Mungia
Mungia Bizkaiko barrualdeko udalerria eta Mungialdeko eskualdeko hiriburua da. 2016. urtean 17.091 biztanle zituen eta itsasotik 20 metroko garaieran dagoen eremu zabala da.
Mungia | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||||
Mungiako udaletxea. | |||||||||||
| |||||||||||
Administrazioa | |||||||||||
Estatua | Espainia | ||||||||||
Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
Lurraldea | Bizkaia | ||||||||||
Eskualdea | Mungialdea | ||||||||||
Izen ofiziala | Mungia | ||||||||||
Alkatea | Alaitz Erkoreka Baraiazarra (EAJ) | ||||||||||
Posta kodea | 48100 | ||||||||||
INE kodea | 48069 | ||||||||||
Herritarra | mungiar | ||||||||||
Kokapena | |||||||||||
Koordenatuak | 43°21′17″N 2°50′50″W / 43.354722222222°N 2.8472222222222°W | ||||||||||
Azalera | 52,12 km² | ||||||||||
Garaiera | 20 metro | ||||||||||
Distantzia | 15 km Bilbora | ||||||||||
Demografia | |||||||||||
Biztanleria | 17.882 (2023) 220 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
Dentsitatea | 3,43 bizt/km² | ||||||||||
Hazkundea (2003-2013)[1] | % 19,16 | ||||||||||
Zahartze tasa[1] | % 16,79 | ||||||||||
Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 52,25 | ||||||||||
Ekonomia | |||||||||||
Jarduera tasa[1] | % 79,11 (2011) | ||||||||||
Genero desoreka[1] | % 1,36 (2011) | ||||||||||
Langabezia erregistratua[1] | % 10,23 (2013) | ||||||||||
Euskara | |||||||||||
Euskaldunak[1] | % 55,46 (2010) | ||||||||||
Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||||
Etxeko erabilera [3] | % 36.84 (2016) | ||||||||||
Datu gehigarriak | |||||||||||
Sorrera | 1376. urtea | ||||||||||
Webgunea | http://www.mungia.org |
Sollube (684 m) eta Jata (592 m) mendiez gain, baditu hainbat sakonune eta mendixka; besteak beste Gondramendi (217 m), Tallu (342 m) eta Berreaga (366 m).
Hauek Butroi ibaiaren ibarra inguratzen dute. Ibai hau Bizkargi (536 m) mendian sortu, Mungiatik igaro eta Gaminiz badian isurtzen du ura. Baina hau ez da alde honek duen ur-etorri bakarra; badira inguruan makina bat errakatxo eta iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak, Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako, antzina 20 errotari eragiteko gauza zirenak.
Erdi aroan, Mungiak bi jauregi zituen: Butroi eta Billeratarren dorretxea.
Geografia
aldatuInguru naturala
aldatu- Iparraldean Bakio eta Bermeo
- Hegoaldean Derio, Zamudio eta Gamiz-Fika
- Ekialdean Meñaka eta Gamiz-Fika
- Mendebaldean Loiu, Gatika eta Jatabe
Muga hauen barruan sortzen den eskualdeak Mungiaz gain, Arrieta, Gamiz-Fika, Gatika, Laukiz, Jatabe, Meñaka, Fruiz eta Bakio udalerriak ditu. Orain gutxira arte, Mungiak beste herri batzuek legez, bazituen ondoko udalerrietan hainbat barruti. Hauek hurbilen zeukaten udalerriaren esku geratu dira, kostaldeko Basorda kasu.
Auzoak
aldatu- Atxuri
- Belako
- Billela
- Emerando
- Iturbaltzaga
- Larrabizker
- Larrauri
- Laukariz
- Markaida
- Trobika
- Atela
- Basozabal
- Berreagamendi
- Birle
- Elgezabal
- Llona
- Maurola
- Zabalondo
Demografia
aldatuXX. mendeko lehen erdialdean Mungiaren biztanle kopurua nahiko egonkor mantendu zen, eta beherakada txiki bat ere izan zuen 1930eko hamarkadan. Bigarren erdialdean, berriz, hazten hasi zen, eta hazkundeak ez du etenik izan ordutik, ezta 1980ko hamarkadako krisialdian ere. Hazkunde hori azken urteotan bizkortu egin da Euskal Herriko hainbat tokitatik etorri eta herritartu diren pertsonei esker, bai eta hazkunde begetatiboaren ehuneko handiari esker ere.
