Abuztuaren 14
data
Abuztuaren 14a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hogeita seigarren eguna da, 227.a bisurteetan. 139 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1501 - Labraza Arabako Ermandadean sartu zen.
Mundua aldatu
- 1921 - Tuvako Herri Errepublikak independentzia aldarrikatu zuen.
- 1936 - Badajozko sarraskia: Badajoz hirian frankistek 2.000-4.000 errepublikar erail zituzten.
- 1945 - Bigarren Mundu Gerra: sobietarrek Mantxuria inbaditu eta Hiroshima eta Nagasaki bonba atomikoek suntsitu ondoren, Japonia errenditu egin zen.
- 1947 - Indiak eta Pakistanek Erresuma Batuarekiko independentzia lortu zuten.
- 1971 - Bahrainek Erresuma Batuarekiko independentzia lortu zuen.
- 2003 - Estatu Batuetako ipar-ekialdean eta Kanadako zati batean izandako elektrizitate mozketa batek historia osoko itzalaldirik handiena eragin zuen.
- 2005 - Helios Airways konpainiaren hegazkin bat Grezian erori zen, 121 hildako.
- 2006 - Nazio Batuen Erakundeak Libanorako harturiko su eten akordioa indarrean jarri zen, 1.200 hildako libandar eta 150 hildako israeldarren ostean.
- 2013 - Egiptoko Armadak, Mohamed Mursi kargugabetutako presidentearen jarraitzaileak eginiko kanpalekuak desegitearen ondorioz gutxienez 525 pertsona hil ziren.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1975 - The Rocky Horror Picture Show musikal filma estreinatu zen.
- 1991 - The Commitments filma estreinatu zen, Alan Parker ingeles zinema zuzendariak zuzendua.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 2011 - Euskotren Ligaren hirugarren denboraldia bukatu zen, kluben artean jokatu zen lehenengoa. Getaria-Tolosa izan zen txapelduna
- 2016 - Emakumezkoen Traineru Ligako 2016ko denboraldia: San Juan izan zen txapelduna hirugarren aldiz jarraian.
Mundua aldatu
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1827 - Eusebio Gurrutxaga, gipuzkoar industrialari, enpresaburu eta politikaria (h. 1902).
- 1828 - Jean Baptiste Elizanburu, euskal idazlea (h. 1891).
- 1860 - Jose Manuel Lujanbio, Txirrita, gipuzkoar bertsolaria, garai guztietako ezagunenetarikoa (h. 1936).
- 1868 - José Mardones, euskal herritar opera-abeslaria (h. 1932).
- 1893 - Luis Maria Solaun, Athleticeko bizkaitar futbolaria.
- 1900 - Carmen Gaiarre, nafar pedagogoa, umeen psikologian aditua (h. 1996).
- 1902 - Amador Palma, euskal atleta (h. 1958).
- 1906 - Justo Pastor, bizkaitar ingeniari eta unibertsitateko irakaslea, Bilboko Unibertsitatearen hirugarren errektorea (h. 1986).
- 1936 - Eugenio Arraiza, iruindar euskaltzalea eta Euskalerria irratiaren sortzailea (h. 2015).
- 1947 - Mixel Bergouignan, baxenabar ekonomia sustatzaile, mahastizain, abertzale eta bakezalea (h. 2017).
- 1963 - Eduardo Clavero, gipuzkoar saskibaloi jokalari ohia.
- 1964 - Bixente Oiartzabal, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1965 - Santiago Jaureguízar, galiziar idazle eta kazetaria, Bilbon.
- 1972 - Amaia Hennebutte, lapurtar idazlea.
- 1975 - Raúl Otxoa, arabar futbolari ohia.
- 1979 - Ekaitz Saralegi, gipuzkoar pilotari ohia.
- 1988 -
- Joana Arranz, arabar futbolaria.
- Loreto Mauleon, gipuzkoar aktorea.
- 1989 - Ander Herrera, bizkaitar futbolaria.
- 1996 - Jon Erasun, gipuzkoar esku huskako pilotaria.
Mundua aldatu
- 1688 - Frederiko Gilen I.a Prusiakoa, Prusian errege eta Brandenburgeko printze hauteslea (h. 1740).
- 1714 - Claude Joseph Vernet, frantziar margolari eta marrazkilaria (h. 1789).
