Azaroaren 28

Azaroaren 28a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita hamabigarren eguna da, 333.a bisurteetan. 33 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Ana Blanco Jaiotza: Bilbo, 1960 Aitor Ocio Jaiotza: Gasteiz, 1976 Ramón García Jaiotza: Indautxu Klinika, 1961 Juan Artola Jaiotza: Donostia, 1895 Heriotza: , 1937 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan William Blake Jaiotza: Londres eta Broadwick Street (en) , 1757 eta 1757 Heriotza: Londres eta Charing Cross, 1827ko abuztuaren 12a Friedrich Engels Jaiotza: Barmen, 1820 Heriotza: Londres, 1895eko abuztuaren 5a Stefan Zweig Jaiotza: Viena, 1881 Heriotza: Petrópolis, 1942ko otsailaren 22a Claude Lévi-Strauss Jaiotza: Brusela, 1908 Heriotza: Parisko 16. barrutia, 2009ko urriaren 30a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 28ko jaiotzak Randy Newman • Jon Stewart • Carl Jonas Love Almqvist • Dmitry Likhachov • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Maria Goiri Jaiotza: Bilbo, 1873ko abuztuaren 29a Heriotza: Madril, 1954 Venancio Perez Jaiotza: Sestao, 1921eko apirilaren 22a Heriotza: Donostia, 1994 Agustin Eizagirre Jaiotza: Zarautz, 1897ko urriaren 7a Heriotza: Donostia, 1961 Juan Cruz Ruiz de Cabañas Jaiotza: Esprontzeda, 1752ko maiatzaren 3a Heriotza: Guadalajara, 1824 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Enrico Fermi Jaiotza: Erroma, 1901eko irailaren 29a Heriotza: Chicago, 1954 Matsuo Bashō Jaiotza: Bashō's birth house (en) , 1644 Heriotza: Midōsuji (en) , 1694 Washington Irving Jaiotza: New York, 1783ko apirilaren 3a Heriotza: Tarrytown (New York), 1859 Gian Lorenzo Bernini Jaiotza: Napoli, 1598ko abenduaren 7a Heriotza: Erroma, 1680 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 28ko heriotzak Richard Wright • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Albaniako bandera 1821 - Panamak Espainiatik bereizi eta independentzia lortu zuen. 1912 - Albania (irudian) Otomandar Inperiotik banandu zen. 1960 - Mauritaniak Frantziarekiko independentzia lortu zen. 2006 - Kanadako parlamentuak Quebec, Kanada barruko nazio bezala onartu zuen. 2010 - WikiLeaksek 250.000 dokumentu klasifikatu publikatu zituen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Azaroa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Igandea 2022: Astelehena 2023: Asteartea 2025: Ostirala 2026: Larunbata 2027: Igandea Izendegia Santutegia: Gregorio III.a, Katalina Labouré Seaska egutegia: Oroxa, Iraun eta Iraunsuge.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1979 – ETAk, hiru goardia zibil hil zituen Azpeitian.
• 2008 – Euskadiko Aurrezki Kutxaren sorrera onartu zuen BBK-k; ez, ordea, Kutxak.

Mundua

• 1821 – Panama Espainiatik independizatu zen.
• 1912 – Albania Otomandar Inperiotik independizatu zen.
• 1960 – Mauritania Frantziatik independizatu zen.
• 1990 – Margaret Thatcherren, Erresuma Batuko lehen ministroaren, agintaldia bukatu zen.
• 1994 – Norvegian egindako erreferendumean, bertako herritarrek Europako Batasunean ez sartzea erabaki zuten, nahiz eta orduko gobernuak aldeko jarrera babestu zuen.
• 2006 – Kanadako parlamentuak Quebec, Kanada barruko nazio bezala onartu zuen.
• 2010 –
  • Kataluniako hauteskundeak: CiU irabazle atera zen; eta ordurarte gobernuan zegoen PSC, ERC eta ICV-EUiAren hirukoaren porrota jazo zen.
  • WikiLeaksek 250.000 dokumentu klasifikatu publikatu zituen.

Arte eta kultura

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1967 – Jocelyn Bell Burnellek PSR B1919+21 irrati-pultsarra aurkitu zuen, mota honetako lehenengoa.

