Abuztuaren 14

Abuztuaren 14a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hogeita seigarren eguna da, 227.a bisurteetan. 139 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Ander Herrera Jaiotza: Bilbo, 1989 Jean-Baptiste Elizanburu Jaiotza: Sara, 1828 Heriotza: Sara, 1891ko urtarrilaren 2a José Mardones Jaiotza: Fontetxa, 1868 Heriotza: Madril, 1932ko maiatzaren 4a Jose Manuel Lujanbio Jaiotza: Ereñotzu, 1860 Heriotza: Altza, 1936ko ekainaren 3a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Halle Berry Jaiotza: Cleveland, 1966 Mila Kunis Jaiotza: Txernivtsi, 1983 John Galsworthy Jaiotza: Kingston-upon-Thames eta Londres, 1867 eta 1867 Heriotza: Londres, 1933ko urtarrilaren 31 Wim Wenders Jaiotza: Düsseldorf, 1945 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 14ko jaiotzak James Horner • Dmitry Merezhkovsky • Sarah Brightman • Ernest Thompson Seton • Richard von Krafft-Ebing • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Eugenio Arraiza Jaiotza: Iruñea, 1936ko abuztuaren 14a Heriotza: Iruñea, 2015 Pablo Antoñana Jaiotza: Viana, 1927ko urriaren 29a Heriotza: Iruñea, 2009 Pedro Bidagor Jaiotza: Donostia, 1906ko azaroaren 12a Heriotza: Donostia, 1996 Francisco de Paula Escudero Jaiotza: Corella, 1764ko martxoaren 26a Heriotza: Madril, 1831 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Bertolt Brecht Jaiotza: Augsburg, 1898ko otsailaren 10a Heriotza: Ekialdeko Berlin, 1956 Czesław Miłosz Jaiotza: Šeteniai (en) , 1911ko ekainaren 30a eta 1911ko azaroaren 30a Heriotza: Krakovia, 2004 Elias Canetti Jaiotza: Ruse, 1905eko uztailaren 25a Heriotza: Zürich, 1994 Frédéric Joliot-Curie Jaiotza: Parisko 16. barrutia, 1900eko martxoaren 19a Heriotza: Saint-Antoine Hospital (en) , 1958 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 14ko heriotzak Tikhon Khrennikov • Pu Songling • Alexander Luria • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1945 - Bigarren Mundu Gerra: Japonia errenditu egin zen, sobietarrek Mantxuria inbaditu eta estatubatuarrek Hiroshima eta Nagasaki bonba atomikoz suntsitu ondoren (irudian, Hiroshima). 1947 - Indiak eta Pakistanek Erresuma Batuarekiko independentzia lortu zuten. 2003 - Estatu Batuetako ipar-ekialdean eta Kanadako zati batean izandako elektrizitate mozketa batek historia osoko itzalaldirik handiena eragin zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abuztua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Larunbata 2022: Igandea 2023: Astelehena 2025: Osteguna 2026: Ostirala 2027: Larunbata Izendegia Santutegia: Maximiliano Kolbe, Arnulfo Soissonsgoa, Eusebio Erromakoa Seaska egutegia: Mayi/Maddi/Maggi eta Garine/Gariñe/Gari.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1501 – Labraza Arabako Ermandadean sartu zen.
• 1794 - Gipuzkoako Errepublika independentea eratzeko proposamena egin zuten Gipuzkoako Batzar Nagusiek. Frantziarren inbasioa gertatzen ari zen bitartean, Getarian bildu ziren 46 herritako batzarkideak eta adierazpen politikoa adostu zuten.

Mundua

• 1921 – Tuvako Herri Errepublikak independentzia aldarrikatu zuen.
• 1936 – Badajozko sarraskia: Badajoz hirian frankistek 2.000-4.000 errepublikar erail zituzten.
• 1945 – Bigarren Mundu Gerra: sobietarrek Mantxuria inbaditu eta Hiroshima eta Nagasaki bonba atomikoek suntsitu ondoren, Japonia errenditu egin zen.
• 1947 – Indiak eta Pakistanek Erresuma Batuarekiko independentzia lortu zuten.
• 1971 – Bahrainek Erresuma Batuarekiko independentzia lortu zuen.
• 1992 – Georgiako polizia eta Guardia Nazionaleko unitateak Abkhaziaren gaineko gobernuaren kontrola berrezartzeko bidali zituzten, Abkhaziako Gerra hasiz.
• 2003 – Estatu Batuetako ipar-ekialdean eta Kanadako zati batean izandako elektrizitate mozketa batek historia osoko itzalaldirik handiena eragin zuen.
• 2005 – Helios Airways konpainiaren hegazkin bat Grezian erori zen, 121 hildako.
• 2006 – Nazio Batuen Erakundeak Libanorako harturiko su eten akordioa indarrean jarri zen, 1.200 hildako libandar eta 150 hildako israeldarren ostean.
• 2013 – Egiptoko Armadak, Mohamed Mursi kargugabetutako presidentearen jarraitzaileak eginiko kanpalekuak desegitearen ondorioz gutxienez 525 pertsona hil ziren.

