1889

1889. urtea
Kronologia
Mendeak	XVIII.a • XIX.a • XX.a
Hamarkadak	1860(e)koa • 1870(e)koa • 1880(e)koa • 1890(e)koa • 1900(e)koa
Urteak	1886  • 1887  • 1888 • 1889 • 1890 • 1891 • 1892
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1889 MDCCCLXXXIX
Ab urbe condita	2642
Armeniar egutegia	1338 ԹՎ ՌՅԼԸ
Bahá'í egutegia	45 – 46
Bengaliar egutegia	1296
Berber egutegia	2839
Egutegi budista	2433
Myanmarko egutegia	1251
Bizantziar egutegia	7397 – 7398
Koptoen egutegia	1605 – 1606
Etiopiar egutegia	1881 – 1882
Hebrear egutegia	5649 – 5650
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1945 – 1946
Shaka Samvat	1811 – 1812
Kali Yuga	4990 – 4991
Iraniar egutegia	1267 – 1268
Islamiar egutegia	1306 – 1307
Japoniar egutegia	Meiji 22 (明治22年)
Korear egutegia	4222
Thailandiar eguzki egutegia	2432
Holozeniar egutegia	11889

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Zientzia eta teknologia

• Irailaren 23a – Fusajiro Yamauchik Nintendo konpainia sortu zuen Hanafuda karta jokoa produzitzeko.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 2a – Pilar Salvo Giménez, espainiar maistra errepublikanoa (h. 1936).
• Urtarrilaren 7a – Francis Poulenc, frantziar musikagilea eta piano-jotzailea (h. 1963).
• Urtarrilaren 9a – Marcelino Olaetxea, euskal artzapezpikua eta Iruñeko apezpikua (h. 1972).
• Urtarrilaren 19a – Sophie Taeuber-Arp, suitzar artista, margolari, eskultore, diseinatzaile, arkitekto eta dantzaria (h. 1943).
• Urtarrilaren 22a – Henri Pélissier, frantziar txirrindularia (h. 1935).

Otsaila

• Otsailaren 2a – Jean de Lattre de Tassigny, frantziar militarra (h. 1952).
• Otsailaren 3a – Carl Theodor Dreyer, danimarkar zinema zuzendaria (h. 1968).
• Otsailaren 3a – Risto Ryti, Finlandiako presidentea (h. 1956).
• Otsailaren 4a – Pitirim Sorokin, errusiar-estatubatuar soziologoa (h. 1968).
• Otsailaren 23a – Victor Fleming, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1949).
• Otsailaren 24a – Mariano Ruiz-Funes, espainiar legelari eta politikaria (h. 1953).
• Otsailaren 28a – Pavel Dibenko, erruso-ukrainar marinel boltxebikea (h. 1938).

Martxoa

• Martxoaren 2a – Léon Larribau, euskal herritar errugbilaria (h. 1916).
• Martxoaren 6a – Marianne Beth, austriar abokatu eta feminista judua, zuzenbidean doktoratu zen lehen austriar emakumea (h. 1984).
• Martxoaren 6a – Eliodoro de la Torre, euskal herritar politikari jeltzalea (h. 1946).
• Martxoaren 7a – Rafael de Penagos, espainiar marrazkilari eta margolaria (h. 1954).
• Martxoaren 11 – Paulino Gómez Sáiz, PSOEko espainiar politikaria (h. 1977).
• Martxoaren 11 – Paul Jaray, ingeniari aeronautikoa eta automobilen diseinatzailea, aerodinamika automobilgintzan aplikatzen aitzindaria (h. 1974).
• Martxoaren 12a – Idris I.a Libiakoa, Libiako erregea (h. 1983).
• Martxoaren 17a – Josefina Markina, bizkaitar ongilea (h. 1972).
• Martxoaren 24a – Ramon Usanditzaga, gipuzkoar musikagile eta musikaria (h. 1964).
• Martxoaren 29a – Warner Baxter, estatubatuar aktorea (h. 1951).

