Urriaren 14
data
Urriaren 14a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita zazpigarren eguna da, 288.a bisurteetan. 78 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Jaiotzak
.jpg)
Heriotzak
Gertaerak .png)
Egutegia 
Izendegia GertaerakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1953 - 1953ko Gipuzkoako uholdeak: 27 pertsona hil ziren Gipuzkoan, uholdeen eraginez.
- 1977 - Amnistia legea onartu zen, horrela, odolezko deliturik ez zuten presoak kalean utzi zituzten.
- 1978 - ETAk, Alberto Villena Castillo guardia zibileko agentea erail zuen Lekeition.
MunduaAldatu
- 1066 - Hastingseko guduan (Ingalaterra), Normandiako Gilenek armada ingelesa garaitu zuen, Ingalaterran errege normandiarren dinastiari hasiera emanez.
- 1322 - Roberto I.a Eskoziakoak ingelesen konkista ahalegina gerarazi eta Eskoziaren independentzia berretsi zuen.
- 1586 - Elisabet I.a Ingalaterrakoak Eskoziako erregina Maria Estuardo epaitu zuen traizioa egitea egotzita.
- 1758 - Zazpi Urteko Gerran Austriak Prusia garaitu zuen Hockrikeko batailan.
- 1933 - Alemania naziak Nazioen Liga utzi zuen.
- 1969 - Suedian, Olof Palme lehen ministro aukeratu zuten.
- 2017 - Somaliako Muqdisho hiriburuko atentatuan 320dik gora hildako eta 500dik gora zauritu jazo ziren.
Arte eta kulturaAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1990 - Lizarran Nafarroa Oinez jaialdia ospatu zen.
- 2009 - Kirmen Uribek Espainiako Narratiba Saria jaso zuen Bilbao-New York-Bilbao liburuagatik.
- 2010 - Anjel Lertxundik Espainiako Saiakera Sari Nazionala irabazi zuen Eskarmentuaren paperak lanarekin.
MunduaAldatu
- 1972 - Kung Fu telesaila AEBtako ABC katean estreinatu zen.
- 1972 - Last Tango in Paris ("Azken Tangoa Parisen") filma estreinatu zen, Bernardo Bertoluccik zuzendu eta Marlon Brando, Maria Schneider eta Jean-Pierre Léaud aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1988 - A Fish Called Wanda ("Wanda Izeneko Arraina") filma estreinatu zen, Charles Crichton eta John Cleesek zuzendu eta John Cleese, Jamie Lee Curtis, Kevin Kline eta Michael Palin aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2011 - Mientras duermes ("Lo zauden bitartean") filma estreinatu zen, Jaume Balaguerók zuzendu eta Luis Tosar eta Marta Etura aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologiaAldatu
KirolakAldatu
Euskal HerriaAldatu
MunduaAldatu
- 2012 - Felix Baumgartner austriar jauskaria 39.000 metroko garaieratik erorketa librean jauzi egin eta hiru errekor berri gauzatu zituen: garaiera handieneko erorketa libreko jauzia (39.068 metroko garaierati jauzi egin eta duela 52 urtetako 31.333 metroko garaieratik eginiriko jauziaren errekorra hautsiz), soinuaren abiaduran burututako lehenbiziko erorketa jauzia inongo laguntza mekanikorik erabili gabe burutzea (1173 km/orduko abiadura lortuz) eta lur zorutik hurrunena burututako globo hegaldia (40.000 kilometroko garaiera gaindituz).
JaiotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1804 - Miguel Sanz Lafuente, nafar teologo eta apaiza, Oñatiko Unibertsitateko erretorea (h. 1880).
- 1828 - Manuel Frantzisko Lekuona, Urtxalle, gipuzkoar pilotaria, bertsolaria, gitarra-jotzailea, artista, bohemioa eta plaza gizon ezaguna (h. 1901).
