Urtarrilaren 19
data
Urtarrilaren 19a gregoriotar egutegiaren urteko hemeretzigarren eguna da. 346 egun falta dira urtea amaitzeko, 347 egun bisurteetan.
Jaiotzak
.jpg)
Heriotzak
.jpg)
Gertaerak 
Egutegia 
Izendegia GertaerakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1977 - Ikurrina berriro legeztatu zuten Espainiako legedian, eta Euskal Autonomi Erkidegoko bandera ofizialtzat hartu zen.
- 1980 - ETAk Jose Miguel Palacios Dominguez saltzailea hil zuen Getxon.
MunduaAldatu
- 1949 - Kubak Israel onartu zuen.
- 1966 - Indira Gandhi Indiako lehen ministra aukeratu zuten.
- 1997 - Yasser Arafat buruzagia Hebronera itzuli zen 30 urte geroago eta Israelek kontrolatutako Gazako azken hiriaren askatzea ospatzen du.
- 2008 - Adolfo Nicolas espainiarra Jesusen Lagundiko buru izendatu zuten.
- 2011 - Espainiako Senatuak bertan, gaztelaniarekin batera, beste hizkuntza koofizialak erabiltzea ahalbidetu zuen; hizkuntza horien artean euskara zegoen.
Arte eta kulturaAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1936 - Bertsolari Txapelketa Nagusiaren II. edizioaren finalean Jose Manuel Lujanbio Txirrita izan zen irabazle.
MunduaAldatu
- 1674 - Altzeste, edo Alzedoren garaipena (frantsesez: Alceste, ou Le triomphe d’Alcide), Jean-Baptiste Lullyren musika eta Philippe Quinaulten libretoa duen opera estreinatu zen Parisko Théâtre du Palais-Royalen.
- 1829 - Johann Wolfgang von Goetheren Fausto estreinatu zen.
- 1853 - Trobalaria (italieraz: Il trovatore), Giuseppe Verdiren musika eta Salvadore Cammarano eta Leone Emanuele Badareren libretoa duen opera estreinatu zen Erromako Apollo Antzokian.
Zientzia eta teknologiaAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
- 1983 - Apple Lisa aurkeztu zuen Apple Computer enpresak, lehenengo ordenagailu pertsonala erabilera grafiko bat eta sagua duena.
- 2038 - Unix denbora sistemak 32 biteko memoria sistema gainditu zuen, eta 2038. urteko arazoa sortuko da.
KirolakAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
JaiotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1685 - Sebastián Eslaba, euskal militar eta politikaria (h. 1759).
- 1687 - Gaspar Miranda, errioxar elizgizona, Iruñeko apezpikua, Calahorran (h. 1767).
- 1743 - Jose Manuel Alaba, espainiar armadako arabar militarra, esploratzailea eta intelektual ilustratua (h. 1795).
- 1832 - Sebastian Urra Jordan, nafar apaiz eta politikari karlista (h. 1897).
- 1846 - Pedro Gorriz, gaztelaniazko nafar idazlea, antzerkigilea, poeta eta kazetaria (h. 1887).
- 1846 - Mario Adan de Iartza, bizkaitar politikaria eta agronomoa (h. 1920).
- 1910 - Guillermo Lazkano, euskal herritar musikaria (h. 2001).
- 1918 - Jesus Maria Arozamena, euskal herritar kazetari eta gidoilaria (h. 1972).
- 1958 - Aurelia Lumbreras, PSNko nafar politikaria.
- 1960 - Natxo Zenborain, nafar artista.
- 1961 - David Latxaga, EAJko bizkaitar politikaria.
- 1963 - Juantxu Olano, bizkaitar baxu-jotzailea.
- 1965 - Aines Dufau Lakaberatz, baxenafar pedagogoa, hizkuntzalaria eta Euskaltzain urgazlea.
- 1966 - Itziar Nogeras, Elhuyar Fundazioko zuzendari ohia.
- 1971 - Begoña Larzabal, euskal belar hockey jokalari ohia, Madrilen.
- 1972 -
- Josune Bereziartu, gipuzkoar eskalatzailea.
- Ixiar Rozas, gipuzkoar idazlea.
- Rebeka Ubera, gipuzkoar politikaria, Aralar alderdiko idazkari nagusia.
- 1973 - Julen Gabiria, bizkaitar idazle eta itzultzailea.
- 1977 - Mireya Etxaluze, euskal astrofisikaria.
- 1979 -
- Eneko Romo, nafar futbolaria.
- Josu Sarriegi, Sarri, gipuzkoar futbolaria.