Horrek guztiak populazioaren %21 hogei urtetik beherakoa izatea eragin du. Mungiako bizilagunetatik %43 oinarrizko ikasketak egiten ari da edo egin ditu, %14k profesional erako ikasketak ditu, %24k bigarren mailakoak edo erdi mailakoak, eta, %11k, berriz, goi mailakoak.
Azken urteotan, Mungia jatorri askotako jendearen bizileku gertatu da, besteak beste Ipar Afrikatik eta Hego Amerikatik etorritako hainbatena.
Biztanleriaren bilakaera
aldatuMungiako biztanleria |
---|
Politika
aldatuUdal hauteskundeak
aldatu2023ko maiatzaren 26ko hauteskundeen emaitzen ondorioz, EAJ alderdiko hautagai Alaitz Erkoreka Baraiazarra hautatu zuten alkate.
Mungiako udalbatza | |||||
Alderdia |
2019 |
2023 | |||
Zinegotziak | Boto kopurua | Zinegotziak | Boto kopurua | ||
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV) | 8 / 17 |
8 / 17 |
|||
Euskal Herria Bildu (EH BILDU) | 5 / 17 |
5 / 17 |
|||
CMB | 2 / 17 |
2 / 17 |
|||
Ahal Dugu/Mungia Alkartu | 1 / 17 |
1 / 17 |
|||
PSE-EE | 1 / 17 |
1 / 17 |
|||
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean |
Alkateen zerrenda
aldatuAlkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia |
Segundo Goiriena | 1987 | 1991 | Euzko Alderdi Jeltzalea |
Jose Ignacio Ibañez | 1991 | 1999 | Euzko Alderdi Jeltzalea |
Jose Antonio Torrontegi | 1999 | 2007 | Euzko Alderdi Jeltzalea |
Izaskun Uriagereka | 2007 | 2015[4] | Euzko Alderdi Jeltzalea |
Igor Torrontegi | 2015 | 2015 | Euzko Alderdi Jeltzalea |
Ager Izagirre | 2015 | 2023 | Euzko Alderdi Jeltzalea |
Alaitz Erkoreka | 2023 | Jardunean | Euzko Alderdi Jeltzalea |
Kultura
aldatuMungia Cittaslow mugimenduaren kidea da.
Hizkuntza
aldatuEuskarari dagokionez, euskaldun kopuru handia duen herria da: bizilagunen %26 gaztelaniaduna da, %16 ia euskalduna eta %58 euskaldunak dira, (horietatik %67 alfabetatuak). Berezko hizkera mendebaleko euskararen aldaera bat da.
Ondarea
aldatuLarraurin Zumetxagako San Migel baseliza dugu, arte erromanikoaren adibide bakanetarikoa dena Bizkaia osoan.
Iruditegia
aldatu-
Mungiako udaletxea.
-
Billela dorretxea.
-
Andra Mari eliza.
-
San Pedro eliza.
-
San Pedro elizako ate nagusia
-
San Pedro elizako barrualdea
-
San pedro eliza aurretik
Mungiar ospetsuak
aldatu- Maria San Juan de Garonda (.... - 1508), emagina
- Juan Antonio Olabarrieta (1763 - 1822), polemista antiklerikala.
- Julia Klaudia Gabilondo (1902 - 1994) idazlea
- "Zarra" (1921-2006), futbolaria.
- Miren Billelabeitia (1960), irakaslea, idazlea.
- Ikerne Goikoetxea (1967-), aktorea.
- Agustin Sagasti (1970-2009), txirrindularia.
- Unai Ziarreta- (1970-), Eusko Alkartasuneko presidente ohia.
- Rafa Rueda- (1972-), abeslaria eta gitarra-jotzailea.
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Berria. «Mungiako alkateak dimisioa eman du Espainiako bandera ez duelako jarri nahi» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-01-12).
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatuEuskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
- (Gaztelaniaz) Mungiako udala
- (Gaztelaniaz) Mungia historian zehar