Leitza

Nafarroa Garaiko udalerria

Leitza[3] ([leits̻a]) Nafarroa Garaiko ipar-mendebaldeko udalerri bat da. Iruñeko merindadean dago kokatuta, Leitzaldea izeneko eskualdean.

Leitza
 Nafarroa Garaia
Leitza, Euskal Herria.jpg
Leitza udalerriaren ikuspegi orokorra
Plazaolako bide berdetik ikusita.

Leitzako armarria

Administrazioa
Estatua Espainia
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Iruñeko merindadea
Eskualdea Leitzaldea
Izen ofiziala Leitzako eskudoa.svg Leitza
Alkatea Mikel Zabaleta Aramendia (EH Bildu)
Posta kodea 31.880
INE kodea 31149
Herritarra leitzar
Kokapena
Koordenatuak 43° 04′ 44″ N, 1° 54′ 53″ W / 43.078888888889°N,1.9147222222222°W / 43.078888888889; -1.9147222222222Koordenatuak: 43° 04′ 44″ N, 1° 54′ 53″ W / 43.078888888889°N,1.9147222222222°W / 43.078888888889; -1.9147222222222
Azalera 58 km2
Garaiera 490 metro
Distantzia 50,5 km Iruñera
Demografia
Biztanleria 2.965 (2020)
Green Arrow Up.svg52 (2019)
alt_left 1.400 (%47.2)1.513 (%51) alt_right
Dentsitatea 50,1 biztanle/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		 Red Arrow Down.svg -% 0,31
Zahartze tasa[1] % 32,65
Ugalkortasun tasa[1] ‰ 70,15
Ekonomia
Jarduera tasa[1] % 73,58 (2011)
Genero desoreka[1] % 0 (2011)
Langabezia erregistratua[1] % 8,04 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1] % 91,16 (2010)
Kaleko erabilera [2] %  (2016)
Etxeko erabilera % 
Datu gehigarriak
Webgunea http://www.leitza.eus/

GeografiaAldatu

Inguru naturala eta kokapenaAldatu

Leitza Iruñeko merindadearen iparraldeko muturrean dago, Gipuzkoako mugatik gertu, eta Nafarroako hiriburutik 50 bat kilometrora. Mendirik altuenak hegoaldean daude, Guratz (955m) eta Korneta (1.054m).

Iparraldean, Goizueta; hegoaldean, Larraun; ekialdean, Ezkurra; hego-ekialdean, Basaburua; eta mendebaldean, Areso eta Berastegi (Gipuzkoa) mugakide ditu.

Klima eta landarediaAldatu

Klimaren ezaugarrietako bat euri ugari eta erregularrak dira. Horrez gain, aldaketa termiko txikia dela eta, urteko batez besteko tenperatura 12-13 gradukoa da. Prezipitazioak 1.600 eta 2.000mm bitartekoak dira, hegoaldeko mendietan 2.000mm baino gehiago jausten dira. Urteroko egun euritsuak 180 baino gehiago dira.

Udalerrian hosto erorkorreko zuhaitzak nabarmentzen dira, pagadiak udalerriaren gunerik altuenetan, hariztiak beheko haranetan, eta gaztainondoak erdialdeko lurretan. Birlandaturiko pinu lariziarrek (Pinus nigra), insignisek eta alertzeek 650 hektarea hartzen dituzte.

Estazio meteorologikoaAldatu

Herrigunetik kanpo, Leitza inguruko mendi batean, itsasoaren mailatik 668 metrora, Nafarroako Gobernuak 1986an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]

AuzoakAldatu

Leitzako udalerria ondoko auzoek osatzen dute:


  • Leitza udalerriaren ikuspegi orokorra.

  • Leitzako plazako ikuspegia.

  • Leitza eta inguruko lursailak Ezkurrako mendatetik ikusita.

HistoriaAldatu

Leitza udalerriaren mugetan Aritz-Ireberko Bioztain I eta Bioztain II trikuharriak daude, gizakiak inguruetan utzitako aztarnarik antzinakoena.

1847an herrian 4.000 errealeko zuzkidura zeukan eskola, hiru onuradun zeuzkan eliza, hiru burdinola, kupre lantegia, paper lantegia, zortzi sutegi, eta irina ekoizten zuten hiru errota zeuden.

Ondasun nabarmenakAldatu

EkonomiaAldatu

Industria (manufaktura-industria, papergintza), eraikuntza, zerbitzuak, abeltzaintza (behiak, ardiak, behorrak, txerri eta hegazti-haztegiak) eta basogintza (pagoa, haritza, pinua).

DemografiaAldatu

XX. mendean, 1960ko hamarkadara arte biztanle kopuru aski egonkorra mantendu ondoren, 1960tik 1980ra hazkunde handia izan zuen Leitzak, eta populazioa bikoiztu egin zen. Ordutik, beheranzko joera txikia izan du biztanleriak.