- 1981 - Asier del Horno, bizkaitar futbolaria.
- 1990 - Ana Usabiaga, gipuzkoar txirrindularia.
- 1996 - Xabier Oroz, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
MunduaAldatu
- 840 - Mikel III.a, Bizantziar enperadorea (h. 867).
- 1544 - Frantzisko II.a Frantziakoa, Frantziako erregea (h. 1560).
- 1737 - Jacques-Henri Bernardin de Saint-Pierre, frantziar idazle eta botanikoa (h. 1814).
- 1773 - Heinrich Anton Dähling, alemaniar margolaria (h. 1850).
- 1798 - Auguste Comte, soziologiaren sortzailea eta positibismoaren sortzailea (h. 1857).
- 1807 - Robert E. Lee, estatubatuar militarra (h. 1870).
- 1809 - Edgar Allan Poe, estatubatuar idazle eta poeta (h. 1849).
- 1813 - Henry Bessemer, ingeles ingeniaria (h. 1898).
- 1839 - Paul Cézanne, frantziar margolaria (h. 1906).
- 1851 -
- David Starr Jordan, estatubatuar iktiologo, hezitzaile, eugenizista eta bakearen aldeko aktibista (h. 1931).
- Jacobus Kapteyn, herbeheretar astronomoa (h. 1922).
- 1855 - Marianne Stokes, austriar margolaria, Viktoriar aroko margolaririk garrantzitsuenetarikoa (h. 1927).
- 1863 - Werner Sombart, alemaniar ekonomista eta soziologoa (h. 1941).
- 1865 - Valentin Serov, errusiar margolaria (h. 1911).
- 1868 - Gustav Meyrink, austriar idazlea (h. 1932).
- 1889 - Sophie Taeuber-Arp, suitzar artista, margolari, eskultore, diseinatzaile, arkitekto eta dantzaria (h. 1943).
- 1890 - Ferruccio Parri, Italiako lehen ministroa (h. 1981).
- 1911 - Garrett Birkhoff, estatubatuar matematikaria (h. 1996).
- 1912 - Leonid Kantorovitx, errusiar matematikari eta ekonomialaria, 1975eko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1986).
- 1915 - Stefano Vanzina, Steno, italiar zinema zuzendari eta gidoigilea (h. 1988).
- 1918 - Luciano Emmer, italiar zinemagilea (h. 2009).
- 1919 - Joan Brossa, kataluniar olerkaria eta dramagilea (h. 1998).
- 1920 - Javier Pérez de Cuéllar, peruar politikaria, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia (h. 2020).
- 1921 - Patricia Highsmith, estatubatuar eleberrigilea, oso ezaguna idatzitako suspense lanengatik (h. 1995).
- 1922 - Jerzy Kawalerowicz, poloniar zinema-zuzendaria, zinemagile sozialisten lehen belaunaldikoa (h. 2007).
- 1923 - Eugenio de Andrade, portugaldar poeta (h. 2005).
- 1924 - Jean-François Revel, frantziar kazetari, filosofo eta idazlea (h. 2006).
- 1926 -
- José Alfredo Jiménez, mexikar herri-musika egile eta abeslaria, inoiz izan den rantxera egile hoberenetarikoa (h. 1973).
- Hans Massaquoi, alemaniar-estatubatuar kazetari eta idazlea, Alemania nazian jaio eta bizi izandako mulato bakarrenetarikoa (h. 2013).
- 1929 -
- Sarah Maldoror, frantziar gidoigile eta zuzendaria (h. 2020).
- Nel Noddings, estatubatuar feminista, pedagogo eta filosofoa.
- 1930 -
- Tippi Hedren, estatubatuar aktorea eta modeloa.
- Uxío Novoneyra, galiziar idazlea (h. 1999).
- 1932 - Richard Lester, estatubatuar zinema zuzendaria, The Beatles taldearekin lan egiteagatik ezaguna.
- 1935 - Pupetta Maresca, Italiako Camorraren partaidea (h. 2021).
- 1939 - Phil Everly, estatubatuar abeslari eta gitarra-jotzailea (h. 2014).
- 1942 - Javier Heraud, perutar poeta (h. 1963).
- 1943 - Janis Joplin, estatubatuar rock and roll eta blues abeslaria, rockaren historian izartzat hartzen den lehenengo emakumea (h. 1970).
- 1944 - Thom Mayne, estatubatuar arkitekto dekonstruktibista.
- 1945 - Rod Canion, estatubatuar ingeniaria, Compaq Computer enpresaren sortzailea.
