Lankide:Aitzolete/Proba orria
Hamalau heriotzenak
aldatuHamalau heriotzena bertso-sorta ezaguna da. Jose Larrañaga Mendaroko semeak 1825eko urriaren 31n Etxebarriko Altzibar baserrian egin zuen hilketa hirukoitza dute ardatz bertsook. Familia bereko 3 lagun hil zituen: Miguel Galdos, 58 urtekoa; Katalina Gandiaga, 61 urtekoa; eta horien alaba Josefa Micaela, 31 urtekoa. Katalina ez zen berehala hil. Hilzorian zegoela kontatu zien inguruko baserrikoei zeinek egin zien eraso. Handik gutxira atxilotu zuten Larrañaga, Santanderren (Kantabria, Espainia). Bilboko kartzelan sartu, eta 1826ko ekainean hil zuten, garrotez. Kartzelan zegoela heriotza zigorraren zain, bertsolari bati enkarguz jarrarazitako bertso-sorta da, bere ibilera odoltsuaren berri ematen duena lehen pertsonan.
Jatorrizko bertsopaperak
Jesus Maria Leizaolak 1808-1814 en la poesía popular vasca liburuan 1965ean egindako argitalpena zen orain artean ezagutzen zen idatzizko bertsio zaharrena; orduko ortografia garaira egokituta eta izenak ezkutatuta eman zuen argitara Leizaolak. Gero, 1983an, Joseba Lakarrak, Koldo Bigurik eta Blanca Urgellek jaso zuten aldaera hori Euskal baladak: antologia eta azterketa liburuan.
Julen Lekuonak kantatu eta grabatu egin zituen bertsoak, Xabier Lete eta Antton Valverderekin batera kaleratutako Bertso zaharrak diskoan (Herri Gogoa-Edigsa, 1974). Geroago, Morau kantariak egin zuen bere bertsioa, Amodio domestikoa diskoan (Gaztelupeko Hotsak, 2000).
Baina 2014an jatorrizko bertsopaperaren kopia aurkitu zuten Modesto eta Bertol Arrieta ikertzaileek, Euskaltzaindiaren liburutegian. Sorta 1826an inprimatu zen Tolosako (Gipuzkoa) "D. Juan Manuel la Lamaren Moldeteguian". Bertsopaper hori Louis Lucien Bonaparte printzeak jaso zuen eta Londresen zeukan liburutegi pertsonalean gordeta eduki zuen, bere alargunak Chicagoko Newberry Libraryri saldu zion arte (1900. urte inguruan). Gero, 1980. urte inguruan, Euskaltzaindiaren liburutegiak Bonapartek jasotako bertsopaperez osatutako mikrofilm bat erosi zuen, ikertzaileentzat eskuragarri egon zedin. Erref. berria
Ikus, pasarte honen berri, Juan Luis Zabalak Berrian argitaratutako artikuluan (2014-08-08).
Egiletza
Bertsoak lehen pertsonan idatziak daude eta bertan, Joxe Larrañagak bere testigantza ematen du, kartzelan, heriotza zigorraren zain dagoen artean. Baina bertsopaperak ez dakar bertsolariaren izenik. Larrañaga berak ez zituela idatzi onartua dago, enkarguz bertsolari bati agindutakoak direla edo, bestela, bertsolariren batek bere kabuz argitaratutakoak. Bertsopaperen egiletza ikerketagai da gaur egun.
Bertso sorta ezaguna da Hamalau heriotzena. Jose Larrañaga izeneko Mendaroko (Gipuzkoa) semeak egindako hilketa lazgarriak ditu kontagai, lehen pertsonan.
Hiltzaileak, Joxe Larrañaga Juaristi mendarotarrak, kartzelan zegoela heriotza zigorraren zain (1826), bertsolari bati enkarguz jarrarazitako sorta beltza da hau, bere ibilera odoltsuaren berri ematen duena.
