Abuztuaren 20
data
Abuztuaren 20a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hogeita hamabigarren eguna da, 233.a bisurteetan. 133 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1962 – Donostian CNTko kideek Francoren aurka prestatutako atentatuak huts egin zuen. Diktadorea hurrengo egunean iritsi zen hirira.
- 1993 – Juan Calvo Azabal bilbotarra Arkautiko komisaldegian Ertzainek hil zuten.
- 1999 - Giraldillaz mozorrotuta Sevillan ekintza egin zuten Munduko Atletismo Txapelketaren inaugurazio ekitaldian euskal presoak euskal herriratzeko eskatuz Presoekin Solidarioak taldeko bi partaidek.
Mundua
aldatu- 1934 – Alemanian, Adolf Hitlerrek presidentetza lortu zuen.
- 1968 – Sobietar Batasuneko tropak eta 5000 gerra-gurdi inguru Txekoslovakian sartu ziren, Pragako Udaberria izeneko irekitze politikoko garaia bat-batean amaiaraziz.
- 1991 – Estoniak SESBekiko independentziaren aldarria egin zuen.
- 1998 – Ameriketako Estatu Batuetako armadak ustezko gotorleku terroristak bonbardatu zituen Sudan eta Afganistanen.
- 2006-
- Kongora umeak adoptatzera joandako bi familia espainiar handik atera ezinean aurkitu ziren, burokrazia eta bertako gerra egoeragatik.
- Etorkinen etorrera masiboa Kanariar uharteetan. Guztira 2.000 etorkinetik gora ailegatu zen Kanarietako hondartzetara egun gutxitan.
- 2008- Spanairren JK 5022 hegaldiak istripu larria izan zuen Madril-Barajaseko aireportuan. 154 pertsona hil ziren.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1946 – Howard Hawks estatubatuar zinema zuzendariak zuzendu eta Humphrey Bogart eta Lauren Bacall aktoreek antzeztutako The Big Sleep filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2017 – Emakumezkoen Traineru Ligako 2017ko denboraldia: San Juan izan zen txapelduna laugarren aldiz jarraian.
Mundua
aldatu- 2009 – Usain Boltek urrezko domina lortu zuen 200 metroko lasterketan Berlingo Munduko Atletismo Txapelketan, munduko errekorra hobetuz eta marka 19.19 segundoan ezarriz.
- 2017ko Munduko Atletismo Txapelketan 100 metroko lasterketan Justin Gatlinek Usain Bolt gainditu ostean Urrezko Domina irabazi zuen.
Jaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1759 – Simon Bernardo Zamakola, bizkaitar politikaria (h. 1809).
- 1845 – Joaquin Larregla, nafar piano-jotzaile eta musikagilea (h. 1945).
- 1852 - José Luis Villabaso, bizkaitar enpresaburua (h. 1917).
- 1880 – Bernardo Gabiola Lazpita, bizkaitar organo-irakasle eta musikagilea (h. 1944).
- 1885 – Juan Arce Mayora, Espainiako Bigarren Errepublikaren alde jarri zen arabar militarra, Valentzian.
- 1888 – Louis Dassance, euskal idazlea eta euskaltzaina (h. 1976).
- 1912 – Juan Larburu, gipuzkoar mugalaria (h. 1944).
- 1914 – Jose Maria Basabe, bizkaitar apaiz, biologo eta antropologoa (h. 1985).
- 1915 – Koldo Mitxelena, euskal idazle, filologo eta euskaltzain errenteriarra (h. 1987).
- 1919 –
- Javier Bengoetxea, bizkaitar poeta (h. 2009).
- Andoni Ituarte, bizkaitar txirrindularia.
- 1934 – Sabin Salaberri, euskal musikari eta irrati esataria.
- 1949 – Koldo Chamorro, arabar argazkilaria (h. 2009).
- 1951 – Juan José Moral, gipuzkoar txirrindulari amateur ohia.
- 1955 – Onintze Villanueva Goikoetxea, mexikar-bizkaitar ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea
- 1960 – Amaia Bao, bizkaitar politikaria (h. 2015).
- 1961 – Alberto Zerain, euskal mendizalea, Everest mendia igo zuen lehen arabarra (h. 2017).
