Urtarrilaren 27
data
Urtarrilaren 27a gregoriotar egutegiaren urteko hogeita zazpigarren eguna da. 338 egun falta dira urtea amaitzeko, 339 egun bisurteetan.
GertaerakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1979 - ETAk, Jesus Ulayar Liliaga Etxarri-Aranazeko alkate-ohia erail zuen.
- 1980 - ETAk Juan Manuel Roman Moreno polizia nazionala hil zuen Nafarroan.
- 2009 - Eurite handiek uholdeak eragin zituzten Bilbo inguruan eta Araba nahiz Gipuzkoako hainbat ibaitan.
- 2011 - Euskal gehiengo sindikalak (LAB, ELA, EHNE, HIRU, ESK eta STEE-EILAS) greba orokorrerako deialdia egin zuten Hego Euskal Herrian pentsioen erreformaren kontra.
MunduaAldatu
- 1521 - Suleiman Handiak Damaskoko agintariaren matxinada zapuztu zuen.
- 1918 - Finlandiako Gerra Zibileko lehen borrokak.
- 1945 - Armada Gorriak Auschwitz kontzentrazio esparrua askatu zuen.
- 1973 - Parisko bake hitzarmenek Vietnamgo gerrari amaiera eman zioten.
- 2013 - 231 pertsona hil ziren Brasilgo Santa Maria hiriko dantzaleku batean izandako sutean. Dantzalekuak ez zituen berrituak jarduera lizentzia eta suteen kontrako plana.
Arte eta kulturaAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1945 - La eterna canción (euskaraz: Betiko abestia), Pablo Sorozabalren musika eta Luis Fernández Sevillaren libretoa duen zarzuela estreinatu zen Bartzelonako Principal Palacio antzokian.
- 2009 - Bilbon Deustuko Unibertsitateko liburutegia inauguratu zen.
MunduaAldatu
- 1927 - CBS estatubatuar irrati katea lehenbiziko aldiz aireratu zen.
- 1939 - Jesse James filma estreinatu en, Henry Kingek zuzendu eta Tyrone Power, Henry Fonda, Nancy Kelly eta Randolph Scott aktoreek antzeztu zuten.
- 1993 - Les Visiteurs ("Bisitariak") filma estreinatu zen, Jean-Marie Poirék zuzendu eta Christian Clavier, Jean Reno, Valérie Lemercier eta Christian Bujeau aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologiaAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
- 1888 - National Geographic Society sortu zen Washingtonen, ezagutza geografikoak zabaltzeko.
KirolakAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
JaiotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1804 - Juan Antonio Zaratiegi, nafar militarra (h. 1869).
- 1806 - Juan Crisostomo de Arriaga, bilbotar konpositorea (h. 1826).
- 1879 - Fermin Imaz, donostiar bertsolaria eta bertso-jartzailea (h. 1929).
- 1883 - Jose Olaizola, Ereslari, euskal musikagile eta idazlea (h. 1969).
- 1894 -
- Manuel Carrasco, euskal herritar futbolaria.
- Juan de Landa, gipuzkoar abeslari eta aktorea (h. 1968).
- 1907 - Juan Arana, Loramendi, frai Joakin Bedoña, gipuzkoar elizgizona eta euskal olerkaria (h. 1933).
- 1922 - Jesus Maria Alkain, euskal herritar ekonomialari eta politikaria, Donostiako alkatea (h. 2001).
- 1930 - Periko Solabarria, bizkaitar apaiza eta ezker abertzaleko politikaria (h. 2015).
- 1931 -
- Jesús Lasterra, nafar margolari eta grabatzailea, Madrilen (h. 1994).
- Angel Sertutxa, bizkaitar futbolaria (h. 2019).
- 1935 - Léon Pressouyre, lapurtar historialaria, Erdi Aroko artean aditua (h. 2009).
- 1938 - Francis Darizcuren, lapurtar musikaria.
- 1940 - Fernando Ansola, euskal herritar futbolaria (h. 1986).
- 1949 - Montxo Armendariz, nafar zinema zuzendari, gidoigile eta dokumentalgilea.
- 1960 - Arantza Campos, gipuzkoar filosofoa, EHUn irakaslea.
- 1965 - Jon Mikel Udakiola, gipuzkoar marrazkilaria.
- 1969 - Ana Morales, bizkaitar idazle, itzultzaile eta interpretari euskalduna eta feminista.