Kirolak

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1830 – Marie Clémence Richard, Luis Luziano Bonaparteren zuberoar emaztea (h. 1915).
• 1875 – Juan Bautista Eguzkitza, euskal idazle eta itzultzailea (h. 1939).
• 1895 – Juan Artola, euskal herritar futbolaria (h. 1937).
• 1903 – Jacinto Argaia, euskal apezpikua, Donostiako elizbarrutiko apezpikua izandakoa (h. 1993).
• 1905 – Jose Saenz Garmendia, Pepe Andoain, gipuzkoar musikagile herritarra, irakasle eta musikaria (h. 1982).
• 1910 – Pierre Narbaitz Jauregi, euskal apaiz eta misiolaria (h. 1966).
• 1913 – Santiago Uranga, bizkaitar margolaria (h. 1979).
• 1940 –
  • Idoia Estornes, gipuzkoar idazlea eta historialaria, Txileko Santiagon.
  • Javier Sádaba, bizkaitar filosofoa eta gaztelaniazko idazlea.
• 1943 – José Ignacio Askasibar, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1951 – Julián Andiano, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1960 – Francisco Iribarren, UPNko nafar politikari ohia.
• 1961 – Ramón García, bizkaitar telebista aurkezlea.
• 1962 – Terexa Lekumberri, baxenafar etnologoa eta ondare eta Euskal Etnopoloaren koordinatzailea Euskal kultur erakundean.
• 1965 – Zuriñe Fernández Gerenabarrena, arabar musikagilea.
• 1969 – Javier Olaizola, gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1973 – Iñaki Barrenetxea, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1975 –
  • José Antonio Garrido, bizkaitar txirrindulari ohia.
  • Olivier Martikorena, lapurtar urpeko ehiztaria.
• 1976 – Aitor Ocio, arabar futbolari ohia.
• 1978 – María Berasarte, gipuzkoar abeslaria.
• 1979 – Xabier Burgueña, bizkaitar futbolari ohia.
• 1988 – Paul de la Cuesta, euskal eskiatzailea.
• 1997 – Urko Berrade, nafar txirrindularia.
• 2001 – Markel Arana, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1118 – Emanuel I.a Komneno, Bizantziar Inperioko enperadorea (h. 1180).
• 1489 – Margarita Tudor, Eskoziako erregina ezkontidea (h. 1541).
• 1632 – Jean-Baptiste Lully, italiar musikagilea (h. 1687).
• 1682 – Betty Parris, Salemgo sorginkeria prozesuan lehen salatzaileetako bat (h. 1760).
• 1757 – William Blake, ingeles poeta eta margolaria (h. 1827).
• 1770 – Luisa Orange-Nassaukoa, Brunswick-Wolfenbütteleko printzesa (h. 1819).
• 1781 – Kikuchi Yōsai, japoniar margolaria (h. 1878).
• 1785 – Victor de Broglie, Frantziako lehen ministroa (h. 1870).
• 1792 – Victor Cousin, frantziar filosofoa (h. 1867).
• 1811 – Maximiliano II.a Bavariakoa, Bavariako erregea (h. 1864).
• 1820 – Friedrich Engels, alemaniar filosofo, ekonomista eta iraultzailea (h. 1895).
• 1829 – Anton Rubinstein, errusiar pianista (h. 1894).
• 1832 – Leslie Stephen, ingeles idazle, kritikari, historialari, biografo eta mendizalea (h. 1904).
• 1834 – Étienne Laspeyres, alemaniar ekonomilari eta estatistikaria (h. 1913).
• 1837 – John Wesley Hyatt, estatubatuar asmatzailea, plastikoaren sortzailetzat hartua (h. 1920).
• 1847 – José María Pascual del Pobil, espainiar aristokrata eta politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (h. 1929).
• 1857 – Alfontso XII.a Espainiakoa, Espainiako erregea (h. 1885).
• 1880 – Aleksandr Blok, errusiar olerkari sinbolista (h. 1921).
• 1881 – Stefan Zweig, austriar eleberrigile, antzerkigile, kazetari eta biografoa (h. 1942).
• 1887 – Ernst Röhm, alemaniar militarra, Sturmabteilung (SA) taldearen burua eta sortzaileetakoa (h. 1934).
• 1895 – Jose Iturbi, euskal jatorriko valentziar piano-jolea.
• 1904 – Nancy Mitford, ingeles eleberrigile, biografo eta kazetaria (h. 1973).
• 1907 – Alberto Moravia, italiar idazlea (h. 1990).
• 1908 – Claude Lévi-Strauss, frantziar filosofo eta antropologoa (h. 2009).
• 1912 – Eugenio Fernández Granell, galiziar pintore, idazle eta poeta surrealista (h. 2001).
• 1915 – Konstantin Simonov, sobietar olerkari, antzerkigile eta gerra-berriemailea (h. 1979).
• 1916 –
  • Lilian Baels, Belgikako printzesa (h. 2002).
  • Ramón José Velásquez, Venezuelako presidentea (h. 2014).
• 1923 –
  • Gloria Grahame, estatubatuar aktorea (h. 1981).
  • Emilio Rodríguez, espainiar txirrindularia (h. 1984).
• 1924 – Johanna Döbereiner, txekiar-brasildar ingeniari agronomoa, lurraren biologian aitzindaria (h. 2000).
• 1927 – Abdul Halim Kedahkoa, Kedahko sultana eta Malaysiako erregea (h. 2017).
• 1928 – Yolande Fox, estatubatuar abeslari eta modeloa (h. 2016).
