Uztailaren 23
data
Uztailaren 23a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laugarren eguna da, 205.a bisurteetan. 161 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1980 – Espainiako Triple A ultraeskuindar talde parapolizialak jarritako bonba batek Anastasio Leal, Antonio Contreras (11 urte) eta Concepción Contreras (17 urte, haurdun) hil zituen Iturriaga haurtzaindegitik metro gutxira, Bilbon.
Mundua aldatu
- 1903 – Ford Motor Company automobil konpainiak lehen autoa saldu zuen.
- 1952 – Ikatz eta Altzairuaren Europako Erkidegoa sortu zen.
- 2007 –
- Portugal: El Solitario Espainiako lapurrik bilatuena atxilotu zuten.
- Bartzelonan bi transformadore elektrikok su hartu zuten eta itzalaldi bat eragin zuen, 350.000 pertsona kaltetuz.
- 2011 – Txinako Wenzhou hiritik gertu abiadura handiko bi trenek izandako istripuan 35 pertsona hil ziren.
- 2014 – Tifoi baten ondorioz TransAsia Airwaysen 222 hegaldiko hegazkina larrialdiko lur hartzea egiten saiatu eta istripua izan zuen. 48 pertsona hil eta 10 zauritu ziren.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1999 – The Haunting ("Gordelekua") filma estreinatu zen, Jan de Bontek zuzendu eta Liam Neeson, Catherine Zeta-Jones, Owen Wilson eta Lili Taylor aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1829 – William Austin Burtek tipografoa patentatu zuen.
- 2004 – Science aldizkariak pneumonia eta meningitisa eragiten dituen bakterioaren aurkako txerto berri bat sortu zela argitaratu zuen.
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1995 – Miguel Indurain euskal herritar txirrindularia Frantziako Tourra 5 urte jarraian irabaztea lortu zuen lehenbiziko txirrindularia bilakatu zen.
- 2016ko Frantziako Tourra: Ion Izagirre ormaiztegiar txirrindulariak Alpeetako azken etapa irabazi zuen.
Mundua aldatu
- 2017 – Frantziako Tourrean Chris Froome britainiar txirrindularia izan zen garaile.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1880 – Elias Borboi-Parmakoa, Parmako dukegaia (h. 1959).
- 1901 – Consuelo Herrera Menta, 109 urte eta 85 egun bizi izan zen Euskal Herritarra (h. 2010).
- 1908 – Frantzisko Atutxa, euskal idazlea (h. 1973).
- 1919 – Jose Ormaetxea, bizkaitar enpresaburu eta irakaslea (h. 2008).
- 1926 – Pilar Zabala, Iciar II, gipuzkoar erraketista (h. 1945).
- 1934 – Jose Mari Quesada Lasarte, frankismoak erahildako lehen ETAkidea (h. 1968).
- 1948 – Rafael Marañón, nafar futbolari ohia.
- 1954 – Iñaki Ruiz de Pinedo, arabar politikari eta soziologoa.
- 1958 – Xanti Begiristain, nafar idazlea.
- 1961 – Gonzalo Arconada, gipuzkoar futbol entrenatzailea.
- 1962 –
- Luis Migel Kerexeta, gipuzkoar auzitegi-mediku eta EHUko irakaslea (h. 2019).
- Pierre de Vallombreuse, lapurtar argazkilaria, etnografian aditua.
- 1964 – Carlos Aurensanz, nafar idazlea.
- 1967 – Roberto Lezaun, nafar txirrindulari ohia.
- 1969 – José Arza, nafar beisbol eta softbol jokalari ohia.
- 1971 –
- Nagore Orbeltzu, gipuzkoar aktorea.
- Jon Ugutz Zubizarreta, bizkaitar idazlea.
- 1973 – David Etxebarria, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1976 – Estitxu Estremo, gipuzkoar surflari ohia, longboarden aditua,
- 1991 – Sarai Lizaso, gipuzkoar arraunlaria.
- 1992 – Iker Tainta, nafar esku huskako pilotaria.
- 2002 – Jon Mikel Aranburu, .euskal-venezuelar futbolaria, Caracasen.
Mundua aldatu
- 1401 – Francesco I.a Sforza, italiar condottieroa (h. 1466).
- 1649 – Klemente XI.a, Aita santua (h. 1721).
- 1775 – Étienne-Louis Malus, frantziar fisikaria (h. 1812).
- 1777 – Philipp Otto Runge, alemaniar margolaria (h. 1810).
- 1804 – Jane Irwin Harrison, AEBetako lehen dama (h. c. 1846).
- 1816 – Charlotte Saunders Cushman, estatubatuar antzerki-aktorea (h. 1876).
- 1851 – Peder Severin Krøyer, daniar margolaria (h. 1909).