Arte eta kultura

Mundua

• 1975 – The Rocky Horror Picture Show musikal filma estreinatu zen.
• 1991 – The Commitments filma estreinatu zen, Alan Parker ingeles zinema zuzendariak zuzendua.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Euskal Herria

• 2011 – Euskotren Ligaren hirugarren denboraldia bukatu zen, kluben artean jokatu zen lehenengoa. Getaria-Tolosa izan zen txapelduna
• 2016 – Emakumezkoen Traineru Ligako 2016ko denboraldia: San Juan izan zen txapelduna hirugarren aldiz jarraian.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1800 - Francisco Arzuaga, Bilboko Danbolintero Nagusia 53 urtez (h. 1881).
• 1827 – Eusebio Gurrutxaga, gipuzkoar industrialari, enpresaburu eta politikaria (h. 1902).
• 1828 – Jean Baptiste Elizanburu, euskal idazlea (h. 1891).
• 1860 – Jose Manuel Lujanbio, Txirrita, gipuzkoar bertsolaria, garai guztietako ezagunenetarikoa (h. 1936).
• 1868 – José Mardones, euskal herritar opera-abeslaria (h. 1932).
• 1893 – Luis Maria Solaun, Athleticeko bizkaitar futbolaria (h. 1980).
• 1900 – Carmen Gaiarre, nafar pedagogoa, umeen psikologian aditua (h. 1996).
• 1902 – Amador Palma, euskal atleta (h. 1958).
• 1906 – Justo Pastor, bizkaitar ingeniari eta unibertsitateko irakaslea, Bilboko Unibertsitatearen hirugarren errektorea (h. 1986).
• 1921 - Maritxu Egiguren, bizkaitar erraketista (h. 1981).
• 1936 – Eugenio Arraiza, iruindar euskaltzalea eta Euskalerria irratiaren sortzailea (h. 2015).
• 1947 – Mixel Bergouignan, baxenabar ekonomia sustatzaile, mahastizain, abertzale eta bakezalea (h. 2017).
• 1960 - Santiago Merino, nafar futbolari ohia.
• 1963 – Eduardo Clavero, gipuzkoar saskibaloi jokalari ohia.
• 1964 – Bixente Oiartzabal, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1965 – Santiago Jaureguízar, galiziar idazle eta kazetaria, Bilbon.
• 1972 – Amaia Hennebutte, lapurtar idazlea.
• 1975 – Raúl Otxoa, arabar futbolari ohia.
• 1979 – Ekaitz Saralegi, gipuzkoar pilotari ohia.
• 1988 –
  • Joana Arranz, arabar futbolaria.
  • Loreto Mauleon, gipuzkoar aktorea.
• 1989 – Ander Herrera, bizkaitar futbolaria.
• 1996 – Jon Erasun, gipuzkoar esku huskako pilotaria.
• 2005 - Alain Kortabitarte, gipuzkoar skateboard kirolaria.

