Abenduaren 22
data
Abenduaren 22a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita hamaseigarren eguna da, 357.a bisurteetan. 9 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1979 – Euskal Autonomi Erkidegoko Estatutua aprobatu zen.
Mundua
aldatu- 401 – Inozentzio I.a hautatu zuten aita santu, historian bere aitaren ondorengo izan den aita santu bakarra.
- 2001 – Hamid Karzai aukeratu zuten Afganistango presidente moduan.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1991ko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan Anjel Mari Peñagarikanok jantzi zuen txapela.
Mundua
aldatu- 1864 – Ogia eta zezenak (gaztelaniaz: Pan y toros), Francisco Asenjo Barbieriren musika eta José Picónen libretoa duen zarzuela estreinatu zen Madrilgo Zarzuelako Antzokian.
- 1932 – The Mummy ("Momia") filma estreinatu zen, Karl Freundek zuzendu eta Boris Karloff, Zita Johann, David Manners eta Edward van Sloan aktoreek antzeztu zuten.
- 1956 – The Wrong Man (Okerreko Gizona) film estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Henry Fonda, Vera Miles, Anthony Quayle eta Harold Stone aktoreek antzeztu zuten.
- 1959 – Suddenly, Last Summer ("Bapatean, Azken Uda") filma estreinatu zen, Joseph L. Mankiewiczek zuzendu eta Elizabeth Taylor, Katharine Hepburn eta Montgomery Clift aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1965 – Doctor Zhivago ("Zhivago doktorea") filma estreinatu zen, David Leanek zuzendu eta Omar Sharif, Julie Christie, Geraldine Chaplin, Rod Steiger, Alec Guinness eta Tom Courtenay aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1970 – Lo chiamavano Trinità... ("Trinitate Deitzen Zuten") filma estreinatu zen, Terence Hill, Bud Spencer, Steffen Zacharias eta Farley Granger aktoreek antzeztu zuten.
- 1976 – The Enforcer ("Exekutatzailea") filma estreinatu zen, James Fargok zuzendu eta Clint Eastwood, Harry Guardino, Bradford Dillman, Tyne Daly, DeVeren Bookwalter eta Brian Blessed aktoreek antzeztu zuten.
- 1989 – Tango & Cash ("Tango eta Cash") filma estreinatu zen, Andrei Konchalovsky eta Albert Magnolik zuzendu eta Sylvester Stallone, Kurt Russell, Jack Palance, Teri Hatcher eta Brion James aktoreek antzeztu zuten.
- 1995 – Cutthroat Island ("Zintzur-Ebakien Uhartea") filma estreinatu zen, Renny Harlinek zuzendu eta Geena Davis, Matthew Modine eta Frank Langella aktoreek antzeztu zuten.
- 2000 – Finding Forrester ("Forresteren Bila") filma estreinatu zen, Gus Van Santek zuzendu eta Sean Connery, Rob Brown, F. Murray Abraham eta Anna Paquin aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2000 – Cast Away ("Abandonatua") filma estreinatu zen, Robert Zemeckisek zuzendu eta Tom Hanks, Helen Hunt eta Nick Searcy aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1872 – Rufino Laiseka, PSEko buruzagi eta Bilboko alkatea (h. 1944).
- 1873 – Nicolás Espartza, nafar margolaria (h. 1928).
- 1909 – Paben Loidi, euskal olerkaria (h. 1985).
- 1912 – Manuel Martínez Jarauta, nafar klaretar fraidea (h. 1936).
- 1922 – Pedro Morales Moya, arabar kazetari eta politikaria (h. 2023).
- 1928 – Jose Mari Aristegi, euskal arraunlaria (h. 2018).
- 1944 – Norberto Torres, bizkaitar traineru-patroia, Kaikurekin 4 Kontxako Bandera eta Espainiako 3 Txapelketa irabazitakoa.
- 1947 – Jexuxmari Zalakain, gipuzkoar irakaslea, kazetaritzan doktorea, euskaltzalea, idazlea eta kazetaria.
