Apirilaren 19

Apirilaren 19a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta bederatzigarren eguna da, 110garrena bisurteetan. 256 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Eugenio Otxoa Jaiotza: Baiona, 1815 Heriotza: Madril, 1872ko otsailaren 29a Víctor Pradera Jaiotza: Iruñea, 1872 Heriotza: Donostia, 1936ko irailaren 6a José María Peña Jaiotza: Getxo, 1895 Heriotza: Getxo, 1988ko urtarrilaren 13a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Ali Khamenei Jaiotza: Maxhad, 1939 Maria Xarapova Jaiotza: Nyagan (en) , 1987 José Echegaray Jaiotza: Madril, 1832 eta 1832 Heriotza: Madril, 1916ko irailaren 14a Glenn Theodore Seaborg Jaiotza: Ishpeming (Michigan), 1912 Heriotza: Lafayette (Kalifornia), 1999ko otsailaren 25a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 19ko jaiotzak Simu Liu • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Paul Maye Jaiotza: Baiona, 1913ko abuztuaren 19a Heriotza: Biarritz, 1987 Fernando Valgañón Jaiotza: Sestao, 1966 Heriotza: Barakaldo, 2018 Alexandre-Eugène Bouët Jaiotza: Baiona, 1833ko abenduaren 6a Heriotza: Parisko 8. barrutia, 1887 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Charles Darwin Jaiotza: The Mount (en) , 1809ko otsailaren 12a Heriotza: Down House, 1882 Lord Byron Jaiotza: Westminster Hiria, 1788ko urtarrilaren 22a Heriotza: Missolonghi (en) , 1824 Francis Bacon Jaiotza: York House, Strand (en) , 1561eko urtarrilaren 22a eta 1561 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Highgate, 1626 (juliotar egutegia) Konrad Adenauer Jaiotza: Kolonia, 1876ko urtarrilaren 5a Heriotza: Rhöndorf (en) , 1967 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 19ko heriotzak Roger Williams • Benjamin Rush • John Maynard Smith • Jerzy Andrzejewski • Eskuz gaurkotu

Gertaerak BEC. 1775 - AEBetako Independentzia Gerra hasi zen Ingalaterrako tropen aurka. 1839 - Londreseko Itunaren bidez, Belgika erresuma independente bihurtu zen. 1933 - Txilen Txileko Alderdi Sozialista sortu zuten. 1971 - Sierra Leona errepublika bihurtu zen. 2004 - Bilbao Exhibition Centre (irudian) inauguratu zuten Barakaldon. + Gertaera gehiago... Egutegia << Apirila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Astelehena 2022: Asteartea 2023: Asteazkena 2025: Larunbata 2026: Igandea 2027: Astelehena Izendegia Santutegia: Leon IX.a, Espedito Melitenekoa, Marta Persiakoa Seaska egutegia: Aintzane/Aintza, Artzai/Artzain, Artzanda, Artzana eta Ogoño.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1521 – Miñaoko guduan erregezaleek Aguraingo kondearen altxamendua zapuztu zuten.
• 1973 – Eustakio Mendizabal "Txikia" Algortan hil zuten.
• 2004 – Bilbao Exhibition Centre inauguratu zuten Barakaldon.
• 2013 – Militantzia politikoagatik atxilotze agindua zuten zortzi gazteren egoera salatu eta hauek babesteko herri harresia egin zuten ia mila lagunek Donostian.
• 2016 – Burlatan torturaren aurkako horma-irudi bat margotzeagatik goardia zibilak 8 lagun atxilotu zituen.

Mundua

• 1775 – Estatu Batuetako Independentziaren Gerra hasi zen Ingalaterrako tropen aurka.
• 1839 – Londreseko Itunaren bidez, Belgika erresuma independente bihurtu zen.
• 1924 – Madrilen Compañía Telefónica Nacional de España, gero Telefónica bilakatuko zen monopolioa sortu zuten.
• 1933 – Txilen Txileko Alderdi Sozialista sortu zen.
• 1943 – Varsoviako ghettoko altxamendua hasi zen. SSei eraso zieten eta juduek tropa alemaniarren aurka egindako matxinada handiena hasi zuten. Maiatzaren 16ra arte luzatu zen.
• 1971 – Sierra Leona errepublika bihurtu zen.
• 1995 – Estatu Batuak, Oklahoma Cityn: Timothy McVeighek Alfred P. Murrah Federal Building eraikuntzan jarritako bonbak 168 pertsona hil zituen.
• 2005 – Vatikano Hirian: Joseph Ratzinger kardinala Aita Santu hautatu zuten eta Benedikto XVI.a izena hartu zuen.
• 2011 – Fidel Castrok Kubako Alderdi Komunistako kargua utzi zuen, 45 urteren ondoren.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1998ko Prudentzio Deuna Bertso Sarian Asier Otamendi izan zen irabazlea, bigarren aldiz jarraian.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Euskal Herria

• 2016 – Eskubaloiko Espainiako Erregina Kopa: Bera Bera garaile finalean Zuazori 33-17 irabazita.

