1890

1890. urtea
Kronologia
Mendeak	XVIII.a • XIX.a • XX.a
Hamarkadak	1870(e)koa • 1880(e)koa • 1890(e)koa • 1900(e)koa • 1910(e)koa
Urteak	1887  • 1888  • 1889 • 1890 • 1891 • 1892 • 1893
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1890 MDCCCXC
Ab urbe condita	2643
Armeniar egutegia	1339 ԹՎ ՌՅԼԹ
Bahá'í egutegia	46 – 47
Bengaliar egutegia	1297
Berber egutegia	2840
Egutegi budista	2434
Myanmarko egutegia	1252
Bizantziar egutegia	7398 – 7399
Koptoen egutegia	1606 – 1607
Etiopiar egutegia	1882 – 1883
Hebrear egutegia	5650 – 5651
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1946 – 1947
Shaka Samvat	1812 – 1813
Kali Yuga	4991 – 4992
Iraniar egutegia	1268 – 1269
Islamiar egutegia	1307 – 1308
Japoniar egutegia	Meiji 23 (明治23年)
Korear egutegia	4223
Thailandiar eguzki egutegia	2433
Holozeniar egutegia	11890

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

Euskal Herria

• Maiatzaren 13a – Bizkaiko lehendabiziko greba orokor modernoa hasi zen. Greba honek Bizkaiko langile mugimenduaren hasiera ekarri zuen.

Mundua

• Urtarrilaren 11 – Lord Salisburyk Portugalgo gobernuari ultimatum bat bidali zion, Mozambike eta Angolako kolonien arteko lurraldean zeuden bere indar militarrak erretiratzeko aginduz.
• Abuztuaren 18a – Tornado batek Dreux inguruko eremua kaltetu zuen.
• Abuztuaren 26a – Hiltzera zigortutako preso bat aulki elektrikoa hil zuten lehenengo aldiz, New Yorken.

Kirolak

• Martxoaren 15a – 1890eko Home Nations Txapelketa bukatu zen: Ingalaterra eta Eskozia berdinduta gelditu zirenez biak izendatu zituzten txapeldun.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 4a – Teresa Flores, txiletar sindikatu-buruzagia, feminista eta politikaria (h. 1952).
• Urtarrilaren 7a – Enrique Nieto, euskal herritar margolaria (h. 1963).
• Urtarrilaren 9a – Karel Capek, txekiar eleberrigile eta drama-idazlea (h. 1938).
• Urtarrilaren 9a – Kurt Tucholsky, alemaniar eleberrigile eta poeta (h. 1935).
• Urtarrilaren 12a – Joseph Helffrich, alemaniar astronomoa (h. 1971).
• Urtarrilaren 17a – Antonio Pildain, euskal apaiza eta Kanarietako apezpikua (h. 1973).
• Urtarrilaren 19a – Ferruccio Parri, Italiako lehen ministroa (h. 1981).
• Urtarrilaren 23a – Ernest Poole, estatubatuar kazetari, eleberrigile eta antzerkigilea (h. 1950).
• Urtarrilaren 28a – Eoin O'Duffy, irlandar errepublikar, militar eta polizia burua (h. 1944).

