Urtarrilaren 4
data
Urtarrilen 4a gregoriotar egutegiaren urteko laugarren eguna da. 361 egun falta dira urtea amaitzeko, 362 egun bisurteetan.
Jaiotzak.JPG)
.jpg)
.jpg)
Heriotzak
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak 
Egutegia 
Izendegia GertaerakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1833 - Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen.
- 2006 - Bere senarrak jipoituta emakume bat hil zen Donostian.
- 2010 - Euskal Preso Politikoen Kolektiboak agiri baten bidez borrokaldi berri bati irekiera ematen ziotela argitaratu zuten.
MunduaAldatu
- 1790 - Frantzian aurreko Probintziak ordezkatuz departamenduen banaketa ezarri zuten.
- 1833 - Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen. Egun hartan bertan, Espainian Lehen Gerra Karlista hasi zen.
- 1871 - Espainian Francisco Serrano y Domínguez politikaria presidente izendatu eta ordurarte kargu horretan zegoen Juan Bautista Topete y Carballo ordezkatu zuen.
- 1948 - Birmaniak Erresuma Batutik independizatzea lortu zuen.
- 1977 - Espainian Ordena Publikoko Auzitegia desegin eta egun berean Espainiako Auzitegi Nazionala sortu zuten.
- 1980 -
- Poloniako gobernuak Elkartasuna sindikatua onartu zuen.
- Jimmy Carter Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren gaineko enbargoa aldarrikatu zuen.
- 2006 -
- Ameriketako Estatu Batuetako Virginiako meategi batean hamabi meatzari hilik suertatu ziren.
- Ariel Sharon, Israelgo lehen ministroa, boterea uztera beharturik egon zen osasun arazoengatik. Ehud Olmert lehen ministro izendatu zutelarik.
- 2008 -
- Hilaren 5ean Lisboan hasiko zen Dakar Rallya ez zela korrituko jakinarazi zuten, islamisten erasoei beldurra zela eta.
- Venezuelako Los Roquesaren artxipielagoan Let L-410 Turbolet hegazkinak ondoa jo eta 14 bidaiari hil ziren.
- 2011 - Salmaan Taseer Pakistango Punjab estatuko gobernadorea hil zuten.
Arte eta kulturaAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
- 1904 - En Patufet katalanezko haur astekaria eta komikiaren lehenbiziko alea Bartzelonan argitaratu zen.
- 1947 - Der Spiegel alemaniar egunkariaren lehenbiziko alea argitaratu zen.
- 1976 - Marco japoniar anime marrazki bizidun telesailaren lehen emisioa.
- 1994 - Lagwagon estatubatuar punk, rock eta hardcore musika taldeak Trashed diskoa merkaturatu zuen.
Zientzia eta teknologiaAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
- 1963 - Sputnik 25 espaziontziak Ilargian lurreratzeko saiakera burutzean, Lurreko orbitatik ihes egitean porrot egin zuen.
- 2010 - Munduko eraikinik garaiena, 828 metroko Burj Khalifa etxe orratza zabaldu zuten Arabiar Emirerri Batuetako Dubai hirian.
KirolakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 2009 - Gaizka Toquero futbolariak Athleticen estreinekoz jokatu zuen.
MunduaAldatu
JaiotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1740 - Jose Ignazio Gerriko Enatarriaga, gipuzkoar idazlea eta apaiza (h. 1824).
- 1773 - Martin Laffitte, lapurtar politikaria (h. 1840).
- 1813 - Luis Luziano Bonaparte, euskal hizkuntzalari frantziarra (h. 1891).
- 1828 - Jean Espagnolle, frantziar apaiza (h. 1918).
- 1847 - Aquilino Ametzua, gipuzkoar organogilea, bere garaiko organogilerik ospetsuena (h. 1912).
- 1864 - Pepe Artola, gipuzkoar idazlea (h. 1929).
- 1877 - Aquilino Amuategi, gipuzkoar politikari sozialista (h. 1919).
- 1879 - Manuel Maria Smith Ibarra, bizkaitar arkitektoa (h. 1956).
- 1901 - Antero González de Audikana, bizkaitar futbolaria eta entrenatzailea (h. 1978).
- 1912 - Ignacio Kortabitarte, Kortabitarte, bizkaitar esku pilotaria (h. 1998).
