Urtarrilaren 2

Urtarrilen 2a gregoriotar egutegiaren urteko bigarren eguna da. 363 egun falta dira urtea amaitzeko, 364 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Pedro Agustín Girón Jaiotza: Donostia, 1778 Heriotza: Madril, 1842ko maiatzaren 14a Tota Iruñekoa Jaiotza: Iruñea, 876 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Iruñea, 958ko urriaren 15a (egutegi gregorianoa) Jesús Glaria Jaiotza: Alesbes, 1942 Heriotza: L'Espluga de Francolí, 1978ko irailaren 19a Vicente Palacio Atard Jaiotza: Bilbo, 1920 eta 1920 Heriotza: Madril, 2013ko urriaren 15a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Isaac Asimov Jaiotza: Petrovichi (en) , 1920 Heriotza: Manhattan, 1992ko apirilaren 6a Frederiko II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa Jaiotza: Jesi, 1194 eta 1195 Heriotza: Fiorentino (en) , 1250eko abenduaren 13a Sixto V.a Jaiotza: Grottammare, 1521, 1520, 1521 eta 1520 Heriotza: Erroma, 1590eko abuztuaren 27a Teresa Lisieuxekoa Jaiotza: Alençon, 1873 Heriotza: Lisieux, 1897ko irailaren 30a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 2ko jaiotzak Kate Bosworth • Anton Pannekoek • Mendele Mocher Sforim • Sathamangalam Ranga Iyengar Srinivasa Varadhan • Daisaku Ikeda • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa Jaiotza: Nafarroa Garaia, 1016 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Leon, 1065 Julian Gaiarre Jaiotza: Erronkaribar, 1844ko urtarrilaren 9a Heriotza: Madril, 1890 Rafael Altsua Jaiotza: Irun, 1923ko abuztuaren 18a Heriotza: Santander, 1994 Jean Baptiste Elizanburu Jaiotza: Sara, 1828ko abuztuaren 14a Heriotza: Sara, 1891 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Pontormo Jaiotza: Empoli, 1494ko maiatzaren 24a Heriotza: Florentzia, 1556 (egutegi gregorianoa) Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa Jaiotza: Berlin, 1795eko urriaren 15a Heriotza: Potsdam, 1861 John Berger Jaiotza: Hackney, 1926ko azaroaren 5a Heriotza: Antony, 2017 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 2ko heriotzak Johann Kaspar Lavater • John Baldessari • Karl Goldmark • Roman Dmowski • Friedrich Adler • Loie Fuller • John Dunstaple • Sebastian Haffner • Erroll Garner • Hortense Haudebourt-Lescot • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Krimea-ko (Ukraina) ikuspegi bat 533 - Joan II.a Aita Santu izendatu zuten. 1762 - Ingalaterrak Espainiari gerratea deklaratu zion. 1886 - Frantziak Madagaskarren bere protektoratua ezarri zuen. 1922 - Gaur egun Ukraina den Krimea (irudian) penintsula independizatu zen. 1959 - Kubako Iraultza: Fidel Castrok agintea hartu zuen. 1997 - Miguel Indurain txirrindulariak txirrindularitza utzi zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urtarrila >> A Aa Az Og Os L I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: Osteguna 2021: Larunbata 2022: Igandea 2024: Asteartea 2025: Osteguna 2026: Ostirala Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Baxil eta Alaitz/Alaiza.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1979 - ETAk, Jose Maria Herrera Hernandez ejerzitoko komandantea erail zuen Donostian, eta Francisco Berlanga Robles polizia armatuko kidea Iruñean.
• 1982 - Berastegin Alegiako Pablo Garaialde Jauregizabal taxilaria hilda agertu zen. Hilketa Triple Ak bere gain hartu zuen.
• 1999 - Juan Jose Ibarretxe politikari jeltzalea Lehendakari izendatu zuten.
• 2012 - Kutxak, BBKk eta Vital Kutxak bat egin ondoren, Kutxabank merkaturatu zen.