Mundua

• 1688 – Frederiko Gilen I.a Prusiakoa, Prusian errege eta Brandenburgeko printze hauteslea (h. 1740).
• 1714 – Claude Joseph Vernet, frantziar margolari eta marrazkilaria (h. 1789).
• 1742 – Pio VII.a, Aita santua (h. 1823).
• 1758 – Carle Vernet, frantziar margolaria (h. 1836).
• 1777 –
  • Frantzisko I.a Bi Sizilietakoa, Bi Sizilietako erregea (h. 1830).
  • Hans Christian Ørsted, danimarkar fisikari eta kimikaria (h. 1851).
• 1802 – Letitia Elizabeth Landon, britainiar poeta eta nobelagilea (h. 1838).
• 1842 – Jean Gaston Darboux, frantziar matematikaria (h. 1917).
• 1847 – Robert Comtesse, Suitzako presidentea (h. 1922).
• 1848 – Margaret Lindsay Huggins, britainiar-irlandar ikertzaile zientifiko eta astronomoa (h. 1915).
• 1851 – Doc Holliday, estatubatuar karta apustulari, pistolari eta dentista, Mendebaldeko Urruneko pertsonaia ezagunenetakoa (h. 1887).
• 1867 – John Galsworthy, ingeles idazlea, 1932ko Literaturako Nobel Saria (h. 1933).
• 1871 – Guangxu, Txinako enperadorea (h. 1908).
• 1875 – Eusebio Ayala, Paraguaiko presidentea (h. 1942).
• 1876 – Alexandro I.a Serbiakoa, Serbiako erregea (h. 1903).
• 1887 – May Sybil Leslie, Marie Curie eta Ernest Rutherfordekin lan egin zuen ingeles kimikaria (h. 1937).
• 1888 – John Logie Baird, britainiar fisikaria (h. 1946).
• 1901 – Mercedes Comaposada, espainiar aktibista, Mujeres Libres erakundearen sortzaileetakoa (h. 1994).
• 1904 – Mariola Sirakova, bulgariar anarkista (h. 1925).
• 1910 –
  • Herta Herzog, austriar-estatubatuar gizarte-zientzialaria, komunikazio-azterketetan espezializatua (h. 2010).
  • Pierre Schaeffer, frantziar musikagilea eta ingeniaria, musika konkretuaren sortzailea (h. 1995).
• 1912 – Hilda Cameron, kanadar atleta, 4x100 m proban aditua (h. 2001).
• 1914 – Poul Hartling, Danimarkako lehen ministroa (h. 2000).
• 1917 – Georges Haldas, suitzar idazlea (h. 2010).
• 1918 – Alice Provensen, umeentzako liburuen estatubatuar ilustratzailea (h. 2018).
• 1920 – María Teresa Linares, kubatar musikologo, ikertzaile eta pedagogoa (h. 2021).
• 1921 – Giorgio Strehler, italiar antzerki eta zinema-zuzendaria (h. 1997).
• 1924 –
  • Sverre Fehn, norvegiar arkitektoa (h. 2009).
  • Georges Prêtre, frantziar orkestra-zuzendaria (h. 2017).
• 1926 – René Goscinny, frantziar komikigilea, "Asterix" pertsonaiaren sortan testugilea (h. 1977).
• 1928 –
  • Orlando Araujo, venezuelar idazlea (h. 1987).
  • Lina Wertmüller, italiar zinema zuzendari eta gidoilaria (h. 2021).
• 1933 – Richard R. Ernst, suitzar kimikaria, 1991ko Kimikako Nobel Saria (h. 2021).
• 1934 – André Boniface, frantziar errugbi jokalaria (h. 2024).
• 1940 – Arístides Royo, Panamako presidente ohia.
• 1941 –
  • David Crosby, estatubatuar musikari eta abeslaria, The Byrds eta Crosby, Stills, Nash & Young taldeetako kide sortzailea (h. 2023).
  • Aïcha Chenna, Marokoko emakumeen eskubideen aldeko gizarte-langilea, erizaina, ekintzailea eta idazlea (h. 2022).
• 1942 - Mara Goyanes, espainiar vedette eta aktorea (h. 2006).
• 1943 – Herman Van Springel, flandriar txirrindularia (h. 2022).
