Apirilaren 16

Apirilaren 16a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta seigarren eguna da, 107garrena bisurteetan. 259 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Mikel Herzog Jaiotza: Bergara, 1960 Manuel Valdés Larrañaga Jaiotza: Bilbo, 1909 Heriotza: Madril, 2001eko urriaren 17a Julen Colinas Jaiotza: Donostia, 1988 Elias Salaberria Jaiotza: Lezo, 1883 Heriotza: Madril, 1952ko uztailaren 14a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Charlie Chaplin Jaiotza: Walworth, 1889 Heriotza: Manoir de Ban (en) eta Corsier-sur-Vevey, 1977ko abenduaren 25a Benedikto XVI.a Jaiotza: Birth house of Benedict XVI (en) eta Marktl, 1927 Heriotza: Mater Ecclesiae Monastery (en) eta Vatikano Hiria, 2022ko abenduaren 31 Anatole France Jaiotza: Paris, 1844 eta 1844 Heriotza: Q22994052 , 1924ko urriaren 12a Élisabeth Vigée Le Brun Jaiotza: Paris, 1755 eta 1755 Heriotza: Paris, 1842ko martxoaren 30a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 16ko jaiotzak Claire Foy • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian José Armendaritz Jaiotza: Iruñea, 1670eko azaroaren 2a Heriotza: Madril, 1740 Remigio Mendiburu Jaiotza: Hondarribia, 1931ko uztailaren 17a Heriotza: Bartzelona, 1990 Arnaud Massy Jaiotza: Biarritz, 1877ko uztailaren 6a Heriotza: Étretat, 1950 Raymond Larraburu Jaiotza: Donibane Garazi, 1797ko urtarrilaren 17a eta 1799ko urtarrilaren 16a Heriotza: Argagnon, 1875 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Albrecht Dürer Jaiotza: Nurenberg, 1471ko maiatzaren 21a Heriotza: Nurenberg, 1528 Rafael Jaiotza: Urbino, 1483ko apirilaren 6a eta 1483ko martxoaren 28a Heriotza: Erroma, 1520 Francisco Goya Jaiotza: Fuendetodos, 1746ko martxoaren 30a Heriotza: Bordele, 1828 Alexis de Tocqueville Jaiotza: Paris, 1805eko uztailaren 29a Heriotza: Cannes, 1859 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 16ko heriotzak Hans Driesch • Samuel Smiles • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Albert Hofmann 1912 - Harriet Quimby Mantxako kanala hegazkinez zeharkatu zuen lehen emakumea izan zen. 1943 - Albert Hofmann doktoreak (irudian) LSDaren eragin psikodelikoak aurkitu zituen. 1946 - Siriak independentzia lortu zuen, Erresuma Batutik bereiziz. + Gertaera gehiago... Egutegia << Apirila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Ostirala 2022: Larunbata 2023: Igandea 2025: Asteazkena 2026: Osteguna 2027: Ostirala Izendegia Santutegia: Bernadette Soubirous, Engrazia Zaragozakoa, Magnus Erlendsson, Fruktuoso Bragakoa, Toribio Astorgakoa Seaska egutegia: Gexina/Geaxi/Graxi/Graxiena/Grazi.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1933 – Donostian bigarren Aberri Eguna ospatu zen.
• 1980 – ETAk bi goardia zibil hil zituen Irunen.
• 2005 – SUGAk Igeltsera Gaztetxea okupatu zuen

Mundua

• K. a. 1457- Megiddoko gudua izan zen, Antzinako Egipto eta Kanaanen artean. Historian modu erlatiboki on batean dokumentatuta dagoen lehen gudua izan zen.
• 2007 – Estatu Batuak, Virginia: Blacksburgeko Campusean egondako tiroketatan 33 hildako eta 21 zauritu egon zen, eta hildakoen artean ustezko erasotzailea.
• 2016 – Ekuadorko lurrikararen hondamendiak gutxienez 587 hildako, 155 desagertu eta 8.340 zauritu eragin zituen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2000ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Amets Arzallusek txapelketa honetako bere lehen txapela jantzi zuen.
