Urtarrilaren 25
data
Urtarrilaren 25a gregoriotar egutegiaren urteko hogeita bosgarren eguna da. 340 egun falta dira urtea amaitzeko, 341 egun bisurteetan.
Jaiotzak
_(cropped).jpg)
Heriotzak
Gertaerak 
Egutegia 
Izendegia GertaerakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1979 - Guardia Zibilak Juan Luis Etxebarria Agirre lekeitiarra, ETAko militantea, hil zuen Tuteran.
- 1980 - ETAk Luis Dominguez Jimenez zibila hil zuen Bergaran.
MunduaAldatu
- 1533 - Henrike VIII.a bere maitale Ana Bolenarekin ezkondu zen.
- 1554 - Sao Paulo hiria sortu zen Brasilen.
- 1575 - Luanda, Angolako hiriburua, sortu zuen Paulo Dias de Novais esploratzaile portugaldarrak.
- 1918 - Ukrainak independentzia aldarrikatu zuen SESBengandik.
- 1919 - Nazioen Liga sortu zen.
- 1942 - Thailandia Bigarren Mundu Gerran sartu zen eta Estatu Batuei eta Erresuma Batuari gerra deklaratu zien.
- 1949 - Israelen independentzia osteko lehen hauteskundeak. David Ben-Gurion laboristak irabazi zuen.
- 1959 - Joan XXIII.a aita santuak Vatikanoko II. kontzilioa deitu zuen, 1962an hasteko.
- 1971 - Idi Amin bortizki iritsi zen Ugandako presidente izatera.
- 1998 - Joan Paulo II.a aita santuak La Habanan emandako mezan Kubako preso politikoak askatzea eta erreforma politikoa bultzatzea eskatu zituen eta Estatu Batuek Kuba isolatzeko zituzten planak gaitzetsi zituen.
- 1999 - Richter eskalan 6ko indarra zuen lurrikara batek 1000 hildako baino gehiago utzi zituen Kolonbian.
- 2005 - 215 hildako Indiako tenplu batean egondako jente pilaketa batean.
- 2010 - Ethiopian Airlinesen 409 hegaldiak istripua izan zuen, Beiruten aireratu eta gutxira hegazkina Mediterranear Itsasora jausi zenean. 90 bidaiariak hil ziren.
- 2012 - Alex Salmond Eskoziako lehen ministroak herrialdearen independentziarako galdeketa egiteko proposamena aurkeztu zuen.
- 2015 - Syriza alderdiak Greziako hauteskundeak irabazi eta Alexis Tsipras herrialde horretako presidente berria bilakatu zen.
Arte eta kulturaAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 2008 - Euskarazko Wikipediak Argia Saria irabazi zuen, Sareko Argia atalean.
MunduaAldatu
- 1909 - Elektra, Richard Straussen musika eta Hugo von Hofmannsthalen libretoa duen opera estreinatu zen Dresdengo Königliches Opernhausen.
- 1921 - R.U.R. antzezlan txekiarra, robot hitza erabili zuen lehenengoa, estreinatu zen.
- 1963 - Roger Corman estatubatuar zinema zuzendariaren The Raven filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologiaAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
KirolakAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
JaiotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1756 - José Ezkerra, nafar itsaslari eta militarra (h. 1801).
- 1831 - Cristina Brunetti, Donostian bizi izandako italiar jatorriko espainiar aristokrata (h. 1914).
- 1853 - Eulalia Abaitua, bizkaitar argazkilaria (h. 1943).
- 1869 - Pablo Fermin Irigarai, Larreko, nafar mediku eta idazlea (h. 1949).
- 1898 - Pablo Gurpide, euskal apezpikua, Bilboko elizbarrutiko bigarren apezpikua (h. 1968).
- 1901 - Carmelo Elordui, bizkaitar jesuita, txinerazko testu klasikoak itzuli zituena (h. 1989).
- 1920 - José Luis Berasategi, bizkaitar ekonomialari eta politikaria, Bilboko azken alkate frankista (h. 1990).
