Abenduaren 30

Abenduaren 30a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hirurogeita laugarren eguna da, 365.a bisurteetan. Egun 1 falta da urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Ager Aketxe Jaiotza: Bilbo, 1993 Jaime Lazkano Jaiotza: Iruñea, 1909 Heriotza: Madril, 1983ko ekainaren 1a Vicente Uribe Jaiotza: Bilbo, 1902 Heriotza: Praga, 1961eko uztailaren 11 Xavier Mauméjean Jaiotza: Biarritz, 1963 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Rudyard Kipling Jaiotza: Mumbai, 1865 Heriotza: Londres, 1936ko urtarrilaren 18a LeBron James Jaiotza: Akron, 1984 Ellie Goulding Jaiotza: Hereford, 1986 Patti Smith Jaiotza: Chicago eta Ameriketako Estatu Batuak, 1946 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 30ko jaiotzak Daniil Kharms • Mike Pompeo • Tyrese Gibson • Stephen Leacock • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Berengela Nafarroakoa Jaiotza: Tutera, 1165 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Le Mans, 1230 Ivan Zulueta Jaiotza: Donostia, 1943ko irailaren 29a Heriotza: Donostia, 2009 Jose Maria Maguregi Jaiotza: Ugao, 1934ko martxoaren 16a Heriotza: Bilbo, 2013 Eduardo Ugarte Jaiotza: Hondarribia, 1900 Heriotza: Mexiko Hiria, 1955 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Saddam Hussein Jaiotza: Al-Awja (en) , 1937ko apirilaren 28a Heriotza: Camp Justice (en) , 2006 Romain Rolland Jaiotza: Clamecy, 1866ko urtarrilaren 29a Heriotza: Vézelay, 1944 Alfred North Whitehead Jaiotza: Ramsgate, 1861eko otsailaren 15a Heriotza: Cambridge, 1947 Rita Levi-Montalcini Jaiotza: Turin, 1909ko apirilaren 22a Heriotza: Erroma, 2012 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 30ko heriotzak Giles of Rome • Han van Meegeren • Eskuz gaurkotu

Gertaerak SESB 1922 - Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna (irudian) eratzeko hitzarmena sinatu zuten Moskun. 1993 - Israelek eta Vatikanoak harreman diplomatikoak abiatu zituzten. 2006 - ETAk bonba-auto bat jarri zuen Madrilgo Barajasko aireportuko T-4 terminalean. 2009 - Euskarazko Wikipedia Errinozero artikuluarekin 50.000. artikulura ailegatu zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abendua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2025 Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Ostirala 2023: Larunbata 2024: Astelehena 2026: Asteazkena 2027: Osteguna 2028: Larunbata Izendegia Santutegia: Felix I.a Seaska egutegia: Onori eta Holaitz.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 – ETAk Lisardo Sampil Belmonte taxi gidaria hil zuen Igorren.
• 1980 - Joxe Martin Sagardia Zaldua "Usurbil" errefuxiatua hil zuen Batallón Vasco Español talde ultraeskuindarrak Biarritzen.
• 2006 – ETAk bonba-auto bat jarri zuen Madrilgo Barajasko aireportuko T-4 terminalean.
• 2009 – Euskarazko Wikipedia Errinozero artikuluarekin 50.000. artikulura ailegatu zen.
• 2010 – Lau guardia zibil 4 urtera arteko espetxe zigorrera zigortu zituen Gipuzkoako Probintzi Auzitegiak 2008an Igor Portu eta Mattin Sarasola torturatzeagatik.

Mundua

• 1896 – Eskuadroi batek José Rizal filipinar nazionalista exekutatu zuen.
• 1960 – Mexikoko armada federalak ikasle mugimenduari eraso egin eta sarraskia eragin zuen Chilpancingon, 20 lagun hilez. Urriaz geroztik Guerreroko Unibertsitatearen autonomia eskatzeko ikasle-greba hasia zuten ikasleek.
• 1989 – Euskal presoei elkartasuna adierazteko Herrera de la Mancha espetxeko martxan 12.000 lagun bildu ziren, Madrilen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1962ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Manuel Olaizola Uztapidek irabazi zuen. Bere lehen txapela izan zen.