Mundua

• 1492 - Errege-erregina Katolikoek Boabdil garaitu eta Granadako Erresuma behin-behinekoz konkistatu zuten.
• 1886 - Frantziak Madagaskarren kontrola hartu zuen, 1960 arte luzatuko zena.
• 1896 - Jameson Raid: Transvaal Errepublikak britainiarren aurka egindako erasoari amaiera eman zitzaion.
• 1921 - Santa Isabel ontzia Galiziako Vilagarcia de Arousa herrian hondoratu zen. 244 hildako egon ziren.
• 1942 - Bigarren Mundu Gerra: Armada japoniarrak Manila hartu zuen.
• 1963 - Ap Baceko gudu garrantzitsua irabazi zuen Hego Vietnamgo Askapenerako Nazio Fronteak (edo Viet Congek) AEBetako eta Hego Vietnamgo armaden aurka.
• 2006 - Bost hildako Alemanian, izotz pista bat behera etorri eta gero.
• 2007 - Indonesian Adam Air konpainiako hegazkin bat itsasora erori eta gero, 103 hildako izan ziren.
• 2011 - 2011ko Espainiako Tabakoaren Aurkako Legea indarrean sartu zen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1950 - AEBetan The Third Man filma estreinatu zen.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1839 - Louis Daguerrek Ilargiaren lehenengo argazkia atera zuen, Frantziatik.
• 1959- Luna 1 espaziontziak ilargiaren gaineko lehenengo hegaldia burutu zuen.

Kirolak

Euskal Herria

• 1997 - Miguel Indurain txirrindulariak profesional moduan bizikleta utzi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 876 - Tota Aznar, Iruñeko erregina (h. 958).
• 1664 - Pierre Urte, lapurtar idazlea (h. 1725/1730).
• 1756 - Manuel Quintano, arabar apaiz eta ardogilea (h. 1818).
• 1789 - Manuel Sagasti, euskal herritar musikaria (h. 1818).
• 1846 - Jose Maria Ezpeleta Samaniego, nafar aristokrata (h. 1919).
• 1884 - María Consuelo Cuñado, euskal moja karmeldarra (h. 1936).
• 1885 - José María Otamendi, gipuzkoar ingeniaria (h. 1959).
• 1888 - Ignacio Rotaetxe, euskal ingeniari eta politikari abertzale eta jeltzalea (h. 1951).
• 1920 - Vicente Palacio, bizkaitar historialaria (h. 2013).
• 1924 - Boni Fernandez, bilbotar txistularia (h. 2009).
• 1928 - Antonio Sorarrain, gipuzkoar elizgizona eta idazlea (h. 2011).
• 1934 - Jesus Uribe, gipuzkoar futbolaria (h. 2005).
• 1941 - Nikolas Zendoia, gipuzkoar bertsolaria eta idazlea.
• 1942 - Jesús Glaria, nafar futbolaria (h. 1978).
• 1954 - Enrique Martín de Marcos, nafar ginekologo eta politikaria, Nafarroako Alderdi Popularreko presidente ohia, Madrilen.
• 1955 - Pantxika Urruti, pastoraletako errejenta eta Buhamiak taldeko kantaria.
• 1959 - Filgi Claverie, Euskal Kultur Erakundeko sortzaile, diruzain eta lehendakariordea.
• 1960 - Josu Pardo, PSNko poltikaria.
• 1963 - Eloy Velasco, bizkaitar epailea.
• 1967 - Ángel Alonso, gipuzkoar zinema zuzendaria.
• 1970 - Crescencio Cuéllar, nafar futbolari ohia.
• 1971 - Estefano Izagirre, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1982 - Asier Muniain, gipuzkoar surflaria.
• 1984 - Nerea Alias, gipuzkoar aurkezlea.
• 1985 - Olatz Ganboa, bizkaitar aktorea.
• 1988 - Jon Pardo, nafar txirridularia.
• 1990 - Jon Altamira, bizkaitar futbolaria.
• 1992 - Dorleta Eskamendi, gipuzkoar txirrindularia.
• 1997 - Gorka Garai, bizkaitar futbolaria.
• 1998 - Miren Bartolome, nafar atleta, pertika jauzian aditua.
• 2002 -
  • Xabier Irurita, nafar futbolaria.
  • Leire Vargas, bizkaitar bertsolaria, idazlea eta itzultzailea.