- 1924 - Joxe Ulibarrena, euskal herritar eskultore, etnografo eta sustatzaile kulturala (h. 2020).
- 1934 - Pablo Colino, nafar apaiz katoliko, musikagile eta ganberako maisua.
- 1952 - Ángel Amigo, euskal zinema ekoizle eta gidoigilea.
- 1955 - Eliseo Murillo, gipuzkoar futbolari ohia, Extremaduran.
- 1956 - Gontzal Mendibil, bizkaitar egile abeslaria.
- 1958 - Jose Maria Lekunberri, nafar futbolari ohia.
- 1964 - Patxi Zubizarreta, gipuzkoar idazlea.
- 1966 - Juanma Zaldua, Txiribiton junior, euskal pailazoa.
- 1969 - Marixa Osés, arabar idazle eta gidoigilea.
- 1973 - Nagore Gabellanes, gipuzkoar belar hockey jokalari ohia.
- 1974 - Iñigo Bolinaga, bizkaitar historialari eta idazlea.
- 1975 - Aitor Aldeondo, nafar futbolari ohia.
- 1979 - Leire Ibarguren, gipuzkoak idazlea eta irakaslea.
- 1983 - Gorka Azkorra, bizkaitar futbolari ohia.
- 1984 - Xabier Eizagirre, gipuzkoar futbolaria ohia.
- 1988 -
- Yerai Diaz Ikaran, bizkaitar kazetaria eta telebista aurkezlea.
- Iago Herrerín, Athleticeko futbolaria.
- 1990 - Lander Iurrebaso, bizkaitar futbolaria.
- 1992 - Ainize Barea, Peke, bizkaitar futbolaria.
- 1997 - Endika Irigoien, nafar futbolaria.
- 1998 - Asier Burguete, gipuzkoar aktore eta dantzaria.
MunduaAldatu
- 750 - Leon IV.a, Bizantziar enperadorea (h. 780).
- 1425 - Henrike IV.a Gaztelakoa, Gaztela eta Leongo erregea (h. 1474).
- 1477 - Ana Bretainiakoa, Bretainiako dukesa eta Frantziako erregina ezkontidea (h. 1514).
- 1493 - Massimiliano Sforza, italiar aristokrata (h. 1530).
- 1540 - Edmund Campion, ingeles jesulagun, martiri eta santu katolikoa (h. 1581).
- 1615 - Govert Flinck, herbeheretar Urrezko Aroko margolaria (h. 1660).
- 1627 - Robert Boyle, irlandar filosofo eta zientzialaria (h. 1691).
- 1708 - Pompeo Batoni, italiar margolaria (h. 1787).
- 1725 - Pablo Olabide, espainiar politikari eta idazlea (h. 1803).
- 1736 - Joseph Louis Lagrange, frantziar matematikari eta astronomoa (h. 1813).
- 1743 - Friedrich Heinrich Jacobi, alemaniar filosofo eta idazlea, existentzialismoaren aitzindaritzat hartua (h. 1819).
- 1746 - Félicité de Genlis, frantziar idazle, harpa-jole eta hezitzailea, Frantziako errege-familiaren irakaslea (h. 1830).
- 1759 - Robert Burns, eskoziako gaeleraz aritu zen olerkari ezagunena (h. 1796).
- 1832 - Ivan Xixkin, errusiar margolaria (h. 1898).
- 1844 - Jekaterina Brexko-Brexkovskaia, errusiar militante eserista, iraultzaren amona deitua (h. 1934).
- 1851 - Arne Aadne Garborg, norvegiar idazlea eta hizkuntza-eraberritzailea (h. 1924).
- 1860 - Charles Curtis, AEBetako 31. presidenteordea (h. 1936).
- 1866 - Emile Vandervelde, Belgikako estatu-politikaria eta frantsesezko idazlea (h. 1938).
- 1867 - Adelaide Cabete, XX. mendeko lider feminista portugaldar garrantzitsuenetarikoa (h. 1935).
- 1870 - Helge von Koch, suediar matematikaria, Koch elur-maluta irudi fraktalagatik ezaguna (h. 1924).
