Urtarrilaren 13
data
Urtarrilaren 13a gregoriotar egutegiaren urteko hamahirugarren eguna da. 352 egun falta dira urtea amaitzeko, 353 egun bisurteetan.
_(cropped)_(cropped)_(cropped).jpg)
_-_Portrait_of_Jan_Brueghel_the_Elder.jpg)
.jpg)
Gertaerak Aldatu
Euskal Herria Aldatu
Mundua Aldatu
- 1822 - Greziako banderaren diseinua onartu zen.
- 1874 - Tompkins plazako matxinada.
- 1898 - Émile Zola idazleak J'accuse…! artikuluarekin Dreyfus afera azaleratu zuen.
- 1915 - Avezzanon (Italia) izandako lurrikaran 29.800 lagun hil ziren.
- 1935 - Sarren (g.e. Alemanian) egindako galdeketan, boto emaileen %90,3 Alemania Naziarekin bat egitearen alde agertu zen.
- 1953 - Josip Broz Tito Yugoslaviako presidente izendatu zuten.
- 1964 - Karol Wojtila (geroago Joan Paulo II.a aita santua izango zena) Krakoviako artzapezpiku izendatu zuten.
- 1991 - SESBeko tropek Vilniusen elkartutako lituaniar independentisten aurka egindako erasoan 14 lagun hil eta 1.000tik gora zauritu zituzten.
- 2001 - Richter eskalan 7.6 graduko lurrikara El Salvadorren. 800 hildako eta milaka pertsona etxerik gabe utzi zituen.
- 2011 - Australiako Queensland estatuko uholdeetan hamabost pertsona hil ziren. Brisbanen ehundaka pertsona euren etxeetatik atera behar izan zituzten.
Arte eta kultura Aldatu
Euskal Herria Aldatu
Mundua Aldatu
Zientzia eta teknologia Aldatu
Euskal Herria Aldatu
Mundua Aldatu
- 1910 - Irrati publikoko lehen transmisioa egin zen New Yorkeko Metropolitan antzokitik.
Kirolak Aldatu
Euskal Herria Aldatu
- 2007 - Berako eta Lesakako 3 mendizale hil ziren Pirinioetan eskalatzen ari zirenean: Luis Mari Pikabea Zubieta, Xabier Zubieta Erkizia eta Xabier Saralegi Alzate.
Mundua Aldatu
Jaiotzak Aldatu
Euskal Herria Aldatu
- 1758 - Valentin Salhakoa, lapurtar itsasontzi kapitaina eta sail jenerala (h. 1841).
- 1835 - Frantzisko Petrirena Rekondo, Xenpelar, gipuzkoar bertsolaria (h. 1869).
- 1840 - Gumersindo Vicuña, bizkaitar politikari, matematikari, ingeniari eta irakaslea, Habanan (h. 1890).
- 1888 - Enrique Eguren, arabar zientzialaria (h. 1944).
- 1916 - Federico Zabala, gipuzkoar historialaria eta politikaria (h. 1993).
- 1941 - Francisco Javier Hernández Arnedo, nafar apaiz agustindar errekoletoa, Tianguáko apezpikua.
- 1943 - Juan Jose Pujana, EAJeko bizkaitar politikaria (h. 2022).
- 1945 - Joxe Iriarte, Bikila, gipuzkoar politikaria eta euskal idazlea.
- 1947 -
- Jose Ramon Beloki, gipuzkoar kazetari eta politikari jeltzalea.
- Francisco Pérez González, espainiar artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua.
- 1948 - Mario Onaindia, euskal herritar politikari sozialista, idazlea eta ETAkide izandakoa (h. 2003).
- 1954 -
- Maite Bastos, gipuzkoar aktorea.
- Philippe Bergeroo, lapurtar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1955 - José María Astarbe, gipuzkoar futbolaria.
- 1964 - Josu Anuzita, bizkaitar futbolari ohia.
- 1967 - Manu Aierdi, gipuzkoar ekonomialari eta politikaria, Napar Buru Batzarreko lehendakaria.
- 1975 - Unai Apeztegia, nafar pilotaria.
- 1978 - Philippe Bidabé, lapurtar errugbilari ohia.
- 1979 -
- Hasier Oleaga, euskal bateria-jotzailea.
- Gorka Otxoa, euskal aktore eta umorista.
- 1986 - Jaime Zumalakarregi, bizkaitar futbolaria.
- 1988 - Karmele Mitxelena, gipuzkoar irakaslea eta idazlea.
- 1989 - Olatz Mitxelena, gipuzkoar idazlea, itzultzailea, zutabegilea eta irakaslea.
- 1991 - Judit Muñoz, bizkaitar matematikaria eta ikertzailea.