- 1962 – Jon Unzaga, arabar txirrindulari ohia.
- 1963 –
- Karlos Cid, euskarazko idazlea eta itzultzailea, Madrilen.
- Pablo Fernández, bizkaitar gizarte graduatu, legelari eta udal-politikaria.
- 1972 – Eva Garcia Saenz de Urturi, arabar eleberrigilea.
- 1981 – Patxi Garat, euskal kantautore eta abeslaria.
- 1983 – Pello Otxandiano, bizkaitar ingeniaria eta politikaria.
- 1985 – Itsaso Arana, nafar aktorea.
- 1988 – Ane Lindane. Aktorea, umoregilea
- 1995 – Ainhoa Vicente Moraza, gipuzkoar futbolaria.
- 1998 - Mikel Mujika, gipuzkoar txirrindularia.
Mundua
aldatu- 1086 – Bolesław III.a Poloniakoa, Poloniako dukea (h. 1138).
- 1517 – Antoine Perrenot de Granvelle, burgundiar kardinala eta Karlos V.aren eta Filipe II.aren ministroa (h. 1586).
- 1561 – Jacopo Peri, italiar musikagilea (h. 1633).
- 1613 – Elixabete Sofia Mecklenburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa, poeta eta musikagilea (h. 1676).
- 1630 – Maria van Oosterwijck, neerlandarren Urrezko Mendeko margolaria (h. 1693).
- 1710 – Thomas Simpson, britainiar matematikaria (h. 1761).
- 1776 – Bernardo O'Higgins, Txileko militar eta politikaria, Txileren burujabetasunaren aldeko borrokalaria (h. 1842).
- 1779 – Jöns Jakob Berzelius, suediar kimikaria, kimika modernoaren sortzailetariko bat (h. 1848).
- 1792 – Jacques Ignace Hittorff, Alemanian jaiotako frantziar arkitektoa (h. 1867).
- 1802 – Manuel Cortina, espainiar politikaria (h. 1879).
- 1807 – Narcisse Virgilio Díaz, frantziar Barbizongo eskolako margolaria (h. 1876).
- 1827 –
- Charles de Coster, frantsesezko nobelagile belgiarra (h. 1879).
- Josef Strauss, austriar musikagilea (h. 1870).
- 1831 – Eduard Suess, britaniar geologoa (h. 1914).
- 1833 – Benjamin Harrison, Ameriketako Estatu Batuetako 23. Presidentea (h. 1901).
- 1847 – Bolesław Prus, poloniar idazlea (h. 1912).
- 1851 – Abraham Berge, Norvegiako lehen ministroa (h. 1936).
- 1860 – Raymond Poincaré, Frantziako Hirugarren Errepublikako presidentea (h. 1934).
- 1863 – Margaret Clay Ferguson, estatubatuar botanikaria (h. 1951).
- 1873 – Eliel Saarinen, finlandiar arkitektoa (h. 1950).
- 1874 - Anna Hirzel-Langenhan, suitzar piano-jotzailea eta piano-irakaslea (h. 1951).
- 1875 –
- Victor Campbell, britainiar marinel eta esploratzailea (h. 1956).
- Saul Gutmanovitx Txernikhovski, israeldar olerkaria eta itzultzailea (h. 1943).
- 1884 – Rudolf Bultmann, alemaniar teologo protestantea (h. 1976).
- 1889 – Cora Coralina, brasildar idazlea, XX. mendean portugesez idazten zuen poetarik onenetakotzat hartua (h. 1985).
- 1890 – Howard Phillips Lovecraft, zientzia-fikziozko estatubatuar eleberrigilea (h. 1937).
- 1897 – Tarjei Vesaas, norvegiar olerkari eta eleberrigilea (h. 1970).
- 1901 – Salvatore Quasimodo, italiar olerkaria eta itzultzailea, 1959ko Literaturako Nobel Saria (h. 1968).
- 1909 – Olga Rubtsova, errusiar xake jokalaria (h. 1994).
- 1910 – Eero Saarinen, finlandiar arkitektoa eta diseinatzailea (h. 1961).
- 1911 – Isabel Morgan, estatubatuar birologo eta bakteriologoa (h. 1996).