- 1871 - Jeanne Villepreux-Power, frantziar itsas-biologo aitzindaria (j. 1794).
- 1874 - William Somerset Maugham, ingeles idazlea (h. 1965).
- 1881 - Emil Ludwig, alemaniar idazlea (h. 1948).
- 1882 - Virginia Woolf, britainiar idazlea (h. 1941).
- 1883 - Nikolai Krestinski, militante boltxebikea eta sobietar diplomazialaria (h. 1938)
- 1886 -
- Wilhelm Furtwängler, alemaniar orkestra-zuzendari eta musikagilea (h. 1954).
- Morgan Russell, estatubatuar margolaria (h. 1953).
- 1894 - Aino Aalto, finlandiar diseinatzaile eta arkitektoa, Finlandiako arkitekturaren aitzindaria (h. 1949).
- 1899 - Paul-Henri Spaak, Belgikako lehen ministroa (h. 1972).
- 1901 - Itzhak Stern, Oskar Schindlerren kontulari industriala izandako poloniar judua (h. 1969).
- 1913 -
- Witold Lutosławski, poloniar musikagilea, Poloniako XX. mendeko musikagile handientzat hartua (h. 1994).
- Donald Maclean, britainiar diplomazialari eta espioia, Cambridge bostetako bat (h. 1983).
- 1915 - Ewan MacColl, ingeles folk abeslari, kantautore, komunista, sindikalista, antzerkigile eta antzezlan ekoizlea (h. 1989).
- 1917 -
- Ilya Prigogine, belgikar kimikaria, 1977ko Kimikako Nobel Saria (h. 2003).
- Jânio Quadros, Brasilgo presidentea (h. 1992).
- 1919 - Norman Newell, britainiar musika ekoizlea (h. 2004).
- 1921 - Russell Braddon, australiar idazle eta gerra-presoa Bigarren Mundu Gerran (h. 1995).
- 1922 - Luigi Luca Cavalli-Sforza, italiar zientzialaria, populazioen genetikan aditua (h. 2018).
- 1923 - Arvid Carlsson, suediar neurofarmakologoa, 2000ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2018).
- 1924 - Tomás Mac Giolla, irlandar errepublikar politikaria (h. 2010).
- 1927 - Antônio Carlos Jobim, brasildar musikagile eta piano-jotzailea (h. 1994).
- 1928 - Eduard Xevardnadze, Georgiako presidentea (h. 2014).
- 1931 - Paavo Haavikko, finlandiar dramaturgo eta poeta, Finlandiako funtsezko egileetako bat (h. 2008).
- 1932 - Yukio Shimomura, japoniar futbolaria.
- 1933 - Corazón Aquino, Filipinetako presidentea (h. 2009).
- 1935 -
- J. G. Farrell, Ingalaterran jaiotako irlandar idazlea (h. 1979).
- Antonio Ramalho Eanes, Portugalgo presidentea.
- 1937 - Ange-Félix Patassé, Afrika Erdiko Errepublikako presidentea (h. 2011).
- 1938 -
- Etta James, estatubatuar abeslaria (h. 2012).
- Vladimir Visotski, sobietar antzezlea, idazlea eta abeslaria (h. 1980).
- 1941 - Jane Richardson, estatubatuar biofisiko eta biokimikoa, zinta-diagramen asmatzailea.
- 1942 - Eusébio da Silva Ferreira, portugaldar futbolaria (h. 2014).
- 1943 -
- Manuel Delgado Villegas, el Arropiero, Espainiako krimenen historian dagoen hiltzaile okerrenetakoa (h. 1998).
- Tobe Hooper, estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea (h. 2017).
- 1944 - Bernard Tschumi, suitzar arkitektoa.
- 1947 - Ángel Nieto, motoziklismoko espainiar pilotua, mundu-mailako hamahiru tituluduna (h. 2017).
- 1949 - Paul Nurse, ingeles genetikalaria, 2001eko Medikuntzako Nobel Saria.
- 1950 - Jean-Marc Ayrault, Frantziako Lehen Ministro ohia.