- 1742 - Pio VII.a, Aita santua (h. 1823).
- 1758 - Carle Vernet, frantziar margolaria (h. 1836).
- 1777 -
- Frantzisko I.a Bi Sizilietakoa, Bi Sizilietako erregea (h. 1830).
- Hans Christian Ørsted, danimarkar fisikari eta kimikaria (h. 1851).
- 1802 - Letitia Elizabeth Landon, britainiar poeta eta nobelagilea (h. 1838).
- 1842 - Jean Gaston Darboux, frantziar matematikaria (h. 1917).
- 1847 - Robert Comtesse, Suitzako presidentea (h. 1922).
- 1848 - Margaret Lindsay Huggins, britainiar-irlandar ikertzaile zientifiko eta astronomoa (h. 1915).
- 1851 - Doc Holliday, estatubatuar karta apustulari, pistolari eta dentista, Mendebaldeko Urruneko pertsonaia ezagunenetakoa (h. 1887).
- 1867 - John Galsworthy, ingeles idazlea, 1932ko Literaturako Nobel Saria (h. 1933).
- 1871 - Guangxu, Txinako enperadorea (h. 1908).
- 1875 - Eusebio Ayala, Paraguaiko presidentea (h. 1942).
- 1876 - Alexandro I.a Serbiakoa, Serbiako erregea (h. 1903).
- 1887 - May Sybil Leslie, Marie Curie eta Ernest Rutherfordekin lan egin zuen ingeles kimikaria (h. 1937).
- 1888 - John Logie Baird, britainiar fisikaria (h. 1946).
- 1901 - Mercedes Comaposada, espainiar aktibista, Mujeres Libres erakundearen sortzaileetakoa (h. 1994).
- 1904 - Mariola Sirakova, bulgariar anarkista (h. 1925).
- 1910 -
- Herta Herzog, austriar-estatubatuar gizarte-zientzialaria, komunikazio-azterketetan espezializatua (h. 2010).
- Pierre Schaeffer, frantziar musikagilea eta ingeniaria, musika konkretuaren sortzailea (h. 1995).
- 1912 - Hilda Cameron, kanadar atleta, 4x100 m proban aditua (h. 2001).
- 1914 - Poul Hartling, Danimarkako lehen ministroa (h. 2000).
- 1917 - Georges Haldas, suitzar idazlea (h. 2010).
- 1918 - Alice Provensen, umeentzako liburuen estatubatuar ilustratzailea (h. 2018).
- 1920 - María Teresa Linares, kubatar musikologo, ikertzaile eta pedagogoa (h. 2021).
- 1921 - Giorgio Strehler, italiar antzerki eta zinema-zuzendaria (h. 1997).
- 1924 -
- Sverre Fehn, norvegiar arkitektoa (h. 2009).
- Georges Prêtre, frantziar orkestra-zuzendaria (h. 2017).
- 1926 - René Goscinny, frantziar komikigilea, "Asterix" pertsonaiaren sortan testugilea (h. 1977).
- 1928 -
- Orlando Araujo, venezuelar idazlea (h. 1987).
- Lina Wertmüller, italiar zinema zuzendari eta gidoilaria (h. 2021).
- 1933 - Richard R. Ernst, suitzar kimikaria, 1991ko Kimikako Nobel Saria (h. 2021).
- 1934 - André Boniface, frantziar errugbi jokalari ohia.
- 1940 - Arístides Royo, Panamako presidente ohia.
- 1941 -
- David Crosby, estatubatuar musikari eta abeslaria, The Byrds eta Crosby, Stills, Nash & Young taldeetako kide sortzailea (h. 2023).
- Aïcha Chenna, Marokoko emakumeen eskubideen aldeko gizarte-langilea, erizaina, ekintzailea eta idazlea (h. 2022).
- 1943 - Herman Van Springel, flandriar txirrindularia (h. 2022).
- 1944 - Magüi Mira, espainiar aktore, idazle, zinema-ekoizle eta antzerki-zuzendaria.
- 1945 -
- Ingeborg Breines, norvegiar bake hezitzailea.
- Steve Martin, estatubatuar antzezlea eta gidoigilea.
- Wim Wenders, alemaniar zinemagilea eta argazkilaria.
- 1946 - Susan Saint James, estatubatuar aktorea.