- 1852 – Martina Castells Ballespí, kataluniar medikua, Espainian medikuntzan doktoratu zen lehenengo emakumea (h. 1884).
- 1854 – Birt Acres, estatubatuar-britainiar argazkilari eta filmen aintzindaria (h. 1918).
- 1856 – Bal Gangadhar Tilak, indiar politikari abertzalea, matematikaria eta filosofoa (h. 1920).
- 1865 – Ludwig Sütterlin, alemaniar diseinatzaile grafikoa eta pedagogoa (h. 1917).
- 1871 – Ovide Decroly, belgikar mediku, pedagogo eta hezitzailea (h. 1932).
- 1872 – Edward Adrian Wilson, ingeles polar esploratzailea, medikua, naturalista eta ornitologoa (h. 1912).
- 1884 – Emil Jannings, alemaniar antzezlea, 1920ko hamarkadan zinema mutuko izar handienetako bat (h. 1950).
- 1886 –
- Salvador de Madariaga, euskal jatorriko espainiar idazle eta diplomatikoa (h. 1978).
- Walter Schottky, alemaniar fisikaria (h. 1976).
- 1888 – Raymond Chandler, estatubatuar eleberrigilea (h. 1959).
- 1892 – Haile Selassie, Etiopiako azken enperadorea eta Rastafari mugimenduaren sortzailea (h. 1975).
- 1899 – Gustav Heinemann, Alemaniako Errepublika Federaleko presidentea (h. 1976).
- 1905 – Otto Kippes, alemaniar apaiz katoliko eta astronomo zaletua (h. 1994).
- 1906 – Vladimir Prelog, kroaziar-suitzar kimikaria eta unibertsitateko irakaslea, 1975eko Kimikako Nobel Saria (h. 1998).
- 1908 – Elio Vittorini, italiar idazlea eta itzultzailea (h. 1966).
- 1910 – Jean-Louis Tinaud, frantziar militar eta politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea (h. 1990).
- 1913 – Michael Foot, ingeles politikari laborista (h. 2010).
- 1919 – Héctor Germán Oesterheld, argentinar komiki gidoigilea (1977an desagertua).
- 1924 – Sabine Weiss, suitzar jatorriko frantziar argazkilaria (h. 2021).
- 1925 –
- Alain Decaux, frantziar historialaria eta idazlea (h. 2016).
- Quett Masire, Botswanako presidentea (h. 2017).
- 1928 – Vera Rubin, estatubatuar astronomoa, galaxien errotazio tasen inguruko lehen lanak argitaratu zituena (h. 2016).
- 1931 – Arata Isozaki, japoniar arkitektoa (h. 2022).
- 1933 – Richard Rogers, italiar jatorriko britainiar arkitektoa (h. 2021).
- 1934 – Nirmala Joshi, Ahizpa Nirmala, indiar moja katolikoa, Kalkutako Ama Teresaren lekua hartu zuena (h. 2015).
- 1941 –
- Pierre Agostini, frantziar fisikaria, 2023ko Fisikako Nobel Saria.
- Sergio Mattarella, Italiako presidentea.
- 1943 –
- Hugo Arana, argentinar aktore eta umorista (h. 2020).
- Tony Joe White, estatubatuar musikari eta abeslaria (h. 2018).
- 1944 – Maria João Pires, portugaldar piano-jotzailea.
- 1946 – Felicia Elizondo, estatubatuar LGBT komunitatearen aldeko ekintzailea (h. 2021).
- 1953 –
- Ana Botella, espainiar politikaria, Madrilgo alkate ohia.
- María Pazos, espainiar matematikaria, ikertzailea eta aktibista feminista.
- Najib Razak, Malaysiako lehen ministroa.
- 1957 – Theo van Gogh, herbeheretar zinema zuzendari, telebista ekoizle, aktore eta prentsako idazlea (h. 2004).
- 1961 –
- Woody Harrelson, estatubatuar aktorea.
- David Kaufman, estatubatuar aktore eta bikoiztailea.
- 1965 –
- Elvira Mínguez, espainiar aktorea.
- Slash, britainiar-estatubatuar gitarra-jotzaile eta musikagilea, Guns N' Roses taldeko gitarrista nagusia.
- 1966 – Simona Levi, italiar antzerkigilea, ekintzaile politikoa, kultura kudeatzailea, artista, ikerlaria, kazetari eta unibertsitateko irakaslea.
- 1967 – Philip Seymour Hoffman, estatubatuar aktorea (h. 2014).
- 1969 – Nacho Azofra, espainiar saskibaloi jokalari ohia.
- 1970 – Charisma Carpenter, estatubatuar aktorea.
- 1971 – Alison Krauss, estatubatuar abeslaria eta biolin-jotzailea, Grammy sari gehien irabazi dituen emakumea.