- 1954 - Renate Dorrestein, herbeheretar feminista, idazle eta kazetaria (h. 2018).
- 1957 - Luis Alfredo Garavito, kolonbiar serieko hiltzaile eta pederasta eta sexu-erasotzailea.
- 1958 - Alessandro Baricco, italiar idazle, kritikari musikal eta zine-zuzendaria.
- 1959 - Toni Servillo, italiar aktorea.
- 1960 - Nobuyo Fujishiro, japoniar futbolari ohia.
- 1971 - Juan Andrés Gómez, argentinar futbolari ohia.
- 1972 - Chantal Andere, mexikar aktore eta abeslaria.
- 1975 - Raimundo Blanco, Rai, burgostar pilotari ohia.
- 1976 -
- Mito Isaka, japoniar futbolari ohia.
- Carmen Ruiz Repullo, espainiar soziologo feminista, aktibista eta ikerlaria.
- 1977 - Marta Rovira, kataluniar politikari eta abokatua.
- 1978 -
- Charlene Monakokoa, Monakoko printzesa ezkontidea.
- Denis Menxov, errusiar txirrindulari ohia.
- Lila Tretikov, errusiar-estatubatuar software ingeniaria, Wikimedia Fundazioaren zuzendari ohia.
- Volodymyr Zelensky, Ukrainako presidentea.
- 1979 - Roberto Fernández Alvalleros, espainiar futbolari ohia.
- 1980 - Xavi Hernández, kataluniar futbolaria.
- 1981 - Alicia Keys, estatubatuar abeslari eta aktorea.
- 1982 -
- Dan Atherton, mendi-bizikletako belgikar txirrindularia.
- Noemi, italiar abeslaria.
- Mulher Pepita, brasildar abeslaria, musikagilea eta dantzaria.
- 1983 - Yasuyuki Konno, japoniar futbolaria.
- 1984 - Oumoul Khairy Sarr, senegaldar saskibaloi-jokalaria.
- 1987 -
- Hafsia Herzi, frantziar aktorea.
- Maria Kirilenko, errusiar tenislaria.
- 1989 - Mayte Rodríguez, txiletar aktore eta publizitate-modeloa.
- 1998 - Riuler de Oliveira Faustino, brasildar futbolaria (h. 2021).
- 2000 - Remco Evenepoel, flandriar txirrindularia, Donostia Klasikoa irabazi duen inoizko txirrindulari gazteena.
HeriotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1701 - Domingo Urbizu, gipuzkoar goi-funtzionarioa eta arte bildumagilea, Sevillan (j. 1655).
- 1893 - José Félix Allende-Salazar, bizkaitar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1802).
- 1917 - Ramon Adan de Iartza, gipuzkoar geologoa (j. 1848).
- 1971 - Garmendia Otaola, gipuzkoar filosofo, pedagogo eta psikologo jesuita (j. 1905).
- 1974 - Eli Gallastegi, Gudari, bizkaitar politikari abertzale eta jeltzale independentista (j. 1892).
- 1976 - Alejandro Larrakoetxea, bizkaitar idazlea (j. 1892).
- 1990 - Manuel Agüero, bizkaitar toreatzailea (j. 1910).
- 2006 - Maurice Plantier, lapurtar politikaria, Parisen (j. 1921).
- 2011 - Joxe Arratibel, gipuzkoar beneditarra, ipuin biltzailea eta euskal idazlea (j. 1923).
- 2014 - Marcelino Bilbao, Euzko Gudarostearen eta CNTren Isaac Puente batailoiako tenientea, Châtelleraulten (j. 1920).
- 2021 - Jose Luis Olaetxea Albistur, apaiz, organista eta musikaria, Lleidan (j. 1932).
MunduaAldatu
- 477 - Genseriko, bandaloen eta alanoen erregea.
- 844 - Gregorio IV.a, Aita santua.
- 863 - Karlos Proventzakoa, Proventzako errege karolingiarra.
- 1494 - Fernando I.a Napolikoa, Napoliko erregea (j. 1423).