- 1970 - Patricia Ruiz de Irizar, nafar farmazialaria eta kooperantea.
- 1973 - Arantza Portabales, gipuzkoar-galiziar idazlea, galizieraz nahiz gaztelaniaz idazten duena.
- 1982 - Thierry Harizmendi, baxenafar pilotaria.
- 1987 - Óscar Vega Salinas, nafar futbolaria.
- 1996 - Adur Etxezarreta, nafar alpetar eskiatzailea.
- 2001 - Imanol Baz, arabar futbolaria.
- 2003 - Hugo Rincón, nafar futbolaria.
MunduaAldatu
- 1242 - Santa Margarita Hungariakoa, Predikarien Ordenako moja.
- 1571 - Abbas I.a Persiakoa, Persiako xah (h. 1629).
- 1615 - Nicolas Fouquet, frantziar estatu-politikaria, Luis XIV.a erregearen finantza-superintendentea, idazlea eta mezenasa (h. 1680).
- 1687 - Balthasar Neumann, alemaniar arkitekto eta artilleria militarreko ingeniaria (h. 1753).
- 1756 - Wolfgang Amadeus Mozart, austriar musikaria (h. 1791).
- 1775 - Friedrich Schelling, alemaniar filosofoa (h. 1854).
- 1805 - Samuel Palmer, ingeles paisaia-margolari, grabatzaile eta idazlea (h. 1881).
- 1808 - David Friedrich Strauss, alemaniar filosofo eta teologoa (h. 1874).
- 1814 - Eugène Viollet-le-Duc, frantziar arkitektoa eta teorialaria (h. 1879).
- 1820 - Juan Crisóstomo Falcón, Venezuelako presidentea (h. 1870).
- 1823 - Édouard Lalo, frantziar musikagilea (h. 1892).
- 1824 - Jozef Israëls, Hagako Eskolako herbeheretar margolaria (h. 1911).
- 1826 - Mikhail Saltikov-Shchedrin, errusiar idazlea (h. 1889).
- 1831 - Jean Dorey, normandieraz idazten zuen jerseytar idazlea (h. 1872).
- 1832 - Lewis Carroll, ingeles idazle, matematikari eta argazkilaria (h. 1898).
- 1836 - Leopold von Sacher-Masoch, austriar alemanezko idazlea (h. 1895).
- 1841 - Arkhip Kuindzhi, errusiar margolaria (h. 1910).
- 1844 - Giacomo Di Chirico, italiar margolaria (h. 1883).
- 1850 -
- John Collier, ingeles idazle eta margolaria (h. 1934).
- Marie Fillunger, austriar soprano abeslaria eta ahots-irakaslea (h. 1930).
- 1859 -
- Gilen II.a Alemaniakoa, Alemaniako azken enperadorea (Kaiser) eta Prusiako azken erregea (h. 1941).
- Pavel Miliukov, errusiar politikaria, Alderdi Konstituzionalista Demokrataren buruzagia eta ideologo nagusia (h. 1943).
- 1861 - Moritz Jursitzky, austriar-silesiar idazlea (h. 1936).
- 1883 - Seán Mac Diarmada, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat eta Irlandako Errepublikaren Aldarrikapenaren zazpi sinatzaileetako bat (h. 1916).
- 1885 - Jerome Kern, estatubatuar musikagilea (h. 1945).
- 1896 - Agustín Muñoz Grandes, espainiar militar eta politikaria, Espainiako Gerra Zibilean Nafarroako II. Brigadaren agintaria (h. 1970).
- 1902 - Margaret Mayall, estatubatuar astronomoa (h. 1995).
- 1903 - John Carew Eccles, australiar neurologoa, 1963ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1997).
- 1910 -
- Félix Candela, espainiar-mexikar arkitekto eta ingeniaria, egitura paraboloide hiperbolikoak sortzeagatik ezaguna (h. 1997).
- Edvard Kardelj, esloveniar politiko eta publizista komunista (h. 1979).
- 1916 - Stjepan Filipović, kroaziar partisanoa, Jugoslaviako heroi nazional izendatua (h. 1942).
- 1918 - Antonín Mrkos, txekoslovakiar astronomoa (h. 1996).
- 1921 -
- Georges Mathieu, frantziar margolaria (h. 2012).
- Donna Reed, estatubatuar aktorea (h. 1986).