Apirila

• Apirilaren 3a – Greta Fahlcrantz, suediar margolari eta eskultorea (h. 1978).
• Apirilaren 6a – Katalina Eleizegi, euskal idazlea (h. 1963).
• Apirilaren 7a – Gabriela Mistral, eusko eta aimara jatorriko txiletar idazlea, 1945eko Literaturako Nobel Saria (h. 1957).
• Apirilaren 12a – Pierre-Étienne Flandin, Frantziako lehen ministroa (h. 1958).
• Apirilaren 13a – Frederick Kempster, ingeles erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,37 metro garai izatera heldu zen gizasemea (h. 1918).
• Apirilaren 13a – María Sorolla, espainiar margolaria (h. 1956).
• Apirilaren 14a – Arnold J. Toynbee, ingeles historialaria (h. 1975).
• Apirilaren 15a – Thomas Hart Benton, estatubatuar margolaria (h. 1975).
• Apirilaren 15a – Tom Naudé, Hegoafrikako jarduneko presidentea (h. 1969).
• Apirilaren 16a – Charles Chaplin, ingeles aktore, zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (h. 1977).
• Apirilaren 18a – Jessie Street, bakearen eta giza eskubideen aldeko sufragista eta ekintzaile australiarra (h. 1970).
• Apirilaren 19a – Victoria Ariño, bizkaitar filantropoa (h. 1974).
• Apirilaren 20a – Adolf Hitler, Der Führer, alemaniar politiko eta diktadorea, Hirugarren Reicheko kantzelerra (h. 1945).
• Apirilaren 21a – Paul Karrer, suitzar kimikaria, 1937ko Kimikako Nobel Saria (h. 1971).
• Apirilaren 21a – Manuel Prado Ugarteche, Peruko presidentea (h. 1967).
• Apirilaren 26a – Ludwig Wittgenstein, austriar filosofoa (h. 1951).
• Apirilaren 28a – António de Oliveira Salazar, Portugaleko lehen ministro eta diktadorea (h. 1970).

Maiatza

• Maiatzaren 5a – Emilio Álava, euskal txirrindulari eta tiratzailea (h. 1974).
• Maiatzaren 6a – Stanley Morison, inprimatzeko makinaren tipografoa, diseinatzailea eta historialari ingelesa (h. 1967).
• Maiatzaren 6a – Liubov Popova, errusiar abangoardiako artista, margolari eta diseinatzailea (h. 1924).
• Maiatzaren 11 – Paul Nash, britainiar margolari surrealista eta gerra artista (h. 1946).
• Maiatzaren 12a – Otto Heinrich Frank, alemaniar judua, Anne Franken aita (h. 1980).
• Maiatzaren 15a – Jose Maria Belaustegigoitia, Belauste, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (h. 1964).
• Maiatzaren 15a – Pierre Etxeberri, baxenafar soldadua, Lehen Mundu Gerran desertatzeagatik fusilatutako lehen euskal herritarra (h. 1914).
• Maiatzaren 17a – Alfonso Reyes, mexikar diplomatikoa, idazlea eta literatura-kritikaria (h. 1959).
• Maiatzaren 18a – Gunnar Gunnarsson, gehienbat danieraz idatzi zuen islandiar idazlea (h. 1975).
• Maiatzaren 19a – Severino Zuazo, Athleticeko bizkaitar futbolaria (h. 1980).
• Maiatzaren 21a – Otto Baumberger, suitzar margolari eta kartel-egilea (h. 1961).
• Maiatzaren 24a – Anna Keichline, estatubatuar arkitekto eta asmatzailea (h. 1943).
• Maiatzaren 25a – Igor Sikorski, ukrainar-estatubatuar ingeniaria, hegazkinlaritzako aitzindaria (h. 1972).
• Maiatzaren 25a – Xabier Borboi-Parmakoa, karlisten tronurako hautagaia (h. 1977).
• Maiatzaren 28a – Richard Réti, txekiar xakelaria (h. 1929).
• Maiatzaren 29a – Camilo Alonso Vega, espainiar militarra (h. 1971).
• Maiatzaren 30a – Elbira Iturri, bizkaitar aktibista eta Gernika-Lumoko lehen ikastolaren sortzailetako bat.