- 1948 – Juan Ramón Aldalur, Txapela, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1952 – Xabier Peñalver, gipuzkoar arkeologoa.
- 1954 – Peio Agirreoa, bizkaitar futbolari ohia.
- 1956 – Rogelio Botanz, gipuzkoar-kanariar abeslari eta letragilea.
- 1959 – Alfredo Urdaci, nafar kazetaria, TVE eta 13 TV telebista-kateen albistegien zuzendaria izandakoa.
- 1963 – Juan Jose Elgezabal, bizkaitar futbolari ohia.
- 1970 – Joxean Fernández, Matxín, bizkaitar kirol zuzendaria.
- 1975 – Mikel Reparaz, nafar kazetaria.
- 1976 – Itsaso Bengoetxea, bizkaitar medikua.
- 1978 – Ibai Marin, gipuzkoar abeslaria eta gitarra jotzailea.
- 1979 – Arianne Kareaga, gipuzkoar irakasle eta ikertzailea.
- 1981 – Ander Lanbarri, bizkaitar futbolaria.
- 1989 – Mikel Huerga, nafar xakelaria.
- 1996 – Jon Rojo Sagarna, bizkaitar futbolaria.
Mundua
aldatu- 1095 – Roger II.a Siziliakoa, Siziliako kondea, Apulia eta Calabriako Dukea eta Siziliako erregea (h. 1154).
- 1178 – Antoku Enperadorea, Japoniako enperadorea (h. 1185).
- 1183 – Txagatai, erdialdeko Asiaren parte handi bat gobernatu zuen agintari mongola (h. 1242).
- 1639 – Jean Racine, frantziar poeta eta dramagilea (h. 1699).
- 1666 – Guru Gobind Singh, bederatzigarren guruaren ondorengoa (h. 1708).
- 1755 – Georges Couthon, frantziar politikari eta iraultzailea (h. 1794).
- 1768 – John Crome, Erromantizismoaren garaiko paisaien margolaria eta Norwicheko margolarien eskolaren sortzaileetako bat (h. 1821).
- 1821 – Giovanni Bottesini, italiar musikagilea eta lehen kontrabaxu-jotzaile birtuosoetako bat (h. 1889).
- 1823 – Jean-Henri Fabre, frantziar naturalista, entomologoa eta idazlea (h. 1915).
- 1838 – Vladimir Markovnikov, errusiar kimikaria (h. 1904).
- 1856 – Frank B. Kellogg, estatubatuar abokatu eta politikaria, 1929ko Bakearen Nobel Saria (h. 1937).
- 1858 – Giacomo Puccini, italiar musikagilea (h. 1924).
- 1859 – Manuel Gutiérrez Nájera, mexikoko olerkaria (h. 1895).
- 1867 – Joseph Maria Olbrich, austriar arkitektoa, Vienako Sezesioa mugimenduaren sortzaileetako bat (h. 1908).
- 1868 – Inés Echeverría, txiletar eleberrigile, saiogile eta kazetaria (h. 1949).
- 1869 – Dmitri Jegorov, errusiar-sobietar matematikaria (h. 1931).
- 1876 – Filippo Tommaso Marinetti, egiptoar-italiar idazlea (h. 1944).
- 1883 – Edgar Varèse, frantziar-estatubatuar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. 1965).
- 1887 – Srinivasa Aiyangar Ramanujan, indiar matematikaria (h. 1920).
- 1900 – Ofelia Uribe de Acosta, kolonbiar sufragista (h. 1988).
- 1903 – Haldan Keffer Hartline, estatubatuar fisiologoa, 1967ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1983).
- 1907 – Peggy Ashcroft, britainiar antzezlea (h. 1991).
- 1908 –
- Max Bill, suitzar arkitekto, margolari, eskultore eta diseinatzailea (h. 1994).
- Giacomo Manzù, italiar eskultorea (h. 1991).