Leitzako biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 104 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren % 3,60 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

PolitikaAldatu

Udal hauteskundeakAldatu

1999an EHk (6 zinegotzi) hartu zuen alkatetza. EAk (3) eta UPNk (2) osatu zuten udalbatza; 2001ean ETAk José Javier Mujika Astibia UPNko zinegotzia hil zuen.

2003an ezker abertzalearen inguruko Larrain zerrenda legez kanpo utzi zuten; hori dela eta, UPNk (5 zinegotzi) irabazi zuen. Aldiz, Aralarrek (4) eskuratu zuen alkate kargua EAko bi zinegotzien laguntzaz.

Leitzako alkatea Eusko Abertzale Ekintza alderdi politikoko Javier Zabalo Betelu izan zen 2007-2011 legealdian. Udaleko hamaika zinegotzietatik sei lortu zituen, gehiengo osoa. Baliogabeko botoak 41 izan ziren (emandako guztien % 2,24) eta boto zuriak 37 (% 2,07). Abstentzioa % 26,72koa izan zen.

2011ko hauteskundeetan, Bilduk hamaika zinegotzietatik 9 lortu zituen 1.283 bozkarekin (% 76,14). Derecha Navarra y Española alderdiak zinegotzi 1 lortu zuen 188 bozkarekin (% 11,16). Azkenik, UPNek 130 bozka lortu zituen (% 7,72), eta beraz, zinegotzi bakarra. Bilduk gehiengo osoa zuenez, Oier Eizmendi alkate izendatu zuten.

Alderdi politikoa 2015 2011 2007 2003
Botoak Zinegotziak Botoak Zinegotziak Botoak Zinegotziak Botoak Zinegotziak
EH Bildu/Bildu % 78,08 9 %76,14 9 - - - -
Unión del Pueblo Navarro (UPN) % 16,49 2 % 7,72 1 %19,52 2 %38,35 5
Naparra ta Españico Escuñe (DNE) - - %11,16 1 - - - -
Eusko Abertzale Ekintza (EAE) - - - - %47,32 6 - -
Eusko Alkartasuna (EA) - - - - %23,38 3 %21,91 2
Aralar - - - - %7,72 0 %37,42 4

Alkateen zerrendaAldatu

2015 Mikel Zabaleta Aramendia (EH Bildu)
2011 Oier Eizmendi Astibia (Bildu)
2007 Javier Zabalo Betelu (EAE)
2003 Patxi Saenz Lazkano (Aralar)
1999 Tomas Azpirotz Alkotz (EH)

UdaletxeaAldatu

  • HELBIDEA: Elbarren kalea, 1

Azpiegitura eta garraioakAldatu

Ceferino Apezetxea eta semeak autobus konpainiak Goizueta eta Leitza bitarteko linea ustiatzen du. Geltokia Leitzako Banco Santanderren bulegoaren aurrean dago.

Horrez gain, Leizaran Mariezcurrena autobus konpainiaren Doneztebe eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

KulturaAldatu

HedabideakAldatu

EuskaraAldatu

Abel Barriola leitzar pilotaria, Koldo Zuazorekin hizketan, Leitzan egiten den erdialdeko euskararen erakusgarri.
Leitzako Andoni Amadoz[5] eta Saioa Mateorena[6] (Ahotsak[7][8] eta Gazte Gara Gazte[9] proiektuetarako).

Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Leitza eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 91,16k zekien euskaraz.

Leitzan mintzatzen den euskara gaur egun gipuzkera da gehienbat;[10] XX. mendera arte, ordea, iparraldeko goi nafarrera egiten zen. Hiztuna zenbat eta gazteago, gipuzkeraren ezaugarri gehiago izaten ditu haren euskarak; zenbat eta zaharrago, nafarreraren ezaugarri gehiago.

Jaiak eta ospakizunakAldatu

Leitzako festak abuztuaren 10etik 15era ospatzen dira; egun nagusia abuztuaren 11 da, San Tiburtzio.

Inauteriak urtarrileko laugarren igandearen arabera hasten dira. Larunbata, igandea, astelehena eta asteartea hartzen dituzte.

EkonomiaAldatu

Udalerriko enpresa nagusia Sarrio paper-fabrika da, Gipuzkoatik datorren errepidean etorriz gero udalerriaren sarreran dago.

Leitzar ospetsuakAldatu

       

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  4. ↑ Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.
  5. ↑ «Amadoz Azpiroz, Andoni - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-07.
  6. ↑ «Mateorena Zozaia, Saioa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-07.
  7. ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-07.
  8. ↑ «Kanpotik jendea etortzen dela nabari - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-07.
  9. ↑ «Gazte gara gazte» gazteak.ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-07.
  10. ↑ Koldo Zuazo: Euskalkiak.com.

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Leitza&oldid=8437391"(e)tik eskuratuta