- 1972 – Masaki Tsuchihashi, japoniar futbolari ohia.
- 1973 –
- Kathryn Hahn, estatubatuar aktorea.
- Monica Lewinsky, Bill Clintonekin izan zuen sexu aferagatik ezaguna egin zen estatubatuar emakumea.
- 1974 –
- Maurice Greene, estatubatuar atleta ohia, 100 metro eta 200 metroko probetan aditua.
- Hideyoshi Akita, japoniar futbolari ohia.
- 1976 –
- Judith Arndt, alemaniar txirrindulari ohia.
- Judit Polgár, hungariar xake jokalaria, inoizko emakumezko xakelaririk hoberenetakoa.
- Bhavatharini, indiar abeslaria (h. 2024)
- 1977 –
- Silvia Colloca, italiar aktorea, blogaria, sukaldaritza liburuen idazlea eta telebistako sukaldaritza saioen aurkezlea.
- Julia de León, espainiar astronomo eta zientifikoa, asteroideen konposizio mineralogikoan espezializatua.
- 1978 – Heather Moyse, kanadar kirolaria, bobsleighean, errugbian eta pistako txirrindularitzan aditua.
- 1979 – Natasha Jarovenko, ukrainar modelo eta aktorea.
- 1980 – Selen Öztürk, turkiar aktorea.
- 1985 – Renaldas Seibutis, lituaniar saskibaloi jokalaria.
- 1987 –
- Imanol Landeta, mexikar aktore eta abeslaria.
- Kosuke Ota, japoniar futbolaria.
- 1989 – Daniel Radcliffe, ingeles aktorea.
- 1994 – Claudia Salas, espainiar aktorea.
- 1995 – Hwasa, hegokorear abeslaria eta rapeatzailea.
- 1997 – Chloé Hayden, australiar aktore, Interneteko ospetsu, pertsona autisten eskubideen aldeko ekintzaile, podcast ostalari eta idazlea.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1741 – Martin Arzadun, apaiz eta euskal idazlea (j. 1675).
- 1876 – Federiko Belaustegigoitia, euskal idazlea (j. 1876).
- 1878 – Hilarion Eslaba, nafar musikagilea, Madrilen (j. 1807).
- 1889 – Camilo Villavaso, bizkaitar kazetari, historialari eta politikaria (j. 1838).
- 1911 – Jose Maria Lizana, Casa Torreko markesa, bizkaitar politikari kontserbador eta idazlea, Anberesen (j. 1843).
- 1934 – Margarita López Maturana, klausurako moja eta Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (j. 1884).
- 1936 – Antonio Lasa, nafar klerigo eta dohatsua, Fernán Caballeron fusilatua (j. 1913).
- 1962 – Enrique Herrero Ducloux, Argentinan bizi izandako nafar kimikaria, Buenos Airesen (j. 1877).
- 1976an desagertua – Eduardo Moreno Bergaretxe, Pertur, gipuzkoar ETAkidea (j. 1950).
- 1987 – Luzia Urigoitia, Lutxi, bizkaitar ETAkidea, Guardia Zibilak eraila (j. 1959).
- 1988 – André Lafond, lapurtar errugbilaria, Nizan (j. 1902).
- 2007 – Raimundo Pérez Lezama, euskal herritar futbolaria, 16 urtez Athleticen jokatu zuena (j. 1922).
- 2015 – Marcelo Usabiaga, Francoren diktaduraren aurka borrokatu zen gipuzkoar militante komunista (j. 1916).
- 2017 – Santiago Abascal Eskuza, euskal herritar eskuin muturreko politikaria (j. 1949).
- 2019 – Jose Maria Ormaetxea, Mondragon korporazioaren sortzaileetako bat (j. 1926).
- 2021 – Eskarne Aroma, bizkaitar euskara-irakaslea, bikoiztailea eta aktorea (j. 1934).
Mundua aldatu
- 1010 – Muhammad II.a al-Mahdi, Kordobako laugarren omeiatar kalifa.
- 1595 – Thoinot Arbeau, Langresko kanonigoa eta apaiz katolikoa (j. 1519).
- 1645 – Mikel I.a Errusiakoa, Romanov etxeko Errusiako lehen tsarra (j. 1596).
- 1742 – Susanna Wesley, metodismoaren amatzat hartua (j. 1669).
- 1757 – Domenico Scarlatti, italiar musikagilea (j. 1685).
- 1840 – Carl Blechen, alemaniar margolaria (j. 1798).
- 1853 – Andries Wilhelmus Jacobus Pretorius, Hegoafrikako politikaria, boerren buruzagia (j. 1798).
- 1859 – Marceline Desbordes-Valmore, frantziar poeta (j. 1786).
