Ekainaren 12
data
Ekainaren 12a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirurogeita hirugarren eguna da, 164.bisurteetan. 202 egun falta dira urtea amaitzeko.
_(cropped).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1512 – Gaztelako armada Nafarroari eraso egiteko prestatzen ari zela, armada nafarreko Petri mariskalak eta Mauleko Ladron beaumontarrak kontaktuak hasi zituzten, inbasioa ekiditen saiatzeko. Alferrik, ordea, Gaztelako erregearen asmoak irmoak baitziren.
- 1976 – Alberto Soliño Mazas pasaitarra hil zuen Eibarren kalez jantzitako guardia zibil batek.
- 1977 – Pertsona bat hil zen Armintzan, uholdeen eraginez.
- 2006 – BBVA bankuak, Texas Regional eta State National bankuak erosi zituen Estatu Batuetan.
Mundua aldatu
- 1987 – ETAk Enpetrolen aurka (egungo Repsol) enpresak El Morell herrian zuen petrolio-findegian bi bonbaz eginiko atentatua egin zuen.
- 1991 – Boris Yeltsin hautatu zuten Errusiako presidente.
- 2010 – Ameriketako Estatu Batuetako Arkansas estatuko kanpaleku batean bat-bateko uholde batek 16 pertsona hil zituen.
- 2016 – Orlandoko Pulse diskotekako sarraskian 50 lagun hil (erasotzailea barne) eta 53 zauritu ziren.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1983ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Txomin Ezpondak jantzi zuen txapela.
Mundua aldatu
- 1963 – Donovan's Reef ("Irlandarraren Taberna") filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu eta John Wayne, Lee Marvin, Jack Warden eta Elizabeth Allen aktoreek antzeztu zuten.
- 1967 – You Only Live Twice ("Bi Aldiz Bakarrik Bizitzen Da") filma estreinatu zen, Lewis Gilbertek zuzendu eta Sean Connery, Mie Hama, Donald Pleasence eta Akiko Wakabayashi aktoreek antzeztu zuten.
- 1981 – Raiders of the Lost Ark ("Arka Galduaren Bila") filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Harrison Ford aktoreak antzeztu zuen.
- 1987 – Predator ("Harrapakaria") filma estreinatu zen, John McTiernanek zuzendu eta Arnold Schwarzenegger aktoreak antzeztu zuen.
- 1987 – The Witches of Eastwick ("Eastwickeko Sorginak") filma estreinatu zen, George Millerk zuzendu eta Jack Nicholson, Cher, Susan Sarandon eta Michelle Pfeiffer aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 2014 – Brasilgo Munduko Futbol Txapeketari hasiera eman zitzaion.
- 2023 – Denver Nuggets taldeak lehen aldiz NBAko finala irabazi eta Nikola Jokić jokalari onena izendatu zuten.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1767 – Francisco Javier Elio, nafar militarra (h. 1822).
- 1823 – Francisco Sainz Pinto, bizkaitar margolaria (h. 1853).
- 1867 – Justin de Menditte, zuberoar idazle eta apaiza (h. 1922).
- 1917 – Juan Errandonea, nafar ikerlaria (h. 1967).
- 1923 – Juan Arza, Arza, nafar futbolaria eta entrenatzailea (h. 2011).
- 1943 – Félix Ibarrondo Ugarte, gipuzkoar musikagilea.
- 1946 – Andoni Monforte, euskal abokatu eta politikari ohia.
- 1949 – Juan Ruiz Antxia, bizkaitar zinema argazkigilea.
- 1957 – Felipe Juaristi, gipuzkoar idazle eta itzultzailea.
- 1961 – Kristian Pielhoff, gipuzkoar telebistako aurkezlea.
- 1963 – Joseba Gabilondo, euskal idazlea, irakaslea eta literatura kritikaria.
- 1968 – Diego Martiartu, gipuzkoar idazlea.
- 1975 –
- 1979 – Markel Robles, bizkaitar futbolaria.
- 1982 – Nagore Tolosa, gipuzkoar itzultzailea.
- 1995 – Martin Merquelanz, gipuzkoar futbolaria.
- 1999 – Unai Iribar, gipuzkoar txirrindularia.
Mundua aldatu
- 1519 – Cosimo I.a Medici, Toskanako Duke Handia (h. 1574).
- 1577 – Paul Guldin, suitzar jesulagun, matematikari eta astronomoa (h. 1643).
- 1802 – Harriet Martineau, Ingalaterrako idazlea, ekonomilaria, soziologoa, filosofoa eta gizarte-ekintzailea (h. 1876).
- 1806 – John Augustus Roebling, Alemanian jaiotako estatubatuar ingeniari zibila (h. 1869).