- 1993 - Nahikari Rodríguez, bizkaitar aktorea eta abeslaria.
- 1994 - Jon Ander Amelibia, bizkaitar futbolaria.
- 1997 - José Manuel García Maurin, nafar futbolaria.
- 1998 - Manu Quijera, nafar atleta, xabalina jaurtiketan aditua.
Mundua Aldatu
- 915 - Al-Hakam II.a, Kordobako bigarren omeiar kalifa (h. 976).
- 1333 - Henrike II.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea (h. 1379).
- 1566 - Maria Brunswick-Lüneburgekoa, Bruswick-Wolfenbütteleko printzesa eta Saxonia-Lauenburgeko dukesa ezkontidea (h. 1626).
- 1596 - Jan van Goyen, herbehereetar pintorea eta marrazkilaria (h. 1656).
- 1724 - Sofia Antonieta Brunswick-Wolfenbüttelekoa, alemaniar dukesa (h. 1802).
- 1759 - José Aznárez Navarro, espainiar politikaria (h. 1837).
- 1808 - Jørgen Roed, Danimarkako Urre Aroko erretratu egile margolaria (h. 1888).
- 1810 - Ernestine Rose, idazlea, sufragista eta feminista (h. 1892).
- 1844 - Joaquín Rucoba, espainiar arkitektoa (h. 1919).
- 1858 -
- Edmond Aman-Jean, frantziar margolari sinbolista (h. 1936).
- Oskar Minkowski, alemaniar fisiologo eta patologoa (h. 1931).
- 1859 - Kostis Palamas, greziar poeta (h. 1943).
- 1864 - Wilhelm Wien, alemaniar fisikaria, 1911ko Fisikako Nobel Saria (h. 1928).
- 1878 - Vasili Xulgin, Ukrainan jaiotako errusiar identifikazioko politikari, filosofo eta kazetari kontserbakorra (h. 1976).
- 1893 - Chaïm Soutine, lituaniar margolaria (h. 1943).
- 1899 - Lev Kulexov, sobietar zinema teoriko eta pedagogoa, sobietar zinemaren aitzindarietakoa (h. 1970).
- 1900 -
- Gertrude Mary Cox, estatubatuar estatistikaria (h. 1978).
- Elena Mederos, giza eskubideen defendatzailea eta emakumeen eskubideen aldeko aktibista kubatarra (h. 1981).
- 1901 -
- A. B. Guthrie Jr., estatubatuar idazlea (h. 1991).
- Carmen Prieto Rouco, galiziar idazle, poeta eta antzerkigilea (h. 1977).
- 1902 - Raymond Ruyer, frantziar filosofoa (h. 1987).
- 1904 - Nathan Milstein, ukrainar-estatubatuar biolinista (h. 1992).
- 1905 - Kay Francis, estatubatuar aktorea (h. 1968).
- 1906 - Zhou Youguang, txinatar bankari, hizkuntzalari, hizkuntzalari, sinologo eta argitaratzailea, mandarineraren transliterazioa egiteko sistemaren asmatzailea eta 111 urte bizi izandakoa (h. 2017).
- 1914 - Jijé, belgikar komikigile eta marrazkilaria (h. 1980).
- 1916 - Senedu Gebru, etiopiar irakasle, idazle eta politikaria, Etiopiako lehen emakume parlamentaria (h. 2009).
- 1919 - Robert Stack, estatubatuar aktorea (h. 2003).
- 1924 -
- Paul Feyerabend, austriar filosofoa (h. 1994).
- Roland Petit, frantziar dantzaria eta koreografoa (h. 2011).
- 1925 -
- Martha Hildebrandt, perutar hizkuntzalaria eta politikaria (h. 2022).
- Ron Tauranac, angloaustraliar ingeniari eta autoen-diseinatzailea (h. 2020).
- 1926 -
- Michael Bond, britaniar idazlea (h. 2017).
- Melba Liston, estatubatuar tronboijolea, konpositorea eta jazz eta blues moldatzailea (h. 1999).
- 1927 - Sydney Brenner, hegoafrikar biologoa, 2002ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2019).
- 1930 - Roman Cieślewicz, ukrainar margolaria (h. 1996).
- 1938 -
- Jean Cabut, Cabu, frantziar marrazkigilea (h. 2015).
- Gregorio Peces-Barba, espainiar politikaria eta abokatua (h. 2012).
- 1940 - Edmund White, estatubatuar idazlea, maitasun homosexuala jorratzen duena.
- 1941 - Pasqual Maragall, Kataluniako Generalitateko 127. Presidentea.
- 1947 - Carles Rexach, kataluniar futbolari ohi eta entranatzailea.
- 1948 - Mimí Pons, argentinar vedette eta aktorea.
- 1949 - Fausto Bertoglio, italiar txirrindulari ohia.