- 1913 – Roger Wolcott Sperry, estatubatuar neurobiologoa, 1981eko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1994).
- 1919 – Adamantios Androutsopoulos, Greziako lehen ministroa (h. 2000).
- 1924 – John Ellis Williams, galestar eleberrigile elebiduna, nagusiki galeseraz idatzi izan zuena (h. 2008).
- 1927 –
- Ana Itelman, txiletar-argentinar balet-dantzaria, koreografoa, balet zuzendaria eta aitzindaria (h. 1989).
- Jimmy Raney, estatubatuar jazz gitarra-jotzailea (h. 1995).
- 1928 – Buddy Van Horn, estatubatuar ekintzazko aktore espezialista eta film zuzendaria (h. 2021).
- 1930 –
- Mícheál Ó Muircheartaigh, irlandar Joko Gaelikoetako telebista eta irratiko esataria (h. 2024).
- Jan Olszewski, Poloniako lehen ministroa (h. 2019).
- 1932 – Vasili Aksionov, sobietar idazlea (h. 2009).
- 1934 - Armi Kuusela, finlandiar modelo ohia, Miss Unibertso edertasun-lehiaketaren lehen irabazlea.
- 1935 – Dulcie September, apartheidaren aurkako hegoafrikar ekintzaile politikoa (h. 1988).
- 1936 –
- Antonio María Rouco Varela, espainiar kardinala eta Espainiako Apezpiku Batzarreko presidentea.
- Hideki Shirakawa, japoniar kimikaria, 2000ko Kimikako Nobel Saria.
- 1937 –
- Jose Luis Cantero, El Fary, espainiar abeslari eta aktorea (h. 2007).
- Andrei Kontxalovski, errusiar zinema zuzendaria.
- 1939 – Gorka Dorronsoro, euskal jatorrizko venezuelar arkitekto, irakasle eta argazkilaria (h. 2017).
- 1941 – Slobodan Milošević, Serbiako presidentea eta Jugoslaviakoa (h. 2006).
- 1942 –
- Isaac Hayes, estatubatuar musikagile eta kantaria (h. 2008).
- Bernd Kannenberg, alemaniar atleta, 50 kilometro ibilketa proban aditua (h. 2021).
- 1944 –
- Rajiv Gandhi, Indiako lehen ministroa (h. 1991).
- Joseph Trần Xuân Tiếu, vietnamdar apezpiku katolikoa (h. 2025).
- 1945 – Rappel, espainiar moda diseinatzaile, enpresaria eta telebistako pertsonalitatea, iragarle gaitasunak dituela dioena.
- 1946 –
- Laurent Fabius, Frantziako lehen ministro ohia.
- Yann Gerven, bretainierazko eleberrigilea.
- 1948 – Robert Plant, britainiar abeslari eta kantautorea, Led Zeppelin taldeko bokalista eta abesti gehienen egilea.
- 1949 –
- Phil Lynott, Thin Lizzy taldeko baxu-jotzaile eta taldeburu irlandarra (h. 1986).
- Chema Muñoz, kantabriar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea.
- 1951 –
- Greg Bear, estatubatuar zientzia fikziozko idazlea (h. 2022).
- André Nzapayeké, Afrika Erdiko Errepublikako lehen ministro ohia.
- 1954 – Al Roker, estatubatuar telebista aurkezle eta meteorologoa.
- 1955 – Ned Overend, mendi bizikletako estatubatuar txirrindulari ohia.
- 1956 –
- Joan Allen, estatubatuar aktorea.
- Roberto Regazzi, italiar luthierra.
- 1957 –
- Simon Donaldson, britainiar matematikaria.
- Finlay Calder, eskoziar errugbilaria.
- Jim Calder, eskoziar errugbilaria.
- 1958 – Beatriz Méndez de Vigo, CNIko espioia.
- 1961 – Manuel Merino, Peruko presidentea.
- 1962 –
- Ricardo Garrido, errioxar pala jokalari ohia eta politikaria.
- James Marsters, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- 1964 – Sergei Zagraievski, errusiar margolaria, idazlea eta arte-historialaria (h. 2020).
- 1966 – Enrico Letta, Italiako lehen ministroa.
- 1971 –
- Rébecca Dautremer, haur eta gazteentzako liburuen frantziar ilustratzailea.