Mundua

• 1953 – The Wild One filma estreinatu zen, Lázló Bendekek zuzendu eta Marlon Brando, Mary Murphy eta Lee Marvin aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1992 – Lorenzo's Oil filma estreinatu zen, George Millerrek zuzendu eta Susan Sarandon, Nick Nolte, Peter Ustinov eta Zack O'Malley Greenburg aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1595 – Jacinto Eskibel, arabar misiolaria (h. 1633).
• 1857 – Santiago Altolagirre, Mariano de San José, bizkaitar apaiz trinitarioa (h. 1936).
• 1860 – Juan Olazabal, euskal herritar politikari tradizionalista eskuindarra (h. 1937).
• 1887 – Enrike Orueta, bizkaitar abertzalea (h. 1944).
• 1902 – Vicente Uribe, bizkaitar politikari komunista (h. 1961).
• 1909 – Jaime Lazkano, nafar futbolaria (h. 1983).
• 1922 – Nikolas Alzola, Bitaño, euskal idazle, margolari, fraide eta euskaltzain urgazlea (h. 1981).
• 1929 – José Ignacio Ruiz Olabuénaga, bizkaitar soziologo, irakasle eta ikerlaria (h. 2014).
• 1931 –
  • José María Galardi, Real Sociedadeko gipuzkoar futbolaria (h. 2006).
  • Agustín García Braceras, Tini, bizkaitar futbolaria (h. 2010).
• 1938 –
  • Juan Ignacio Lasa, gipuzkoar futbolaria (h. 2025).
  • Xabier Markiegi, bizkaitar politikaria, irakaslea eta Euskal Autonomia Erkidegoko Arartekoa (h. 2021).
• 1941 – Lola Valverde Lamsfus, gipuzkoar historialaria, genero ikasketetan aitzindaria Euskal Herrian.
• 1946 – Pablo Zapata, nafar idazlea.
• 1949 – Sabin Intxaurraga, bizkaitar politikaria (h. 2010).
• 1950 – Ernesto Ladrón de Guevara, arabar politikaria.
• 1952 – Iosu Zabala Iturralde, gipuzkoar ingeniaria eta robotikako ikertzailea, Mondragon Unibertsitateko errektore ohia.
• 1955 - Emilio Alfaro Martínez, nafar kazetari, komunikatzaile politiko eta idazlea.
• 1961 – Asun Matilla, bizkaitar euskaltzalea, Salamancan (h. 2020).
• 1963 – Xavier Mauméjean, lapurtar idazlea, zientzia-fikzioan aditua.
• 1964 – Carlos Urkijo, Espainiako Gobernuaren Ordezkaria Euskal Autonomia Erkidegoan.
• 1966 – Belén Bengoetxea, bizkaitar ikertzailea eta EHUko irakaslea, arkeologian aditua.
• 1968 – José Miguel Nuin, IUN-NEBko nafar politikaria.
• 1979 – Mikel Gaztañaga, gipuzkoar txirrindularia.
• 1980 –
  • Argitxu Camus, baxenafar historialaria, batez ere euskal diaspora ikertzen duena.
  • David Pérez Iñíguez, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1993 – Ager Aketxe, bilbotar futbolaria.
• 1994 – Ander Imaz, gipuzkoar pilotaria.
• 1995 – Jara Navarlaz, nafar artista plastikoa.

