Wikipedia

Mezkiritz

Erroibarko kontzejua, Nafarroa Garaian

Mezkiritz[1][a] Erroibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioak eskualdean.

Mezkiritz
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Mezkiritz - ikuspegi orokorra.png
Herriko aireko ikuspegia, 2020. urtean

Mezkiritzeko armarria.svg
Armarria

Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioak
UdalerriaErroibar
Administrazioa
Motakontzeju
Izen ofizialaMezkiritzeko armarria.svg Mezkiritz
Burua
(2019-2023)		Roberto Castellot Lusarreta
(kontzejuburua)
Posta kodea31695
Herritarramezkiriztar
Geografia
Koordenatuak42°57′58″N 1°23′47″W / 42.966111111111°N 1.3963888888889°W / 42.966111111111; -1.396388888888942°57′58″N 1°23′47″W / 42.966111111111°N 1.3963888888889°W / 42.966111111111; -1.3963888888889
Azalera7,91 km²
Garaiera769 metro
Distantzia36,8 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria73 (2020: Red Arrow Down.svg −1)

2020 urtean 73 biztanle zituen.

Bertako biztanleak mezkiriztarrak dira.

IzenaAldatu

Mezkiritz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Meeçchiriç (1071)
  • Mezquiritz (1268)
  • Mezquiriz (1274)
  • Mesciricus (1945)
  • Mezkiriz (1966)

EtimologíaAldatu

Mezkiritz toponimoa izen gardena da. Mezki ("erkametz"), iri ("hiri") eta tz (kokapen atzizkia) hitzeten arteko elkarketa da. "Erkameztiaren hiria" bezala birformulatu liteke.

EzaugarriakAldatu

ArmarriaAldatu

Mezkiritzeko armarriak honako blasoi hau du:[3]

« Hondo urdin batez eta aurrean erkamezti batez osatuta dago, puntan amaitutako urrezko bi lantza okerrekin batera »


GeografiaAldatu

Mezkiritz Erroiberran dago.

Ingurune naturala eta klimaAldatu

Erroiberraren azalera handia dela eta bi klima ezberdin daude, iparraldeko klima azpiatlantiarra, pagadi ugari eta urte osoko prezipitazioekin, eta hegoaldeko klima azpimediterraneoa, basa pinuekin eta uda garaiko bi hilabete idorrekin. Urteko batez besteko prezipitazioak 1 200 mm dira hegoaldean, eta 2 000 mm ibarraren iparraldean. Batez besteko tenperatura 7 eta 10 gradu bitartekoa da.

Urteroko egun euritsuak 120 izaten dira ibarraren hegoaldean eta 140-150 egun iparraldean. Gunerik menditsuenetan egun euritsuak 150 baino gehiago izan daitezke.

Estazio meteorologikoakAldatu

Erroiberran dagoen Aurizperri kontzejuan, itsasoaren mailatik 871 metrora, Nafarroako Gobernuak 1972an jarritako estazio meteorologikoa dago. [4] Gainera, 1975an, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Erro kontzejuan, itsasoaren mailatik 672 metrora.[5] Erroko estazioa da Mezkiritzerako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.


      Datu klimatikoak (Erro, 1975-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 18.0 21.0 23.0 26.0 32.0 37.0 39.0 40.0 36.0 28.0 22.0 20.0 40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 6.8 7.9 11.0 12.8 17.4 21.5 24.2 24.7 21.1 16.4 10.6 7.6 15.2
Batez besteko tenperatura (ºC) 2.8 3.4 6.0 7.7 11.7 15.6 18.0 18.1 14.7 11.0 6.5 3.6 9.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -1.3 -1.1 1.1 2.6 6.1 9.6 11.8 11.6 8.2 5.6 2.3 -0.5 4.7
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -9.2 -8.1 -5.0 -2.5 0.0 3.1 5.7 4.8 1.8 -1.4 -5.0 -8.3 -2.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 134.1 121.5 116.4 142.7 102.5 63.9 53.6 52.8 81.4 123.0 156.3 153.4 1301.6
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 71.5 63.5 67.4 59.9 60.0 60.0 61.3 100.0 110.0 86.8 83.5 88.0 110.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 13.5 11.9 12.4 15.1 14.6 9.8 7.0 7.6 9.3 13.1 14.2 14.4 142.8
Elur egunak (≥ 1 mm) 3.0 4.0 3.0 2.1 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 1.4 2.1 15.9
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[6]

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

HirigintzaAldatu

AuzoakAldatu

Herriak 3 auzo ditu:[7]

  • Mezkiritz
  • Mezkiritzeko bentak
  • Ureta

KaleakAldatu

Herriak 3 kale ditu:[7]

  • Biritxikar karrika
  • Done Kristobal karrika
  • Txorrondo karrika
  • Done Mikel karrika