- Alexis Ravelo, espainiar idazlea (h. 2023).
- 1974 –
- Amy Adams, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- Misha Collins, estatubatuar aktore, ekoizle eta zuzendaria.
- 1978 – María Canosa, galiziar ingeniari zibila.
- 1979 –
- Jamie Cullum, ingeles jazz-pop abeslari, kantautore eta irrati esataria.
- Judith Uwizeye, ruandar legelari, irakasle eta politikaria.
- 1981 - Pablo de Rojas Sanchez-Franco, eskuin muturreko apaiz eskumikatua.
- 1982 –
- Mijaín López Núñez, kubatar borrokalaria, garai guztietako borrokalari greko-erromatar onena.
- Joshua Kennedy, australiar futbolari ohia.
- 1983 –
- Andrew Garfield, estatubatuar aktorea.
- Juri Zhirkov, errusiar futbolaria.
- 1985 – Álvaro Negredo, espainiar futbolaria.
- 1986 – Daniel Martin, irlandar txirrindularia.
- 1987 – Cătălina Ponor, errumaniar gimnasta artistico ohia, oreka-barraren erregina.
- 1989 –
- Elnaz Rekabi, irandar kirol eskalatzailea.
- Roser Tapias, kataluniar aktorea eta modeloa.
- 1992 –
- Neslihan Atagül, turkiar aktorea.
- Demi Lovato, estatubatuar aktorea eta abeslaria.
- 1993 – Adrián Ortolá, espainiar futbolaria.
- 1998 – Lieke Klaver, herbeheretar atleta, abiadurazko lasterketatan espezializatua.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1572 – Migel Lopez Legazpikoa, gipuzkoar konkistatzailea (j. 1502/03).
- 1720 – Jean L'Archevêque, lapurtar merkatari eta esploratzailea, Nebraskan (j. 1672).
- 1855 – Frantzisko Ignazio Lardizabal, euskal idazlea eta Zaldibiako erretorea (j. 1806).
- 1865 – Juan Manuel Besnes, euskal herritar margolari eta kaligrafoa, Montevideon (j. 1789).
- 1872 – Ganix Makeakoa, baxenafar kontrabandista eta mugalaria (j. 1806).
- 1906 – Ramon Artola, euskal idazlea (j. 1831).
- 1953 – Errose Bustintza, euskal idazlea, abertzalea eta euskaltzalea (j. 1899).
- 1975 – Isidro Ansorena, euskal herritar txistularia (j. 1892).
- 1994 – Luis Pedro Peña Santiago, gipuzkoar etnologo eta mendizalea eta Aranzadi Zientzia Elkarteko kide nabarmena (j. 1933).
- 2002 – Mercedes Villacián, arabar irakasle eta politikaria (j. 1935).
- 2005 – Victoriano Bilbao, bizkaitar futbolaria, atezaina (j. 1937).
- 2010 – Karmele Igartua Bengoa, gipuzkoar irakaslea, idazlea eta olerkaria (j. 1959).
- 2023 – Txema Abarrategi, Aramaioko euskaltzalea (j. 1963).
Mundua
aldatu- 984 – Joan XIV.a, Aita Santua.
- 1153 – Bernardo Clairvauxkoa, frantziar abade zistertarra (j. 1090/91).
- 1611 – Tomás Luis de Victoria, espainiar konpositore eta kapera maisua.
- 1639 – Martin Opitz, alemaniar olerkaria (j. 1597).
- 1690 – Alexandre de Bournonville, Bournonvilleko dukea, Nafarroako erregeordea (j. 1616).
- 1672 – Johan de Witt, herbehereetar politikaria (j. 1625).
- 1823 – Pio VII.a, aita santua (1800 – 1823), (j. 1742).
- 1825 – Juan Martín Díez, espainiar gerrillaria (j. 1775).
- 1854 – Friedrich Schelling, alemaniar filosofoa (j. 1775).
- 1873 – Marie Guy-Stéphan, frantziar dantzaria (j. 1818).
- 1887 – Jules Laforgue, uruguaiar jatorriko frantziar olerkari sinbolista (j. 1860).
- 1897 – Michele Angiolillo, italiar anarkista (j. 1871).