Mundua

• 1403 - Basilios Bessarion, bizantziar filosofoa eta erlijiosoa eta Iruñeko apezpikua (h. 1472).
• 1462 - Piero di Cosimo, italiar pintorea (h. 1521).
• 1547 - Giovanni Luigi Fieschi, Lavagnako kondea, genovar noblea (j. c. 1522).
• 1642 - Mehmed IV.a, Otomandar Inperioko sultana (h. 1693).
• 1727 - James Wolfe, britainiar militarra (h. 1759).
• 1735 - Jules-Basile Ferron de La Ferronnays, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (h. 1999).
• 1752 - Philip Freneau, estatubatuar olerkaria eta kazetaria (h. 1832).
• 1777 - Christian Daniel Rauch, alemaniar eskultorea (h. 1857).
• 1783 - Christoffer Wilhelm Eckersberg, daniar margolari klasizista, danierako pinturaren aita izendatua (h. 1853).
• 1822 - Rudolf Clausius, alemaniar fisikaria (h. 1888).
• 1834 -
  • Karl Friedrich Louis Dobermann, Doberman Pinscher txakur arrazaren lehen hazlea (h. 1894).
  • Vasili Perov, errusiar margolaria (h. 1882).
• 1835 - Carl Friedrich Wilhelm Claus, alemaniar zoologoa (h. 1899).
• 1837 - Mili Alekseievitx Balakirev, errusiar musikagilea (h. 1910).
• 1860 - Isidoro Acevedo, asturiar komunista (h. 1952).
• 1870 - Ernst Barlach, alemaniar eskultorea, margolaria eta idazlea (h. 1938).
• 1873 - Teresa Lisieuxekoa, frantziar lekaimea, Eliza Katolikoak santu izendatua (h. 1897).
• 1877 - Ricciotto Canudo, italiar zinema kritikaria (h. 1923).
• 1886 - Apsley Cherry-Garrard, Antartikako esploratzaile ingelesa, Terra Nova espedizioan bizirik atera zena (h. 1959).
• 1889 - Pilar Salvo Giménez, espainiar maistra errepublikanoa (h. 1936).
• 1891 - Giovanni Michelucci, italiar arkitekto, urbanista eta diseinatzailea (h. 1990).
• 1895 - Folke Bernadotte, suediar diplomazialaria (h. 1948).
• 1896 - Dziga Vertov, sobietar zinema zuzendari, operatzaile eta dokumentalista (h. 1954).
• 1898 - Giuseppe Enrici, italiar txirrindularia (h. 1968).
• 1900 - Leslie Peltier, estatubatuar astronomoa (h. 1980).
• 1903 - Kane Tanaka, 119 urte eta 107 egun bizi izandako japoniarra, heriotza momentuan munduan bizirik irauten zuen pertsona zaharrena (h. 2022).
• 1905 -
  • Michael Tippett, britainiar musikagilea (h. 1998).
  • Luigi Zampa, italiar zinema zuzendaria (h. 1991).
• 1909 -
  • Barry Morris Goldwater, estatubatuar politikaria (h. 1998).
  • Tewhida Ben Sheikh, Afrikako iparraldean medikua izatea lortu zuen lehen emakume musulman modernoa (h. 2010).
• 1912 - Giulio Einaudi, italiar liburu-argitaratzailea (h. 1999).
• 1914 - Kenny Clarke, estatubatuar perkusionista (h. 1985).