Ekaina

• Ekainaren 2a – Martha Wentworth, estatubatuar aktorea (h. 1974).
• Ekainaren 11 – Antonio Gezala, bizkaitar margolaria eta idazlea (h. 1956).
• Ekainaren 12a – Fritz Albert Lipmann, alemaniar-estatubatuar biokimikaria, 1953ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1986).
• Ekainaren 18a – Karlos Linazasoro Maiztegi, Altzeta, gipuzkoar hizlari abertzalea (h. 1965).
• Ekainaren 23a – Anna Akhmatova, errusiar poeta, XX. mendeko Errusiako poetarik gailenetakoa (h. 1966).

Uztaila

• Uztailaren 1a – Vera Mukhina, sobietar eskultorea (h. 1953).
• Uztailaren 3a – René Delzangles, lapurtar politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilari Nagusia (h. 1979).
• Uztailaren 4a – Joseph Ruttenberg, estatubatuar zinema argazkilaria (h. 1983).
• Uztailaren 5a – Jean Cocteau, frantziar idazlea, diseinugilea, antzerkigilea, eta zinemagilea (h. 1963).
• Uztailaren 6a – Clementina Arderiu i Voltas, katalan poeta (h. 1976).
• Uztailaren 13a – Louise Mountbatten, Suediako erregina ezkontidea (h. 1965).
• Uztailaren 14a – Ante Pavelić, Kroaziako Estatu Independenteko buruzagi faxista (h. 1959).
• Uztailaren 17a – Erle Stanley Gardner, estatubatuar eleberrigilea (h. 1970).
• Uztailaren 22a – James Whale, britainiar-estatubatuar zinemagilea eta antzerkigilea (h. 1957).
• Uztailaren 24a – Agnes Meyer Driscoll, estatubatuar kriptoanalista, Japoniako ontzi-sistema asko deszifratu zituena (h. 1971).
• Martxoaren 26a - Adeline Van Buren, estatubatuar moto bidaiari aitzindaria (h. 1949).
• Uztailaren 29a – Ernst Reuter, alemaniar politikaria (h. 1953).
• Uztailaren 31 – Frans Masereel, flandriar margolari, artista grafiko eta eleberrigilea (h. 1972).

Abuztua

• Abuztuaren 5a – Conrad Aiken, estatubatuar idazlea (h. 1973).
• Abuztuaren 7a – Jean-Baptiste Brisé, baxenafar errugbilaria (h. 1917).
• Abuztuaren 8a – Leodegária de Jesus, brasildar poeta, argitaratzaile eta irakaslea (h. 1978).
• Abuztuaren 10a – María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda, PCEko militantea, Madrilgo lehen emagin eta erizain kolegiatuetakoa (h. 1976).
• Abuztuaren 20a – Cora Coralina, brasildar idazlea, XX. mendean portugesez idazten zuen poetarik onenetakotzat hartua (h. 1985).
• Abuztuaren 25a – Francisco Euba, Frai Francisco de San Lorenzo, bizkaitar apaiz hirukoiztarra (h. 1936).
• Abuztuaren 25a – Waldo Frank, estatubatuar eleberrigile eta saiakera-idazlea (h. 1967).
• Abuztuaren 31 – Edward Hulse, Lehen Mundu Gerran parte hartu zuen britaniar ofiziala (h. 1915).

Iraila

• Irailaren 7a – José García Vayas, nafar militarra (h. 1957).
• Irailaren 11 – Pierre Reverdy, frantziar olerkaria (h. 1960).
• Irailaren 14a – María Capovilla, 116 urte eta 347 egun bizi izandako ekuadortarra, heriotza momentuan munduan bizirik irauten zuen pertsona zaharrena (h. 2006).
• Irailaren 23a – Luis Bayón, bizkaitar zinema zuzendari eta gidoilaria, Argentinan aritutakoa (h. 1956).
• Irailaren 25a – Matilde Hidalgo, ekuadortar mediku, poeta, sufragista eta aktibista (h. 1974).
• Irailaren 26a – Martin Heidegger, alemaniar filosofoa (h. 1976).
• Irailaren 29a – Rufino Arregi, gipuzkoar kazetari eta euskaltzalea (h. 1968).