- 1922 - Jean Amado, frantziar eskultorea (h. 1995).
- 1926 - Ingrid Thulin, suediar antzezlea (h. 2004).
- 1928 - Hans Modrow, Alemania Errepublika Demokratikoko lehen ministroa (h. 2023).
- 1931 - Mordecai Richler, quebectar idazlea (h. 2001).
- 1932 -
- Rimma Kazakova, erruso-sobietar poeta, sobietar garaiko hainbat herri abesti idazteagatik ezaguna (h. 2008).
- Boris Shakhlin, ukrainar gimnasta (h. 2008).
- 1934 -
- Raymond Boudon, frantziar soziologoa, frantziako soziologo garrantzitsuenetakoa (h. 2013).
- Édith Cresson, Frantziako Lehen Ministro ohia.
- Federico Mayor Zaragoza, espainiar zientzialari eta politikaria.
- 1936 -
- Barry Barish, estatubatuar fisikaria da. 2017ko Fisikako Nobel Saria.
- Samuel C. C. Ting, estatubatuar fisikaria, 1976ko Fisikako Nobel Saria.
- 1939 - W. John Hutchins, ingeles hizkuntzalari eta informatikaria, itzulpen automatikoan espezializatua (h. 2021).
- 1940 - Bernd Jentzsch, alemaniar idazlea.
- 1941 - Beatrice Tinsley, britainiar-zeelandaberritar kosmologoa eta astronomoa (h. 1981).
- 1942 -
- Tasuko Honjo, japoniar immunologoa, 2018ko Medikuntzako Nobel Saria.
- Yolanda Lins d'Augsburg Rodrigues, brasildar eskultore, margolari eta diseinatzailea.
- 1944 -
- Mairead Corrigan, irlandar bakezalea, 1976ko Bakearen Nobel Saria.
- Nick Mason, britainiar bateria-jotzailea, Pink Floyd taldeko sortzaileetako bat.
- 1948 - Mikhail Barixnikov, errusiar dantzari eta koreografoa.
- 1953 - Mazarópi, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1957 -
- Frank Miller, estatubatuar komiki marrazkigile eta zinema gidoigilea.
- Carmen Orellana, Espainiako lehen emakumea ingurumen zaindari/basozain plaza lortzen.
- 1960 -
- Phil Cunningham, eskoziar folk musikari eta musikagilea.
- Samia Suluhu, Tanzaniako presidentea, herrialdearen historiako lehenengo emakume lehendakaria.
- 1962 - Anselmo Fuerte, espainiar txirrindulari ohia.
- 1964 - Bridget Fonda, estatubatuar aktorea.
- 1965 -
- Alan Cumming, eskoziar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea.
- Frans Maassen, herbeheretar txirrindulari ohia.
- 1969 - Patton Oswalt, estatubatuar aktore eta umorista.
- 1972 - Keith Wood, irlandar errugbi jokalari ohia.
- 1974 - Ole Einar Bjørndalen, Biatloiaren erregea, norvegiar biatleta ohia.
- 1979 -
- Naoshi Nakamura, japoniar futbolari ohia.
- Rosamund Pike, ingeles aktorea.
- 1980 - Marat Safin, tatariar jatorrizko errusiar tenislari ohia.
- 1982 - Ernest Urtasun, kataluniar politikari, diplomatikari eta ekonomialaria.
- 1985 - Teodoro García Egea, espainiar politikaria.
- 1986 -
- Fabián Orellana, txiletar futbolaria.
- Abigail Pereira, uruguaitar aktore, vedette, abeslari eta dantzari transgeneroa.
- 1989 - Fiorella Migliore, paraguaitar modeloa, aktorea eta telebista aurkezlea.
- 1994 - Georgina Rodríguez, espainiar eta argentinar enpresaburua eta modeloa.
HeriotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1820 - Francisco Antonio Javier Gardoki, bizkaitar politikaria eta kardinala, Erroman (j. 1747).
- 1837 - Jose Maria Fagoaga, gipuzkoar matxinatua eta konspiratzailea, Mexikoko independentziaren alde borrokatu zuena, Mexiko Hirian (j. 1764).
- 1909 - Aniceto Lagarde, nafar margolari eta ingeniaria (j. 1832).
- 1915 - Santiago Arrillaga, gipuzkoar musikagilea, Kalifornian (j. 1847).