- 1920 - Jean Marie Ihartza, Iratzeder, lapurtar elizgizon, idazle eta euskaltzaina (h. 2008).
- 1922 - Jesús Narro, gipuzkoar futbolaria (h. 1987).
- 1931 - Javier Berasaluze Markiegi, gipuzkoar futbolaria (h. 2022).
- 1938 - Inazio Uria, gipuzkoar enpresaburua (h. 2008).
- 1944 - Xabier Albistur, nafar politikari abertzalea eta Donostiako alkatea.
- 1945 -
- Jesús Santamaría, nafar kimikaria.
- Felix Zubiaga Atxa, bizkaitar futbolaria (h. 2016).
- 1955 - Xabier Andonegi Mendizabal, gipuzkoar apaiza, Lasarteko parrokoa.
- 1956 - Poch, gipuzkoar musikaria (h. 1998).
- 1957 - Isidoro Fernández, euskal aktorea.
- 1965 - Joserra Senperena, gipuzkoar piano jolea eta musikagilea.
- 1968 - Jesús Clavería, euskal areto-futbolari ohia.
- 1980 -
- Andrea Barnó, nafar eskubaloi jokalaria.
- Xabier Galartza, Galartza VI.a, bizkaitar esku pilotaria.
- 1982 -
- Iñigo Calderón, arabar futbolaria.
- Gontzal Rodriguez, bizkaitar futbolari ohia.
- 1984 - Sabina Urraca, gipuzkoar kazetari eta idazlea.
- 1990 - Iosu Goñi, nafar eskubaloi jokalaria.
- 1992 -
- Naiara Beristain, bizkaitar futbolaria.
- Sabin Merino, bizkaitar futbolaria.
- 1998 - Ivan Salguero, nafar igerilari paralinpikoa.
- 1999 -
- Imanol Ezkurdia, gipuzkoar futbolaria.
- Oier Zarraga, bizkaitar futbolaria.
- 2000 - Nerea Eizagirre, gipuzkoar futbolaria.
MunduaAldatu
- 1338 - Muhammad V.a ibn Jusuf, Granadako emirra (h. 1391).
- 1642 - Isaac Newton, britainiar zientzialaria, alkimista, filosofoa eta matematikaria, historiako zientzialari hobenetarikoa (h. 1727).
- 1710 - Giovanni Battista Pergolesi, italiar musikagile, biolinista eta organo-jotzailea (h. 1736).
- 1755 - Louis Ramond de Carbonnières, frantziar politikaria eta geologoa (h. 1827).
- 1784 - François Rude, frantziar eskultorea (h. 1855).
- 1785 - Jacob Grimm, alemaniar ipuin idazlea eta Wilhelm Grimm ipuin idazlearen anaia (h. 1863).
- 1809 - Louis Braille, behatzen bidez irakurtzeko bere izena daraman sistemaren frantziar asmatzailea (h. 1852).
- 1812 - Dragojla Jarnević, kroaziar idazle, poeta, irakasle eta kirolaria (h. 1875).
- 1824 - Cristiano Banti, italiar margolaria (h. 1904).
- 1838 - Tom Thumb, nanismoa jasan zuen estatubatuar artista (h. 1883).
- 1842 - Francisque Habasque, frantziar historialaria (h. 1917).
- 1848 - Katsura Tarō, Japoniako lehen ministroa (h. 1913).
- 1866 -
- Ramon Casas, modernismo katalanaren margolari eta diseinatzailea (h. 1932).
- Joel Hastings Metcalf, estatubatuar astronomoa (h. 1925).
- 1877 - Marsden Hartley, estatubatuar margolaria (h. 1943).
- 1878 - Augustus John, galestar margolari, marrazkilari eta grabatzailea (h. 1961).
- 1881 - Wilhelm Lehmbruck, alemaniar eskultorea (h. 1919).
- 1890 - Teresa Flores, txiletar sindikatu-buruzagia, feminista eta politikaria (h. 1952).
- 1894 - Évariste Lévi-Provençal, frantziar historialaria, idazlea eta orientalista (h. 1956).
- 1896 - André Masson, frantziar margolaria (h. 1987).
- 1899 - Maria Archer, portugaldar idazlea (h. 1982).