• 1944 – Magüi Mira, espainiar aktore, idazle, zinema-ekoizle eta antzerki-zuzendaria.
• 1945 –
  • Ingeborg Breines, norvegiar bake hezitzailea.
  • Steve Martin, estatubatuar antzezlea eta gidoigilea.
  • Faustin Twagiramungu, Ruandako lehen ministroa (h. 2023).
  • Wim Wenders, alemaniar zinemagilea eta argazkilaria.
• 1946 – Susan Saint James, estatubatuar aktorea.
• 1947 – Danielle Steel, estatubatuar idazle, eleberrigile eta haur literatura idazlea.
• 1951 – Rita Segato, argentinar antropologo eta feminista.
• 1952 – Pino D'Angiò, italiar abeslari eta egile abeslaria (h. 2024).
• 1954 – Mónica Baltodano, nikaraguar gerrilari, iraultzaile eta politikaria.
• 1956 – Jonathan Powell, britainiar politikaria.
• 1957 –
  • José Coronado, espainiar aktorea.
  • Dani Rodrik, turkiar ekonomialaria.
• 1959 –
  • Marcia Gay Harden, estatubatuar aktorea.
  • Magic Johnson, estatubatuar saskibaloi jokalaria, NBAko inoizko hoberenetarikoa.
• 1961 – Satoshi Tsunami, japoniar futbolari ohia.
• 1962 – Pilar Torres, espainiar aktorea eta erizain laguntzailea.
• 1963 –
  • Emmanuelle Beart, frantziar aktorea.
  • Célestin Hakizimana, ruandar apezpiku katolikoa.
• 1965 – Marcelino García Toral, espainiar futbolari profesional ohia eta futbol entrenatzailea.
• 1966 – Halle Berry, estatubatuar aktore eta modeloa.
• 1967 – Kiki Fatmala, indonesiar aktorea (h. 2023).
• 1973 - Valérie Mangin, frantziar komiki-gidoilaria.
• 1970 –
  • Ivan Ferreiro, galiziar indie abeslaria.
  • Angélica Morales, espainiar idazle, aktore eta antzerki-zuzendaria.
• 1973 – Kieren Perkins, australiar igerilari ohia.
• 1974 –
  • Artur Balder, espainiar-estatubatuar zinema-zuzendari eta idazlea.
  • Jeri Ellsworth, estatubatuar zirkuitu-diseinatzaile autodidakta.
  • Frederik Peeters, suitzar komikigilea.
• 1976 – Fabrizio Donato, italiar atleta, jauzi hirukoitzean aditua.
• 1979 – Karen Martínez, kolonbiar aktore eta modeloa.
• 1980 – Estrella Morente, espainiar flamenko abeslaria.
• 1981 – Ray William Johnson, estatubatuar aktorea.
• 1983 – Mila Kunis, estatubatuar aktorea.
• 1984 – Giorgio Chiellini, italiar futbolaria.
• 1992 – Giovanni Prinzi, italiar artista eta grabatzailea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1315 – Margarita Borgoinakoa, Nafarroako eta Frantziako erregina ezkontidea.
• 1385 – Joan Ramirez Arellanokoa Gaztea, nafar-gaztelar noblea.
• 1425 – Antso Sanoitz Oteitzakoa, nafar elizgizona, Iruñeko apezpikua.
• 1633 – Domingo Ibañez de Erkizia, gipuzkoar fraide eta misiolari domingotarra (j. 1589).
• 1831 – Francisco de Paula Escudero, nafar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1764).
• 1952 – Marcel Loubens, okzitandar espeleologoa, bere garaiko nabarmenenetakoa, Lepineux leizean (j. 1923).
• 1996 – Pedro Bidagor, gipuzkoar arkitekto eta hirigilea(j. 1906).
• 2009 – Pablo Antoñana, gaztelaniazko nafar idazlea (j. 1927).
• 2015 – Eugenio Arraiza, iruindar euskaltzalea eta Euskalerria irratiaren sortzailea (j. 1936).
• 2019 – Margarita Arenaza, gipuzkoar erraketista (j. 1925).
• 2021 – Lucía Martínez Odriozola, bizkaitar kazetaria, Pikara Magazine aldizkariaren abiarazleetariko bat (j. 1958).