Mundua

• 39 – Tito, erromatar enperadorea (h. 81).
• 1371 – Vasili I.a Moskukoa, Moskuko Printze Handia (h. 1425).
• 1609 – Ana Maria Brandeburgo Bayreuthekoa, alemaniar noblea (h. 1680).
• 1654 – Maria Ana Josefa Austriakoa, Jülich-Bergeko dukesa ezkontidea eta Palatinatuko printzesa-hauteslea (h. 1689).
• 1746 – François-André Vincent, margolari frantziarra (h. 1816).
• 1787 – Otto von Kotzebue, alemaniar-estoniar itsasgizona, Errusiar Inperioaren zerbitzura (h. 1846).
• 1799 – Chipita Rodriguez, mexikar-estatubatuar emakumea, hilketa leporatuta urkatua eta 100 bat urtera barkatua (h. 1863).
• 1819 – Theodor Fontane, alemaniar idazlea (h. 1898).
• 1838 – Émile Loubet, Frantziako presidentea (h. 1929).
• 1865 – Rudyard Kipling, ingeles idazlea, 1907ko Literaturako Nobel Saria (h. 1936).
• 1866 – Olha-Oleksandra Bazhanska-Ozarkevytx, ukrainar piano-jotzaile, folklorista, idazle eta feminista (h. 1906).
• 1879 – Ramana Maharshi, eragin handiko erlijioso hindua (h. 1950).
• 1880 – Alfred Einstein, alemaniar musikologo eta musika kritikaria (h. 1952).
• 1884 – Hideki Tōjō, Japoniako lehen ministroa eta militarra (h. 1948).
• 1886 – Urho Castrén, Finlandiako lehen ministroa (h. 1965).
• 1889 – Adolfo Ruiz Cortines, Mexikoko presidente ohia (h. 1973).
• 1891 – Antoine Pinay, frantziar industria gizona eta politikaria (h. 1994).
• 1893 – Letizia Quaranta, italiar aktorea (h. 1977).
• 1895 – José Bergamín, espainiar idazle, saiogile, poeta eta dramaturgoa (h. 1983).
• 1898 –
  • Carmen Hombre Ponzoa, aitormen protestanteko espainiar maistra eta sindikalista (h. 1936).
  • Umm Kulthum, Ekialdeko Izarra, egiptoar abeslaria, egiptoar nazionalismoaren eta panarabismoaren ikurra (h. 1975).
• 1903 – Jack Pithey, Rhodesiako presidentea (h. 1984).
• 1904 – Dimitri Borissovitx Kabalevski, errusiar musikagilea eta pedagogoa (h. 1987).
• 1906 – Carol Reed, britainiar zinema zuzendaria (h. 1976).
• 1910 – Paul Bowles, estatubatuar idazle, itzultzaile eta musikagilea (h. 1999).
• 1911 – Jeanette Nolan, estatubatuar aktorea (h. 1998).
• 1913 – Isabel Mesa Delgado, espainiar langile sindikalista, anarkista eta anarkofeminista (h. 2002).
• 1914 – Aurelio Gonzato, suitzar mosaikogile eta pintorea (h. 2014).
• 1918 – Al Purdy, kanadar poeta (h. 2000).
• 1924 – Yvonne Brill, kanadiar propultsio ingeniaria (h. 2013).
• 1927 –
  • Robert Hossein, frantziar antzezlea eta antzerki-zuzendaria (h. 2020).
  • Hamed Karoui, Tunisiako lehen ministroa (h. 2020).
• 1928 – Bo Diddley, estatubatuar musikari, abeslari eta gitarrista, Rock and rollaren sortzaileetako bat (h. 2008).
• 1930 –
  • Elmira Minita Gordon, Belizeko Gobernadore Orokorra (h. 2021).
  • Tu Youyou, txinatar medikuntza kimikari eta malariologoa, 2015eko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1932 – Olga Ramos, kanariar folklore-abeslaria eta irakaslea.
• 1935 – Omar Bongo, Gabongo presidentea (h. 2009).
• 1937 – Gordon Banks, ingeles futbolaria, XX. mendeko atezain hoberenetakoa (h. 2019).
• 1942 –
  • Michael Nesmith, estatubatuar musikaria, musikagilea, antzezlea, ekoizlea, idazlea, enpresaburua eta filantropoa, The Monkees pop rock taldeko gitarrista (h. 2021).
  • Fred Ward, estatubatuar aktorea (h. 2022).
• 1944 – Anjana Bhowmik, indiar aktorea (h. 2024).
• 1945 – Davy Jones, ingeles aktore eta musikaria, The Monkees taldeko kidea (h. 2012).
• 1946 –
  • Marc Forné, andorrar politikaria.
  • Ricardo Marcenaro, perutar abokatua eta politikaria.
  • Patti Smith, estatubatuar abeslaria eta poeta.
• 1948 –
  • Marcela Lagarde, mexikar etnologoa, irakaslea eta antropologian doktorea, Latinoamerikako feminismoaren erreferentziarik behinenetako bat.