- 1903 - Georg Elser, Suabiako nekazari eta arotza, Adolf Hitler hiltzen saiatzeagatik ezaguna (h. 1945).
- 1913 -
- Marta Staņa, letoniar arkitekto modernista (h. 1972).
- Malietoa Tanumafili II.a, Samoako estatuburua (h. 2007).
- 1914 - Jean-Pierre Vernant, frantziar filosofoa eta helenista (h. 2007).
- 1917 - Jessie MacWilliams, britainiar informatikoa (h. 1990).
- 1928 - Jan Lenica, poloniar marrazkilaria (h. 2001).
- 1929 -
- Amitai Etzioni, israeldar-estatubatuar soziologoa.
- Günter Schabowski, alemaniar SEDaren kidea (h. 2015).
- 1932 - Carlos Saura, espainiar zinemagilea (h. 2023).
- 1934 - Rudolf Schuster, Eslovakiako presidente ohia.
- 1935 - Floyd Patterson, estatubatuar boxeolaria (h. 2006).
- 1938 - Nilda Raggi, argentinar antzerki-aktore eta -zuzendaria.
- 1940 -
- Luc Boltanski, frantziar soziologo eta idazlea.
- Helmut Jahn, alemaniar-estatubatuar arkitektoa (h. 2021).
- Brian Josephson, galestar fisikaria, 1973ko Fisikako Nobel Saria.
- Gao Xingjian, txinatar idazlea, 2000ko Literaturako Nobel Saria.
- 1943 - Jesús Torbado, espainiar kazetari eta idazlea (h. 2018).
- 1944 - Alan Sutherland zeelandaberritar errugbilaria (h. 2020).
- 1945 - Richard R. Schrock, estatubatuar kimikaria, 2005eko Kimikako Nobel Saria.
- 1948 -
- Cissé Mariam Kaïdama Sidibé, Maliko lehen ministroa (h. 2021).
- Oriol Solé Sugranyes, kataluniar ekintzaile anarkista eta autonomoa (h. 1976).
- 1950 - Joan Baptista Humet, valentziar jatorriko katalanezko eta gaztelaniazko kantari eta musikagilea (h. 2008).
- 1961 - Kiyotaka Matsui, japoniar futbolari ohia.
- 1963 - May-Britt Moser, norvegiar psikologo eta neurozientzialaria, 2014ko Medikuntzako Nobel Saria.
- 1964 -
- Patricia Kraus, abeslari, musikagile eta ekoizlea, Alfredo Kraus tenorearen alaba.
- Budimir Vujačić, montenegroar futbolari ohia.
- 1965 -
- Yvan Attal, franko-israeldar aktore, gidoigile eta zuzendaria.
- Julia Ormond, ingeles aktorea.
- 1973 - Laia Marull, kataluniar aktorea.
- 1977 -
- Horia Colibășanu, errumaniar alpinista.
- David Millar, maltar-eskoziar txirrindulari ohia.
- 1978 - Mai Meneses, espainiar abeslari eta konpositorea.
- 1980 -
- Alexandra Jiménez, espainiar aktorea.
- Jaroslav Popovitx, ukraniar txirrindularia.
- 1981 - Diana Trujillo, kolonbiar ingeniari aeroespaziala, NASAren Curiosity misioaren burua.
- 1989 - Judy Minx, frantziar aktore porno eta ekintzaile feminista.
- 1996 - Mariane Fernándes, brasildar eskubaloi jokalaria.
- 1997 - Risako Oga, japoniar futbolaria.
- 1998 - Arnoldas Kulboka, lituaniar saskibaloi jokalaria.
- 2008 - Rayssa Leal, brasildar skateboarderra, 13 urterekin inoizko Brasilgo olinpiar kirolari gazteena.
HeriotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1881 - Domingo Moriones, nafar militarra eta politikaria, Madrilen (j. 1823).
- 1921 - Julian Arteaga, nafar arkitektoa (j. 1850).
- 1928 - Castor Jauregibeitia, Cocherito de Bilbao, euskal toreatzailea (j. 1876).
- 1931 - Enrique Allende, bizkaitar enpresaburu eta politikaria, Madrilen (j. 1887).
- 1937 -
- Adolfo Gonzalez de Kareaga, Bilboko alkatea, fusilatua (j. 1897).