- 1812 – Otto Grashof, alemaniar margolari, marrazkilari eta erretratugilea, Txileko pinturaren atzerriko aitzindaritzat hartua (h. 1876).
- 1819 – Charles Kingsley, britainiar idazlea (h. 1875).
- 1827 – Johanna Spyri, suitzar idazlea (h. 1901).
- 1842 – Rikard Nordraak, norvegiar musikagilea (h. 1866).
- 1843 – David Gill, britainiar astronomoa (h. 1914).
- 1844 – Klaus Berntsen, Danimarkako lehen ministroa (h. 1927).
- 1847 – Teodosio Vesteiro, galiziar kazetari, idazle eta musika irakaslea (h. 1876).
- 1850 – Carl Skånberg, suediar margolaria (h. 1883).
- 1857 – Kate Lester , britainiar aktorea (h. 1924)
- 1865 – E. Lilian Todd, estatubatuar asmatzailea, zenbait aeroplanoren diseinatzailea (h. 1937).
- 1872 – Manuel Uruchurtu, RMS Titanic itsasontzian hildako euskal jatorriko mexikar abokatu eta politikaria (h. 1912).
- 1876 – María Gay, kataluniar mezzosopranoa (h. 1943).
- 1878 –
- James Oliver Curwood, estatubatuar eleberrigile eta kazetaria (h. 1927).
- Isabel Oyarzábal, espainiar itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa (h. 1974).
- 1889 – Fritz Albert Lipmann, alemaniar-estatubatuar biokimikaria, 1953ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1986).
- 1890 – Egon Schiele, austriar margolaria (h. 1918).
- 1892 – Djuna Barnes, estatubatuar idazlea (h. 1982).
- 1894 - Leonor Izquierdo, Antonio Machado poeta andaluziarraren emaztea (h. 1912).
- 1897 –
- Anthony Eden, Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 1977).
- Alexander Tansman, poloniar-frantziar musikagilea, orkestra-zuzendaria eta piano-jotzailea (h. 1986).
- 1899 – Anni Albers, alemaniar ehungintzako-diseinatzailea, margolaria eta diseinatzailea (h. 1994).
- 1900 – María Soriano Llorente, espainiar maistra, Adimen Anormalen Patronatuko Eskola Nagusiko zuzendaria (h. 1996).
- 1905 – Amelia de la Torre, espainiar aktorea (h. 1987).
- 1907 – Otto Skorzeny, austriar Waffen-SSko kidea (h. 1975).
- 1912 – Eva Crane, erleen eta erlezaintzaren ikertzailea (h. 2007).
- 1913 – Elisabeth Eidenbenz, suitzar irakasle eta erizaina, Elneko amaberrien etxea sortzeagatik ezaguna (h. 2011).
- 1915 – David Rockefeller, estatubatuar finantzaria (h. 2017).
- 1919 – Ahmed Abdallah, Komoreetako lehenbiziko presidentea (h. 1989).
- 1921 – Luis García Berlanga, espainiar zinema zuzendaria eta gidoilaria (h. 2010).
- 1922 – Margherita Hack, italiar astrifisikoa, zientzialaria eta aktibista (h. 2013).
- 1924 – George H. W. Bush, Ameriketako Estatu Batuetako 41. Presidentea (h. 2018).
- 1926 – Amadeo Carrizo, argentinar futbol-atezaina (h. 2020).
- 1929 – Anne Frank, alemaniar judua, idatzi zuen egunkaria dela-eta ezaguna Bigarren Mundu Gerran naziengandik ihesi ezkutuan zela (h. 1945).
- 1930 – Barbara Clementine Harris, etatubatuar apezpikua, Komunio Anglikanoan apezpiku ordenatu zen historiako lehen emakumea (h. 2020).
- 1932 – Mamo Wolde, etiopiar atleta, nazioarteko mailan distantzia luzean arrakasta lortu zuen Afrikako lehen korrikalaria (h. 2002).
- 1937 – Vladimir Arnold, munduko matematikari emankorrenetako bat (h. 2010).
- 1940 – Albert Razin, udmurt ekintzaile publiko eta erlijiosoa (h. 2019).
- 1941 –
- Chick Corea, estatubatuar jazz-musikako piano-jotzailea (h. 2021).
- Reg Presley, ingeles abeslaria, The Troggs taldeko kidea (h. 2013).
- 1942 – Bert Sakmann, alemaniar sendagilea, 1991ko Medikuntzako Nobel Saria.
- 1946 – Mekere Morauta, Papua Ginea Berriko lehen ministroa (h. 2020).
- 1947 – Juan Madrid, espainiar polizia eleberri idazle emankorra, kazetaria eta gidoilaria.
- 1948 – István Sándorfi, hungariar margolaria (h. 2007).
- 1949 – Ryohei Suzuki, japoniar futbolaria.
- 1950 – Teresa Freixes, kataluniar legelaria.