Urria

• Urriaren 3a – Carl von Ossietzky, alemaniar bakezalea, 1935eko Bakearen Nobel Saria (h. 1938).
• Urriaren 6a – Maria Dabrowska, poloniar idazlea (h. 1965).
• Urriaren 8a – Lorenzo Hurtado de Saratxo, bizkaitar enpresaburu eta politikaria, Bilboko alkatea (h. 1984).
• Urriaren 10a – Nicasio Goitisolo, ingeles-euskal futbolaria.
• Urriaren 11 – Lucien Lelong, goi-mailako jantzigintzako frantziar jostuna (h. 1958).
• Urriaren 12a – Alma Karlin, esloveniar idazlea, poeta, bidaiaria, etnologoa eta poliglota (h. 1950).
• Urriaren 12a – Joseph Laniel, Frantziako lehen ministroa (h. 1975).
• Urriaren 12a – Mercedes Pinto, espainiar-mexikar idazlea (h. 1976).
• Urriaren 24a – Rafael Aizpun, nafar legelari eta politikaria (h. 1981).
• Urriaren 25a – Abel Gance, frantziar zinemagilea (h. 1981).
• Urriaren 26a – Dmitri Miontxinski, Errusiar Inperioaren koronel eta Errusiako Gerra Zibilean Txernetzoven Partisanoen parte (h. 1918).
• Urriaren 29a – Li Dazhao, txinatar iraultzailea (h. 1927).
• Urriaren 31 – María Sánchez Arbós, espainiar maistra eta pedagogoa (h. 1976).

Azaroa

• Azaroaren 1a – Hannah Höch, alemaniar dada artista (h. 1978).
• Azaroaren 1a – Philip J. Noel-Baker, britiainiar politikari eta atleta, 1959ko Bakearen Nobel Saria (h. 1982).
• Azaroaren 5a – Ricardo Arrue, euskal margolaria (h. 1978).
• Azaroaren 10a – Claude Rains, ingeles-estatubatuar antzerki eta zinemako aktorea (h. 1967).
• Azaroaren 14a – Taha Hussein, arabierazko egiptoar idazlea (h. 1973).
• Azaroaren 14a – Jawaharlal Nehru, Indiako aurreneko lehen ministroa (h. 1964).
• Azaroaren 15a – Manuel II.a Portugalgoa, Portugalgo erresumako azken erregea (h. 1932).
• Azaroaren 18a – Zoltán Tildy, Hungariako presidentea (h. 1961).
• Azaroaren 19a – Krispin Sorarrain, Alkizako alkatea eta kronista (h. 1974).
• Azaroaren 19a – Clifton Webb, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria (h. 1966).
• Azaroaren 20a – Edwin Hubble, estatubatuar astronomoa (h. 1953).
• Azaroaren 22a – Erwin Stresemann, alemaniar naturalista, zoologoa, ornitologoa eta irakaslea, XX. mendeko ornitologo garrantzitsuenetako bat (h. 1972).
• Azaroaren 23a – Alexander Patch, estatubatuar jenerala (h. 1945).
• Azaroaren 25a – Tahar Ben Ammar, Tunisiako lehen ministroa (h. 1985).
• Azaroaren 25a – Reşat Nuri Güntekin, turkiar idazlea (h. 1956).
• Azaroaren 26a – Gaëtan Bernoville, euskal herritar frantsesezko idazlea (h. 1960).
• Azaroaren 26a – George S. Kaufman, estatubatuar antzerkigilea, antzerki zuzendaria eta ekoizlea, umorista eta drama kritikaria (h. 1961).
• Azaroaren 30a – Edgar Douglas Adrian, britainiar fisiologoa, 1932ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1977).