• 1918 -
  • María Luisa Cresta de Leguizamón, argentinar idazlea eta irakaslea (h. 2008).
  • Gudrun Zapf von Hesse, alemaniar tipografiagile, kaligrafiagile eta liburugilea (h. 2019).
• 1920 -
  • Isaac Asimov, errusiar jatorriko estatubatuar idazle eta biokimikaria, zientzia fikzio eta zientzia dibulgazioan autore arrakastatsua (h. 1992).
  • Nobuyuki Kato, japoniar futbolaria.
• 1923 - Cathal Goulding, irlandar abertzalea izan zen. Irlandako mugimendu independentistaren buruzagietako bat (h. 1998).
• 1931 - Toshiki Kaifu, Japoniako Lehen Ministroa (h. 2022).
• 1932 - Hugo Argüelles, mexikar idazle eta antzerkigilea (h. 2003).
• 1934 -
  • Víctor García de la Concha, espainiar filologoa.
  • Suzuko Tamura, Ainhoa, japoniar hizkuntzalari eta euskalaria eta ohorezko euskaltzaina (h. 2015).
• 1935 - David McKee, britainiar idazlea eta ilustratzailea (h. 2022).
• 1937 - Imerio Massignan, italiar txirrindulari ohia.
• 1938 - Lynn Conway, estatubatuar informatikari, ingeniari elektriko, asmatzaile eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea.
• 1941 - Maria Dolors Alibés i Riera, haurrentzako liburuen katalunierazko idazlea (h. 2009).
• 1942 - Manuel Gutiérrez Aragón, espainiar zinemagilea.
• 1943 - Janet Akyüz Mattei, turkiar-estatubatuar astronomoa (h. 2004).
• 1944 -
  • Péter Eötvös, hungariar konpositore, orkestra zuzendari eta irakaslea.
  • Norodom Ranariddh, kanbodiar printze eta politikaria, Kanbodiako lehen ministroa (h. 2021).
• 1945 - Slobodan Praljak, Bosnia-Herzegovinako kroaziar gerra-kriminala, politikaria, idazlea eta zinema zuzendaria (h. 2017).
• 1948 - Tony Judt, angloestatubatuar historialari, saiakeragile eta unibertsitateko irakaslea (h. 2010).
• 1954 - Antón Lamazares, espainiar margolaria.
• 1961 - Anne Sewell Young, estatubatuar astronomia-irakaslea (h. 1961).
• 1962 -
  • Carmelo Gómez, espainiar aktorea.
  • Francisco Pérez de los Cobos, Espainiako Konstituzio Auzitegiko presidente ohia.
• 1964 - Pernell Whitaker, estatubatuar boxeolaria (h. 2019).
• 1967 -
  • Basile Boli, frantziar futbolari ohia.
  • Tia Carrere, estatubatuar aktore, modelo eta abeslaria.
  • Francois Pienaar, hegoafrikar errugbilari ohia.
• 1968 - Cuba Gooding, Jr., estatubatuar aktorea.
• 1969 -
  • Elena Gorolová, txekiar giza-eskubideen defendatzailea.
  • Christy Turlington, estatubatuar top-model ohia.
• 1975 - Rónán Mac Con Iomaire, irlandar idazle eta TG4 telebista kateko aurkezlea.
• 1976 -
  • Laura Alonso Padín, galiziar sopranoa.
