Paul Feyerabend

Paul Karl Feyerabend (Viena, Austria, 1924 – 1994) filosofoa izan zen. Vienako Unibertsitatean ikasi zuen, eta, gero, Ameriketako Estatu Batuetara joan zen Kaliforniako Unibertsitatean filosofiako eskolak ematera. Zientziaren arlo batzuen (mikrofisika) arazo zehatzak ikertu ditu, eta zientziaren metodologiaren interpretazioak kritikatu izan ditu. Bere esanetan, metodologiak irizpideak eman ditzake, baina ezin ditu arauak ezarri.

Paul Feyerabend
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Viena, 1924ko urtarrilaren 13a
Herrialdea	Austria Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Genolier, 1994ko otsailaren 11 (70 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza: garuneko minbizia
Hezkuntza
Heziketa	London School of Economics Harvard Unibertsitatea Vienako Unibertsitatea
Hezkuntza-maila	doktoretza
Tesi zuzendaria	Victor Kraft (en)
Doktorego ikaslea(k)	Ernst Welti (en) Thomas Bonk (en) Neil Ryland Thomason (en)
Hizkuntzak	alemana ingelesa
Irakaslea(k)	Karl Popper
Jarduerak
Jarduerak	filosofoa eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)	Berlingo Unibertsitate Librea Kaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn Cambridgeko Unibertsitatea London School of Economics ETH Zürich
Lan nabarmenak	ikusi Against Method (en) Science in a Free Society (en) Killing Time (en) Farewell to Reason (en)
Influentziak	Imre Lakatos

Feyerabenden lanen artean, aipagarri dira Azalpena, erredukzioa, enpirismoa (1962), Mikrofisikaren arazoak (1962), Enpirismoaren arazoak (1971), Metodoaren kontra (1970), Gizarte askearen zientzia (1978).

Feyerabend ezaguna egin zen zientziaren aldeko bere jarrera anarkistagatik eta arau metodologiko unibertsalak egotearen aurkako jarrerarengatik . "Metodoaren aurka" liburuak jaso zituen hasierako kritika negatiboek depresio sakona eragin zioten, "Matando el tiempo" liburu autobiografikoan agertzen den bezala.

Biografia

Haurtzaroa, gaztaroa eta gerra

Paul Feyerabend, 1924an Vienan jaioa, klase ertaineko familia batean hazia izan zen, garaiko ezbehar ekonomiko eta politikoei aurre egin behar izan ziena, Lehen eta Bigarren Mundu Gerrak barne. Erronka horiek gorabehera, Feyerabend ikasle gisa nabarmendu zen Vienako lehen eta bigarren hezkuntzako urteetan.

Gaztaroan, irakurketarako, antzerkirako eta kanturako grina garatu zuen, geroago bere interes intelektualak moldatuko zituzten eraginak. Filosofiarekin izan zuen lehen kontaktua kasualitatea izan zen, bere autobiografian deskribatzen duen bezala, non Platonen, Descartesen eta beste filosofo batzuen lanak barne hartzen zituzten nahi gabeko liburu gehigarriak nola eskuratu zituen kontatzen duen.

Bigarren Mundu Gerrak Feyerabend-en bizitza eraldatu zuen 1938an Alemaniak Austria anexionatu zuenean. Bere gurasoek anexioaren alde egin bazuten ere, berak naziekin zuen harremana inozoa eta emoziorik gabea zela esan zuen. Nazien erregimenarekiko interesik ez zuen arren, Feyerabend Arbeitsdienst taldeak errekrutatu zuen 1940an, eta, ondoren, bere borondatez Alemaniako armadan sartu zen.