- 1947 - Danielle Steel, estatubatuar idazle, eleberrigile eta haur literatura idazlea.
- 1951 - Rita Segato, argentinar antropologo eta feminista.
- 1954 - Mónica Baltodano, nikaraguar gerrilari, iraultzaile eta politikaria.
- 1956 - Jonathan Powell, britainiar politikaria.
- 1957 - José Coronado, espainiar aktorea.
- 1959 -
- Marcia Gay Harden, estatubatuar aktorea.
- Magic Johnson, estatubatuar saskibaloi jokalaria, NBAko inoizko hoberenetarikoa.
- 1961 - Satoshi Tsunami, japoniar futbolari ohia.
- 1962 - Pilar Torres, espainiar aktorea eta erizain laguntzailea.
- 1963 - Emmanuelle Beart, frantziar aktorea.
- 1965 - Marcelino García Toral, espainiar futbolari profesional ohia eta futbol entrenatzailea.
- 1966 - Halle Berry, estatubatuar aktore eta modeloa.
- 1970 -
- Ivan Ferreiro, galiziar indie abeslaria.
- Angélica Morales, espainiar idazle, aktore eta antzerki-zuzendaria.
- 1973 - Kieren Perkins, australiar igerilari ohia.
- 1974 -
- Artur Balder, espainiar-estatubatuar zinema-zuzendari eta idazlea.
- Jeri Ellsworth, estatubatuar zirkuitu-diseinatzaile autodidakta.
- Frederik Peeters, suitzar komikigilea.
- 1976 - Fabrizio Donato, italiar atleta, jauzi hirukoitzean aditua.
- 1979 - Karen Martínez, kolonbiar aktore eta modeloa.
- 1980 - Estrella Morente, espainiar flamenko abeslaria.
- 1981 - Ray William Johnson, estatubatuar aktorea.
- 1983 - Mila Kunis, estatubatuar aktorea.
- 1984 - Giorgio Chiellini, italiar futbolaria.
- 1992 - Giovanni Prinzi, italiar artista eta grabatzailea.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1315 - Margarita Borgoinakoa, Nafarroako eta Frantziako erregina ezkontidea.
- 1385 - Joan Ramirez Arellanokoa Gaztea, nafar-gaztelar noblea.
- 1425 - Antso Sanoitz Oteitzakoa, nafar elizgizona, Iruñeko apezpikua.
- 1633 - Domingo Ibañez de Erkizia, gipuzkoar fraide eta misiolari domingotarra (j. 1589).
- 1831 - Francisco de Paula Escudero, nafar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1764).
- 1952 - Marcel Loubens, okzitandar espeleologoa, bere garaiko nabarmenenetakoa, Lepineux leizean (j. 1923).
- 1996 - Pedro Bidagor, gipuzkoar arkitekto eta hirigilea(j. 1906).
- 2009 - Pablo Antoñana, gaztelaniazko nafar idazlea (j. 1927).
- 2015 - Eugenio Arraiza, iruindar euskaltzalea eta Euskalerria irratiaren sortzailea (j. 1936).
- 2019 - Margarita Arenaza, gipuzkoar erraketista (j. 1925).
- 2021 - Lucía Martínez Odriozola, bizkaitar kazetaria, Pikara Magazine aldizkariaren abiarazleetariko bat (j. 1958).
Mundua aldatu
- 582 - Tiberio II.a, Bizantziar Inperioko agintaria (j. 540).
- 1040 - Duncan I.a Eskoziakoa, Eskoziako Erresumako erregea (j. c. 1001)
- 1204 - Minamoto no Yoriie, Japoniako Kamakura shogunerriko bigarren shoguna (j. 1182).
- 1385 - Pedro González de Mendoza, gaztelar aitoren semea, poeta eta militarra (j. c. 1340)
- 1433 - Joanes I.a, Portugalgo erregea.
- 1464 - Pio II.a, Aita santua (j. 1405).
- 1841 - Johann Friedrich Herbart, alemaniar filosofo, pedagogo eta psikologoa (j. 1776).
- 1847 - Frans Mikael Franzen, suedierazko finlandiar poeta (j. 1772).
- 1848 - Sarah Flower Adams, emakumezko olerkari ingelesa, zenbait kantu erlijioso ezagunen egilea (j. 1805).
- 1852 - Margaret Mackall Smith Taylor, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1788).