- Kočo Racin, mazedoniar poeta iraultzailea (h. 1943).
- 1910 – Dora Alonso, kubatar idazlea (h. 2001).
- 1911 –
- Álvaro Cunqueiro, galiziar idazle eta kazetaria (h. 1981).
- Grote Reber, estatubatuar astronomoa, irrati-astronomia alorreko ikerketen aitzindaria (h. 2002).
- 1912 – Lady Bird Johnson, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 2007).
- 1915 – José Antonio Nieves Conde, espainiar kazetari eta zinema zuzendaria (h. 2006).
- 1922 –
- Jean Malaurie, frantziar antropologoa eta geografoa (h. 2024).
- Mary Jane Rathbun, estatubatuar aktibista, kannabis sendagarriaren erabilera defendatzen zuena (h. 1999).
- 1924 – Kanaklata Barua, indiar ekintzaile politikoa (h. 1942).
- 1926 – José Luis Moro, espainiar marrazkilaria (h. 2015).
- 1929 – Hugo Loetscher, suitzar idazlea (h. 2009).
- 1930 – Per Bredesen, norvegiar futbolaria (h. 2022).
- 1933 – Marko Vovtxok, ukrainar idazle eta itzultzailea (h. 1907).
- 1936 – Hector Elizondo, euskal jatorriko estatubatuar aktorea.
- 1937 – Eduard Uspensky, errusiar haur-literatura idazle, olerkari, antzerkigile, gidoigile eta telebista aurkezlea (h. 2018).
- 1938 – Lucien Bouchard, Quebeceko lehen ministro ohia.
- 1941 – M. Stanley Whittingham, britainiar-estatubatuar kimikaria, 2019ko Kimikako Nobel Saria.
- 1942 – Yasuyuki Kuwahara, japoniar futbolaria (h. 2017).
- 1947 – Porfirio Lobo, Hondurasko presidentea.
- 1949 –
- Maurice Gibb, britainiar musikari, abeslari, egile abeslari eta disko ekoizlea (h. 2003).
- Robin Gibb, britainiar abeslaria eta musikagilea, Bee Gees taldeko kidea (h. 2012).
- Alfredo Sada, nafar eskultorea (h. 1992).
- 1951 – Àngel Colom, kataluniar politikari eta irakaslea.
- 1953 – Eiji Ueda, japoniar futbolari ohia.
- 1954 – Anna Galiena, italiar aktorea.
- 1955 – Thomas Südhof, alemaniar-estatubatuar biokimikaria, 2013ko Medikuntzako Nobel Saria.
- 1958 –
- María José Alonso Fernández, espainiar farmakologoa, unibertsitateko irakaslea eta ikertzailea.
- Masaaki Kato, japoniar futbolari ohia.
- 1960 – Jean-Michel Basquiat, estatubatuar graffitigile, margolari eta marrazlea (h. 1988).
- 1962 – Ralph Fiennes, britainiar aktorea.
- 1965 – Sergi López, kataluniar aktorea.
- 1966 – María Pujalte, espainiar aktorea.
- 1969 – Sandra Forgues, frantziar piraguista ohia, gizonezkoentzako piraguismoko slalom C-2 kategoriako txapeldun olinpiko izandako emakume transgeneroa.
- 1970 –
- Mutiu Adepoju, nigeriar futbolari ohia.
- Gloria Gray, alemaniar aktore, abeslari, idazle eta modeloa.
- 1972 – Vanessa Paradis, frantziar abeslari, modelo eta aktorea.
- 1975 –
- Hiromi Ikeda, japoniar futbolari ohia.
- Dmitri Khokhlov, errusiar futbolaria.
- Mariko Tamaki, kanadar artista eta idazlea.
- 1976 - Lola Pons Rodríguez, kataluniar filologoa eta irakaslea.
- 1979 – Naotake Hanyu, japoniar futbolari ohia.
- 1984 – Basshunter, suediar abeslari eta DJa.