- 1946 -
- Julian Barnes, ingeles idazlea.
- Dolly Parton, estatubatuar kantaria eta antzezlea, country musikaren historiako kantari onenetakoa.
- 1948 - Juan Carlos Rodríguez Ibarra, Extremadurako presidente ohia.
- 1950 - Susana Mataix, espainar idazlea eta matematikaria.
- 1952 -
- Nadiuska, alemaniar modelo ohi eta aktorea.
- Marta Sanz-Solé, probabilitateen teorian espezializatutako kataluniar matematikaria.
- 1954 -
- Katey Sagal, estatubatuar aktorea.
- Cindy Sherman, estatubatuar argazkilari eta zinema-zuzendaria.
- 1955 - Simon Rattle, britainiar orkestra-zuzendaria.
- 1961 -
- Jean-Patrick Lescarboura, frantziar errugbilari ohi eta entrenatzailea.
- Mercedes Marrero, saskibaloi-jokalaria eta merkataritza-nabigazioko kapitain titulua lortu zuen lehen emakume espainiarra.
- 1963 - John Bercow, Erresuma Batuko Komunen Ganberako presidentea.
- 1966 -
- Guy Delisle, kanadar komikigilea.
- Stefan Edberg, suediar tenislari ohia.
- 1967 - Javier Cámara, espainiar aktorea.
- 1969 - Steve Staunton, irlandar futbolari ohia.
- 1971 - Rachel Luttrell, tanzaniar-kanadar aktore eta abeslaria.
- 1973 - Karen Lancaume, frantziar aktore pornoa (h. 2005).
- 1974 - Frank Caliendo, estatubatuar aktore eta bakarrizketalaria.
- 1976 - Marsha Thomason, ingeles aktorea.
- 1977 - Nicole, txiletar abeslaria eta aktorea.
- 1979 - Svetlana Khorkina, errusiar gimnasta ohia eta parlamentaria.
- 1980 -
- Jenson Button, 1 Formulako ingeles pilotua.
- Arvydas Macijauskas, lituaniar saskibaloi jokalari ohia.
- 1981 - Chris Warren, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
- 1982 - Pete Buttigieg, estatubatuar politikaria.
- 1983 -
- Justyna Kowalczyk, poloniar iraupen eskiatzaile ohia.
- Hikaru Utada, japoniar J-pop abeslari eta aktorea.
- 1985 - Damien Chazelle, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
- 1987 - Ares Teixidó, kataluniar telebista aurkezlea, irrati esataria eta aktorea.
- 1989 - William Pinheiro Rodrigues, brasildar futbolaria (h. 2018).
- 1992 - Mac Miller, estatubatuar rapeatzailea, abeslaria eta musika ekoizlea (h. 2018).
- 1995 - Mathieu van der Poel, herbeheretar ziklo-krosslaria.
- 1996 - Jesús Castro Romero, andaluziar aktorea.
- 2000 - Daniel Garrido Peña, espainiar futbolaria.
- 2004 - Mohamed-Ali Cho, frantziar futbolaria.
HeriotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1753 - Joaquín Ignacio Barrenetxea, bizkaitar diplomatikoa, Hagan (j. 1681).
- 1945 - Juan Ezenarro Mendia, euskal olerkaria (j. 1890).
- 1993 - José Antonio Santamaría, gipuzkoar futbolari eta ostalaritza-enpresaburua, ETAk eraila (j. 1946).
- 2008 - Jose Alberdi Elorza, Burruntxali, gipuzkoar eskultorea, Dénian (j. 1922).
- 2011 - Xiri Andonegi, gipuzkoar eskultore eta margolaria (j. 1955).
MunduaAldatu
- 639 - Dagoberto I.a, saliar frankoen erregea.
- 1305 - Roger de Lauria, militarra (j. 1245).
- 1547 -
- Pietro Bembo, italiar pizkundeko intelektual, poeta eta literatur kritikaria eta kardinala (j. 1470).
- Henry Howard, ingeles poeta eta politikaria (j. 1516/1517).
- 1571 - Paris Bordone, italiar puzkundeko margolaria (j. 1500).
- 1576 - Hans Sachs, alemaniar olerkari eta musikagilea (j. 1494).
- 1629 - Abbas I.a Persiakoa, Persiako xah (j. 1571).
- 1729 - William Congreve, ingeles idazlea (j. 1670).
- 1851 - Esteban Echeverria, euskal jatorriko argentinar idazlea (j. 1805).
- 1865 - Pierre-Joseph Proudhon, frantziar politikaria eta mutualismoren sortzailea (j. 1809).