- 1516 - Fernando II.a Aragoikoa, Errege Katolikoa (j.1452).
- 1559 - Kristian II.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako eta Suediako erregea (j. 1481).
- 1586 - Lucas Cranach Gaztea, alemaniar margolaria (j. 1515).
- 1640 - Robert Burton, ingeles idazlea (j. 1577).
- 1852 - Fabian Gottlieb von Bellingshausen, Errusiar Inperioko marinela, Lurraren inguruan nabigatzeko bigarren espedizio-burua (j. 1778).
- 1891 - Theo van Gogh, herbeheretar arte-merkataria, Vincent van Goghen anaia (j. 1857).
- 1896 - Frederic Leighton, britainiar margolari, marrazkilari eta eskultorea (j. 1830).
- 1901 - Prosper-Olivier Lissagaray, frantziar kazetari errepublikazale eta sozialista (j. 1838).
- 1907 - René Pottier, frantziar txirrindularia, Frantziako Tourreko lehen eskalatzailetzat hartzen da (j. 1879).
- 1936 - Edmond Aman-Jean, frantziar margolari sinbolista (j. 1858).
- 1940 - Célestin Bouglé, frantziar filosofo eta soziologoa (j. 1870).
- 1947 - Al Capone, italiar jatorrizko estatubatuar gangsterra (j. 1899).
- 1952 - Sveinn Björnsson, Islandiako lehendabiziko presidentea (j. 1881).
- 1961 - Nadezhda Udaltsova, errusiar abangoardiako artista, margolari eta irakaslea (j. 1886).
- 1966 - Miguel Bover, espainiar txirrindularia (j. 1928).
- 1971 - Hermann Hoth, alemaniar jenerala (j. 1885).
- 1972 - Erhard Milch, alemaniar landa mariskala (j. 1892).
- 1982 - Mikhail Suslov, sobietar politikaria (j. 1902).
- 1988 - Sebastián Mariner, kataluniar hizkuntzalari eta latinista (j. 1923).
- 1990 -
- Dámaso Alonso, espainiar filologo eta poeta (j. 1898).
- Ava Gardner, estatubatuar aktorea (j. 1922).
- 1992 - Manuel Hernández Mompó, espainiar margolaria (j. 1927).
- 1997 - Manuel Tuñón de Lara, espainiar historialaria, Espainiako historiografiaren berritzaile nagusietako bat (j. 1915).
- 2000 - Herta Freitag, austriar-estatubatuar matematikaria, Fibonacciren zenbakiekin egindako lanengatik ezaguna (j. 1908).
- 2004 - Fanny Blankers-Koen, Etxekoandre hegalaria, herbehereetar atleta, 1948ko Olinpiar Jokoetan lau urrezko dominaren irabazle (j. 1918).
- 2005 -
- Philip Johnson, estatubatuar arkitektoa (j. 1906).
- Max Velthuijs, herbeheretar ilustratzailea (j. 1923).
- 2009 - Eleanor F. Helin, estatubatuar astronomoa (j. 1932).
- 2011 - Daniel Bell, estatubatuar kazetari eta soziologoa (j. 1919).
- 2013 - Kristian Brisson, bretainierazko idazlea (j. 1927).
- 2015 - Demis Roussos, egiptoar-greziar abeslaria eta artista (j. 1946).
- 2017 -
- Buchi Emecheta, nigeriar-britainiar idazlea (j. 1944).
- John Hurt, britainiar aktorea (j. 1940).
- Mary Tyler Moore, estatubatuar aktorea (j. 1936).
- 2019 - Dušan Makavejev, jugoslaviar zinema-zuzendaria (j. 1932).
- 2021 - Enrique Tábara, ekuadortar marrazkigilea (j. 1930).
- 2022 - Wim Jansen, herbehereetar futbolari eta entrenatzailea (j. 1946).
Jaiak eta urteurrenakAldatu
- San Paulo apostolua kristau bihurtzearen jaia.
- Sehaska egutegiko izendegia: Paul/Paule eta Paulo.
Kanpo estekakAldatu
Datuak: Q2279
Multimedia: 25 January