- 1856 - William Buckland, britainiar naturalista, geologo eta paleontologoa, dinosauro baten lehen deskribapen osoa idatzi zuena (j. 1784).
- 1858 - Tokugawa Iesada, Tokugawa shogunerriko hamairugarren shoguna (j. 1824).
- 1887 - Jules Pasdeloup, frantziar orkestra-zuzendaria (j. 1819).
- 1891 - Sarah Childress Polk, Ameriketako Estatu Batuetako Lehen Dama (j. 1803).
- 1898 - Francisco Suñer, espainiar politiko errepublikazale federala eta medikua (j. 1826).
- 1913 - Josephine Cochrane, estatubatuar asmatzailea, ontzi-garbigailuaren asmatzailea (j. 1839).
- 1936 - José Cantero Ortega, espainiar militarra, fusilatua (j. 1879).
- 1941 -
- Maximiliano Kolbe, poloniar komentu-frantziskotarra (j. 1894).
- Paul Sabatier, frantziar kimikaria, 1912ko Kimikako Nobel Saria (j. 1854).
- 1948 - Germán Gil, espainiar militarra, Arabako gobernadore zibila (j. 1866).
- 1949 - Rebeca Uribe, eskola postmodernistako mexikar poeta (j. 1912).
- 1951 - William Randolph Hearst, estatubatuar politikaria eta enpresaburua (j. 1863).
- 1956 -
- Bertolt Brecht, alemaniar idazle eta antzerkigilea (j. 1898).
- Konstantin von Neurath, alemaniar diplomazialari eta politikaria (j. 1873).
- 1958 - Jean Frédéric Joliot-Curie, frantziar fisikaria, 1935eko Kimikako Nobel Saria (j. 1900).
- 1961 - Henri Breuil, frantziar arkeologoa (j. 1877).
- 1963 - Clifford Odets, estatubatuar antzezle eta antzerkigilea (j. 1906).
- 1969 - Tony Fruscella, estatubatuar jazz tronpeta-jotzailea (j. 1927).
- 1972 - Jules Romains, frantziar idazlea (j. 1885).
- 1981 - Karl Böhm, austriar orkestra zuzendaria (j. 1894).
- 1984 - John Boynton Priestley, ingeles eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1894).
- 1985 - Gale Sondergaard, estatubatuar aktorea (j. 1899).
- 1988 - Enzo Ferrari, italiar autogilea, 1 Formulako Scuderia Ferrari taldearen eta Ferrari automobil markaren sortzailea (j. 1898).
- 1990 - Jean-Louis Tinaud, frantziar militar eta politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea (j. 1910).
- 1991 -
- Ludwig Landgrebe, austriar filosofoa (j. 1902).
- Taslim Olawale Elias, nigeriar Nazioarteko Justizia Auzitegiko presidentea (j. 1914).
- 1994 - Elias Canetti, austriar-britainiar idazlea, 1981eko Literaturako Nobel Saria (j. 1905).
- 1996 - Sergiu Celibidache, errumaniar-alemaniar konpositore eta orkestra-zuzendaria (j. 1912).
- 2002 - Larry Rivers, estatubatuar margolaria (j. 1923).
- 2003 - Helmut Rahn, alemaniar futbolaria (j. 1929).
- 2004 - Czesław Miłosz, poloniar idazlea, 1980ko Literaturako Nobel Saria (j. 1911).
- 2010 - Abbey Lincoln, estatubatuar jazz-abeslari eta aktorea (j. 1930).
- 2016 - Hermann Kant, alemaniar idazlea (j. 1926).
- 2018 - Eduard Uspensky, errusiar haur-literatura idazle, olerkari, antzerkigile, gidoigile eta telebista aurkezlea (j. 1937).
- 2020 - Julian Bream, britainiar gitarra- eta laute-jotzailea (j. 1933).
- 2021 -
- Carlos Correia, Ginea-Bissauko lehen ministroa (j. 1933).
- Igor Oistrakh, ukrainar biolin-jotzailea (j. 1931).
- 2022 - Dmitri Vrubel, errusiar margolaria (j. 1960).
- 2023 - Francesco Alberoni, italiar soziologoa, kazetaria eta soziologia katedraduna (j. 1929).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Mayi/Maddi/Maggi eta Garine/Gariñe/Gari.