- 1875 – Isaac Singer, estatubatuar asmatzaile, aktore eta negozio-gizona (j. 1811).
- 1878 – Karl von Rokitansky, austriar sendagilea (j. 1803).
- 1885 – Ulysses S. Grant, Ameriketako Estatu Batuetako 18. Presidentea (j. 1822).
- 1904 – Isaías Gamboa, kolonbiar hezitzaile eta poeta (j. 1872).
- 1905 – Jean-Jacques Henner, frantziar margolaria (j. 1829).
- 1912 – Eugénie Marie Salanson, frantziar margolaria (j. 1836).
- 1916 – William Ramsay, gas nobleak aurkitu zituen eskoziar kimikaria, 1904ko Kimikako Nobel Saria (j. 1852).
- 1923 – Charles Dupuy, Frantziako Estatuburua (j. 1851).
- 1926 – Viktor Vasnetsov, errusiar margolaria (j. 1848).
- 1932 – Alberto Santos-Dumont, brasildar hegazkin pilotua (j. 1873).
- 1948 – David Wark Griffith, estatubatuar zinema zuzendaria, zinemaren aita (j. 1875).
- 1951 –
- Robert J. Flaherty, estatubatuar zinemagilea (j. 1884).
- Philippe Pétain, Frantziako Estatuburua (j. 1856).
- 1955 – Cordell Hull, estatubatuar politikaria, 1945eko Bakearen Nobel Saria (j. 1871).
- 1957 – Giuseppe Tomasi di Lampedusa, italiar idazlea (j. 1896).
- 1966 – Montgomery Clift, estatubatuar aktorea (j. 1920).
- 1968 – Henry Hallett Dale, ingeles fisiologoa, 1936ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1875).
- 1971 –
- Van Heflin, estatubatuar aktorea (j. 1908).
- William Tubman, Liberiako 19. presidentea (j. 1895).
- 1979 – Joseph Kessel, frantziar idazlea eta kazetaria (j. 1898).
- 1982 – Hitoshi Sasaki, japoniar futbolari eta entrenatzailea (j. 1891).
- 1983 – Georges Auric, frantziar musikagilea (j. 1899).
- 1989 – Donald Barthelme, estatubatuar idazle postmodernista (j. 1931).
- 1997 – Walter Behrendt, Europako Legebiltzarreko lehendakaria (j. 1914).
- 1999 – Hassan II.a Marokokoa, Marokoko erregea (j. 1929).
- 2000 – Carmen Martín Gaite, espainiar idazlea (j. 1925).
- 2001 – Eudora Welty, estatubatuar idazlea (j. 1909).
- 2002 –
- Juan Labat, Labat, argentinar pilotaria, xarean eta palan aditua (j. 1912).
- Leo McKern, australiar antzerki, zinema, telebista eta irratiko aktorea (j. 1920).
- Katya Paskaleva, bulgariar aktorea (j. 1945).
- 2004 –
- Carmina Ordóñez, papel-couché deritzon prentsaren protagonista nabarmena (j. 1955).
- Serge Reggiani, italiar antzezlea eta kantaria (j. 1922).
- 2007 –
- Ernst Otto Fischer, alemaniar kimikaria, 1973ko Kimikako Nobel Saria (j. 1918).
- Mohammed Zahir Shah, azken Afganistango erregea (j. 1914).
- 2008 – Kurt Furgler, Suitzako Konfederazioko presidentea (j. 1924).
- 2011 – Amy Winehouse, britainiar abeslari eta konpositorea (j. 1983).
- 2012 –
- Margarita Pildayn, paraguaitar abeslaria (j. 1940).
- Sally Ride, estatubatuar ingeniari, fisikari eta astronauta, espaziora igotako lehenbiziko estatubatuar emakumezkoa (j. 1951).
- Esther Tusquets, kataluniar idazle eta argitaratzailea (j. 1936).
- 2013 – Emile Griffith, estatubatuar boxeolaria (j. 1938).
- 2014 – Ursula Wölfel, haur literaturako alemaniar idazlea (j. 1922).
- 2015 – José Sazatornil, Saza, kataluniar zinema eta antzerki aktorea (j. 1925).
- 2016 – Thorbjörn Fälldin, Suediako lehen ministroa (j. 1926).
- 2018 – Oksana Xatxko, ukrainar artista eta ekintzailea, Femen talde feministaren sortzaileetako bat (j. 1987).
- 2021 –
- Toshihide Maskawa, japoniar fisikaria, 2008ko Fisikako Nobel Saria (j. 1940).
- Steven Weinberg, estatubatuar fisikaria, 1979ko Fisikako Nobel Saria (j. 1933).
- 2022 – Bob Rafelson, estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea (j. 1933).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Izaro eta Peritz/Peritza/Periza.
Kanpo estekak aldatu