• 2015 – Urtero legez eta Pazko egunez, Sara udalerrian Euskal Herriko Idazleen Biltzarra ospatu zen.

Mundua

• 1955 – Rikardo III.a filma estreinatu zen, Laurence Olivierek zuzendu eta ekoiztu, eta berak, Ralph Richardson, Claire Bloom, Cedric Hardwicke, John Gielgud, Laurence Naismith eta Norman Wooland aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1964 – The Rolling Stones musika taldea izen bereko bere lehen musika diskoa plazaratu zuen.
• 1984 – Istorio Amaitezina filma estreinatu zen, Michael Ende idazlearen Die unendliche Geschichte eleberrian oinarritua zegoen, Wolfgang Petersenek zuzendu eta Noah Hathaway, Barret Oliver, Tami Stronach, Moses Gunn, Thomas Hill eta Alan Oppenheimer aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1996 – Libertarias ("Libertarioak") filma estreinatu zen, Vicente Arandak zuzendu eta Ana Belén, Victoria Abril, Ariadna Gil, Blanca Apilánez, Laura Mañá, Loles León, Jorge Sanz, José Sancho, Joan Crosas, Antonio Dechent, Miguel Bosé, Paco Bas, Greg Charles, Claudia Gravy eta Francisco Maestre aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1861 – Toribio Altzaga, donostiar idazle eta antzerkigilea (h. 1941).
• 1865 – Nicolas Viar Eguzkitza, bizkaitar idazle eta politikari abertzalea (h. 1945).
• 1873 – Engrazio Arantzadi, Kizkitza, euskal herritar politikari jeltzalea eta idazlea (h. 1937).
• 1883 – Elias Salaberria, euskal margolaria (h. 1952).
• 1896 – Fernando Urkia, nafar elizgizona, euskal idazlea eta musikagilea (h. 1959).
• 1906 – Plazido Muxika, gipuzkoar hiztegigilea, euskal idazlea eta jesulaguna (h. 1982).
• 1908 – Luciano Montero Hernández, Ávilan jaiotako euskal txirrindularia (h. 1993).
• 1909 – Manuel Valdés Larrañaga, bizkaitar politikaria, Falange Españolaren sortzaileetako bat (h. 2001).
• 1913 – Jacques Delarüe-Caron de Beaumarchais, lapurtar diplomazialaria (h. 1979).
• 1946 – Miren Egaña Goya, gipuzkoar irakasle eta etnografoa.
• 1955 – Migel Angel Apalategi, Apala, gipuzkoar ETAkide ohia.
• 1956 – Iñaki Gil Uriarte, arabar anarkosindikalista, CNTko partaidea.
• 1958 – Kepa Fernandez de Larrinoa, bizkaitar ikertzailea, idazlea eta irakaslea.
• 1960 – Mikel Herzog, gipuzkoar musikagile eta abeslaria.
• 1962 –
  • José María Luluaga, gipuzkoar entrenatzaile eta futbolari ohia.
  • Josu Penades, euskal idazlea eta bigarren hezkuntzako euskara eta literatura irakaslea.
• 1969 – Josune Gorospe, bizkaitar politikari jeltzalea.
• 1974 – Eider Mendoza, gipuzkoar politikaria.
• 1976 – Roberto Urroz, nafar futbolari ohia.
• 1978 – Francisco Marco, Marquitos, nafar toreatzailea.
• 1985 – Patri Espinar, bizkaitar pilotaria.
• 1988 – Julen Colinas, gipuzkoar futbolaria.
• 1991 – Irati Astondoa, bizkaitar herri kirolaria.

Mundua

• 1319 – Joan II.a Frantziakoa, Frantziako erregea (h. 1364).
• 1495 – Petrus Apianus, alemaniar humanista, matematikari, kartografo, astronomo eta kosmografoa (h. 1552).