- Juan Olazabal, euskal herritar politikari tradizionalista eskuindarra (j. 1860).
- 1947 - Joaquín Arteaga, donostiar noble eta politikaria, XVII. Infantadoko dukea (j. 1870).
- 1954 - Eduardo Eskartzaga, bizkaitar apaiza eta historialaria (j. 1884).
- 1966 - Pierre Narbaitz Jauregi, euskal apaiz eta misiolaria, Malaysian (j. 1910).
- 1968 - Jean-Michel Kapendegi, lapurtar errugbilaria, Landetan (j. 1941).
- 1971 - José María Gonzalez de Kareaga, bizkaitar ingeniari eta politikaria, Bilboko alkatea, Madrilen (j. 1899).
- 1972 - Aquilina Terreros San Martín, 106 urte eta egun bat bizi izandako bizkaitar emakumea (j. 1866).
- 1994 - Jean Bichindaritz, lapurtar errugbilaria (j. 1928).
- 2003 - Segundo Galarza, Portugalen ibili zen euskal piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1924).
- 2013 - Ramon Carrera, bizkaitar eskultorea (j. 1935).
- 2015 - Lydia Zapata, bizkaitar arkeobotanikaria, etnobotanikan aditua (j. 1965).
- 2019 - Migel Gallastegi, esku huskako gipuzkoar pilotaria (j. 1918).
MunduaAldatu
- 1248 - Antso II.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1207).
- 1424 - Muzio Sforza, Indartsua , italiar condottieroa (j. 1369).
- 1428 - Frederiko I.a Saxoniakoa, Saxoniako hauteslea (j. 1370).
- 1449 - Zezilia Brandenburgokoa, Brandenburgoko printzesa eta Bruswick-Wolfenbütteleko dukesa ezkontidea (j. c. 1405).
- 1575 - Sidonia Saxoniakoa, Wettin leinuko printzesa eta Bruswick-Lüneburgeko dukesa eta Calenberg-Göttingeneko printzesa ezkontidea (j. 1518).
- 1684 - Louis-Isaac Lemaistre de Sacy, frantziar apaiz, teologo, Bibliaren ikertzaile eta humanista (j. 1613).
- 1695 - François-Henry de Montmorency-Bouteville, Luxenburgoko dukea eta Frantziako mariskala (j. 1628).
- 1761 - Stephen Hales, britainiar kimikaria eta biologoa (j. 1677).
- 1782 - Ange-Jacques Gabriel, frantziar arkitektoa eta dekoratzailea (j. 1698).
- 1786 - Moses Mendelssohn, filosofo judu alemaniarra, juduen eskubide zibilen defendatzailea (j. 1729).
- 1825 - Fernando I.a Bi Sizilietakoa, Napoliko Erresumako erregea eta Bi Sizilietako erregea (j. 1751).
- 1845 - Louis-Léopold Boilly, frantziar margolaria (j. 1761).
- 1856 - David d'Angers, frantziar eskultorea (j. 1788).
- 1880 -
- Anselm Feuerbach, alemaniar margolari klasizista (j. 1829).
- Karl Friedrich Lessing, alemaniar paisaia margolaria (j. 1808).
- 1883 - Nicolas Ledesma Garcia, Bilboko Done Jakue katedraleko aragoitar musikaria (j. 1791).
- 1895 - Manuel Pavía Rodríguez de Alburquerque, estatu-kolpe baten bidez Espainiako Lehen Errepublika bukatu zuen jenerala (j. 1827).
- 1901 - Nikolaos Gyzis, greziar margolaria (j. 1842).
- 1904 - Mary Ellen Pleasant, estatubatuar ekintzaile, finantzari, ondasun higiezinen handikin eta abolizionista (j. 1814).
- 1905 - Paul Henry, frantziar optikari eta astronomoa (j. 1848).
- 1913 - Alfred von Schlieffen, alemaniar mariskala (j. 1833).
- 1915 - Anton von Werner, alemaniar margolaria (j. 1843).
- 1919 - Georg von Hertling, Alemaniako kantzilerra (j. 1843).
- 1920 - Benito Pérez Galdós, espainiar idazlea (j. 1843).
- 1926 - Margarita Teresa Savoiakoa, Italiako erregina ezkontidea (j. 1851).
- 1941 - Henri Bergson, frantziar filosofoa (j. 1859).