Gerra amaitu ondoren, Feyerabendek idazle gisa aldi baterako lana aurkitu zuen Apoldan, eta han hasi zen zauriak sendatzen. Era berean, Weimar hirian kantua ikasteko aukera aprobetxatu zuen, aurre egin beharreko erronken erdian egokitzeko eta interes berriak bilatzeko gaitasuna erakutsiz. Feyerabend-en bizitzako aldi iskanbilatsu horrek, gerrak eta berreskurapenak markatuta, geroko garapen intelektualerako eta ikuspegi filosofiko bakarrerako oinarriak ezarri zituen, zientziaren eta pentsamendu kritikoaren filosofiaren esparruan eragin handiko figura bihurtuko zuena.

Bere soldadutzan, Feyerabendek hainbat lan monotono egin zituen eta teniente mailara igoa izan zen Errusiako ekialdeko mrontera bidali ondoren. Hala ere, borrokan parte hartu izanak ondorio larriak izan zituen hiru balek harrapatu zutenean, eta zauri larriak izan zituen, betiko desgaitasun fisikoarekin utziz.

Bristoletik Berkeleyra

1955ean, Paul Feyerabendek bere lehen lan akademikoa lortu zuen Bristolgo Unibertsitatean, non bere eta Karl Popperren posizioaren arteko ezberdintasunak sortzen hasi ziren. 50eko hamarkadan eta 60ko hamarkadaren hasieran, Popperren faltsazionismoaren eragina izan zuen bere idazkiak, "An Attempt at a Realistic Interpretation of Experience" (1958) lanean positibismoari egindako kritikan ikusten den bezala. Bristolen egon zen bitartean, bigarren aldiz ezkondu zen, baina laster dibortziatu zen. 1958an, Kaliforniako Unibertsitatean lan egiteko eskaintza onartu zuen Berkeleyn, 30 urte baino gehiagoz bertan bizi izan zelarik. Aldaketa horri esker, Estatu Batuek Estatu Batuetako filosofiarekin harremanetan jarri ahal izan zuten, eta harremanak izan zituzten figura akademiko garrantzitsuekin. 1965ean, "Enpirismoaren arazoak" argitaratu zuen, bere lehen idazki zientifiko zehatzak markatuz. Berkeleyko giro politikoak ere eragina izan zuen bere pentsamenduan, Adierazpen Askatasunaren Mugimendua eta mugimendu hippya bezalako mugimenduekin. Feyerabendek bere idatzietan nabarmendu zuen esperientzia politiko eta kultural horiek bere filosofia moldatu zutela.

Filosofia

Paul Karl Feyerabendek, bere karreran zehar, zientziarekiko eta epistemologiarekiko ikuspegi kritiko eta eklektikoa izan zuen ezaugarri. Hasiera batean, Karl Popperren faltsazionismoaren eraginez, Feyerabend metodologia zientifikoari buruz ezarritako ideiak zalantzan jartzen hasi zen. Bere ideiak garatu ahala, "anarkismo epistemologikoaren" jarrera hartu zuen, zientziarako edozein metodo finko edo dogmatikoren aurka argudiatuz eta ikuspegi eta teoria zientifiko ugariren alde eginez. Ikuspegi hori "Tratado contra el método" (1975) lanean islatzen da. Bertan, metodo zientifiko bakarraren ideia kritikatzen du eta berrikuntza eta aurrerapen zientifikoa askatasun metodologikotik eta aniztasun teorikotik sor daitezkeela defendatzen du. Ondoren, "Ciencia en una sociedad abierta" (1978) eta "Adiós a la razón" (1987) lanetan, Feyerabendek erlatibismo epistemologikoaren kritika zabaldu zuen, zientziak ez duela nahitaez egia objektibo baterantz egiten argudiatuz, faktore sozial, politiko eta kulturalen eragina duela baizik. Laburbilduz, Feyerabend-en filosofiak erronka bota zien zientziaren kontzepzio tradizionalei, eta praktika zientifikoaren ikuspegi malguago eta irekiago baten alde egin zuen.

Kanpo estekak

• Datuak: Q78497
• Multimedia: Paul Feyerabend / Q78497