• 1635 – Frans van Mieris Zaharra, Herbehereetako Urrezko Aroko margolaria (h. 1681).
• 1646 – Jules Hardouin-Mansart, frantziar arkitektoa (h. 1708).
• 1728 – Joseph Black, eskoziar fisikari eta kimikaria (h. 1799).
• 1755 – Élisabeth Vigée Le Brun, frantziar margolaria (h. 1842).
• 1786 – John Franklin, ingeles itsasgizon eta esploratzailea (h. 1847).
• 1802 – Eugène Flachat, frantziar ingeniari zibila (h. 1873).
• 1821- Ford Madox Brown, ingeles margolaria (h. 1893).
• 1822 – Karl Theodor Robert Luther, alemaniar astronomoa (h. 1900).
• 1825 –
  • Jacob Brønnum Scavenius Estrup, Danimarkako lehen ministroa (h. 1913).
  • Willen Jan Van Eys, holandar euskalaria (h. 1914).
• 1839 – Antonio Starabba, Italiako lehen ministroa (h. 1908).
• 1844 – Anatole France, frantziar idazlea (h. 1924).
• 1850 – Sidney Gilchrist Thomas, britaniar ingeniari eta asmatzailea (h. 1885).
• 1859 – Ciro Bayo, espainiar abenturari, bidaiari, itzultzaile eta idazlea (h. 1939).
• 1867 – Wilbur Wright, estatubatuar hegazkin egile eta hegazkin pilotua, bere anaia Orvillekin batera hegazkinaren asmatzailetzat hartua (h. 1912).
• 1871 – John Millington Synge, irlandar idazle, olerkari, antzerkigile eta folklore biltzailea (h. 1909).
• 1878 – Carolina Beatriz Ângelo, portugaldar medikua eta feminista, Portugalen lehen emakume zirujaua (h. 1911).
• 1886 –
  • Ernst Thälmann, alemaniar politikaria (h. 1944).
  • Margaret Woodrow Wilson, AEBetako lehen dama (h. 1944).
• 1889 – Charles Chaplin, ingeles aktore, zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (h. 1977).
• 1890 – Nikolai Sergeievitx Trubetskoi, errusiar hizkuntzalaria (h. 1938).
• 1894 – Jerzy Neyman, poloniar-estatubatuar matematikari eta estatistikaria (h. 1981).
• 1895 – Ove Nyguist Arup, britainiar ingeniaria (h. 1988).
• 1896 – Tristan Tzara, errumaniar-frantziar olerkigile eta saiakera-idazlea, dadaismoaren sortzaileetako bat (h. 1963).
• 1910 – Jacques Mercanton, suitzar idazlea (h. 1996).
• 1911 – Guy Burgess, britainiar diplomazialari eta espioia, Cambridge bostetako bat (h. 1963).
• 1912 – Edmond Jabès, egiptoar jatorriko frantziar idazlea (h. 1991).
• 1917 – Barry Nelson, estatubatuar aktorea (h. 2007).
• 1919 –
  • Merce Cunningham, estatubatuar dantzari eta koreografoa (h. 2009).
  • Nilla Pizzi, italiar abeslaria (h. 2011).
  • Pedro Ramírez Vázquez, mexikar arkitektoa (h. 2013).
• 1921 – Peter Ustinov, ingeles aktore, idazle eta antzerkigilea (h. 2004).
• 1922 –
  • Kingsley Amis, britainiar idazlea (h. 1995).
  • Leo Tindemans, Belgikako lehen ministroa (h. 2014).
• 1924 – Henry Mancini, pelikuletarako musika sortzaile estatubatuarra (h. 1994).
• 1927 –
  • Edie Adams, estatubatuar aktore eta abeslaria (h. 2008).
  • Benedikto XVI.a, Aita santua (h. 2022).
• 1935 – Sarah Kirsch, alemaniar idazlea (h. 2013).
• 1939 – Dusty Springfield, britainiar abeslaria (h. 1999).
• 1940 –
  • Margarita II.a Danimarkakoa, Danimarkako erregina.