  • Randy Schekman, estatubatuar biologoa, 2013ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1950 –
  • Ester Bonet, katalanez espezializatutako filologo eta hizkuntzalaria.
  • Bjarne Stroustrup, danimarkar informatikaria, C++ programazio-lengoaiaren asmatzailea.
• 1951 – Gabriel De Mhistéal, irlandar politikaria.
• 1952 –
  • Jesús Ferrero, espainiar eleberrigilea.
  • Cécile La Grenade, Grenadako politikari eta zientzialaria.
• 1953 – Meredith Vieira, estatubatuar kazetari eta telebista aurkezlea.
• 1956 – Claudia di Girolamo, txiletar aktore, antzerki-zuzendari eta akademikoa.
• 1958 – Matthew Tree, katalanez idazten duen ingeles idazlea.
• 1959 –
  • Neus Bonet, kataluniar kazetaria, UPFko unibertsitateko irakaslea.
  • Tracey Ullman, britainiar-estatubatuar aktore, komiko, zuzendari, ekoizle eta abeslaria.
• 1961 –
  • Douglas Coupland, kanadar idazle, diseinatzaile eta artista bisuala.
  • Bill English, Zeelanda Berriko lehen ministroa.
  • Ben Johnson, jamaikar-kanadar atletismo lasterkaria.
• 1962 – Alessandra Mussolini, italiar politikaria.
• 1969 –
  • Kersti Kaljulaid, Estoniako presidentea.
  • Jay Kay, britaniar abeslaria, Jamiroquai taldearen sortzailea.
  • Meredith Monroe, estatubatuar aktorea.
• 1971 – Ricardo López, espainiar futbolaria.
• 1973 – Nacho Vidal, kataluniar aktore pornoa.
• 1974 –
  • María Esteve, espainiar aktorea.
  • Adam Bab, poloniar elizgizona.
• 1975 – Tiger Woods, estatubatuar golfaria, historiako onenenetarikoa.
• 1977 – Glory Alozie, nigeriar-espainiar atleta.
• 1979 – Tona Brown, estatubatuar biolinista eta mezzosopranoa, Carnegie Hall musika-aretoan interpretatu zuen lehen emakume transgeneroa.
• 1980 –
  • Eliza Dushku, estatubatuar aktorea.
  • Luis Larraín Stieb, txiletar ingeniari zibila eta LGBT eskubideen aldeko ekintzailea (h. 2023).
  • Veronika Goi, italiar xake-jokalaria.
• 1981 – Haley Paige, estatubatuar aktore pornoa (h. 2007).
• 1982 – Kristin Kreuk, kanadar aktorea.
• 1984 – LeBron James, estatubatuar saskibaloilaria.
• 1985 –
  • Lars Boom, herbeheretar txirrindularia.
  • David Broncano, espainiar komiko eta aurkezlea.
• 1986 – Ellie Goulding, ingeles abeslari eta konpositorea.
• 1988 –
  • Juan José Lobato, espainiar txirrindularia.
  • Clara Roquet, kataluniar gidoilaria eta zinema-zuzendaria.
• 1993 – Miriam Saavedra, perutar-espainiar telebistako aktore eta laguntzailea.
• 2006 - Kaylia Nemour, aljeriar-frantziar gimnasta artitstikoa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1401 – Elisabet Tellez Gaztelakoa, jatorri nobleko emakumea, Gebaratarren dorretxearen anderea.
• 1926 – José Salis, gipuzkoar pintorea (j. 1863).
• 1950 – Luis González de Ubieta, bizkaitar militarra (j. 1899).
• 1955 – Eduardo Ugarte, euskal idazlea, zinema zuzendaria, gidoigilea eta antzerkigilea, Mexiko Hirian (j. 1900).
• 1997 – Karlos Santamaria, gipuzkoar matematikaria, euskararen eta euskal kulturaren aldeko ekintzailea, irakaslea, politikaria eta idazlea (j. 1909).
• 2005 – Rubén Arozena, gipuzkoar komikigilea (j. 1966).
• 2009 – Ivan Zulueta, euskal diseinugile eta zinema zuzendaria (j. 1943).
• 2010 – Pilar Narbaiza, bizkaitar erraketista (j. 1922).
• 2013 – Jose Maria Maguregi, Magu, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1934).
• 2020 – Jose Agustin Aranzabal, gipuzkoar futbolaria (j. 1946).
• 2023 – Nikolas Segurola, euskal artzain, fraide eta bertsolaria (j. 1939).
• 2024 –
  • Javier del Castillo Bandres, nafar politikaria (j. 1938).
  • Gontzal Fontaneda, gasteiztar euskalzale eta militantea (j. 1943).