- 1917 - Eusebio Ollo, nafar farmazialaria (j. 1838).
- 1940 - Gorgonio Renteria, politikari jeltzalea eta euskal idazlea (j. 1868).
- 1949 - Javier Martínez de Morentin, euskal ugazaba eta politikaria, Sorian (j. 1887).
- 1960 - Gabriel Castagnet, lapurtar politikaria, Baionako alkatea (j. 1886).
- 1982 - Nemesio Etxaniz, idazlea eta azkoitiar apaiza (j. 1899).
- 1997 - Daniel Txopitea, euskal herritar margolaria eta eskultorea (j. 1950).
- 2007 - Jose Luis Robles, Bilboko alkatea (j. 1934).
- 2015 -
- Pierre Hernandez, lapurtar boxeolari amateurra (j. 1928).
- Pilar Prieto Rubio, 111 urte eta 59 egun bizi izandako Euskal Herritarra, Palentzian (j. 1903).
- 2023 - Euken Ostolaza, gipuzkoar kontratenorea, Parisen (j. 1961).
MunduaAldatu
- 98 - Nerva, Erromatar enperadorea (j. 35).
- 457 - Martziano, Ekialdeko Inperio Erromatarreko agintaria.
- 672 - Vitaliano, Aita santua.
- 847 - Sergio II.a, Aita santua.
- 1062 - Adelaida Hungariakoa, Andres I.a Hungariakoa eta Anastasia Kievekoaren alaba bakarra (j. c. 1040).
- 1311 - Külüg Khan, Yuan dinastiako hirugarren enperadorea (j. 1281).
- 1336 - Alfontso IV.a Aragoikoa, Sardinia, Aragoi eta Valentziako errege eta Bartzelonako kondea (j. 1299).
- 1490 - Ashikaga Yoshimasa, Ashikaga shogunerriko zortzigarren shoguna (j. 1435).
- 1540 - Angela Merici, italiar erlijiosoa, Urtsulatarren ordenaren sortzaileetako bat (j. 1474).
- 1556 - Humayun, Indiako Mogol Inperioaren bigarren gobernatzailea (j. 1508).
- 1596 - Francis Drake, britainiar esploratzaile, itsasgizon eta pirata (j. 1540).
- 1651 - Abraham Bloemaert, herbeheretar margolaria (j. 1564).
- 1655 - Fernando de Andrade, galiziar noble eta elizgizona (j. 1579).
- 1699 - William Temple, ingeles diplomatikoa eta idazlea (j. 1628).
- 1802 - Johann Rudolf Zumsteeg, alemaniar musikagilea (j. 1760).
- 1814 - Johann Gottlieb Fichte, alemaniar filosofoa (j. 1762).
- 1836 - Begum Sumru, Indiako politikari eta agintari militarra, Sardhana printzerriko nagusia (j. c. 1753).
- 1844 - Charles Nodier, frantziar idazlea (j. 1780).
- 1850 - Johann Gottfried Schadow, alemaniar eskultorea (j. 1764).
- 1851 - John James Audubon, frantziar ornitologo, naturalista eta margolaria (j. 1785).
- 1864 - Leo von Klenze, Neoklasizismo garaiko alemaniar arkitekto, margolari eta idazlea (j. 1784).
- 1865 - Antonieta de Bèucaire, okzitaniar idazlea (j. 1840).
- 1873 - Adam Sedgwick, britainiar geologoa, geologia modernoaren sortzaileetako bat (j. 1785).
- 1887 - Karl August Friedrich Mahn, alemaniar erromanista eta euskalaria (j. 1802).
- 1896 - Enric d'Ossó, espainiar apaiza, santu izendatua, Jesusen Teresaren Lagundiko Ahizpen Kongregazioaren sortzailea (j. 1840).
- 1901 - Giuseppe Verdi, italiar musikaria (j. 1813).
- 1919 - Endre Ady, hungariar olerkari eta kazetaria (j. 1877).
- 1922 -
- Nellie Bly, estatubatuar kazetaria (j. 1864).
- Giovanni Verga, italiar idazlea (j. 1840).
- 1940 - Isaac Babel, errusiar idazlea (j. 1894).
- 1950 - Augusto d'Halmar, txiletar poeta, eleberrigilea eta diplomatikoa (j. 1882).