- 1952 - Constant Permeke, belgikar margolari eta eskultorea (j. 1886).
- 1957 -
- Caroline Haslett, britainiar ingeniari elektrikaria eta emakumearen eskubideen defendatzailea (j. 1895).
- Theodor Körner, Austriako presidentea (j. 1873).
- 1960 - Albert Camus, frantziar idazle eta filosofoa, frantsesezko egilerik handienetarikoa eta 1957ko Literaturako Nobel Saria (j. 1913).
- 1961 - Erwin Schrödinger, austriar fisikaria, 1933ko Fisikako Nobel Saria (j. 1887).
- 1962 - Paul Guillaume, frantziar psikologoa, gestalt psikologiaren ordezkari nagusietariko bat (j. 1878).
- 1965 - T. S. Eliot, estatubatuar eta ingeles poeta, antzerkigile eta literatura-kritikaria, 1948ko Literaturako Nobel Saria (j. 1888).
- 1966 -
- Mollie Faustman, la Vagabonde, suediar margolari, marrazkilari, kazetari eta idazlea (j. 1883).
- Georges Theunis, Belgikako lehen ministroa (j. 1873).
- 1968 - Joseph Pholien, Belgikako lehen ministroa (j. 1884).
- 1975 - Carlo Levi, XX. mendeko idazle eta margolari italiarrik garrantzitsuenetako bat (j. 1902).
- 1983 - Everett Hughes, estatubatuar soziologoa (j. 1897).
- 1986 -
- Christopher Isherwood, britainiar-estatubatuar eleberrigilea (j. 1904).
- Phil Lynott, Thin Lizzy irlandar rock taldeko baxu-jotzaile eta taldeburua (j. 1949).
- 1988 - Lily Laskine, frantziar harpa-jotzailea (j. 1893).
- 1990 - Harold Eugene Edgerton, estatubatuar ingeniaria (j. 1903).
- 1993 - Danie Craven, hegoafrikar errugbi jokalari, entrenatzaile eta buruzagia (j. 1910).
- 1995 - Brooks Stevens, etxeko altzairu, tresna, auto eta moto diseinatzaile industrial estatubatuarra (j. 1911).
- 1998 -
- Raymond Léopold Bruckberger, frantziar domingotarra (j. 1907).
- Mae Questel, estatubatuar aktorea (j. 1908).
- 1999 -
- Kisshomaru Ueshiba, aikidoko japoniar maisua (j. 1921).
- José Vela Zanetti, espainiar margolaria (j. 1913).
- 2000 - Alfred Bohrmann, alemaniar astronomoa (j. 1904).
- 2001 - Hilda Stevenson-Delhomme, Seychelleetako lehen emakumezko politikaria (j. 1912).
- 2006 - Lourdes Van-Dúnem, angolar abeslaria (j. 1935).
- 2007 - Marais Viljoen, Hego Afrikako presidentea (j. 1015).
- 2010 - Hywel Teifi Edwards, galestar akademiko eta historialaria (j. 1934).
- 2011 - Gerry Rafferty, eskoziar abeslari eta abesti konposatzailea (j. 1947).
- 2015 -
- Ives Roqueta, okzitanierazko idazlea (j. 1936).
- René Vautier, frantziar zinemagilea (j. 1928).
- 2016 - Michel Galabru, frantziar aktorea (j. 1922).
- 2017 - Georges Prêtre, frantziar orkestra-zuzendaria (j. 1924).
- 2018 - Ray Thomas, ingeles abeslari, txirula-jotzaile eta egile abeslaria, The Moody Blues taldeko sortzaileetako bat (j. 1941).
- 2019 - John Thornett, australiar errugbilaria (j. 1935).
- 2021 -
- Tanya Roberts, estatubatuar aktorea (j. 1955).
- Martinus J.G. Veltman, herbeheretar fisikaria, 1999ko Fisikako Nobel Saria (. 1931).
- 2023 -
- David Gold, britainiar enpresaburua (j. 1936).
- Rosi Mittermaier, alemaniar alpetar eskiatzailea (j. 1950).
- Fay Weldon, ingeles idazlea (j. 1931).
Jaiak eta urteurrenakAldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Euken/Eukeni/Eukene, Iratzeder eta Tito.
- Braillearen Mundu Eguna