  • Zoila Quiñones, mexikar aktorea (h. 2024).
• 1942 – Frank Williams, ingeles enpresaburu, lasterketetako autoen gidaria eta 1 Formulako taldearen jabea (h. 2021).
• 1947 –
  • Kareem Abdul-Jabbar, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalaria, historiako onenetakoa.
  • Lee Kerslake, ingeles musikaria, Uriah Heep taldeko kidea (h. 2020).
  • José Luis Moreno, espainiar enpresaburu eta telebistako aurkezle, zuzendari eta ekoizlea.
  • Gerry Rafferty, eskoziar abeslari eta abesti konposatzailea (h. 2011).
• 1952 – Yoshikazu Nagai, japoniar futbolari ohia.
• 1954 – Ellen Barkin, estatubatuar aktore eta zinema ekoizlea.
• 1955 –
  • Pamela Sue Anderson, estatubatuar filosofoa, erlijioaren filosofian, filosofia feminista eta filosofia kontinentalean aditua (h. 2017).
  • Henrike I.a Luxenburgokoa, Luxenburgoko Dukerri Handiko monarka.
• 1957 – John Timothy Dunlap, Maltako Ordenako Printze eta Maisu Nagusia.
• 1958 – Javier Sardà, kataluniar kazetari, irrati esatari eta telebistako aurkezlea.
• 1959 – Marc Madiot, frantziar txirrindulari ohi eta kirol zuzendaria.
• 1960 – Pierre Littbarski, alemaniar futbolari ohia.
• 1962 – Martina Anderson, Ipar Irlandako politikari irlandarra.
• 1965 –
  • Julud Daibes, palestinar arkitektoa, politikaria eta diplomatikoa.
  • Martin Lawrence, estatubatuar aktore, ekoizle, zinema zuzendari, umorista eta gidoigilea.
• 1969 – Michael Baur, austriar futbolari ohia.
• 1971 – Selena, Tejano musikako erregina, mexikar jatorriko estatubatuar abeslaria (h. 1995).
• 1972 – Conchita Martínez, espainiar tenislari ohia.
• 1977 –
  • Akon, senegaldar-estatubatuar abeslaria, musikagilea, disko-ekoizlea eta enpresaburua.
  • Fredrik Ljungberg, suediar futbolari ohia.
  • Alek Wek, Dinka etniako hegosudandar top modela.
• 1978 – Lara Dutta, indiar aktorea, enpresaburua eta modeloa.
• 1982 –
  • Gina Carano, estatubatuar aktore, modelo eta arte martzialetako kirolaria.
  • Dareen Tatour, palestinar poeta, argazkilari eta sare sozialetako aktibista.
• 1986 – Shinji Okazaki, japoniar futbolaria.
• 1989 – María Sánchez, espainiar landa-albaitaria, poeta, narratzailea eta feminista.
• 1990 – David Merino, Merino II.a, errioxar pilotaria.
• 1991 – Luis Muriel, kolonbiar futbolaria.
• 1992 – Valentina Bellè, italiar aktorea eta modeloa.
• 1996 –
  • Adrián Lapeña, errioxar futbolaria.
  • Kento Misao, japoniar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1407 – Petri II.a Lopez Aiarakoa, arabar poeta, politikari, historialari, idazle eta jauntxoa (j. 1332).
• 1611 – Estibalitz Sasiola, agian euskal idazleen artean lehen emakumezkoa.
• 1875 – Raymond Larraburu, baxenafar margolaria, Argagnonen (j. 1797).
• 1891 – José Brunet Bermingham, gipuzkoar argazkilari eta enpresaburua (j. 1836).
• 1921 - Juan Cruz Untzeta, bizkaitar apaiz katolikoa, Begoñako Andra Mari elizako parrokoa 40 urtez (j. 1837).
• 1941 – Baleriano Mokoroa, euskal idazlea (j. 1871).
• 1950 – Arnaud Massy, lapurtar golf-jokalaria, Étretaten (j. 1877).