Mundua

• 582 – Tiberio II.a, Bizantziar Inperioko agintaria (j. 540).
• 1040 – Duncan I.a Eskoziakoa, Eskoziako Erresumako erregea (j. c. 1001)
• 1204 – Minamoto no Yoriie, Japoniako Kamakura shogunerriko bigarren shoguna (j. 1182).
• 1385 – Pedro González de Mendoza, gaztelar aitoren semea, poeta eta militarra (j. c. 1340)
• 1433 – Joanes I.a, Portugalgo erregea.
• 1464 – Pio II.a, Aita santua (j. 1405).
• 1625 – Hans Rottenhammer, alemaniar margolaria (j. 1564).
• 1657 – Giovanni Paolo Lascaris, Maltako Ordenako 57. Printze eta Maisu Handia (j. 1560).
• 1841 – Johann Friedrich Herbart, alemaniar filosofo, pedagogo eta psikologoa (j. 1776).
• 1847 – Frans Mikael Franzen, suedierazko finlandiar poeta (j. 1772).
• 1848 – Sarah Flower Adams, emakumezko olerkari ingelesa, zenbait kantu erlijioso ezagunen egilea (j. 1805).
• 1852 – Margaret Mackall Smith Taylor, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1788).
• 1856 – William Buckland, britainiar naturalista, geologo eta paleontologoa, dinosauro baten lehen deskribapen osoa idatzi zuena (j. 1784).
• 1858 – Tokugawa Iesada, Tokugawa shogunerriko hamairugarren shoguna (j. 1824).
• 1887 – Jules Pasdeloup, frantziar orkestra-zuzendaria (j. 1819).
• 1888 – Carl Christian Hall, Danimarkako lehen ministroa (j. 1812).
• 1891 – Sarah Childress Polk, Ameriketako Estatu Batuetako Lehen Dama (j. 1803).
• 1898 – Francisco Suñer, espainiar politiko errepublikazale federala eta medikua (j. 1826).
• 1913 – Josephine Cochrane, estatubatuar asmatzailea, ontzi-garbigailuaren asmatzailea (j. 1839).
• 1936 – José Cantero Ortega, espainiar militarra, fusilatua (j. 1879).
• 1941 –
  • Maximiliano Kolbe, poloniar komentu-frantziskotarra (j. 1894).
  • Paul Sabatier, frantziar kimikaria, 1912ko Kimikako Nobel Saria (j. 1854).
• 1942 -
  • Natalia Kovxova, sobietar frankotiratzailea, Sobietar Batasuneko Heroia (j. 1920).
  • Maria Polivanova, sobietar frankotiratzailea, Sobietar Batasuneko Heroia (j. 1922).
• 1948 – Germán Gil, espainiar militarra, Arabako gobernadore zibila (j. 1866).
• 1949 – Rebeca Uribe, eskola postmodernistako mexikar poeta (j. 1912).
• 1951 – William Randolph Hearst, estatubatuar politikaria eta enpresaburua (j. 1863).
• 1956 –
  • Bertolt Brecht, alemaniar idazle eta antzerkigilea (j. 1898).
  • Konstantin von Neurath, alemaniar diplomazialari eta politikaria (j. 1873).
• 1958 – Jean Frédéric Joliot-Curie, frantziar fisikaria, 1935eko Kimikako Nobel Saria (j. 1900).
• 1961 – Henri Breuil, frantziar arkeologoa (j. 1877).
• 1963 – Clifford Odets, estatubatuar antzezle eta antzerkigilea (j. 1906).
• 1969 – Tony Fruscella, estatubatuar jazz tronpeta-jotzailea (j. 1927).
• 1972 – Jules Romains, frantziar idazlea (j. 1885).
• 1981 – Karl Böhm, austriar orkestra zuzendaria (j. 1894).
• 1984 – John Boynton Priestley, ingeles eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1894).
• 1985 – Gale Sondergaard, estatubatuar aktorea (j. 1899).
• 1988 – Enzo Ferrari, italiar autogilea, 1 Formulako Scuderia Ferrari taldearen eta Ferrari automobil markaren sortzailea (j. 1898).
• 1990 – Jean-Louis Tinaud, frantziar militar eta politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea (j. 1910).
• 1991 –
  • Ludwig Landgrebe, austriar filosofoa (j. 1902).
  • Taslim Olawale Elias, nigeriar Nazioarteko Justizia Auzitegiko presidentea (j. 1914).
• 1994 – Elias Canetti, austriar-britainiar idazlea, 1981eko Literaturako Nobel Saria (j. 1905).
• 1996 – Sergiu Celibidache, errumaniar-alemaniar konpositore eta orkestra-zuzendaria (j. 1912).
• 2002 – Larry Rivers, estatubatuar margolaria (j. 1923).
• 2003 – Helmut Rahn, alemaniar futbolaria (j. 1929).
• 2004 – Czesław Miłosz, poloniar idazlea, 1980ko Literaturako Nobel Saria (j. 1911).
• 2010 – Abbey Lincoln, estatubatuar jazz-abeslari eta aktorea (j. 1930).
• 2013 – René Fernández Apaza, boliviar elizgizona (j. 1924).
• 2016 – Hermann Kant, alemaniar idazlea (j. 1926).
• 2018 – Eduard Uspensky, errusiar haur-literatura idazle, olerkari, antzerkigile, gidoigile eta telebista aurkezlea (j. 1937).
• 2020 – Julian Bream, britainiar gitarra- eta laute-jotzailea (j. 1933).
• 2021 –
  • Carlos Correia, Ginea-Bissauko lehen ministroa (j. 1933).
  • Igor Oistrakh, ukrainar biolin-jotzailea (j. 1931).
• 2022 – Dmitri Vrubel, errusiar margolaria (j. 1960).
• 2023 – Francesco Alberoni, italiar soziologoa, kazetaria eta soziologia katedraduna (j. 1929).
• 2024 –
  • Eugenia Kalnay, argentinar meteorologoa (j. 1942).
  • Gena Rowlands, estatubatuar zinema-, antzerki- eta telebista-antzezlea (j. 1930).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Mayi/Maddi/Maggi eta Garine/Gariñe/Gari.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2775
• Multimedia: 14 August / Q2775

Abuztuaren 13 | Urteko egutegi | Abuztuaren 15