  • Danilo Di Luca, italiar txirrindularia.
  • Paz Vega, espainiar aktorea.
• 1978 - Davit Mujiri, georgiar futbolari ohia.
• 1981 -
  • María Isabel Moreno, kataluniar txirrindularia.
  • Pedrie Wannenburg, hegoafrikar errugbilaria (h. 2022).
• 1983 - Lidia San José, espainiar historialaria eta aktorea.
• 1984 - Mavi García, espainiar duatleta eta txirrindularia.
• 1987 - Ariadna Ródenas, espainiar atleta eta txirrindularia.
• 1989 - Fozil Musaev, uzbekistandar futbolaria.
• 1991 - Yany Prado, kubatar aktorea.
• 1996 - Cristina Martínez, espainiar txirrindularia.
• 1998 - Tfue, estatubatuar streamer-a, Fortnite bideo-jokoan aritzeagatik ezaguna.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1627 - Michael Navarrus, nafar musikagile eta ganberako maisua (j. 1563).
• 1725 - José Cáseda, nafar kapera-maisu eta musikagile barrokoa (j. c. 1660).
• 1890 - Julian Gaiarre, nafar tenorra (j. 1844).
• 1891 - Jean Baptiste Elizanburu, lapurtar idazlea (j. 1828).
• 1897 - Francisco Zabalburu, bizkaitar mezenas, finantzari, terrateniente, bibliofilo eta politikaria, Madrilen (j. 1826).
• 1916 - Robert Mitchell, lapurtar kazetari eta politikaria, Parisen (j. 1839).
• 1923 - José Madinabeitia, gipuzkoar mediku eta politikari sozialista (j. 1870).
• 1944 - Emilio Altzugarai, nafar militarra, Espainiako Armadako koronela, Tolosa Okzitanian (j. 1880).
• 1962 - Philippe Veyrin, lapurtar historialaria eta margolaria (j. 1900).
• 1965 - Jenaro Urrutia, bizkaitar margolaria (j. 1893).
• 1982 - Paulo Garaialde, gipuzkoar taxilaria, Triple Ak eraila (j. 1922).
• 1984 - German Etxebarria, Maneras, Athleticeko bizkaitar futbolaria (j. 1896).
• 1991 - Eulogio Zudaire, nafar fraide kaputxinoa eta historialaria (j. 1915).
• 1994 - Rafael Altsua, gipuzkoar futbolaria, Santanderren eraila (j. 1923).
• 1996 - Carlos Blasco, donostiar politikari jeltzalea (j. 1924).
• 2000 - Salbador Zapirain, Ataño, gipuzkoar idazlea eta eleberrigilea (j. 1912).
• 2003 - Jose Maria Mendiola, gipuzkoar idazle eta enpresaria (j. 1929).
• 2009 -
  • Patrick Mixelena, Mixu, euskal abeslaria (j. 1970).
  • Antonio Zavala, euskal idazlea, euskaltzaina eta euskal herri-literaturaren ikerlari eta editorea (j. 1928).
• 2014 - Benigno Aspuru, euskal txirrindularia (j. 1930).
• 2018 - Juan Ramón Tapia, Tapia II.a, gipuzkoar pilotaria (j. 1943).
• 2021 - Luis Otamendi, gipuzkoar bertsolaria (j. 1947).
• 2022 -
  • Ana Bejerano, bizkaitar abeslaria (j. 1962).
  • Xanti Iparragirre, gipuzkoar bertsolaria (j. 1934).