- 1985 –
- Edurne García, espainiar abeslari, modelo eta telebista aurkezlea.
- Kae Tempest, britainiar abeslaria, idazlea, poeta, musikagilea eta raperoa.
- 1986 – Carla Simón, kataluniar zinema zuzendaria eta gidoilaria.
- 1987 – Marisa Valle Roso, asturiar tonada abeslaria.
- 1990 – Paul Tanui, kenyar atleta.
- 1993 – Meghan Trainor, estatubatuar abeslari eta musikagilea.
- 1999 –
- Javier Martínez Calvo, espainiar futbolaria.
- Cameron Redpath, eskoziar errugbi jokalaria.
- 2000 – Joshua Bassett, estatubatuar aktore eta abeslaria.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1740 – Francisco José Enparan, gipuzkoar noble, politiko eta militarra, Santa Cruz Tenerifekoan (j. 1676).
- 1921 – Salvador Etxaide, Euskal Herriko idazle eta abokatua (j. 1851).
- 1941 – Santos Jorge, nafar musikagile eta kapera-maisua, Panama Hirian (j. 1870).
- 1942 – Fernando Asuero, donostiar medikua, asueroterapia polemikoaren sortzailea (j. 1887).
- 1945 – Jose Frantzisko Erauskin, Patxi Errota, Erauskin Errotari, gipuzkoar bertsolaria (j. 1874).
- 1957 – Ernesto Erkoreka, Bilboko alkatea (j. 1866).
- 1963 – José María Mateos, bizkaitar kazetari eta entrenatzailea (j. 1888).
- 1974 – Juan Zaragueta, euskal filosofo, idazle eta pedagogoa (j. 1883).
- 1982 – Felix Likiniano, Espainiako Gerra Zibilean borrokatu zuen gipuzkoar buruzagi anarkista (j. 1909).
- 2011 –
- José Luis Bergaretxe, bizkaitar futbolaria (j. 1921).
- Inma Gomila, bizkaitar enpresa kudeatzaile eta euskaltzalea (j. 1957).
- 2013 – Jesús Rodero, nafar sukaldari, gastronomo eta enpresaburua (j. 1930).
Mundua
aldatu- 69 – Vitelio, erromatar enperadorea (j. 15).
- 1419 – Joan XXIII.a, Antipapa (j. c. 1370).
- 1572 – François Clouet, frantziar margolari eta marrazkilaria (j. c. 965).
- 1603 – Mehmed III.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1566).
- 1641 – Maximilien de Béthune, Frantziako mariskala eta Henrichemont eta Boisbelleko printze soberanoa (j. 1559).
- 1666 – Guercino, italiar margolaria (j. 1591).
- 1693 – Elżbieta Hevelius, ustez astronomian aritu zen lehen emakumea eta ilargiko karten ama (j. 1647).
- 1748 – Joan Nepomukekoa Karlos Liechtensteingoa, Liechtensteingo printzea (j. 1724).
- 1815 – José María Morelos, mexikar apaiz eta militar abertzalea (j. 1765).
- 1817 – Sofia Karolina Brunswick-Wolfenbüttelekoa (j. 1737).
- 1828 – William Hyde Wollaston, britainiar kimikaria (j. 1766).
- 1867 –
- Jean-Victor Poncelet, frantziar jenerala eta matematikaria (j. 1788).
- Théodore Rousseau, frantziar margolaria (j. 1812).
- 1870 – Gustavo Adolfo Bécquer, espainiar idazle eta poeta (j. 1836).
- 1874 – José Agustín Arrieta, mexikar margolaria (j. 1803).
- 1880 – George Eliot, britainiar idazlea (j. 1819).
- 1886 – Adèle Esquiros, frantziar idazle eta kazetari feminista (j. 1819).
- 1921 –
- James Mooney, estatubatuar antropologo eta etnografoa (j. 1861).
- Josef Popper-Lynkeus, austriar soziofilosofo, ingeniari eta idazlea (j. 1838).