- 1913 – Émile Ollivier, frantziar politikaria (j. 1825).
- 1914 –
- Amélie Helga Lundahl, finlandiar margolaria (j. 1850).
- Pio X.a, aita santua (1903-1914) (j. 1835).
- 1915 – Paul Ehrlich, alemaniar bakteriologoa, 1908ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1854).
- 1917 – Adolf von Baeyer, alemaniar kimikaria, 1905eko Kimikako Nobel Saria (j. 1835).
- 1940 – Leon Trotsky, errusiar iraultzailea (j. 1879).
- 1945 – Katti Anker Møller, norvegiar feminista, eskubide erreproduktiboen haurren eskubideen alde lan egin zuen lehenengoetarikoa (j. 1868).
- 1957 – Edward Ratcliffe Garth Russell Evans, britainiar itsas armadako ofiziala eta Antartikako esploratzailea (j. 1880).
- 1959 – Alfred Kubin, austriar imprimatzaile, ilustratzaile eta idazlea (j. 1877).
- 1961 – Percy Williams Bridgman, estatubatuar fisikaria, 1946ko Fisikako Nobel Saria (j. 1882).
- 1980 – Joe Dassin, frantziar-estatubatuar aktore, abeslari eta egile abeslaria (j. 1938).
- 1981 – Michael Devine, INLAko kide sortzaileetako bat, 1981eko Irlandako gose greban (j. 1954).
- 1983 – Georges Spénale, frantziar politikaria, Europako Legebiltzarrako presidentea (j. 1913).
- 1987 – José María Bueno, espainiar kardinala, Gasteizko gotzaina izandakoa (j. 1904).
- 1995 – Hugo Pratt, italiar idazle eta komikigilea (j. 1927).
- 1997 – Dionys Mascolo, frantziar idazle eta filosofoa (j. 1916).
- 2000 – Henri Theil, herbeheretar ekonomilari eta estatistikaria, ekonometria arloan egin zituen ekarpenengatik ezaguna (j. 1924).
- 2001 – Fred Hoyle, ingeles astronomoa eta matematikaria (j. 1915).
- 2006 – Joe Rosenthal, estatubatuar argazkilaria, Bandera goratuz Iwo Jiman argazkiaren egilea (j. 1911).
- 2008 – Hua Guofeng, Txinako Alderdi Komunistako presidentea (j. 1921).
- 2012 –
- Phyllis Diller, estatubatuar aktore eta umorista (j. 1917).
- Dom Mintoff, Maltako lehen ministroa (j. 1916).
- Meles Zenawi, Etiopiako presidentea (j. 1955).
- 2013 – Elmore Leonard, estatubatuar idazlea (j. 1925).
- 2014 – B. K. S. Iyengar, Iyengar Yoga yoga estiloaren sortzailea, munduko yoga irakasle garrantzitsuenetakotzat hartua (j. 1918).
- 2017 –
- Marcelline Aboh, benindar aktorea (j. 1940).
- Jerry Lewis, estatubatuar, aktorea, umorista, zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea (j. 1926).
- Colin Meads, zeelandaberritar errugbi jokalaria, historiako errugbilari hoberenetakoa (j. 1936).
- Nati Mistral, espainiar aktorea eta abeslaria (j. 1928).
- 2018 –
- Uri Avnery, israeldar kazetaria eta politikari ezkertiarra eta bakezalea (j. 1923).
- María Isabel Chorobik de Mariani, giza eskubideen aldeko argentinar ekintzailea (j. 1923).
- 2020 – Branko Kostić, Jugoslaviako presidentea (j. 1939).
- 2022 –
- Daria Dugina, errusiar kazetari eta ekintzaile politikoa, eraila (j. 1992).
- Tom Weiskopf, estatubatuar golf jokalaria (j. 1942).
- 2023 – Daniel Cohen, frantziar ekonomialaria (j. 1953).
- 2024 – Yvonne Delcour, belgikar aktorea (j. 1932).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Santu kristauak: Bernardo, Maximo eta Samuel.
- Sehaska egutegiko izendegia: Beñat, Bernat eta Barria.
- Arabako Barrian erromeria herrikoia ospatu ohi da.
Kanpo estekak
aldatu