• 1989 – Pedro Manuel Aristegi, gipuzkoar diplomatikaria, Beiruten (j. 1927).
• 1990 – Remigio Mendiburu, gipuzkoar eskultorea (j. 1931).
• 1996 – Joseba Jaka, euskal kulturaren eragilea eta enpresaburua (j. 1948).
• 2015 – Amaia Bao, bizkaitar politikaria (j. 1960).

Mundua

• 69 – Oton, erromatar enperadorea (j. 32).
• 924 – Berengario Friulikoa, Italiako erregea eta karolingiar enperadorea.
• 1113 – Sviatopolk II.a Kievekoa, Kieveko printzerriko erregea (j. 1050).
• 1375 – Joan Hastings, ingeles noble eta militarra (j. 1347).
• 1582 – Oyamada Nobushige, Takeda klanaren agindupeko japoniar samuraia (j. 1545).
• 1623 – Domenico Fetti, italiar margolaria (j. 1589).
• 1689 – Aphra Behn, ingeles itzultzaile, dramagile, olerkari , eleberrigile eta espioia, lehenengo ingeles emakume idazle profesionala (j. 1640).
• 1743 – Cornelius van Bynkershoek, herbeheretar aholkulari juridiko, epaile eta legelaria, Nazioarteko zuzenbideari ekarpen handiak egindakoa (j. 1673).
• 1756 – Jacques Cassini, italiar-frantziar astronomoa (j. 1677).
• 1788 – Buffon Kondea, frantziar zientzia-gizona eta idazlea (j. 1707).
• 1825 – Johann Heinrich Füssli, suitzar margolari, diseinatzaile, grabatzaile eta idazlea (j. 1741).
• 1828 – Francisco Goya, espainiar pintore, marrazkilari eta grabatzailea (j. 1746).
• 1850 – Marie Tussaud, frantziar artista (j. 1761).
• 1854 – Julia Nyberg, suediar poeta (j. 1785).
• 1859 – Alexis de Tocqueville, frantziar pentsalari, legegile, politikari eta historialaria (j. 1805).
• 1864 – Thomas Blanchard, estatubatuar asmatzaile emankorra (j. 1788).
• 1870 – Maria Karolina Borboi Bi Sizilietakoa, italiar printzesa (j. 1798).
• 1879 – Bernadette Soubirous, okzitaniar santua, Lurdako Ama Birjinaren agerpenen lekuko (j. 1844).
• 1898 – Joaquín Crespo, Venezuelako presidentea (j. 1841).
• 1901 – Henry Augustus Rowland, estatubatuar fisikaria (j. 1848).
• 1914 – George William Hill, estatubatuar astronomo eta matematikaria (j. 1838).
• 1919 – Anders Nicolai Kiær, norvegiar estatistikaria (j. 1838).
• 1930 – José Carlos Mariátegui, Peruko Alderdi Sozialistaren sortzailea (j. 1894).
• 1935 – Panait Istrati, errumaniar idazlea (j. 1884).
• 1938 – Karl Madsen, daniar margolaria (j. 1855).
• 1940 – Abdelhamid Ben Badis, aljeriar erreformismo musulmanaren lider esanguratsuenetako bat (j. 1889).
• 1941 – Émile Bernard, frantziar margolari postimpresionista eta idazlea (j. 1868).
• 1943 – Carlos Arniches, espainiar kazetari eta komediografoa (j. 1866).
• 1947 – Rudolf Höß, Auschwitzeko kontzentrazio eta sarraski-esparruko burua (j. 1900).
• 1950 – Madeleine Zillhardt, frantziar margolaria, dekoratzailea eta idazlea (j. 1863).
• 1958 – Rosalind Franklin, ingeles biofisikaria eta kristalografialaria (j. 1920).
• 1959 – Louis Alibèrt, frantziar hizkuntzalari eta gramatikalaria, okzitanieraren normalkuntzan garrantzi handia izan zuena (j. 1884).