- 1952 – Cornelia Hanisch, florete modalitateko alemaniar eskrimalari ohia.
- 1959 – Juan Antonio San Epifanio, Epi, espainiar saskibaloi jokalari ohia.
- 1960 – Joe Kopicki, estatubatuar saskibaloi jokalari ohia, Caja Bilbaon aritutakoa.
- 1962 – Matilde Asensi, espainiar idazle eta kazetaria.
- 1963 – Mimoza Ahmeti, albaniar poeta, idazlea eta politikaria.
- 1967 –
- Icíar Bollaín, espainiar aktorea eta zinema-zuzendaria.
- Aída Gómez, espainiar dantza-zuzendaria, koreografoa, dantzaria, irakaslea eta diseinatzailea.
- 1977 –
- Kiyomitsu Kobari, japoniar futbolari ohia.
- Ana Tijoux, franko-txiletar rap-abeslaria eta abestigilea.
- 1979 – Àlex Mumbrú, kataluniar saskibaloi jokalaria.
- 1980 – Denys Monastyrsky, ukrainar abokatu eta politikaria (h. 2023).
- 1981 –
- Klemen Lavrič, esloveniar futbolari ohia.
- Adriana Lima, brasildar modeloa.
- 1983 – Bryan Habana, hegoafrikar errugbi jokalari ohia.
- 1984 – Bruno Soriano, espainiar futbolaria.
- 1985 – Dave Franco, estatubatuar aktorea.
- 1986 –
- Mario Casas, galiziar aktorea.
- Alicia Liu, taiwandar modelo eta telebistako pertsonaia.
- Rozalén, espainiar abeslari eta kantautorea.
- 1989 – Ibrahim Jeilan, etiopiar atleta.
- 1992 –
- Poppy Cleall, ingeles errugbilaria.
- Philippe Coutinho, brasildar futbolaria.
- 1993 – Sergio Mendigutxia, asturiar futbolaria.
- 2000 – Olga Carmona, espainiar futbolaria.
- 2006 – Francisca Aronsson, suediar-perutar aktorea, abeslaria eta modeloa.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1358 – Joanes Aragoikoa, Aragoiko infante, Elxeko jauna eta Bizkaiko jaunagaia (j. 1330).
- 1859 – Martin Goihetxe, euskal idazlea eta apaiza (j. 1791).
- 1888 – Julian Buztintza, bizkaitar emigratzailea, lur-neurtzaile eta politikaria Argentinan, Rosarion (j. 1827).
- 1933 – Jose Maria Orbe Gaytán de Ayala, bostgarren Valdespinako markesa, gipuzkoar militar eta politikaria (j. 1848).
- 1953 – Juan Usabiaga, gipuzkoar politikari eta ingeniaria, Zaragozan (j. 1879).
- 1957 – Ángel Álvarez de Miranda, arabar erlijio-historialaria, Madrilen (j. 1915).
- 1977 – Epifanio Fernández, gipuzkoar futbolaria (j. 1919).
- 1988 – Miguel Javier Urmeneta, nafar militar, politikari eta euskaltzalea eta Iruñeko alkatea (j. 1915).
- 2007 – Marcelo Mendiharat, baxenafar apaiza, Montevideon (j. 1914).
- 2013 – Gontzal Díez, gaztelaniazko bilbotar kazetaria, idazlea, arte kritikaria eta poeta (j. 1961).
Mundua aldatu
- 816 – Leon III.a, Aita santua (j. 750).
- 1124 – Hassan-i Sabbah, ismaildar buruzagia, Erdi Aroko nizarien estatua sortu zuena (j. c. 1034).
- 1351 – Joana Nuñez Larakoa, Larako eta Albarracingo andrea.
- 1578 – Kōsaka Danjō Masanobu, Sengoku aroako samurai japoniarra (j. 1527).
- 1675 – Karlos Emanuel II.a Savoiakoa, Savoiako dukea (j. 1634).
- 1697 – Ann Baynard, britainiar filosofo naturala eta debozioaren eredua (j. 1672).
- 1734 – James Fitz-James (Berwickeko I. dukea), Frantziako mariskala (j. 1670).
- 1759 – William Collins, ingeles olerkaria (j. 1721).
- 1816 – Pierre Augereau, frantziar jenerala (j. 1757).
- 1852 – Xavier de Maistre, savoiar militar eta idazlea (j. 1763).
- 1872 – Thomas C. Jerdon, britainiar mediku, zoologo eta botanikaria (j. 1811).
- 1875 – Julián Castro Contreras, Venezuelako presidentea.
- 1876 – Teodosio Vesteiro, galiziar kazetari, idazle eta musika irakaslea (j. 1847).
- 1878 –
- William Cullen Bryant, estatubatuar olerkari eta kazetaria (j. 1794).