• 1931 –
  • María Victoria Atencia, espainiar poeta.
  • Joan Guinjoan Gispert, kataluniar konpositorea.
  • Tomi Ungerer, frantziar marrazkilari eta ilustratzailea (h. 2019).
• 1932 – Gato Barbieri, argentinar jazz saxofoi-jotzaile eta musikagilea (h. 2016).
• 1933 – Hope Lange, estatubatuar aktorea (h. 2003).
• 1934 – Pierre Joxe, frantziar politikaria.
• 1936 –
  • Carol Gilligan, estatubatuar feminista, filosofo eta psikologoa.
  • Philippe Sollers, frantziar idazle eta kritikaria (h. 2023).
• 1938 – Michael Ritchie, estatubatuar zinema-zuzendaria (h. 2001).
• 1941 –
  • Laura Antonelli, italiar zinema aktorea (h. 2015).
  • Maaouya Ould Sid'Ahmed Taya, Mauritaniako presidente ohia.
• 1943 – George T. Miller, eskoziar australiar zinema zuzendaria (h. 2023).
• 1946 – Joe Dante, estatubatuar zinema zuzendaria, ekoizlea, muntatzailea eta aktorea.
• 1947 –
  • Michel Berger, frantziar musikagilea (h. 1992).
  • Gustav Hasford, estatubatuar idazle, gidoilari eta gerra-berriemailea (h. 1993).
• 1948 – Agnieszka Holland, poloniar zinema-zuzendaria.
• 1949 –
  • Alexander Godunov, sobietar ballet dantzari eta aktorea (h. 1995).
  • Isabel Vilallonga, espainiar politikaria eta funtzionarioa.
• 1950 –
  • María Teresa González, asturiar poeta eta idazlea (h. 1995).
  • Ed Harris, estatubatuar aktorea eta zinema zuzendaria.
  • Russell Alan Hulse, estatubatuar fisikaria, 1993ko Fisikako Nobel Saria.
  • George Yonashiro, japoniar futbolari ohia.
• 1952 – Pat Cox, irlandar politikaria, Europako Parlamentuko lehendakaria.
• 1957 –
  • Gaspar Llamazares, Ezker Batuako koordinatzaile nagusi ohia.
  • Yasutaro Matsuki, japoniar futbolari ohia.
• 1959 – Stephen Roche, irlandar txirrindulari ohia.
• 1960 –
  • John Galliano, ingeles jostuna.
  • Vicent Partal, valentziar kazetaria, VilaWeb egunkari digitaleko zuzendaria.
• 1961 – Alfonso Cuarón, mexikar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta eleberrigilea.
• 1965 – Anastasia Hille, britainiar aktorea.
• 1967 –
  • Marcel Ciolacu, Errumaniako lehen ministroa.
  • Hossein Shahabi, irandar zinema zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (h. 2023).
  • Anna Nicole Smith, estatubatuar modelo eta aktorea, Playboy aldizkariko playmate ezagunenetakoa (h. 2007).
• 1970 – Édouard Philippe, Frantziako Lehen Ministroa.
• 1972 – Claudia López Benaiges, txiletar militante feminista eta anarkista (h. 1998).
• 1974 –
  • Takehiko Aoki, japoniar futbolari ohia.
  • Małgorzata Kordowicz, poloniar errabinoa.
• 1975 – Takashi Shimoda, japoniar futbolari ohia.
• 1976 – Juana Acosta, hispano-kolonbiar zinema, antzerki eta telebistako aktorea.
• 1979 – Yasuyo Yamagishi, japoniar futbolari ohia.
• 1981 – Louise Bourgoin, bretainiar aktore, modelo eta telebista-aurkezlea.
• 1982 – Nataša Maza, serbiar folk abeslaria.
• 1984 – Mary Elizabeth Winstead, estatubatuar aktorea.
• 1985 –
  • Álvaro Pereira, uruguaiar futbolaria.
  • Shy'm, frantziar abeslaria.
• 1987 – Karen Gillan, eskoziar antzezlea.
• 1988 –
  • Hiroki Fujiharu, japoniar futbolaria.
  • Adrián Rodríguez, kataluniar abeslari eta aktorea.
• 1990 – Sara Uribe, kolonbiar modelo eta telebista aurkezlea.
• 1993 – Lukhanyo Am, hegoafrikar errugbilaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1350 – Joanes III.a Nuñez Larakoa, Bizkaiko jauna (j. c. 1314/1315).
• 1790 – Francisco Segurola, gipuzkoar itsaslari eta merkataria, Buenos Airesen (j. 1735).
• 1824 – Juan Cruz Ruiz de Cabañas, nafar elizgizona eta teologoa, Mexikon (j. 1752).
• 1954 – Maria Goiri, bizkaitar idazlea, Filologiako ikerlaria, irakaslea eta emakumeen eskubideen aldezlea, Madrilen (j. 1873).
• 1961 – Agustin Eizagirre, euskal herritar futbolaria (j. 1897).
• 1983 – Aingeru Irigarai, nafar sendagile, idazle eta euskaltzain osoa (j. 1899).
• 1992 – Iñaki Sendagorta bikoiztailea.
• 1994 – Venancio Perez, Venancio, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (j. 1921).
• 2000 – Antonia Salaberria, gipuzkoar erraketista (j. 1906).
• 2002 – Juan Carlos Díaz Quincoces, Quincoces II.a, arabar futbolaria (j. 1933).
• 2003 – Jean Etxeberri-Aintxart, euskal herritar politikaria eta notarioa, Ipar Euskal Herriko lehen diputatu eta kontseilari nagusi abertzalea (j. 1914).
• 2017 – Anton Totorikaguena, Markinako Lehoia, bizkaitar herri kirolaria (j. 1935).