Otsaila

• Otsailaren 7a – Ricardo Oreja, euskal abokatu eta politikaria (h. 1974).
• Otsailaren 8a – Claro M. Recto, filipinar politikaria (h. 1960).
• Otsailaren 10a – Fania Kaplan, judu jatorriko militante eserista, Lenin hiltzen saiatzearren ospetsua (h. 1918).
• Otsailaren 10a – La Niña de los Peines, espainiar flamenko-kantari ijitoa (h. 1969).
• Otsailaren 10a – Boris Pasternak, errusiar poeta, eleberrigile eta itzultzailea, 1958ko Literaturako Nobel Saria (h. 1960).
• Otsailaren 11 – Domingo Arrillaga, gipuzkoar futbolaria (h. 1951).
• Otsailaren 11 – Severina Luna de Orosa, filipinar medikua eta idazle hispanista (h. 1984).
• Otsailaren 12a – Bess Meredyth, estatubatuar zinema mutuko aktorea eta zinema gidoilaria (h. 1969).
• Otsailaren 14a – Faustino Oteitza, nafar apaiz eskolapioa (h. 1936).
• Otsailaren 15a - Pedro Garmendia, lapurtar ilustratzailea (h. 1945).
• Otsailaren 15a – Robert Ley, alemaniar politikari nazia (h. 1945).
• Otsailaren 17a – Ronald Fisher, ingeles estatistikari eta biologoa (h. 1962).
• Otsailaren 18a – Adolphe Menjou, estatubatuar aktorea (h. 1963).
• Otsailaren 20a – Felix Arteta, euskal margolari, marrazkilari eta karikaturista (h. 1986).
• Otsailaren 22a – Leonor Serrano Pablo, espainiar pedagogoa, legelaria, abokatua eta idazle feminista (h. 1942).
• Otsailaren 27a – María de Baratta, salvadortar konpositorea, piano-jotzailea, musikologoa eta folklorista (h. 1978).

Martxoa

• Martxoaren 7a - Baldomero Barón Rada, nafar idazle, poeta eta kazetaria (h. 1985).
• Martxoaren 9a – Viatxeslav Molotov, sobietar politikaria (h. 1986).
• Martxoaren 11 – Vannevar Bush, estatubatuar ingeniaria (h. 1974).
• Martxoaren 12a – Vatslav Nijinski, poloniar-errusiar ballet dantzari eta koreografoa (h. 1950).
• Martxoaren 15a – Boris Delaunay, errusiar alpinista eta matematikaria (h. 1980).
• Martxoaren 18a – Gabriel Manterola, euskal idazle eta itzultzailea (h. 1977).
• Martxoaren 20a – Beniamino Gigli, italiar opera abeslaria (h. 1957).
• Martxoaren 20a – Lauritz Melchior, daniar-estatubatuar tenorra, bere garaiko wagnertar tenore gailentzat hartua (h. 1973).
• Martxoaren 23a – Cedric Gibbons, irlandar-estatubatuar zinemagintzako zuzendari artistikoa (h. 1960).
• Martxoaren 31 – William Lawrence Bragg, Australian jaioa britainiar fisikaria, 1915eko Fisikako Nobel Saria (h. 1971).

Apirila

• Apirilaren 3a – Manuel Carrasco i Formiguera, katañuniar politikaria, Kataluniako nazionalismoaren aitzindaria (h. 1938).
• Apirilaren 3a – Vasili Txernetzov, Kosakoen errusiar ofiziala (h. 1918).
• Apirilaren 7a – Victoria Ocampo, argentinar idazlea, itzultzailea, saiakeragilea, intelektuala, editorea eta filantropoa (h. 1979).
• Apirilaren 16a – Nikolai Sergeievitx Trubetskoi, errusiar hizkuntzalaria (h. 1938).
• Apirilaren 20a – Adolf Schärf, Austriako presidentea (h. 1965).
• Apirilaren 23a – María Luz Morales, galiziar idazlea eta XX. mendeko Kataluniako kazetari aitzindaria (h. 1980).

Maiatza

• Maiatzaren 2a – Esteban Egia, Athleticeko bizkaitar futbolaria (h. 1934).
• Maiatzaren 10a – Clarence Brown, estatubatuar film zuzendaria (h. 1987).
• Maiatzaren 10a – Alfred Jodl, alemaniar jenerala (h. 1946).
• Maiatzaren 15a – Katherine Anne Porter, estatubatuar idazlea (h. 1980).
• Maiatzaren 19a – Ho Chi Minh, Vietnamgo Errepublika Demokratikoko lehenengo presidentea (h. 1969).
• Maiatzaren 19a – Thierry Sandre, frantsesezko lapurtar idazlea, Goncourt Saria irabazi duen euskal herritar bakarra (h. 1950).
• Maiatzaren 29a – Juan Basurko, euskal idazlea (h. 1957).