Mundua

• 1557 - Pontormo, italiar margolaria (j. 1494).
• 1726 - Domenico Zipoli, italiar musikagile eta organu-jotzailea (j. 1688).
• 1819 - Maria Luisa Parmakoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1751).
• 1831 - Barthold Georg Niebuhr, alemaniar historialari eta humanista (j. 1776).
• 1861 - Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa, Prusiako erregea (j. 1795).
• 1892 - George Biddell Airy, ingeles matematikaria (j. 1801).
• 1896 - Walthère Frère-Orban, Belgikako lehen ministroa (j. 1812).
• 1917 - Edward Burnett Tylor, ingeles antropologoa (j. 1832).
• 1921 - Franz Defregger, Tirolgo jatorriko Austriar margolaria (j. 1835).
• 1924 - Sabine Baring-Gould, ingeles apaiz anglikano eta idazlea (j. 1834).
• 1948 - Vicente Huidobro, txiletar idazlea (j. 1893).
• 1950 - Emil Jannings, alemaniar antzezlea, 1920ko hamarkadan zinema mutuko izar handienetako bat (j. 1884).
• 1957 - Isaak Xteinberg, Letonian jaiotako abokatu eta kazetari judutarra, eseristen ezker ildokoa (j. 1888).
• 1960 - Fausto Coppi, Il Campionissimo, italiar txirrindularia, historiako ezagunenetako bat (j. 1919).
• 1963 - Dick Powell, estatubatuar abeslari, aktore eta zinema zuzendaria (j. 1904).
• 1968 - Cuno Hoffmeister, alemaniar astronomoa (j. 1892).
• 1972 - Lillian Gilbreth, estatubatuar ingeniari eta kudeaketa-aditua (j. 1878).
• 1973 - Eleazar López Contreras, Venezuelako presidentea (j. 1883).
• 1981 - Cora Ratto de Sadosky, matematikaria, giza eskubideen eta Argentinako emakumeen eskubideen aldeko aktibista (j. 1912).
• 1982 - Victor Fontan, frantziar txirrindularia (j. 1892).
• 1985 - Gabriel Elorde, filipinar boxeolaria (j. 1935).
• 1991 - Edmond Jabès, egiptoar jatorriko frantziar idazlea (j. 1912).
• 1995 -
  • Manuel Rivera, espainiar margolaria (j. 1927).
  • Mohamed Siyad Barre, Somaliako diktadorea (j. 1910).
• 1997 - Joan Coromines, kataluniar filologoa (j. 1905).
• 2000 -
  • Ana María Martínez Sagi, kataluniar poeta, sindikalista, kazetaria, feminista eta atleta (j. 1907).
  • Patrick O'Brian, ingeles idazlea (j. 1914).
• 2006 - Arlette Gruss, frantziar zirkuko-artista, lehoinabar hezle gisa nabarmena (j. 1930).
• 2007 - Teddy Kollek, israeldar politikaria, Jerusalemgo alkatea (j. 1911).
• 2008 - George MacDonald Fraser, eskoziar idazlea (j. 1925).
• 2009 - Ryuzo Hiraki, japoniar futbolaria (j. 1931).
• 2011 -
  • Émile Masson Jr., belgikar txirrindularia (j. 1915).
  • Pete Postlethwaite, ingeles aktorea (j. 1947).
  • Manuel Riu Riu, kataluniar historialaria, Iberiar penintsulako Erdi Aroko historiaren ikertzaile nagusietako bat (j. 1929).
• 2013 - Gerda Lerner, austriar-estatubatuar historialari, idazle eta ekintzailea (j. 1920).
• 2015 - Arpád Račko, eslovakiar eskultorea (j. 1930).
• 2016 -
  • Michel Delpech, frantziar kantautorea (j. 1946).
  • Nimr Baqr al-Nimr, al-Awamiyahko (Arabia Saudi) klerigo xiita, bertako monarkiaren oposatzaile ezaguna (j. 1959).
• 2017 - John Berger, ingeles arte kritikari, eleberrigile, margolari eta olerkaria (j. 1926).
• 2020 -
  • Luis Fernando Orozco, kolonbiar aktorea (j. 1943).
  • Grant Weatherstone, eskoziar errugbilaria (j. 1931).
• 2021 -
  • Cléber Eduardo Arado, brasildar futbolaria (j. 1972).
  • Guadalupe Grande, espainiar poeta, saiakeragile eta kritikaria (j. 1965).
  • Modibo Keita, Maliko lehen ministroa (j. 1942).
  • Vladimir Korenev, sobietar-errusiar zinema eta antzerki aktore eta irakaslea (j. 1940).
• 2022 -
  • Richard Leakey, kenyar antropologoa (j. 1944).
  • Voltaire Schilling, brasildar irakaslea eta historialaria (j. 1944).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Baxil eta Alaitz/Alaiza.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2151
• Multimedia: 2 January

Urtarrilaren 1 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 3