- 1952 - Sonia Petrovna, frantziar aktore eta dantzaria.
- 1954 - Trevor Rabin, hegoafrikar musikaria.
- 1957 - Lorrie Moore, estatubatuar idazlea, bere umorezko istorio laburrengatik ezaguna.
- 1959 - Gilmar Rinaldi, brasildar futbolari ohia.
- 1960 -
- Eric Betzig, estatubatuar fisikaria, 2014ko Kimikako Nobel Saria.
- Goddess Bunny, estatubatuar artista, drag queen, aktore eta modeloa (h. 2021).
- Olga Vasilieva, errusiar historialaria eta politikaria.
- 1964 - Penelope Ann Miller, estatubatuar aktorea.
- 1966 -
- Patrick Dempsey, estatubatuar aktore eta auto lasterketako gidaria.
- Maria de la Pau Janer, katalanezko mallorcar idazlea.
- 1969 -
- Stephen Hendry, eskoziar snooker jokalari eta esataria, aro modernoko snooker jokalaririk arrakastatsuena.
- Augusto Ibáñez, Titín III.a, errioxar pilotari ohia.
- 1970 -
- Marco Pantani, italiar txirrindularia, historiako igotzailerik onenetakoa (h. 2004).
- Shonda Rhimes, estatubatuar gidoilari, film-zuzendari eta ekoizlea.
- 1971 - Aleksandar Kitinov, mazedoniar tenislari ohia.
- 1972 - Vitali Stxerbo, bielorrusiar gimnasta.
- 1973 -
- Juan Diego Flórez, perutar tenorea.
- Raquel Sánchez-Silva, espainiar kazetaria eta telebista aurkezlea.
- 1976 -
- Magno Alves, brasildar futbolaria.
- Michael Peña, mexikar jatorriko estatubatuar aktore eta musikaria.
- 1977 - Orlando Bloom, ingeles aktorea.
- 1978 - Paulo César Tinga, brasildar futbolari ohia.
- 1980 -
- Akira Kaji, japoniar futbolari ohia.
- María de Villota, espainiar auto gidaria (h. 2013).
- 1981 - Luis Zubeldía, argentinar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea.
- 1984 - Kepa Blanco, euskal jatorriko ekuatoreginear futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1986 - Josefine Preuß, alemaniar aktorea.
- 1990 - Kheira Hamraoui, frantziar futbolaria.
- 1991 - Goo Hara, hegokorear abeslari eta aktorea (h. 2019).
- 1997 - Egan Bernal, kolonbiar txirrindularia.
Heriotzak Aldatu
Euskal Herria Aldatu
- 1785 - Frantzisko Xabier Munibe, euskal idazle eta musikagilea (j. 1729).
- 1884 - Jose Juan Santesteban, donostiar musikaria eta konposatzailea (j. 1809).
- 1914 - Valentin Zubiaurre Urionabarrenetxea, bizkaitar musikagilea, Madrilen (j. 1837).
- 1960 - Javier Ziga, nafar margolari eta politikaria (j. 1877).
- 1988 - José María Peña, euskal herritar futbolari eta atleta (j. 1895).
- 2005 - Sorne Unzueta, Utarsus, euskal idazlea (j. 1900).
- 2007an, Pirinioetako Taillon mendia eskalatzen ari zirela, amilduta:
- Luis Mari Pikabea Zubieta, nafar alpinista (j. 1973).
- Xabier Zubieta Erkizia, nafar alpinista.
- Xabier Saralegi Alzate, nafar alpinista.
- 2011 - Maria Josefa Navascues, Pepita, gipuzkoar erraketista (j. 1924).
- 2012 - Juan Antonio Usparitza, bizkaitar medikua, DYA errepide sorospen erakundearen sortzailea (j. 1919).
- 2016 - Ignacio Salas, bizkaitar kazetaria, San Pedro del Pinatarren (j. 1945).
- 2017 - Miren Arantzazu Goñi, gipuzkoar etnografoa (j. 1925).
Mundua Aldatu
- 703 - Jitō enperatriza, Japoniako 41. monarka (j. 645).
- 839 - Karlos III.a Gizena, Karolingiar Inperioko enperadorea (j. 839).
- 1151 - Suger, frantziar fraide, politikari eta historialaria.
- 1228 - Yvette Huykoa, kristau profeta eta anakoreta.
- 1599 - Edmund Spenser, ingeles poeta.
- 1625 - Jan Brueghel Zaharra, flandestar margolaria (j. 1568).
- 1642 - Sofia Edviga Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa eta Nassau-Dietzeko kondesa ezkontidea (j. 1592).
- 1654 - Jacques Lemercier, frantziar arkitektoa eta eskultorea.