Ekaina

• Ekainaren 1a – Frank Morgan, estatubatuar aktorea (h. 1949).
• Ekainaren 12a – Egon Schiele, austriar margolaria (h. 1918).
• Ekainaren 15a – Rosa Roig, kataluniar maistra eta feminista (h. 1969).
• Ekainaren 16a – Stan Laurel, ingeles aktorea, Laurel eta Hardy komiko bikote ospetsuko kidea (h. 1965).
• Ekainaren 20a – Pierre Duhour, euskal idazlea (h. 1968).
• Ekainaren 23a – Juan de los Toyos, euskal herritar politikari sozialista (h. 1965).

Uztaila

• Uztailaren 4a – Ossip Zadkine, bielorrusiar-frantziar eskultorea (h. 1967).
• Uztailaren 5a – Juan Gisasola, Begoñés I.a, bizkaitar pilotaria (h. 1958).
• Uztailaren 11 – Giacomo Albanese, italiar matematikaria (h. 1947).
• Uztailaren 11 – Alice Rey Colaço, portugaldar margolari, ilustratzaile modernista, opera-abeslari, eszenografo eta jantzi-diseinatzailea (h. 1978).
• Uztailaren 11 – Arthur Tedder, britainiar mariskala (h. 1967).
• Uztailaren 18a – Frank Forde, Australiako 15. lehen ministroa (h. 1983).
• Uztailaren 19a – Jurgi II.a Greziakoa, Greziako erregea (h. 1947).
• Uztailaren 20a – Giorgio Morandi, italiar margolaria (h. 1964).
• Uztailaren 22a - Rose Kennedy, estatubatuar filantropoa, gizarteko dama eta Kennedy familiako matriarka (h. 1995).
• Uztailaren 24a – Santiago Belaustegigoitia, arabar futbolaria (h. 1980).
• Uztailaren 31 – Víctor Casas, galiziar politikari, antzezle eta kazetaria (h. 1936).

Abuztua

• Abuztuaren 3a – Matilde Huitzi, nafar maisu eta pedagogoa (h. 1965).
• Abuztuaren 3a – Martha Betz Shapley, estatubatuar astronomoa, izar bitar eklipsatzaileei buruzko ikerketarengatik ezaguna (h. 1981).
• Abuztuaren 5a – Naum Gabo, errusiar eskultorea (h. 1977).
• Abuztuaren 7a – Elizabeth Gurley Flynn, estatubatuar politikari, sindikalista eta feminista (h. 1964).
• Abuztuaren 8a – Zofia Kossak-Szczucka, poloniar idazle eta militante katolikoa eta Bigarren Mundu Gerrako erresistentzia poloniarreko kidea (h. 1968).
• Abuztuaren 9a – Eino Kaila, finlandiar filosofo, kritiko eta irakaslea (h. 1958).
• Abuztuaren 15a – Jacques Ibert, frantziar musikagilea (h. 1962).
• Abuztuaren 18a – Walther Funk, alemaniar ekonomialari eta politikari nazia (h. 1960).
• Abuztuaren 20a – Howard Phillips Lovecraft, zientzia-fikziozko estatubatuar eleberrigilea (h. 1937).
• Abuztuaren 21a – Luis Izeta, Athleticeko bizkaitar futbolaria (h. 1966).
• Abuztuaren 21a – Catherine Tolson britainiar sufragista eta aktibista, (h. 1924)
• Abuztuaren 24a – Jean Rhys, antillar idazlea (h. 1979).
• Abuztuaren 27a – Man Ray, estatubatuar artista modernista (h. 1976).
• Abuztuaren 30a – Pedro Asua, bizkaitar apaiza eta arkitektoa (h. 1936).