Mundua

• 741 – Gregorio III.a, Aita santua.
• 1058 – Kasimiro I.a Poloniakoa, Poloniako dukea (j. 1016).
• 1231 – Valdemar Gaztea, Danimarkako erregea (j. 1209).
• 1290 – Leonor Gaztelakoa, Gaztelako infanta eta Ingalaterrako erregina ezkontidea (j. 1241).
• 1680 –
  • Gian Lorenzo Bernini, italiar arkitekto, eskultore eta margolari barrokoa (j. 1598).
  • Athanasius Kircher, alemaniar jesulaguna eta polimata (j. 1602).
• 1694 – Matsuo Bashō, japoniar idazlea (j. 1644).
• 1784 – Junípero Serra, espainiar elizgizona eta kolonizatzailea (j. 1713).
• 1794 – Cesare Beccaria, italiar filosofo, legelari eta ekonomialaria (j. 1738).
• 1821 – Samuel Vince, Cambridgeko Unibertsitateko britainiar matematikari eta astronomoa (j. 1749).
• 1825 – Maximilien Sébastien Foy, frantziar jeneral eta politikaria (j. 1775).
• 1859 – Washington Irving, estatubatuar idazlea (j. 1783).
• 1870 – Frédéric Bazille, frantziar margolari inpresionista (j. 1841).
• 1872 – Mary Somerville, eskoziar matematikari, astronomo eta ikerlari autodidakta (j. 1780).
• 1873 – Caterina Scarpellini, italiar astronomo eta meteorologoa (j. 1808).
• 1876 – Karl von Baer, estoniar sendagilea eta biologoa (j. 1792).
• 1877 – Julia Kavanagh, irlandar idazlea (j. 1824)
• 1893 – Mariana Grajales, abertzale eta independentziaren aldeko kubatar ospetsua (j. 1815).
• 1898 – Conrad Ferdinand Meyer, suitzar idazlea (j. 1825).
• 1907 – Stanisław Wyspiański, poloniar antzerkigile, margolari, olerkari eta diseinatzailea (j. 1869).
• 1915 – Ferdinand Sarrien, Frantziako lehen ministroa (j. 1840).
• 1918 – Margaret Cruickshank, Zeelanda Berrian erregistratutako lehenengo emakume medikua (j. 1873).
• 1921 – `Abdu'l-Bahá, Bahá'u'lláh-ren seme zaharrena eta Bahá'í Fedearen burua (j. 1844).
• 1936 – Pedro Muñoz Seca, Noucentisme edo 14 Belaunaldiaren espainiar idazlea, fusilatua (j. 1879).
• 1937 – Myroslava Sopilka, ukrainar poeta eta eleberrigilea (j. 1897).
• 1947 – Philippe Leclerc de Hautecloque, Frantziako mariskala (j. 1902).
• 1952 – Elena Montenegrokoa, Italiako erregina ezkontidea (j. 1873).
• 1954 – Enrico Fermi, italiar fisikaria, lehen erreaktore nuklearraren garatzailea eta 1938ko Fisikako Nobel Saria (j. 1901).
• 1962 – Gilemina I.a Herbehereetakoa, Herbehereetako erregina (j. 1880).
• 1966 – José Isbert, espainiar aktorea (j. 1886).
• 1968 – Enid Blyton, ingeles idazlea, Bostak taldearen sortzailea (j. 1897).
• 1969 – Rosa Roig, kataluniar maistra eta feminista (j. 1890).
• 1970 – Fritz von Unruh, alemaniar poeta eta antzerkigilea (j. 1885).