- 1691 - George Fox, kuakero sektaren sortzailea (j. 1624).
- 1717 - Maria Sibylla Merian, alemaniar naturalista, esploratzailea eta margolaria (j. 1647).
- 1797 - Elixabete Kristina Brunswick-Lüneburg-Bevernekoa, Prusiako erregina ezkontidea (j. 1715).
- 1861 - Karlos Luis Borboikoa, Karlos VI.a izenarekin Karlismoaren Espainiako tronurako errege-nahia (j. 1818).
- 1864 - Stephen Foster, Estatubatuar Musikaren Aita, estatubatuar musikagilea (j. 1826).
- 1871 - Henriette d'Angeville, Mont Blanc gailurrera iritsi zen bigarren emakumea (j. 1794).
- 1875 - Sebastian Gabriel Borboikoa, Espainia eta Portugalgo infantea (j. 1811).
- 1885 - Schuyler Colfax, AEBetako 17. presidenteordea (j. 1823).
- 1892 - Daniel Weisweiller, alemaniar jatorriko espainiar finantza-gizona (j. 1814).
- 1906 - Aleksandr Stepanovitx Popov, errusiar fisikaria eta ingeniaria (j. 1859).
- 1909 - Eva Bonnier, suediar margolari eta filantropoa (j. 1857).
- 1923 - Alexandre Ribot, Frantziako lehen ministroa (j. 1842).
- 1928 - Mara Buneva, bulgariar-mazedoniar nazionalista (j. 1902)
- 1929 - Wyatt Earp, estatubatuar pistolaria, jokalaria eta polizia ofiziala (j. 1848).
- 1941 - James Joyce, irlandar idazlea, XX. mendeko ingelesezko idazle garrantzitsuenetakoa (j. 1882).
- 1943 - Sophie Taeuber-Arp, suitzar artista, margolari, eskultore, diseinatzaile, arkitekto eta dantzaria (j. 1889).
- 1949 -
- Aino Aalto, finlandiar diseinatzaile eta arkitektoa, Finlandiako arkitekturaren aitzindaria (j. 1894).
- Inés Echeverría, txiletar eleberrigile, saiogile eta kazetaria (j. 1868).
- 1956 - Lyonel Feininger, alemaniar-estatubatuar margolaria eta marrazkilaria (h. 1956).
- 1963 - Sylvanus Olympio, Togoko lehen presidentea, estatu kolpean eraila (j. 1902).
- 1964 - Felisberto Hernández, uruguaitar idazlea (j. 1902).
- 1974 - Salvador Novo, mexikar idazlea (j. 1904).
- 1978 - Hubert Humphrey, estatubatuar politikaria (j. 1911).
- 1986 - Abdul Fattah Ismail, Hego Yemengo estatuburua (j. 1939).
- 1988 - Chiang Ching-kuo, Taiwango presidentea (j. 1910).
- 1992 - Henri Queffelec, frantziar idazlea (j. 1910).
- 1993 -
- Mozart Camargo Guarnieri, brasildar musikagilea (j. 1907).
- Edivaldo Martins Fonseca, brasildar futbolaria (j. 1962).
- René Pleven, Frantziako lehen ministroa (j. 1901).
- 2002 - José María Sánchez-Silva, espainiar idazle eta kazetaria (j. 1911).
- 2006 - Mary Kenner, estatubatuar asmatzailea (j. 1912).
- 2009 - Patrick McGoohan, irlandar-estatubatuar aktorea (j. 1928).
- 2010 - Maruxa Orxales, galiziar idazlea.
- 2015 - José Luis Moro, espainiar marrazkilaria (j. 1926).
- 2017 -
- Antony Armstrong-Jones, lehen Snowdoneko Kondea, britainiar argazkilari eta zinemagilea, Margarita printzesaren senarra (j. 1930).
- Horacio Guarany, argentinar abeslari, konpositore eta idazlea (j. 1925).
- 2020 - Isabel-Clara Simó, kataluniar idazle, filosofo, irakasle eta kazetaria (j. 1943).
- 2021 -
- Siegfried Fischbacher, Siegfried & Roy bikoteko alemaniar-estatubatuar aktore eta ilusionista (j. 1939).
- Bernd Kannenberg, alemaniar atleta, 50 kilometro ibilketa proban aditua (j. 1942).
- Joël Robert, belgikar motoziklista, sei aldiz moto-kros munduko txapelduna (j. 1943).
- Philip Tartaglia, eskoziar apezpiku katolikoa (j. 1951).
- 2023 - Klas Lestander, suediar biatleta (j. 1931).
Jaiak eta urteurrenak Aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Ioritz/Joritz eta Lontxo/Lontzi.
Kanpo estekak Aldatu
Datuak: Q2255
Multimedia: 13 January