Mundua

• 1947ko Bost Nazioen Txapelketa: Galesek eta Ingalaterrak garaipen partekatua eskuratu zuten. Bigarren Mundu Gerrak eragindako etenaldiaren ondoren jokatu zen lehenengo txapelketa izan zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1815 –
  • Eugenio Otxoa, erdal idazlea, bibliografoa, argitaratzailea eta itzultzailea (h. 1872).
  • Toribio Aiertza, euskal kardiologoa (h. 1884).
• 1842 – Manuel Laredo, arabar artista eta politikaria (h. 1896).
• 1847 – Vicente Arana, bizkaitar idazlea (h. 1890).
• 1873 –
  • Nikolasa Atxika-Allende, Sabin Aranaren emaztea (h. 1951).
  • Víctor Pradera, euskal herritar politikari, ingeniari, abokatu eta historialaria (h. 1936).
• 1889 – Victoria Ariño, ermuar filantropoa (h. 1974).
• 1895 – José María Peña, euskal herritar futbolari eta atleta (h. 1988).
• 1899 – José María Gonzalez de Kareaga, bizkaitar ingeniari eta politikaria, Bilboko alkatea (h. 1971).
• 1909 – Pablo Beldarrain, militar bizkaitarra, Eusko Gudarosteko komandantea (h. 1997).
• 1914 – Angel Gaztelu, nafar poeta eta historialaria (h. 2003).
• 1918 –
  • Luis Maria Larrea, bizkaitar apezpikua, Bilboko elizbarrutiko apezpikua izandakoa (h. 2009).
  • Mark Légasse, Euskal Herriko idazle eta historialari anarko-abertzalea, Parisen (h. 1997).
• 1919 – Santiago Brouard, medikua, politikaria eta euskararen aldeko militantea (1984an GALek eraila).
• 1926 – Joxe Urteaga Oria, gipuzkoar trikitilari eskusoinujotzailea (h. 2017).
• 1929 - Felipe Eraña, bizkaitar futbolaria (h. 2009).
• 1939 – Jose Luis Zumeta, gipuzkoar margolaria, Gaur taldearen sortzaileetakoa (h. 2020).
• 1956 – Pedro Otxotorena, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1958 – Roberto Lopez Ufarte, gipuzkoar futbolari ohia, Fezen.
• 1967 – Herri Torrontegi, motoziklismoko bizkaitar pilotu ohia.
• 1972 – Iñaki Zubizarreta, euskal herritar saskibaloi jokalari ohia, Madrilen.
• 1973 –
  • Jon Mantzisidor, gipuzkoar komikigile eta musikaria.
  • Marijo Deogracias, gipuzkoar kazetaria.
• 1974 – Uxue Fraile Azpeitia, gipuzkoar mendi-korrikalaria.
• 1977 – Nerea Otxoa de Aspuru, arabar errugbilari ohia.
• 1978 – Gorka Brit, gipuzkoar futbolaria.
• 1980 – Vanesa Gimbert, gipuzkoar futbolaria.
• 1981 – Laura García, nafar judoka paralinpikoa.
• 1985 – Ángela del Pan, bizkaitar errugbilaria.
• 1991 – Bixintxo Bilbao, lapurtar trinketa pilotaria.
• 2001 – Iñigo Eizagirre, gipuzkoar txirrindularia.
• 2004 – Marvin De Lima, lapurtar futbolaria.
• 2005 -
  • Iñigo Argibide, nafar futbolaria.
  • Álex Jimenez, nafar futbolaria.