Abendua

• Abenduaren 1a – Vasily Blyukher, sobietar mariskala (h. 1938).
• Abenduaren 2a – Anita Malfatti, brasildar margolaria (h. 1964).
• Abenduaren 4a – Abdelhamid Ben Badis, aljeriar erreformismo musulmanaren lider esanguratsuenetako bat (h. 1940).
• Abenduaren 5a – Fritz Arno Wagner, alemaniar zinema-argazkilaria (h. 1958).
• Abenduaren 7a – Gabriel Marcel, frantziar filosofo, antzerkigile, literatura-kritikari, musikari eta existentzialista kristaua (h. 1973).
• Abenduaren 9a – Jesús Basiano, nafar margolaria (h. 1966).
• Abenduaren 9a – Helêne Feuillet, Parisen jaiotako Herriko margolari eta litografoa (j. 1812).
• Abenduaren 9a – Shigeyoshi Inoue, japoniar almirantea (h. 1975).
• Abenduaren 29a – Jose Agerre, euskal idazle eta politikaria (h. 1962).
• Abenduaren 31 – Jose Miguel Barandiaran, gipuzkoar antropologoa, etnografoa eta apaiza (h. 1991).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Ceferino Yanguas, nafar argazkilaria (h. 1970).
• Domingo Bordaberri, euskal uruguaitar abokatua, landa enpresaria, kazetaria eta agintari politikoa (h. 1952).
• Eduardo Gorosarri, gipuzkoar apaiza, musika erlijiosoko musikagilea (h. 1947).
• Jean-Baptiste Borthiri, zuberoar idazle eta koblakaria (h. 1974).
• Julián Otamendi, gipuzkoar arkitektoa (h. 1966).
• Nemesio Manuel Sobrevilla, euskal zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (h. 1969).
• Pedro Zabala, euskal abokatu, historialari eta euskaltzalea (h. 1956).
• Serapio Mendarte, politikari jeltzale, Errenteriako zinegotzi eta Eusko Gudarosteko gudaria (h. 1937).
• Soterotxo, Donostiako traineru estropadetako patroia.
• Valentín Castellanos, Lekeitioko zapatagiletxo, euskal herritar pilotaria (h. 1943).
• Víctor Lacalle, nafar militarra.
• Anatoli Lamanov, Kronstadteko militante maximalista (h. 1921).
• Gonzalo Acosta, galiziar politikaria (h. 1936).
• Juana Rouco Buela, jantzigintzako langilea eta anarkista, Argentinako anarkosindikalismoaren pertsonaiarik garrantzitsuenetariko bat (h. 1969).
• Marija Botxkariova, errusiar militar nazionalista, Aro Garaikideko lehen emakumezko batailoi militar erregularra antolatzearren ezaguna (h. 1920).

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

• Urtarrilaren 11 – Alvaro Sodupe, arabar militar eta kazetari karlista (j. 1843).
• Urtarrilaren 19a – Jenaro Quesada, espainiar militar eta politikaria (j. 1818).
• Urtarrilaren 23a – Alexandre Cabanel, frantziar margolari akademizista (j. 1823).
• Urtarrilaren 30a – Rodolfo Austriakoa, Austria-Hungariako Inperioko printze oinordea (j. 1858).
• Otsailaren 3a – Belle Starr, XIX. mendeko Estatu Batuetako mendebaldeko bidelapurra (j. 1848).
• Otsailaren 12a – Manuel Villacampa del Castillo, espainiar militarra, progresita eta errepublikaren aldekoa (j. 1827).
• Martxoaren 8 – John Ericsson, suediar ingeniari eta asmatzailea (j. 1803).
• Martxoaren 10a – Antonio Trueba, bizkaitar idazlea (j. 1819).
• Martxoaren 16a – Ernst Wilhelm Leberecht Tempel, alemaniar astronomoa (j. 1821).
• Apirilaren 4a – Philo Remington, estatubatuar industrialaria, bere izena daraman fusilaren asmatzailea (j. 1816).
• Apirilaren 9a – Michel Eugène Chevreul, frantziar kimikaria (j. 1786).
• Apirilaren 15a – Aita Damian, belgikar misiolaria (j. 1840).
• Apirilaren 23a – Jules-Amédée Barbey d'Aurevilly, frantziar idazlea (j. 1808).
• Apirilaren 30a – Estanislao Urkixo Landaluze, arabar enpresaria (j. 1816).
• Maiatzaren 1a – Robert Walter Weir, estatubar margolaria (j. 1803).
• Maiatzaren 10a – Mikhail Saltikov-Shchedrin, errusiar idazlea (j. 1826).
• Ekainaren 8a – Víctor Patricio Landaluze, bizkaitar margolaria (j. 1830).
• Ekainaren 8a – Gerard Manley Hopkins, ingeles olerkaria (j. 1844).
• Ekainaren 15a – Mihai Eminescu, errumaniar idazlea (j. 1850).
• Ekainaren 25a – Lucy Ware Webb Hayes, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1831).
• Ekainaren 28a – Maria Mitchell, estatubatuar astronomoa (j. 1818).