Iraila

• Irailaren 2a – Gerardo Caballero, arabar militarra (h. 1980).
• Irailaren 4a – La Argentina, espainiar-argentinar dantzari eta koreografoa (h. 1936).
• Irailaren 8a – Gregorio Sena, gipuzkoar futbolaria (h. 1966).
• Irailaren 9a – Kurt Lewin, alemaniar psikologo eta filosofoa (h. 1947).
• Irailaren 10a – Elsa Schiaparelli, italiar moda-diseinatzalea (h. 1973).
• Irailaren 10a – Franz Werfel, alemanezko austro-txekiar idazlea (h. 1945).
• Irailaren 11 – Euphemia Haynes, estatubatuar matematikari eta irakaslea (h. 1980).
• Irailaren 15a – Agatha Christie, 66 misterio- eta hilketa-eleberriren ingeles idazlea (h. 1976).
• Irailaren 18a – Tomas Bilbao, euskal arkitekto eta politikari abertzalea (h. 1954).
• Irailaren 23a – Friedrich Paulus, alemaniar mariskala (h. 1957).
• Irailaren 28a – José María Alonso, euskal tenislaria (h. 1979).

Urria

• Urriaren 2a – Groucho Marx, estatubatuar umorista eta aktorea (h. 1977).
• Urriaren 3a – Henry Hull, estatubatuar aktorea (h. 1977).
• Urriaren 5a – Kasimir Edschmid, alemaniar idazlea (h. 1966).
• Urriaren 8a – Philippe Thys, belgikar txirrindularia (h. 1971).
• Urriaren 11 – Nicasio Sierra, nafar klaretar apaiza (h. 1936).
• Urriaren 12a – Luís de Freitas Branco, portugaldar musikagilea eta musikologoa (h. 1955).
• Urriaren 13a – Conrad Richter, estatubatuar eleberrigilea (h. 1968).
• Urriaren 14a – Louis Delluc, frantziar idazlea eta zinemagilea (h. 1924).
• Urriaren 14a – Dwight David Eisenhower, Ameriketako Estatu Batuetako 34. Presidentea (h. 1969).
• Urriaren 15a – Grigori Txudnovski, Ukrainan jaiotako boltxebike judua (h. 1918).
• Urriaren 16a – Michael Collins, irlandar politikaria, IRAren inteligentzia zuzendaria eta Itun anglo-irlandarreko negoziatzailea (h. 1922).
• Urriaren 16a – Paul Strand, estatubatuar argazkilari eta zinemagilea (h. 1976).
• Urriaren 17a – Élisabeth Chaplin, Nabis estiloko margolaria (h. 1982).
• Urriaren 23a – Ernestina Otero, galiziar maistra, pedagogoa eta eskolako zuzendaria (h. 1956).
• Urriaren 28a – Andrés Isasi, bizkaitar musikagile eta poeta lirikoa (h. 1940).
• Urriaren 29a – Claire Goll, alemaniar-frantziar kazetaria eta idazlea, Europako abangoardiako munduaren ordezkaria (h. 1977).

Azaroa

• Azaroaren 5a – Leandro Agirretxe, gipuzkoar futbolari eta medikua (h. 1980).
• Azaroaren 15a – Richmal Crompton, ingeles eleberrigilea (h. 1969).
• Azaroaren 16a – Elpidio Quirino, Filipinetako presidentea (h. 1956).
• Azaroaren 18a – Luis Alaba, EAJko buruzagi arabar historikoa (h. 1943).
• Azaroaren 20a – Robert Armstrong, estatubatuar aktorea (h. 1973).
• Azaroaren 22a – Charles de Gaulle, Frantziako presidentea (h. 1970).
• Azaroaren 23a – El Lissitzky, errusiar margolaria, tipografoa eta marrazkilaria (h. 1941).
• Azaroaren 29a – Maurice Genevoix, frantziar idazlea (h. 1980).