Mundua

• 1452 – Frederiko I.a Napolikoa, Napoliko erregea (h. 1504).
• 1483 – Paolo Giovio, italiar sendagile, historialari, biografo eta apaiza (h. 1552).
• 1602 – Ana Francisca Abarca de Bolea, espainiar moja zistertarra, olerkari eta idazlea (h. c. 1685).
• 1603 – Michel Le Tellier, frantziar politikaria (h. 1685).
• 1793 – Fernando I.a Austriakoa, Austriako enperadorea (h. 1875).
• 1795 – Christian Gottfried Ehrenberg, alemaniar naturalista (h. 1876).
• 1815 – Daniel Bashiel Warner, Liberiako presidentea (h. 1880).
• 1830 – Hermógenes López, Venezuelako presidentea (h. 1898).
• 1832 –
  • José Echegaray, espainiar ingeniari, matematikari, antzerkigile eta idazlea, 1904ko Literaturako Nobel Saria (h. 1916).
  • Lucretia Rudolph Garfield, AEBtako lehen dama (h. 1918).
• 1849 – Eva Gonzalès, frantziar margolari inpresionista (h. 1883).
• 1880 – Eugen Slutski, errusiar ekonomialari eta estatistikaria (h. 1948).
• 1882 – Getúlio Vargas, Brasilgo presidentea (h. 1954).
• 1883 – Richard von Mises, austrohungariar jatorriko estatubatuar ingeniaria (h. 1953).
• 1891 – Riccardo Bacchelli, italiar idazlea (h. 1985).
• 1892 –
  • Grigori Abramovitx Shajn, sobietar/errusiar astronomoa (h. 1956).
  • Germaine Tailleferre, frantziar musikagile eta pianista (h. 1983).
• 1897 – Jiroemon Kimura, 116 urte eta 54 egun bizi izan zen japoniarra, bere garaian momentuko munduko pertsonarik nagusiena (h. 2013).
• 1900 – Alexander Ptutxko, sobietar zinema zuzendaria (h. 1973).
• 1912 – Glenn Theodore Seaborg, estatubatuar kimikaria, 1951ko Kimikako Nobel Saria (h. 1999).
• 1916 – Delio Rodríguez, galiziar txirrindularia (h. 1994).
• 1917 – Florence Wald, estatubatuar erizaina, AEBetako hospizio mugimenduaren amatzat hartua (h. 2008).
• 1922 – Erich Hartmann, alemaniar ehiza-pilotua izan zen Bigarren Mundu Gerran, hegazkingintzako onenentzat hartua (h. 1993).
• 1923 – Lygia Fagundes Telles, brasildar idazlea (h. 2022).
• 1924 – Ethel Houston, Albaceten jaiotako abokatu eskoziarra, kriptografia enigma kodeen deszifratzailea (h. 2017)
• 1926 – William Klein, estatubatuar argazkilaria (h. 2022).
• 1928 – Azlan Shah Perakekoa, Perakeko sultana eta Malaysiako erregea (h. 2014).
• 1931 –
  • Clement Arrindell, Saint Kitts eta Nevisko lehendabiziko gobernadore orokorra (h. 2011).
  • Frederick Brooks, estatubatuar software-ingeniari eta informatikaria, OS/360 sistema eragilearen garapenaren gidaritzagatik ezaguna (h. 2022).
• 1932 – Fernando Botero, kolonbiar muralista, eskultore eta margolari figuratiboa (h. 2023).
• 1933 – Jayne Mansfield, estatubatuar aktore eta abeslaria, 1950eko hamarkadako sex symbol nagusienetariko bat (h. 1967).
• 1934 – Jean Ziegler, suitzar politikaria, altermundialista eta soziologoa.
• 1935 –
  • Dudley Moore, ingeles aktorea, umorista eta musikagilea (h. 2002).
  • Josef Vojta, txekiar futbolaria (h. 2023).
• 1936 –
  • Wilfried Martens, Belgikako lehen ministroa (h. 2013).
  • Dulcinea Bellido, espainiar jostuna eta PCEko militante feminista (h. 2001).
• 1941 –
  • Roberto Carlos, brasildar kantautorea.
  • Carmen Ruiz-Tilve, asturiar irakaslea, liburuzaina eta idazlea.
• 1943 – José Legrá, kubatar-espainiar boxeolari ohia.