- Jurgi V.a Hannoverkoa, azken Hannoverko erregea (j. 1819).
- 1880 – José Ruperto Monagas, Venezuelako presidentea (j. 1831).
- 1912 – Frédéric Passy, frantziar politikaria, ekonomilaria eta bakezalea (j. 1821).
- 1922 – Wolfgang Kapp, prusiar funtzionario eta kazetaria (j. 1858).
- 1932 – Theo Heemskerk, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1852).
- 1936 – Karl Kraus, austriar poeta eta idazle satirikoa (j. 1874).
- 1937 –
- Mikhail Tukhatxevski, sobietar mariskala (j. 1893).
- Maria Ulianova, errusiar militante boltxebikea, Vladimir Leninen arreba gazteena (j. 1878).
- 1940 – William Lashly, Robert Falcon Scott-en Antartikarako bi espedizioetan parte hartu zuen Royal Navyeko marinel ingelesa (j. 1867).
- 1950 – Alfredo Arrieta Vaccaro, argentinar militar eta politikari peronista (j. 1891).
- 1958 – Olivier Weber, frantziar idazlea eta kazetaria.
- 1962 – John Ireland, ingeles musikagilea (j. 1879).
- 1963 –
- Andrew Cunningham, Erresuma Batuko almirantea (j. 1883).
- Medgar Evers, giza eskubideen alde borrokatu zuen estatubatuar aktibista, eraila (j. 1925).
- 1966 – Hermann Scherchen, alemaniar orkestra-zuzendaria eta biola-jotzailea (j. 1891).
- 1968 – Herbert Read, ingeles arte-historialari, olerkari, literatura-kritikari, filosofo eta anarkista (j. 1893).
- 1969 – Aleksandr Deineka, sobietar margolari, artista grafiko eta eskultorea (j. 1899).
- 1972 –
- Ludwig von Bertalanffi, austriar biologo eta epistemologoa (j. 1901).
- Ada Hitchins, britainiar kimikaria (j. 1891).
- Raquel Payá, valentziar pedagogoa (j. 1918).
- 1974 – André Marie, Frantziako lehen ministroa (j. 1897).
- 1980 – Egon Pearson, ingeles estatistikaria (j. 1895).
- 1982 –
- Karl von Frisch, austriar zoologoa (j. 1886).
- Marie Rambert, poloniar jatorriko ingeles dantzari eta ballet-zuzendaria (j. 1888).
- 1983 – Norma Shearer, quebectar aktorea (j. 1902).
- 1992 – Serge Daney, frantziar kazetari eta zinema-kritikaria (j. 1944).
- 1995 – Arturo Benedetti Michelangeli, italiar piano-jotzailea (j. 1920).
- 1997 – Bulat Xalvovitx Okudzhava, errusiar idazle eta kantaria (j. 1924).
- 1998an desagertua – Éric Tabarly, bretainiar itsasgizona (j. 1931).
- 2001 – Paula Wiesinger, italiar alpinista eta eskiatzailea (j. 1907).
- 2003 – Gregory Peck, estatubatuar aktorea (j. 1916).
- 2006 – György Ligeti, hungariar-austriar musikagilea (j. 1923).
- 2007 – Dolors Vives Rodón, hegazkin pilotu katalana, aitzindaria Espainiako abiazioan (j. 1908).
- 2009 – Félix Malloum, Txadeko presidentea (j. 1932).
- 2010 – Anne Chapman, frantziar-estatubatuar antropologoa (j. 1922).
- 2011 – Kati-Claudia Fofonoff, finlandiar poeta, itzultzailea eta idazlea (j. 1947).
- 2012 –
- Sheikh Mukhtar Mohamed Hussein, Somaliako behin-behineko presidentea (j. 1912).
- Elinor Ostrom, estatubatuar politologoa, 2009ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1933).
- 2013 –
- Jiroemon Kimura, 116 urte eta 54 egun bizi izan zen japoniarra, bere garaian momentuko munduko pertsonarik nagusiena (j. 1897).
- José de Lima, brasildar elizgizona (j. 1924).
- 2015 – Pierre Dolbeault, frantziar matematikaria (j. 1924).
- 2022 –
- Phil Bennett, galestar errugbilaria (j. 1948).
- – Philip Baker Hall, estatubatuar aktorea (j. 1931).
- 2023 –
- Silvio Berlusconi, Il Cavaliere, Italiako lehen ministroa eta Europako Kontseiluko presidentea (j. 1936).
- John Romita Sr., estatubatuar komikigilea (j. 1930).
- Treat Williams, estatubatuar aktorea (j. 1951).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Bidari/Bidane, Zoharte/Zohar eta Zohargi.
- Haurren Lanaren Aurkako Mundu Eguna
Kanpo estekak aldatu