Abendua

• Abenduaren 3a – Francisco Javier Lauzurika, euskal artzapezpikua eta Gasteziko apezpikua (h. 1964).
• Abenduaren 5a – Mehmet Fuad Koprülü, turkiar historialari eta politikaria (h. 1966).
• Abenduaren 5a – Fritz Lang, austriar-alemanir zinema zuzendaria, gidoigilea eta noizbehinkako ekoizlea (h. 1976).
• Abenduaren 8a – Bohuslav Martinu, txekiar musikagilea eta biolinista (h. 1959).
• Abenduaren 10a – Txomin Olano, gipuzkoar piano jotzailea eta musika maisua (h. 1972).
• Abenduaren 11 – Carlos Gardel, argentinar tango abeslaria (h. 1935).
• Abenduaren 11 – Marta Grau, kataluniar aktorea (h. 1992).
• Abenduaren 11 – Mark Tobey, estatubatuar margolaria (h. 1976).
• Abenduaren 14a – Sigurd Hoel, norvegiar idazlea (h. 1960).
• Abenduaren 18a – Edwin Armstrong, estatubatuar ingeniari elektriko eta asmatzailea, FM irratiaren asmatzailea (h. 1954).
• Abenduaren 20a – Jaroslav Heyrovský, txekoslovakiar kimikari eta asmatzailea, 1959ko Kimikako Nobel Saria (h. 1967).
• Abenduaren 21a – Hermann Joseph Muller, estatubatuar irakasle eta genetikalaria, 1946ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1967).
• Abenduaren 21a – Paz Ziganda, Iruñeko lehen Euskal Eskola sortu zuen Euskararen Adiskideak elkarteko kidea (h. 1966).
• Abenduaren 26a – Esteban Barrenetxea, Frai Esteban de San José, bizkaitar apaiz hirukoiztarra (h. 1936).
• Abenduaren 29a – Emily Gerdes, estatubatuar aktorea (h. 1974).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Aquilino Gómez-Acedo, bizkaitar futbolaria (h. 1962).
• Ana Maria Bidegaray, lapurtar idazlea, ekintzailea eta feminista (h. 1974).
• Charles Gabriel Tournier, lapurtar idazlea eta euskalaria (h. 1965).
• Fernando de la Quadra-Salcedo, Castillejosko III. markesa, bizkaitar abokatu eta genealogista (h. 1936).
• Jose Egileor Beldarrain, euskal herritar antzezlaria (h. 1966).
• Juan Ezenarro Mendia, euskal olerkaria (h. 1945).
• Leandro Carro, Errioxan jaiotako Euskadiko Alderdi Komunistako politikaria (h. 1967).
• Chichana Patiño, galiziar hegazkinlaria , hegazkin bat gidatu zuen lehen emakume galiziarra eta agian Europa osokoa (h. 1919).
• Lee Sun Chau, Txinan mendebaldeko medikuntzan jardun zuten lehen emakumezko mediku txinatarretakoa (h. 1979).
• Isabel González González, Azucena Roja, kanariar aktibista politikoa, publizista eta militante komunista (h. 1968).
• José Bedia, santandertar traineru patroia, historiako handienetakoa (h. 1973).

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

• Urtarrilaren 2a – Julian Gayarre, nafar tenorra (j. 1844).
• Urtarrilaren 10a – Klaudio Otaegi, euskal idazlea (j. 1836).
• Urtarrilaren 18a – Amadeo I.a Espainiakoa, Espainiako erregea (j. 1845).
• Urtarrilaren 18a – Kosme Duñabeitia, bizkaitar argazkilari eta margolaria (j. 1819).
• Urtarrilaren 21a – Vicente Arana, bizkaitar idazlea (j. 1847).
• Urtarrilaren 28a – Prudence Crandall, Estatu Batuetako emakumeen boto-ematearen eta afro-amerikarren eskubideen aldeko maistra eta ekintzailea (j. 1803).
• Otsailaren 3a – Augustin Etxeberri, lapurtar idazlea (j. 1849).
• Otsailaren 18a – Gyula Andrássy, hungariar estatu-gizona (j. 1823).
• Otsailaren 28a – Pedro Luro, baxenafar enpresaria (j. 1820).
• Apirilaren 11 – Joseph Merrick, Elefante gizona, ingeles hiritarra, jasan zuen gorputz desitxuraketatik famatua (j. 1862).
• Apirilaren 24a – Felipe Uhagon, bankaria eta Bilboko alkatea (j. 1822).
• Apirilaren 28a – Jean Iribarne, zuberotar idazlea (j. 1814).
• Apirilaren 30a – Manuel Maria Etxarri, gipuzkoar zirujaua, kapitain karlista eta Karlos Maria Isidro Borboikoaren eta Karlos Luis Borboikoaren zerbitzari eta aholkularia (j. 1811).
• Ekainaren 1a – Camilo Castelo Branco, portugaldar idazlea (j. 1825).
• Ekainaren 17a – Emmanuel Servais, Luxenburgoko lehen ministroa (j. 1811).