• 1944 – James Heckman, estatubatuar ekonomialaria, mikroekonomian aditua, 2000ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1945 – Eugenia del Pino, ekuadortar zientzilaria, garapenaren biologian aditua.
• 1946 –
  • Trinche Carlovich, argentinar futbolaria (h. 2020).
  • Tim Curry, ingeles aktorea eta ahots bikoiztailea.
  • María Vallet Regí, kimika ez-organikoko ikertzailea eta irakasle espainiarra.
• 1948 – Maye Musk, kanadar-hegoafrikar modelo eta nutrizionista.
• 1949 – Paloma Picasso, frantziar diseinatzaile eta enpresaburua.
• 1950 –
  • Harald Hein, florete modalitateko alemaniar eskrimalaria (h. 2008).
  • Jacques Herzog, suitzar arkitektoa.
  • José María Martín Carpena, PPko espainiar politikaria (h. 2000).
• 1951 – Pierre Lemaître, frantziar idazlea eta gidoilaria.
• 1954 – Trevor Francis, ingeles futbolari eta entrenatzailea (h. 2023).
• 1960 –
  • Gustavo Petro, kolonbiar ekonomialaria eta politikaria.
  • Ariel Rot, argentinar rock musikari eta abeslaria.
• 1961 – Pilar Bellver, espainiar idazlea eta feminista.
• 1965 – Mayte Martín, espainiar musikagilea eta flamenko-kantaria.
• 1968 –
  • Ashley Judd, estatubatuar aktore eta ekintzaile politikoa.
  • Mswati III.a, Swazilandiako erregea, Afrikako azken errege absolutista.
  • Asako Takakura, japoniar futbolari ohia.
• 1969 –
  • Hiromitsu Isogai, japoniar futbolari ohia.
  • Zsuzsa Polgár, hungariar xake-jokalaria.
• 1970 –
  • Abelardo Fernández, espainiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
  • Kelly Holmes, britainiar atleta, iraupen-erdiko probetan aditua.
  • Luis Miguel, mexikar abeslari eta aktorea.
• 1971 – Gad Elmaleh, franko-marokoar aktorea.
• 1972 – Rivaldo, brasildar futbolari ohia.
• 1977 –
  • Yolanda Castaño, galiziar poeta eta literatura kritikaria.
  • Danijay, italodance motako musika elektronikoa egiten duen DJa.
• 1978 –
  • Pedro Fernández Espinosa, espainiar saskibaloi jokalari ohia.
  • James Franco, estatubatuar aktore, gidoigile, zuzendari, ekoizle, modelo, idazle, musikari eta margolaria.
• 1979 –
  • Kate Hudson, estatubatuar aktorea.
  • Antoaneta Stefanova, bulgariar xake jokalaria.
• 1981 –
  • Hayden Christensen, kanadar aktorea.
  • Catalina Sandino Moreno, kolonbiar aktorea.
• 1982 – Filip Jícha, txekiar eskubaloi jokalaria.
• 1987 – Maria Xarapova, errusiar tenislari ohia eta modeloa.
• 1990 – Roy Smith, costarricar futbolaria.
• 1992 – Marko Todorović, montenegroar saskibaloi jokalaria.
• 1996 – Oriana Sabatini, argentinar modelo, aktore eta abeslaria.
• 1998 – Zhang Yufei, txinatar igerilaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1887 – Alexandre-Eugène Bouët, lapurtar militarra, Parisen (j. 1833).
• 1944 – Abelino Barriola, euskal idazle eta antzerkigilea, Bearnon (j. 1885).
• 1954 – Antonio Amundarain, gipuzkoar antzerkigile eta idazlea, Madrilen (j. 1885).
• 1973 – Eustakio Mendizabal, gipuzkoar euskaltzalea, poeta eta ETAkidea, poliziak tirokatua (j. 1944).
• 1987 – Paul Maye, euskal txirrindularia, historian Paris-Tours gehien irabazi duena (j. 1913).
• 2007 – Balentin Aurre-Apraiz, euskal idazlea (j. 1912).
• 2018 –
  • Mari Abrego, nafar mendigoizalea eta Euskal Herriko himalaismoaren aitzindaria (j. 1944).
  • Fernando Valgañón, bizkaitar aktorea (j. 1966).