Hiltzailea, Joxe Larrañaga Juaristi, 1801ean jaio zen Mendaron (Gipuzkoa) eta 1825ean egin zituen hilketen berri kontatzen du sortak. Bertsotan aipatzen denaren arabera, Joxe Larrañaga bere testigantza ematen ari da, kartzelan, heriotza zigorraren zain dagoen artean (garrotez hiltzera kondenaturik). Baina bertsopaperak ez dakar bertsolariaren izenik. Ez dakigu Joxe Larrañagaren balizko kontakizuna nork ekarri zuen bertsotara.
Jose Larrañaga mendaroarrak hiru pertsona hil zituen Etxebarriko baserrian: Miguel Galdos, 58 urtekoa; Katalina Gandiaga, 61 urtekoa; eta horien alaba Josefa Micaela, 31 urtekoa. Katalina ez zen berehala hil. Hilzorian zegoela kontatu zien inguruko baserrikoei zeinek egin zien eraso. Handik gutxira atxilotu zuten Larrañaga, Santanderren (Kantabria, Espainia). Bilboko kartzelan sartu, eta hurrengo urteko ekainean hil zuten, garrotez.
Urkabe bertsoak
Biografian Wikidatan
aldatuPropietate | Kodea | ||
---|---|---|---|
Basikoa | Honako hau da | P31 | Gizaki |
Sexua edo generoa | P21 | ||
Izena | Izena ama hizkuntzan | P1559 | |
izengoitia | P742 | ||
Jaiotza-izena | P1477 | ||
Bataio izena | P735 | Nombre de pila | |
Abizena | P734 | ||
Bigarren abizena espainiar izen sisteman | P1950 | ||
Irudia / multimedia | Irudia | P18 | Commonsetik txertatu |
Ahots grabazio | P990 | Commonsetik txertatu | |
Plaka oroigarriaren irudia | P1801 | ||
Commons category | P373 | ||
Commons-eko galeria | P935 | ||
Jaio eta heriotza | Herritartasuneko herrialdea | P27 | Espainia |
jaiotza data | P569 | ||
jaiolekua | P19 | ||
heriotza data | P570 | ||
heriotza lekua | P20 | ||
hobiratze lekua | P119 | koordenatuak jar daitezke | |
heriotzaren kausa | P509 | ||
hilobiaren irudia | P1442 | ||
Familia | Ezkontidea | P26 | |
Anaia, neba, arreba edo ahizpa | P3373 | ||
Semea/alaba | P40 | ||
Non bizi den | Egoitza | P551 | leku bat baino gehiago badira hasiera eta bukaera datarekin jar daitezke |
Hizkuntzak | Lehen hizkuntza | P103 | |
Hiztuna | P1412 | ||
writing language | P6886 | ||
Ikasketak | Alma Mater | P69 | Non ikasi duen (unibertsitatea) |
Lanbidea | Jarduera | P106 | Idazle P36180 |
Poeta P49757 | |||
Eleberrigile Q6625963 | |||
Antzerkigile Q214917 | |||
Itzultzaile Q333634 | |||
Literatura-kritikari Q4263842 | |||
Gidoilari Q28389 | |||
Komiki gidoilari Q11892507 | |||
Komikigile Q715301 (Komikilaria, marrazkilaria, sortzailea) | |||
Enplegatzailea | P108 | Non egin duen lan | |
Lanbidearen hasiera | P2031 | ||
Lanbidearen amaiera | P2032 | ||
Eragina jaso du | P737 | ||
Mugimendua | P135 | ||
Genero artistikoa | P136 | Ipuin, eleberri, antzerki, saiakera, olerkigintza... Nahi hainbat | |
Sariak | Jasotako saria | P166 | nahi hainbat |
Zertarako proposatua | P1411 | nahi hainbat | |
Lanak | Lan nabarmena | P800 | Hautatua |
Lanen zerrenda | P1455 | Wikipedian zerrenda egin behar da eta zerrenda horren Wikidata itema hemen lotu. Adibideak: Yolanda Arrieta, Stephen King | |
Hainbat | Orri nagusi ofiziala | P856 | web orria |
Kidea | P463 | Euskaltzaindia, Jakiunde... Entitateak | |