Uztailetik abendura

• Uztailaren 7a – Giovanni Bottesini, italiar musikagilea eta lehen kontrabaxu-jotzaile birtuosoetako bat (j. 1821).
• Uztailaren 10a – Julia Gardiner Tyler, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1810).
• Uztailaren 23a – Camilo Villavaso, bizkaitar kazetari, historialari eta politikaria (j. 1838).
• Abuztuaren 3a – Félix Pyat, frantziar idazlea (j. 1820).
• Abuztuaren 8a – Benedetto Cairoli, Italiako lehen ministroa (j. 1825).
• Abuztuaren 10a – Alfred-François Fleury-Hottot, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1831).
• Abuztuaren 19a – Auguste de Villiers de L'Isle-Adam, frantziar idazlea (j. 1838).
• Irailaren 10a – Karlos III.a Monakokoa, Monakoko printzea (j. 1818).
• Irailaren 12a – Numa Denis Fustel de Coulanges, frantziar historialaria (j. 1830).
• Irailaren 13a – Eugenio Arruti y Pola, asturiar-gipuzkoar irakasle eta margolaria, Luancon (j. 1841).
• Irailaren 23a – Wilkie Collins, ingeles idazlea (j. 1824).
• Urriaren 6a – Jules Dupré, frantziar margolaria (j. 1811).
• Urriaren 11a – James Prescott Joule, ingeles fisikaria (j. 1818).
• Urriaren 17a – Nikolai Txernishevski, errusiar idazlea (j. 1828).
• Urriaren 18a – Antonio Meucci, italiar asmatzaile eta zientzialaria, telefonoaren asmatzailea (j. 1808).
• Urriaren 19a – Luis I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1838).
• Urriaren 25a – Émile Augier, frantziar poeta, antzerkigile eta idazlea (j. 1820).
• Azaroaren 20a – Julien Sacaze, frantziar abokatu, historialari eta arkeologoa, Pirinioetako eskualdeko ikerketa epigrafikoengatik ezaguna (j. 1847).
• Abenduaren 6a – Jefferson Davis, estatubatuar politiko eta militarra (j. 1808).
• Abenduaren 11 – Jean-Baptiste Plantié, lapurtar politikaria (j. 1827).
• Abenduaren 12a – Robert Browning, ingeles olerkaria (j. 1812).
• Abenduaren 19a – Léocadie Hersent-Penquer, bretainiar poeta eta antzerkigilea (j. 1817).
• Abenduaren 21a – Federico Anrich Santamaría, Kuban jaiotako espainiar itsasgizon eta politikaria (j. 1827).
• Abenduaren 23a – Constance Naden, ingeles idazle, poeta eta filosofoa (j. 1858).
• Abenduaren 24a – Sergei Botkin, errusiar mediku, terapeuta eta ekintzailea (j. 1832).
• Abenduaren 25a – José María Lakoizketa, nafar botanikoa (j. 1831).
• Abenduaren 29a – Priscilla Cooper Tyler, AEBetako lehen dama (j. 1816).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Epifania Argaitz Munibe, euskal herritar musikaria (j. 1812).
• Miguel Rodríguez Ferrer, espainiar geografo eta antropologoa (j. 1815).

---

Kanpo estekak

• Datuak: Q7831
• Multimedia: 1889 / Q7831