Mundua

• 1054 – Leon IX.a, Aita santua (j. 1002).
• 1552 – Olaus Petri, Suediako elizgizon protestantea eta itzultzailea (j. 1493).
• 1560 – Philipp Melanchthon, alemaniar teologoa eta Erreforma Protestantearen lider intelektuala (j. 1497).
• 1588 – Paolo Veronese, italiar margolari manierista (j. 1528).
• 1608 – Thomas Sackville (Dorseteko I. kondea), ingelesezko poeta (j. 1536).
• 1645 – Anthony van Diemen, holandar administratzailea (j. 1593).
• 1689 – Kristina Suediakoa, Suediako erregina (j. 1626).
• 1768 – Canaletto, italiar margolaria, marrazkigilea eta grabatzailea (j. 1697).
• 1824 – Lord Byron, ingeles idazlea (j.1788).
• 1857 – Augustinos Kapodistrias, Greziako estatuburua (j. 1778).
• 1874 – Owen Jones, britainiar arkitekto, artista dekoratibo, idazle eta hezitzailea, kromolitografian aitzindaria (j. 1809).
• 1881 – Benjamin Disraeli, ingeles politikari eta idazlea, Erresuma Batuko Lehen ministroa (j. 1804).
• 1882 – Charles Darwin, ingeles naturalista, eboluzioaren teoriaren aita (j. 1809).
• 1900 – Alexandre Falguière, frantziar eskultorea (j. 1831).
• 1906 – Pierre Curie, frantziar kimikalaria (j. 1859).
• 1912 – Patricio Escobar, Paraguaiko presidentea (j. 1843).
• 1914 – Charles Sanders Peirce, estatubatuar zientzialaria, filosofoa eta logikaria (j. 1839).
• 1926 – Aleksandr Aleksandrovitx Txuprov, errusiar estatistikaria (j. 1874).
• 1961 – Esperanza Abot Barge, espainiar margolaria (j. 1886).
• 1966 – Väinö Tanner, Finlandiako lehen ministroa (j. 1881).
• 1967 – Konrad Adenauer, Alemaniako kantzilerra (j. 1876).
• 1973 – Hans Kelsen, austriar legegizon, zuzenbidearen filosofo eta politikaren filosofoa izan zen (j. 1881).
• 1974 – Ayub Khan, Pakistango 2. presidentea (j. 1907).
• 1982 – Luis Rodríguez de Miguel, espainiar legelari eta politikaria (j. 1910).
• 1987 – Antony Tudor, ingeles-estatubatuar ballet dantzaria eta koreografoa (j. 1908).
• 1988 – Kwon Ki-ok, Koreako eta Txinako lehen emakumezko hegazkinlaria (j. 1901).
• 1989 –
  • Nicomedes García Gómez, segoviar industrialaria (j. 1901).
  • Daphne du Maurier, britainiar idazlea (j. 1907).
• 1993 – David Koresh, Davidiar sektaren burua (j. 1959).
• 1998 – Octavio Paz, mexikar idazle eta poeta, gaztelaniazko egilerik garrantzitsuenetarikoa eta 1990eko Literaturako Nobel Saria (j. 1914).
• 2001 – Robert Paparemborde, frantziar errugbilari eta entrenatzailea (j. 1948).
• 2006 – Ellen Kuzwayo, Hegoafrikako emakumeen eskubideen aldeko militantea eta politikaria (j. 1914).
• 2008 – Hanan Al-Agha, palestinar-jordaniar idazlea, poeta eta artista plastikoa (j. 1948).
• 2009 – J. G. Ballard, britainiar idazlea (j. 1930).
• 2011 – Grete Waitz, norvegiar atleta, bederatzi aldiz New Yorkeko maratoiaren irabazle (j. 1953).
• 2012 – Levon Helm, estatubatuar musikari eta aktorea, The Band taldeko kidea (j. 1940).
• 2013 – François Jacob, frantziar biologoa, 1965eko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1920).
• 2014 – Concha Liaño, anarkista eta Mujeres Libres mugimenduaren sortzaileetako bat (j. 1916).
• 2015 – Raymond Carr, ingeles historialaria, Espainiako, Latinoamerikako eta Suediako historian aditua (j. 1919).
• 2016 –
  • Patricio Aylwin, Txileko presidentea (j. 1918).
  • Walter Kohn, estatubatuar fisikaria eta matematikaria, 1998ko Kimikako Nobel Saria (j. 1923).
• 2018 – Pepe Mediavilla, kataluniar bikoizketa aktore eta zuzendaria (j. 1940).
• 2021 – Walter Mondale, estatubatuar politikaria (j. 1928).
• 2022 – Kane Tanaka, 119 urte eta 107 egun bizi izandako japoniarra, heriotza momentuan munduan bizirik irauten zuen pertsona zaharrena (j. 1903).
• 2024 –
  • Daniel Dennett, estatubatuar filosofo eta idazlea (j. 1942).
  • Naomy, errumaniar abeslari, kantugile eta aktorea (j. 1977).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Aintzane/Aintza, Artzai/Artzain, Artzanda, Artzana eta Ogoño.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2523
• Multimedia: 19 April / Q2523

Apirilaren 18 | Urteko egutegi | Apirilaren 20