- 1870 - Jean-Baptiste Troppmann, frantziar serieko-hiltzailea, gillotinan (j. 1849).
- 1874 - August Heinrich Hoffmann von Fallersleben, alemaniar olerkari eta filologoa (j. 1798).
- 1878 - Henri Victor Regnault, frantziar kimikaria eta fisikaria (j. 1810).
- 1889 - Jenaro Quesada, espainiar militar eta politikaria (j. 1818).
- 1901 - Albert de Broglie, Frantziako lehen ministroa (j. 1821).
- 1905 - Debendranath Tagore, indiar filosofoa.
- 1906 - Bartolomé Mitre, Argentinako presidentea (j. 1821).
- 1927 - Karlota Belgikakoa, Mexikoko enperadorea (j. 1840).
- 1929 - Liang Qichao, txinatar politikaria (j. 1873).
- 1942 - Anka Butorac, kroaziar eta jugoslaviar politikari komunista, Jugoslaviar partisanoen kidea (j. 1903).
- 1947 - Manuel Machado, espainiar poeta (j. 1874).
- 1959 - Consuelo Álvarez Pool, espainiar idazlea, kazetaria, politikaria, sindikalista, sufragista eta feminista (j. 1867).
- 1963 - Andrea Villarreal, mexikar kazetaria, idazlea eta iraultzailea (j. 1881).
- 1964 -
- Firmin Lambot, belgikar txirrindularia (j. 1886).
- Friedrich Karl Arnold Schwassmann, alemaniar astronomoa (j. 1870).
- 1969 - Jan Palach, txekiar ikaslea, protesta politikoa egitearren bere bere buruari su emanez (j. 1948).
- 1975 - Thomas Hart Benton, estatubatuar margolaria (j. 1889).
- 1977 - Josep Trueta, kataluniar medikua (j. 1897).
- 1981 - Francesca Woodman, estatubatuar argazkilari feminista (j. 1958).
- 1986 -
- Jón Helgason, islandiar hizkuntzalari eta poeta (j. 1899).
- Enrique Tierno Galván, espainiar politikari, soziologo, jurista eta entsegugilea (j. 1918).
- 1987 - Lawrence Kohlberg, estatubatuar psikologoa (j. 1927).
- 1988 - Evgeni Mravinski, errusiar orkestra-zuzendaria (j. 1903).
- 1990 -
- Pierre Barbizet, frantziar piano-jotzailea (j. 1922).
- Osho, indiar gurua (j. 1931).
- 1992 - Wiktor Ostrowski, poloniar alpinista (j. 1905).
- 1998 - Carl Perkins, estatubatuar musikaria, rockabilly estiloaren aitzindarietako bat (j. 1932).
- 2000 -
- Bettino Craxi, Italiako lehen ministroa (j. 1934).
- Antonio Hernández Palacios, espainiar komikigilea (j. 1921).
- Hedy Lamarr, austriar aktore eta asmatzailea (j. 1914).
- 2002 - Vavá, brasildar futbolaria (j. 1934).
- 2003 - Françoise Giroud, frantziar kazetari, idazle eta gidoilaria (j. 1916).
- 2006 - Wilson Pickett, estatubatuar abeslaria (j. 1941).
- 2007 - Denny Doherty, kanadar musikari, abeslari eta aktorea, The Mamas & the Papas taldeko kidea (j. 1940).
- 2008 - Suzanne Pleshette, estatubatuar aktorea (j. 1937).
- 2013 -
- Taihō Kōki, japoniar sumolaria, gerra osteko sumolaririk garrantzitsuena kontsideratua (j. 1940).
- Hans Massaquoi, alemaniar-estatubatuar kazetari eta idazlea, Alemania nazian jaio eta bizi izandako mulato bakarrenetarikoa (j. 1926).
- 2016 - Ettore Scola, italiar gidoilaria eta zinegilea (j. 1931).
- 2017 - Miguel Ferrer, estatubatuar aktorea (j. 1955).
- 2018 - Dorothy Malone, estatubatuar aktorea (j. 1924).
- 2019 - Jorge Albistur, euskal arbasodun uruguaiar idazlea, irakaslea eta literatura kritikoa (j. 1940).
- 2022 -
- Hardy Krüger, alemaniar aktorea (j. 1928).
- Gaspard Ulliel, frantziar aktore eta modeloa (j. 1984).
Jaiak eta urteurrenakAldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Maren eta Mario.
Kanpo estekakAldatu
Datuak: Q2266
Multimedia: 19 January