- 1951 - Carl Gustaf Emil Mannerheim, Finlandiako presidentea (j. 1867).
- 1966 - Víctor Català, kataluniar eleberrigilea (j. 1869).
- 1967an, Apollo 1 misioaren hegaldi aurreko proba batean:
- Roger B. Chaffee, estatubatuar astronauta (j. 1935).
- Virgil Ivan Grissom, estatubatuar pilotu eta astronauta (j. 1926).
- Edward White, estatubatuar astronauta (j. 1930).
- 1970 - Erich Heckel, alemaniar margolari eta grabatzailea (j. 1883).
- 1971 - Jacobo Árbenz, Guatemalako presidentea (j. 1913).
- 1972 - Mahalia Jackson, Gospel musikaren erregina, estatubatuar gospel abeslari eta eskubide zibilen aldeko ekintzailea (j. 1911).
- 1979 - Victoria Ocampo, argentinar idazlea, itzultzailea, saiakeragilea, intelektuala, editorea eta filantropoa (j. 1890).
- 1983 - Louis de Funès, frantziar aktorea (j. 1914).
- 1986 - Lilli Palmer, alemaniar aktorea (j. 1914).
- 1987 - Norman McLaren, kanadar zinema-zuzendaria (j. 1914).
- 1995 - Jean Tardieu, frantziar poeta eta antzerkigilea (j. 1903).
- 1999 -
- Pat Bieter, estatubatuar politikari eta irakaslea, Boiseko Unibertsitatean Basque studies programaren bultzatzailea (j. 1930).
- Gonzalo Torrente Ballester, espainiar eleberrigilea (j. 1910).
- 2000 - Vicente Lozano López, espainiar ekonomialaria, Bilboko Unibertsitatearen bigarren errektorea (j. 1916).
- 2001 -
- Pedro Carrasco, espainiar boxeolaria (j. 1943).
- Maria Jose Belgikakoa, Italiako erregina ezkontidea (j. 1906).
- 2002 -
- Wafa Idris, Palestinar gatazkako lehen emakumezko bonba-jartzaile suizida (j. 1975).
- Mari Carmen Prendes, espainiar aktorea (j. 1906).
- 2004 - Felipe Ruiz Martín, espainiar historialaria, Euskal Herriko Unibertsitateak honoris causa doktore izendatua (j. 1915).
- 2006 -
- Chris Heunis, Hegoafrikako jarduneko presidentea (j. 1927).
- Johannes Rau, Alemaniako presidentea (j. 1931).
- 2008 -
- Walter Luyten, flandiar politikaria, Flandriako abertzaletasunaren berpiztailetzat joa (j. 1934).
- Suharto, Indonesiako bigarren presidentea (j. 1921).
- 2009 - John Updike, estatubatuar idazlea (j. 1932).
- 2010 -
- Marian Grześczak, poloniar poeta, idazle eta kritiko literarioa (j. 1934).
- Ruben Kruger, hegoafrikar errugbilaria (j. 1970).
- Jerome David Salinger, estatubatuar idazlea (j. 1919).
- Howard Zinn, estatubatuar historialari sozial eta politologoa (j. 1922).
- 2014 - Pete Seeger, estatubatuar kantaria eta musikagilea, folk musikako aitzindaria (j. 1919).
- 2015 -
- Yves Chauvin, frantziar kimikari eta unibertsitate-irakaslea, 2005eko Kimikako Nobel Saria (j. 1930).
- Suzana de Moraes, brasildar aktore, zinemagile eta zuzendaria (j. 1940).
- Charles Hard Townes, estatubatuar fisikaria, 1964ko Fisikako Nobel Saria (j. 1915).
- 2016 - Carlos Loyzaga, euskal jatorriko filipinar saskibaloi jokalaria (j. 1930).
- 2017 - Emmanuelle Riva, frantziar aktorea (j. 1927).
- 2018 - Mort Walker, estatubatuar komikigilea (j. 1923).
- 2021 -
- Goddess Bunny, estatubatuar artista, drag queen, aktore eta modeloa (j. 1960).
- Cloris Leachman, estatubatuar aktorea (j. 1926).
- 2022 - René de Obaldia, frantziar idazlea (j. 1918).
Jaiak eta urteurrenakAldatu
- Holokaustoaren Biktimak Oroitzeko Nazioarteko Eguna.
- Sehaska egutegiko izendegia: Anjele eta Gotzone.