 1937).
- 2023 - Keith Reid, ingeles abesti egilea, Procol Harum taldeko kidea (j. 1946).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Arnaitz/Arnaitx eta Azibar.
- Meteorologiaren Munduko Eguna