- 1870 - José Madinabeitia, gipuzkoar mediku eta politikari sozialista (h. 1923).
- 1901 - Iñaki Olabeaga, euskal idazlea eta lasalletar fraidea (h. 1983).
- 1930 -
- Patxi Etxeberria Zubiria, gipuzkoar bertsolaria.
- Jesus Olaberri, nafar erremonte jokalari ohia, 50-60 urteetan aurrelari onenetakoa.
- 1931 - Ramón Reparaz, euskal aktorea (h. 2006).
- 1933 - Gabriel Aresti, bilbotar idazlea eta poeta, XX. mendeko euskal literaturaren berritzaileetako bat (h. 1975).
- 1944 - Xabier Etxebarrieta, bizkaitar ETAkide nabarmena (h. 1968).
- 1947 - Miguel Ángel Buen, PSE-EEko gipuzkoar politikaria, Errenteriako alkate ohia.
- 1950 -
- Miguel Sánchez-Ostiz, nafar idazlea.
- Joxemi Zumalabe, donostiar kazetari eta enpresaburu euskaltzalea, euskalgintzako eragile funtsezkoenetako bat (h. 1993).
- 1959 - Juan Jose Unanue, Goenatxo II.a, gipuzkoar harri-jasotzailea, historiako handienetakoa.
- 1965 - Bixente Atxa, Mondragon Unibertsitateko errektorea.
- 1970 - Begoña García-Zapirain, gipuzkoar ingeniari eta unibertsitateko irakaslea.
- 1974 - Juan Luis Etxeberria, gipuzkoar musikari eta musika-kritikaria.
- 1977 - Asier Maeztu, gipuzkoar pistako-txirrindularia.
MunduaAldatu
- 1630 - Sofia Palatinatukoa, Brunswick-Lüneburgeko Printzesa hauteslea (h. 1714).
- 1633 - Jakue II.a Ingalaterrakoa eta VII.a Eskoziakoa, Ingalaterra, Eskozia eta Irlandako erregea (h. 1701).
- 1644 - William Penn, ingeles enpresari, filosofo, kuakero eta Pennsylvaniako probintziaren sortzailea (h. 1718).
- 1755 - Giustina Renier Michiel, italiar idazlea (h. 1832).
- 1784 - Fernando VII.a Espainiakoa, Espainiako erregea (h. 1833).
- 1797 - Ida Pfeiffer, austriar exploratzailea eta bidaia liburuen idazlea, aurreneko emakumezko esploratzaileetakoa (h. 1858).
- 1840 - Friedrich Kohlrausch, alemaniar fisikaria (h. 1910).
- 1864 - Stefan Żeromski, poloniar eleberrigile eta antzerkigilea (h. 1925).
- 1873 - Jules Rimet, frantziar abokatua, FIFAko presidente garrantzitsuenetakoa (h. 1956).
- 1879 - Miles Franklin, australiar idazle eta feminista (h. 1954).
- 1882 - Éamon de Valera, Irlandako presidentea (h. 1975).
- 1888 - Katherine Mansfield, zeelandaberritar idazlea (h. 1923).
- 1890 -
- Louis Delluc, frantziar idazlea eta zinemagilea (h. 1924).
- Dwight David Eisenhower, Ameriketako Estatu Batuetako 34. Presidentea (h. 1969).
- 1893 - Lillian Gish, estatubatuar aktorea (h. 1993).
- 1894 -
- Edward Estlin Cummings, estatubatuar olerkaria (h. 1962).
- Heinrich Lübke, Alemaniako Errepublika Federaleko presidentea (h. 1972).
- 1900 - William Edwards Deming, kalitatearen arloan lan egin zuen estatubatuar estatistikaria (h. 1993).
- 1902 - Learco Guerra, giza tren makina, italiar txirrindularia (h. 1963).
- 1905 - Pentti Haanpää, finlandiar eleberrigilea (h. 1955).