Gaiaren kategoria nagusia | P910 | Wikipediatik hartua | |
Sinadura | P109 | ||
Identifikatzaileak | VIAF identifikadorea | ||
LCCN | |||
GND identifikadorea | |||
SUDOC | |||
BnF | |||
BNE-ren identifikatzailea | |||
Freebase-ren identifikadorea | |||
CANTIC | |||
NTA-ren identifikadorea | |||
Perlentaucher ID | |||
ICCU | |||
ISNI | |||
GEC-en identifikatzailea | |||
FAST identifikadorea | |||
ISFDB-en egile-identifikatzailea | |||
Auñamendiren identifikatzailea | |||
Armiarma | |||
NDL-en identifikatzailea | |||
Kinopoisk person ID | |||
AlloCiné person ID | |||
IMDb identifikadorea | |||
Filmportal ID | |||
PORT person ID | |||
AllMovie person ID | |||
Open Library identifikatzailea | |||
Les Archives du Spectacle Person ID | |||
Dialnet egile-identifikatzailea | |||
SELIBR | |||
SHARE Catalogue autore identifikatzailea | |||
Libris-URI | |||
Base de datos de premiados person ID | |||
CONOR identifikadorea | |||
Bitraga author ID | |||
NKC-ren identifikatzailea | |||
Bartzelonako Unibertsitatearen identifikatzailea | |||
BVPH authority ID | |||
National Library of Korea Identifier | |||
Brockhaus Enzyklopädie online ID | |||
PTBNP-en identifikatzailea |
Emakumezko komikilariak
aldatuEuskaraz ez baina beste hizkuntzaren batean, gutxienez, artikulua daukaten emakumezko komikilariak
Euskal emakumezko komikilariak
aldatuWikidatan dauden ilustratzaile, marrazkilari edo komikigileak.
Komikigintzari buruzko gunea osatzeko
Komiki egileen artikuluak
aldatu
|
|
|
Dialnet datu-basean dauden euskal emakumezkoak
aldatuBertsolaritza
aldatu
|
|
Arazoak fitxategi hau entzuteko? Ikus multimedia laguntza. |
- Bertsolarien denbora lerroa
- Bertsolarien jaiotza mapa
- Bertsolarien jaiotza lekuak eta garaiak
- Bertsolariak generoaren arabera
Zenbakia | Idazlea | Irudia | Data | Audioak | Oharrak | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Juan Kruz Igerabide | 2017-04-25 |
|
|||||||
2 | Pako Aristi | 2017-04-26 |
|
|||||||
3 | Mariasun Landa | 2017-05-17 |
| |||||||
4 | Enkarni Genua | 2017-05-17 |
|
|||||||
5 | Bernardo Atxaga | 2017-05-22 |
|
|||||||
6 | Kirmen Uribe | 2017-05-30 |
|
|||||||
7 | Yolanda Arrieta | 2017-06-06 |
|
|||||||
8 | Pello Añorga | 2017-06-07 |
|
|||||||
9 | Tere Irastortza | 2017-06-12 |
|
|||||||
10 | Ana Malagon | 2017-06-19 |
|
|||||||
11 | Itxaro Borda | 2017-07-06 |
|
|||||||
12 | Harkaitz Cano | 2017-07-07 |
|
|||||||
13 | Uxue Alberdi | 2017-07-27 |
|
|||||||
14 | Xabier Olaso | 2017-08-04 |
|
|||||||
15 | Arantxa Iturbe | 2017-08-22 |
|
|||||||
16 | Iban Zaldua | 2017-08-28 |
|
|||||||
17 | Paddy Rekalde | 2017-09-04 |
|
|||||||
18 | Beatriz Chivite | 2017-09-05 |
|
|||||||
19 | Jon Iñaki Lasa | 2017-09-12 |
|
|||||||
20 | Jesus Mari Olaizola 'Txiliku' | 2017-09-26 |
|
|||||||
21 | Martin Bidaur | 2017-10-10 |
|
|||||||
22 | Felipe Juaristi | 2017-10-19 |
|
|||||||
23 | Unai Elorriaga | 2017-10-25 |
|
|||||||
24 | Miren Agur Meabe | 2017-10-27 |
|
|||||||
25 | Patxi Zubizarreta | 2017-11-24 |
|
|||||||
26 | Jon Arretxe | Iurre | 2018-05-02 |
|