• 1968 –
  • Fay Bainter, estatubatuar aktorea (j. 1893).
  • Edna Ferber, estatubatuar idazlea (j. 1885).
• 1969 – Morihei Ueshiba, japoniar aikido irakaslea, aikido gudu-antzearen asmatzailea (j. 1883).
• 1970 – Richard Neutra, austriar-estatubatuar arkitektoa (j. 1892).
• 1972 – Yasunari Kawabata, japoniar idazlea, 1968ko Literaturako Nobel Saria (j. 1899).
• 1973 – Nino Bravo, espainiar abeslaria (j. 1944).
• 1978 – Philibert Tsiranana, Madagaskargo lehendabiziko presidentea (j. 1912).
• 1984 – Byron Haskin, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1899).
• 1989 –
  • Katia Granoff, ukrainar-frantziar idazle eta arte-merkataria (j. 1895).
  • Kaoru Ishikawa, japoniar irakaslea, kausa-efektu diagramaren asmatzailea (j. 1915).
• 1991 – David Lean, ingeles zinema zuzendaria (j. 1908).
• 1994 – Ralph Ellison, estatubatuar idazlea (j. 1914).
• 1995 – Iqbal Masih, Pakistango tapiz lantegietako haur esklaboen askatasunaren ikur bihurtu zen ume langile, sindikalista eta aktibista (j. 1982/1983).
• 1997 – Roland Topor, frantziar diseinatzailea eta frantsesezko idazlea (j. 1938).
• 1998 – Alberto Calderón, argentinar matematikari eta ingeniaria (j. 1920).
• 1999 – Skip Spence, kanadar-estatubatuar musikari eta abeslaria, Moby Grape taldeko sortzailea eta gitarra-jotzailea (j. 1946).
• 2000 – Putra Perliskoa, Perlisko raja eta Malaysiako erregea (j. 1920).
• 2001 – Michael Ritchie, estatubatuar zinema-zuzendaria (j. 1938).
• 2002 –
  • Ramiro de León Carpio, Guatemalako presidentea (j. 1942).
  • Robert Urich, estatubatuar zinema eta telebista aktore eta ekoizlea (j. 1946).
• 2003 – Isao Iwabuchi, japoniar futbolaria (j. 1933).
• 2008 – Edward Lorenz, estatubatuar matematikari eta meteorologoa, tximeleta efektuaren kontzeptuaren asmatzailea (j. 1917).
• 2013 –
  • Ali Kafi, Aljeriako estatuburua (j. 1928).
  • Pedro Ramírez Vázquez, mexikar arkitektoa (j. 1919).
• 2014 – Charles Gyude Bryant, Liberiako presidentea (j. 1949).
• 2015 – Stanislav Gross, Txekiako lehen ministroa (j. 1969).
• 2018 –
  • Harry Anderson, estatubatuar umorista eta aktorea (j. 1952).
  • Pamela Gidley, estatubatuar aktorea eta modeloa (j. 1965).
  • Katharina Reiss, alemaniar itzultzaile eta itzulpen teorialaria (j. 1923).
• 2019 –
  • Jörg Demus, austriar piano-jotzailea (j. 1928).
  • Vitelio Ruiz Hernández, kubatar hizkuntzalari eta pedagogoa (j. 1928).
• 2020 –
  • Christophe, frantziar abeslaria (j. 1945).
  • Luis Sepúlveda, txiletar idazle, kazetari eta zinemagilea (j. 1949).
• 2021 –
  • John Dawes, galestar errugbilari eta entrenatzailea (j. 1940).
  • Helen McCrory, ingeles antzezlea (j. 1968).
• 2022 – Luisa Durán, Extremadurako zigarrogilea, extremadurerazko idazlea, poesia, prosan eta antzerkian aritutakoa (j. 1934).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Gexina/Geaxi/Graxi/Graxiena/Grazi.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2519
• Multimedia: 16 April / Q2519

Apirilaren 15 | Urteko egutegi | Apirilaren 17