- 1936 – Nikolai Ostrovski, ukrainar jatorriko sobietar idazlea (j. 1904).
- 1939 – María Cambrils, valentziar idazle eta feminista (j. 1878).
- 1940 – Nathanael West, estatubatuar idazle eta gidoigilea (j. 1903).
- 1943 – Helen Beatrix Potter, britainiar idazlea (j. 1866).
- 1945 – Otto Neurath, austriar filosofoa (j. 1882).
- 1958 – Jekaterina Kuskova, errusiar ekonomista eta kazetariamarxismo legalaren teoriko nagusienetakoa (j. 1869).
- 1969 – Josef von Sternberg, austriar-estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1894).
- 1971 – Amalia de Isaura, espainiar antzerki eta zinemako kupletista eta aktorea (j. 1887).
- 1975 - Yeveonde Middleton, ingeles argazkilaria, aitzindaria argazki-erretratuetan kolorea erabiltzen (j. 1893).
- 1979 – Darryl F. Zanuck, estatubatuar zinema-produktorea (j. 1902).
- 1986 – Nii Amaa Ollennu, Ghanako presidentea (j. 1906).
- 1987 – Mimí Langer, austro- argentinar medikua, psikologoa, psikoanalista eta irakaslea (j. 1910).
- 1989 –
- Samuel Beckett, irlandar idazle, kritikari eta olerkaria, 1969ko Literaturako Nobel Saria (j. 1906).
- Max Favalelli, frantziar kazetari, hitz gurutzatuen sortzaile eta telebista aurkezlea (j. 1905).
- 1990 – Robin Friday, ingeles futbolaria, Ingalaterran 1970eko hamarkadan zehar oso ospetsua (j. 1952).
- 1991 – Ernst Krenek, austriar-estatubatuar musikagilea (j. 1900).
- 1993 – Alexander Mackendrick, eskoziar-estatubatuar film zuzendaria (j. 1912).
- 1994 - Cynthia Elbaum, estatubatuar fotokazetaria, Txetxeniako Lehen Gerran hildako lehen kazetaria (j. 1966).
- 1995 – James Meade, britainiar ekonomista, 1977ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1907).
- 2002 – Joe Strummer, ingeles musikari, abeslari eta aktorea, The Clash talde punkaren sortzaile, musikagile, gitarrista eta abeslaria (j. 1952).
- 2007 –
- Julien Gracq, frantziar olerkari, eleberrigile, saiakera-idazle eta antzerkigilea (j. 1910).
- Xhanfise Keko, albaniar zinema zuzendaria (j. 1928).
- 2008 – Lansana Conté, Gineako presidentea (j. 1934).
- 2014 – Joe Cocker, britainiar rock abeslaria (j. 1944).
- 2018 –
- Paddy Ashdown, britainiar politikari eta diplomazialaria (j. 1941).
- Jean Bourgain, belgikar matematikaria (j. 1954).
- Roberto Suazo Córdoba, Hondurasko presidentea (j. 1927).
- 2019 –
- Tony Britton, ingeles aktorea (j. 1924).
- Ram Dass, estatubatuar unibertsitate-irakasle, idazle eta guru garaikidea, psikotropoekin esperimentatzeagatik ezaguna (j. 1931).
- 2020 –
- Claude Brasseur, frantziar aktorea (j. 1936).
- Muhammad Mustafa Mero, Siriako lehen ministroa (j. 1941).
- 2020an hilik aurkitua – Karima Baloch, giza eskubideen aldeko aktibista pakistandarrra eta balutx disidentea (j. 1983).
- 2022 –
- Ronnie Lamont, irlandar errugbilaria (j. 1941).
- Julieta Pinto, Costa Ricako idazlea (j. 1921).
- 2023 – Thomas Stafford Williams, zeelandaberritar kardinala (j. 1930).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Maiteder eta Lokiz.
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q2636
Multimedia: 22 December / Q2636