Uztailetik abendura

• Uztailaren 15a – Gottfried Keller, suitzar olerkari eta nobelagilea (j. 1819).
• Uztailaren 18a – Christian Heinrich Friedrich Peters, alemaniar astronomoa (j. 1813).
• Uztailaren 19a – Gottfried Keller, suitzar olerkaria (j. 1819).
• Uztailaren 29a – Vincent Van Gogh, herbeheretar margolaria (j. 1853).
• Abuztuaren 2a - Louise-Victorine Ackermann, frantziar poeta (j. 1813).
• Abuztuaren 4a – Émile Lévy, frantziar margolari eta ilustratzailea (j. 1826).
• Abuztuaren 10a – Gabriel Ybarra Gutiérrez de Cabiedes, bizkaitar finantza gizona, Banco de Bilbaoren sortzaileetako bat (j. 1814).
• Abuztuaren 11 – John Henry Newman, ingeles teologo, idazle eta kardinala (j. 1801).
• Abuztuaren 30a – Marianne North, ingeles naturalista eta margolaria (j. 1830).
• Irailaren 3a – Vasile Alecsandri, errumaniar olerkari, antzerkigile, politikari eta diplomazialaria (j. 1821).
• Irailaren 10a – Gumersindo Vicuña, bizkaitar politikari, matematikari, ingeniari eta irakaslea (j. 1840).
• Irailaren 29a – Alphonse Karr, frantziar eleberrigile eta kazetaria (j. 1808).
• Urriaren 7a – Joaquin Maria Muzkitz, nafar politikari karlista (j. 1841).
• Urriaren 10a – Klaudio Otaegi, euskal idazlea (j. 1836).
• Urriaren 20a – Richard Francis Burton, ingeles esploratzaile, hizkuntzalari eta idazlea (j. 1821).
• Urriaren 26a – Carlo Collodi, italiar idazlea (j. 1826).
• Azaroaren 4a – Jacob van Zuylen van Nijevelt, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1816).
• Azaroaren 8a – César Franck, frantziar musikagilea (j. 1822).
• Azaroaren 23a – Gilen III.a Herbehereetakoa, Herbehereetako errege eta Luxenburgoko duke-handia (j. 1817).
• Abenduaren 3a – Ludolf Camphausen, renaniar bankari eta politikaria (j. 1803).
• Abenduaren 15a – Zezen Eseri, siux amerindiar buruzagia (j. c. 1831).
• Abenduaren 21a – Niels Gade, daniar musikagile, orkestra-zuzendari, piano-jotzaile, organo-jotzaile eta irakaslea (j. 1817).
• Abenduaren 26a – Vicenta María López Vicuña, nafar lekaimea (j. 1847).
• Abenduaren 26a – Heinrich Schliemann, alemaniar arkeologiaria (j. 1822).
• Abenduaren 29a – Octave Feuillet, frantziar idazlea (j. 1821).
• Abenduaren 29a – Orein Pikart, miniconjou leinuko siux tribu indiarreko buruzagia (j. c. 1826).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Juan José Villegas, espainiar militara (j. 1815).

---

Kanpo estekak

• Datuak: Q7832
• Multimedia: 1890 / Q7832