- 1906 - Hannah Arendt, judu jatorriko politika ikertzaile alemaniarra (h. 1975).
- 1911 - Lê Ðức Thọ, vietnamdar politikaria, 1973ko Bakearen Nobel Saria (h. 1990).
- 1914 - Raymond Davis, estatubatuar kimikari eta fisikaria, 2002ko Fisikako Nobel Saria (h. 2006).
- 1925 - Phillip Tobias, hegoafrikar antropologoa (h. 2012).
- 1927 -
- Thomas Luckmann, batez ere Alemanian aritutako esloveniar soziologoa (h. 2016).
- Roger Moore, britainiar aktorea (h. 2017).
- 1930 -
- Schafik Handal, salvadortar politikaria, El Salvadorreko ezkerreko lider garrantzitsua (h. 2006).
- Mobutu Sese Seko, Kongoko Errepublika Demokratikoko presidente eta diktadorea (h. 1997).
- 1932 - Wolf Vostell, alemaniar artista (h. 1998).
- 1935 - La Monte Young, estatubatuar musikagilea.
- 1939 -
- Ralph Lauren, estatubatuar moda-diseinatzailea.
- Callista Roy, estatubatuar erizaina, erizaintzaren teorian egindako ekarpenengatik ospetsua.
- 1940 - Cliff Richard, ingeles rock and roll abeslaria, musikaria, ekoizlea eta filantropoa.
- 1942 - Maria Pilar Urriza, nafar dantzaria eta maistra.
- 1944 -
- Serif Gören, turkiar zinema-zuzendaria.
- Udo Kier, alemaniar zinema eta telebistako aktorea.
- 1946 -
- François Bozizé, Afrika Erdiko Errepublikako presidente ohia.
- Craig Venter, estatubatuar biokimikaria, Giza Genoma lehenengo aldiz sekuentziatu zuen zientzialaria.
- 1949 - Cristina García Rodero, espainiar argazkilaria.
- 1952 -
- Harry Anderson, estatubatuar umorista eta aktorea (h. 2018).
- Nikolai Andrianov, sobietar gimnasta artistikoa (h. 2011).
- 1957 - Ikuo Takahara, japoniar futbolari ohia.
- 1958 -
- Thomas Dolby, britainiar pop musikaria eta musikagilea.
- Jess Herbst, estatubatuar politikari eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea.
- 1960 - Steve Cram, britainiar korrikalari ohia, ertaineko distantzian espezializatua.
- 1964 - Pere Ponce, kataluniar aktorea.
- 1968 - Matt Le Tissier, guernseyar eta ingeles futbolari ohia.
- 1971 - Alexandra Lamy, frantziar aktorea.
- 1975 - Floyd Landis, estatubatuar txirrindulari ohia.
- 1980 -
- Cansu Dere, turkiar aktore eta modeloa.
- Ben Whishaw, zinema, telebista eta antzerkiko ingeles aktorea.
- 1986 -
- Azusa Iwashimizu, japoniar futbolari ohia.
- Skyler Shaye, estatubatuar aktorea.
- 1989 - Kengo Kawamata, japoniar futbolaria.
- 1991 - Andrea Duro, espainiar aktorea.
- 1996 - Arisce Wanzer, estatubatuar modeloa eta aktorea.
HeriotzakAldatu
Euskal HerriaAldatu
- 1402 - Luis Nafarroakoa, Nafarroako infantea (j. 1402).
- 1833 - Santos Ladron de Zegama, nafar militarra (j. 1784).
- 1841 - Jose Antonio Muñagorri, gipuzkoar militarra (j. 1794).
- 1944 - Rufino Laiseka, PSEko buruzagi eta Bilboko alkatea, Mexikon (j. 1872).
- 1966 - Constantino Salinas, nafar sendagile eta politikari sozialista, Argentinan (j. 1886).
- 1972 - Nguyen Van Dong, euskal errefuxiatuen alde Miarritzen bere buruaz beste egin zuen vietnamdarra (j. 1899).