Mundua

• 274 – Felix I.a, Aita santua.
• 1523 – Prospero Colonna, italiar condottieroa (j. 1452).
• 1591 – Inozentzio IX.a, Aita santua (j. 1519).
• 1643 – Giovanni Baglione, italiar margolari eta historialaria (j. 1566).
• 1769 – Faustina Pignatelli, italiar zientzialaria (j. 1705).
• 1788 – Francesco Zuccarelli, italiar margolaria (j. 1702).
• 1808 – Floridablancako kondea, espainiar politikaria (j. 1728).
• 1870 – Juan Prim, espainiar politikari eta militarra (j. 1814).
• 1893 – Samuel Baker, ingeles esploratzaile, militar, naturalista, ehiztari, idazle eta abolizionista (j. 1821).
• 1896 – José Rizal, filipinar mediku, idazle eta heroi nazionala (j. 1861).
• 1899 – James Paget, ingeles kirurgilaria eta patologoa, Patologiaren sortzailea (j. 1814).
• 1906 –
  • Angela Burdett-Coutts, britainiar filantropoa eta pintura-bildumagilea (j. 1814).
  • Josephine Butler, Viktoriar Aroko feminista eta gizarte-erreformista britainiarra (j. 1828).
• 1915 – Oswald Külpe, alemaniar filosofo eta psikologoa (j. 1862).
• 1916 –
  • Cláudia de Campos, portugaldar poeta, saiakeragile eta feminista (j. 1859).
  • Grigori Rasputin, errusiar mistikoa (j. 1869).
• 1938 – Georgi Oppokov, errusiar militante boltxebikea (j. 1888).
• 1941 – El Lissitzky, errusiar margolaria, tipografoa eta marrazkilaria (j. 1890).
• 1944 – Romain Rolland, frantziar idazlea, 1915eko Literaturako Nobel Saria (j. 1866).
• 1947 – Alfred North Whitehead, ingeles matematikari eta filosofoa (j. 1861).
• 1958 – Roberto Rodríguez Fernández, El Vaquerito, kubatar gerrillaria, Kubako Iraultzan parte-hartzailea (j. 1935).
• 1968 – Trygve Lie, norvegiar politikaria, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia (j. 1896).
• 1969 –
  • Angelina Beloff, errusiar-mexikar artista (j. 1879).
  • Jiří Trnka, txekiar zinemagilea (j. 1912).
• 1970 – Sonny Liston, estatubatuar pisu astunetako boxeolaria.
• 1971 – Jo Cals, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1914).
• 1979 – Richard Rodgers, estatubatuar musikagilea (j. 1902).
• 1988 –
  • Jan Baalsrud, Norvegiako erresistentziaren komandoa, Bigarren Mundu Gerran alemanen okupazioaren aurka aritutakoa (j. 1917).
  • Isamu Noguchi, japoniar-estatubatuar eskultore eta paisaien arkitektoa (j. 1904).
• 1995 – Heiner Müller, alemaniar antzerkigilea (j. 1929).
• 1998 – Joan Brossa, kataluniar olerkaria eta dramagilea (j. 1919).
• 2000 – Louis-René des Forêts, frantziar idazlea (j. 1918).
• 2003 – Nora Heysen, australiar margolaria, Archibald erretratu saria irabazi zuen lehen emakumea (j. 1911).
• 2004 – Artie Shaw, estatubatuar klarinete-jotzaile, musikagile, aktore eta egilea (j. 1910).
• 2006 – Saddam Hussein, Irakeko diktadorea (j. 1937).
• 2007 – Xaime Quesada, galiziar artista (j. 1937).
• 2008 – Pierre Lemarchand, frantziar abokatua eta diputatua (j. 1926).
• 2009 – Abdurrahman Wahid, Indonesiako 4. presidentea (j. 1940).
• 2011 –
  • Ricardo Legorreta, mexikar arkitektoa (j. 1931).
  • Ronald Searle, britainiar marrazkigilea (j. 1920).
• 2012 –
  • Fili Chillón, espainiar idazle, margolari eta eskultorea (j. 1918).
  • Rita Levi-Montalcini, italiar neurologo eta unibertsitateko irakaslea, 1986ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1909).
• 2014 – Luise Rainer, alemaniar aktorea (j. 1910).
• 2017 – Gyöngyi Szalay-Horváth, hungariar eskrimalaria, ezpata modalitatekoa (j. 1968).
• 2018 – Cesáreo Estébanez, espainiar aktorea (j. 1941).
• 2019 – Syd Mead, estatubatuar diseinatzaile industriala (j. 1933).
• 2021 – Sam Jones, estatubatuar saskibaloi jokalaria (j. 1933).
• 2022 – Barbara Walters, estatubatuar kazetari eta autore, telebistako kazetaritza femeninoaren aitzindaria (j. 1929).
• 2023 –
  • Nelma Costa, brasildar aktorea (j. 1922).
  • Alfredo Etcheberry, txiletar abokatu eta irakaslea (j. 1931).
  • Luboš Kohoutek, txekiar astronomoa (j. 1935).
  • John Pilger, australiar kazetari, idazle, akademiko eta dokumental zinemagilea (j. 1939).
  • Tom Wilkinson, ingeles aktorea (j. 1948).
• 2024 –
  • Rosa Fabregat, kataluniar idazle eta farmaziazialaria (j. 1933).
  • Jamshid ben Abdullah, Zanzibargo azken sultana (j. 1929).
  • Adília Lopes, portugaldar idazle, poeta eta itzultzailea (j. 1960).
  • Fraser Stoddart, eskoziar-estatubatuar kimikaria, 2016ko Kimikako Nobel Saria (j. 1942).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Onori eta Holaitz.

Erreferentziak

Abenduaren 29 | Urteko egutegi | Abenduaren 31