• 1975 – Erico Verissimo, basildar eleberrigilea eta literatura-historialari eta kritikaria (j. 1905).
• 1976 – Rosalind Russell, estatubatuar aktorea (j. 1907).
• 1977 – Daniel Chalonge, frantziar astronomo eta astrofisikaria (j. 1895).
• 1978 – Carlo Scarpa, veneziar arkitektoa (j. 1906).
• 1986 – Elizabeth Thomas, estatubatuar egiptologoa (j. 1907).
• 1992 – Sidney Robert Nolan, australiar artista (j. 1917).
• 1993 – Jerry Edmonton, estatubatuar bateria jotzailea, Steppenwolf taldeko kidea (j. 1946).
• 1994 –
  • Jeffrey Dahmer, Milwaukeeko Gizajalea, estatubatuar serieko hiltzailea (j. 1960).
  • Vicente Enrique Tarancón, espainiar kardinala (j. 1907).
• 1998 – Rita Hester, Bostonen erail zuten afro-amerikar emakume transgeneroa (j. 1963).
• 2002 – Melih Cevdet Anday, turkiar idazlea (j. 1915).
• 2010 – Leslie Nielsen, kanadar aktorea (j. 1926).
• 2011 – Charles T. Kowal, estatubatuar astronomoa (j. 1940).
• 2014 – Roberto Gómez Bolaños, Chespirito, mexikar aktore, idazle, gidoilari, musikagile, zuzendari eta telebista ekoizlea (j. 1929).
• 2015 –
  • Luc Bondy, suitzar antzerki eta opera zuzendaria (j. 1948).
  • Gerry Byrne, ingeles futbolaria (h. 2015).
  • José María Mendiluce, espainiar ekonomista eta politikaria (j. 1951).
• 2016 – Mark Taimanov, errusiar-ukrainar xakelaria (j. 1926).
• 2018 –
  • Nicanor de Carvalho, brasildar futbolari eta entrenatzailea (j. 1947).
  • Robert Morris, estatubatuar artista bisuala, artista kontzeptuala eta idazlea (j. 1931).
• 2019 – Pim Verbeek, herbeheretar futbolari eta entrenatzailea (j. 1956).
• 2020 –
  • David Prowse, ingeles kulturista, pisu jasotzailea eta aktorea, jatorrizko Star Wars trilogian Darth Vaderren antzezlea (j. 1935).
  • Juan de Dios Román, espainiar eskubaloi entrenatzailea, Espainiako Eskubaloi Errege Federazioaren lehendakaria (j. 1942).
  • Jean-Louis Servan-Schreiber, frantziar kazetaria, saikeragilea eta giza eskubideen aldeko aktibista (j. 1937).
• 2021 –
  • François Moncla, frantziar errugbilaria (j. 1932).
  • Norodom Ranariddh, kanbodiar printze eta politikaria, Kanbodiako lehen ministroa (j. 1944).
  • Frank Williams, ingeles enpresaburu, lasterketetako autoen gidaria eta 1 Formulako taldearen jabea (j. 1942).
• 2022 – Clarence Gilyard, estatubatuar aktore eta idazke (j. 1955).
• 2023 – Queenz Cheng, Malaysiako aktore eta abeslaria (j. 1986).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Oroxa, Iraun eta Iraunsuge.

Kanpo estekak

• Datuak: Q3017
• Multimedia: 28 November / Q3017

Azaroaren 27 | Urteko egutegi | Azaroaren 29