- 1989 - René Petit, euskal herritar futbolari eta ingeniaria (j. 1899).
- 2003 - Karlos Mahoma, RIP taldeko abeslari nagusia (j. 1959).
MunduaAldatu
- 1066 - Harold II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako azken errege anglosaxoia.
- 1172 - Luis II.a Turingiakoa, Turingiako landgraf edo jauna (j. 1128).
- 1184 - Abu Yaqub Yusuf, almohadeen bigarren kalifa.
- 1256 - Kujō Yoritsugu, Japoniako Kamakura shogunerriko bosgarren shoguna (j. 1239).
- 1536 - Garcilaso de la Vega, espainiar olerkaria (j. c. 1501).
- 1631 - Sofia Mecklenburg-Güstrowekoa, Danimarka eta Norvegiako erregina ezkontidea (j. 1557).
- 1747 - Amaro Pargo, espainiar kortsarioa (j. 1678).
- 1857 - Johan Christian Dahl, norvegiar margolari erromantikoa, "Norvegiako paisaien margolaritzaren aita" (j. 1788).
- 1892 - Peter Nicolai Arbo, norvegiar margolaria (j. 1831).
- 1943 - Saul Gutmanovitx Txernikhovski, israeldar olerkaria eta itzultzailea (j. 1875).
- 1944 - Erwin Rommel, Bigarren Mundu Gerran Alemaniako zelai-jenerala (j. 1891).
- 1951 - Joaquín Chapaprieta, Espainiako Ministroen Kontseiluko Presidentea (j. 1871).
- 1958 - Douglas Mawson, ingeles jatorriko australiar geologo eta Antartikako esploratzailea (j. 1882).
- 1959 - Errol Flynn, australiar-estatubatuar aktorea, Hollywoodeko mito handienetakoa (j. 1909).
- 1960 - Sigurd Hoel, norvegiar idazlea (j. 1890).
- 1961 - Paul Ramadier, Frantziako lehen ministroa (j. 1888).
- 1975 - Manuel López, Travieso, bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (j. 1900).
- 1976 - Edith Evans, britainiar aktorea, ibilbide luze eta oparoduna (j. 1888).
- 1977 - Bing Crosby, estatubatuar aktore eta abeslaria (j. 1903).
- 1984 - Martin Ryle, britainiar astronomoa, 1974ko Fisikako Nobel Saria (j. 1918).
- 1987 - Rodolfo Halffter, espainiar musikagilea eta musika-irakaslea (j. 1900).
- 1988 - Serafín Ahedo, euskal herritar futbolaria (j. 1908).
- 1990 - Leonard Bernstein, estatubatuar musikagilea (j. 1918).
- 1991 - Walter M. Elsasser, alemaniar-estatubatuar fisikaria (j. 1904).
- 1999 - Julius Nyerere, lehendabiziko Tanzaniako presidentea (j. 1922).
- 2003 - Moktar Ould Daddah, lehendabiziko Mauritaniako presidentea (j. 1924).
- 2010 - Benoît Mandelbrot, poloniar-frantziar-estatubatuar matematikaria, geometria fraktalean egindako lanagatik ezaguna (j. 1924).
- 2011 - Ashawna Hailey, estatubatuar emakumezko ingeniari elektroniko transgeneroa, AMD Am9080 mikroprozesadorearen sortzaileetako bat (j. 1949).
- 2015 - Mathieu Kérékou, Beningo presidentea (j. 1933).
- 2017 - Yambo Ouloguem, maliar idazlea (j. 1940).
- 2018 -
- Eduardo Arroyo, espainiar margolari eta idazlea (j. 1937).
- Milena Dravić, serbiar aktorea (j. 1940).
- 2019 - Harold Bloom, estatubatuar irakaslea, literaturaren teoria eta kritika akademikoa jorratu jorratu zituena (j. 1930).