EtxeakAldatu

Herriak 55 etxe ditu:[7]

  • Severo
  • Bista eder
  • Juanferminena
  • Lazkozerena
  • Florencio
  • Paskualena
  • Juanmartinena
  • Arabe
  • Errekaetxea
  • Manuelaña
  • Txorrondokortetxe
  • Gartxot
  • Antorena
  • Adamenea
  • Mamelantontorena
  • Buruzuri
  • Patxikonta
  • Artzaiaundien
  • Zuria
  • Artegia
  • Etxondo
  • Haizeleku
  • Abadia
  • Eskola
  • Apesui
  • Bentarra
  • Benta Txiki
  • Iaianea
  • Ziziliarena
  • Marterena
  • Moniolos
  • Herriko txoko
  • Maistrozarraña
  • Iharnotz
  • Iturrizarrondoa
  • Etxeberri
  • Bordatxoenea
  • Estanko
  • Berñardaña
  • Etxetxikia
  • Errekalde
  • Kondia
  • Lezeagapea
  • Iturrizar
  • Moñaenea
  • Kolis
  • Xalbador
  • Juanmartin

HistoriaAldatu

Antzinako jaurerri erreengo bat izan zen, 1280an Uretarekin batera urtero 188 soldata eta 66 garagar eta olozko kaka zituen papar bat zor zuena. Uretarekin egina dago jada, hurbil dagoen Landazabalgo Santa Maria monasterioak Fortun Araba gotzainari Peñalengo Antso erregeak (1071) emandako dohaintza dela eta. 1268ko "Reediezmoko Liburua"-n bananduta agertzen diren arren, 1427an abade edo parrokoa zuten. Orreagako Santa Mariak errolda bat eskuratu zuen herrian (1466).

XIX. mendeko lehen erdialdeko udal eta jurisdikzio erreformak arte (1845ean itxitzat jo daitezkeenak), Mezkirizek gobernatzen zuen bailarako alkatea, arlo zibil eta kriminalean, eta arlo ekonomikoan bailara bereko diputatuak eta bertako bizilagunen artean aukeratzen zen herriko erregidorea. Erreforma horien ondoren, Erroibarko alkatearen eta udalaren menpe geratu zen, ordutik aurrera zuzenbide komunaren arabera taxutua. 1847an eskola zuen, urtean 379 erreal zituena, eta auzotarrak ziren parrokiako abadea aurkezteko eskubidea erabiltzen zutenak.

DemografiaAldatu

2020 urteko erroldaren arabera 73 biztanle zituen Mezkiritzek.[8]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
96 97 98 91 92 89 86 91 88 86 89 89 81 81 76 75 74 68 70 74 73

GarraioaAldatu

Autobuses Artieda autobus konpainiak Erroibar Iruñekin batzen du. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

PolitikaAldatu

Mezkiritzeko kontzejua kontzejuburuak eta lau kontzejukidek osatzen dute. Egungo kontzejuburua Roberto Castellot Lusarreta da.

KontzejuaAldatu

Mezkiritzeko kontzejua kontzejukidek eta kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Kontzejuburua Roberto Castellot Lusarreta da. Kontzejukideak 3 daude:

  • Sergio Hernandez Errea
  • Iosu Dufur Vicente
  • Xabier Zia Urrutia

KontzejuburuakAldatu

2011tik, Mezkiritzek 2 kontzejuburu izan ditu:

Kontzejuburu Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera
Oscar Saragueta Goienaga 2011 2015
Oscar Saragueta Goienaga 2015 2019
Roberto Castellot Lusarreta 2019 jardunean

KulturaAldatu

EuskaraAldatu

Mezkiritzeko Santiago Agorreta[9] (Ahotsak[10][11] proiekturako).

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Erroibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Esteribar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[12]

Koldo Zuazok, 2010ean, Erroiberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[13]

Mezkiritzeko azpieuskalkia erroibarrera da, eta, zehazki, Iparerroibartar aldaera.[14]

Euskararen Foru LegeaAldatu

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Erroibar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 24,01ek zekien euskaraz.

JaiakAldatu

  • Done Kristobalgo jaiak: abuztuaren lehen asteburuan

Ondasun nabarmenakAldatu

Mezkiriztar ospetsuakAldatu

OharrakAldatu

  1. ↑ /mes̻kíɾit͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ «Mezkiritz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  4. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Aurizperri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  5. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Erro» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  6. ↑ Erroko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  7. ↑ a b c Erroibarko Udala. Mezkiritzeko planoa
  8. ↑ «Mezkiritz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  9. ↑ «Agorreta Garde, Santiago - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  10. ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  11. ↑ «Mezkiritzen euskara galdu da - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  12. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  13. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
  14. ↑ Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Erroibarrera.

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Mezkiritz&oldid=9181993"(e)tik eskuratuta