Lezo

Gipuzkoako udalerria

Lezo Gipuzkoako ipar-ekialdeko udalerria da. Oiartzualdeko eskualdean dago, Errenteriarekin, Pasaiarekin eta Oiartzunekin batera. 6.002 biztanle zituen 2016. urtean

Lezo
 Gipuzkoa, Euskal Herria
Lezo. Atzean, Jaizkibel mendia.
Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaGipuzkoa
EskualdeaOiartzualdea
Izen ofizialaLezo
Posta kodea20100
INE kodea20053
Herritarralezoar
Ezizenatrapujaliak
Kokapena
Koordenatuak43°19′16″N 1°53′56″W / 43.321111111111°N 1.8988888888889°W / 43.321111111111; -1.8988888888889
Map
Azalera12,94 km²
Garaiera18 m
Distantzia7,5 km Donostiara
Demografia
Biztanleria6.008 (2023)
−3 (2022)
alt_left 3.071 (%51,1) (%50,8) 3.051 alt_right
Dentsitatea464,3 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]
% 0,68
Zahartze tasa[1]% 11,2
Ugalkortasun tasa[1]‰ 40,92
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 75,72 (2011)
Genero desoreka[1]% 4,26 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 10,92 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 53,85 (2010)
Kaleko erabilera [2]% 36.5 (2016)
Etxeko erabilera[3]% 43.72 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera1202
udalerria 1833
Webguneahttp://www.lezo.eus/

Geografia aldatu

Lezo Jaizkibel mendiaren eta Pasaiako badiaren artean kokaturik dago, Errenteria eta Pasai Donibaneren arteko bidean. Gaintxurizketa gainean ere Lezoko auzune batzuk badira.

Udalerri mugakideak aldatu

Historia aldatu

Antzinaroa aldatu

Lezok badian antzina zuen kokagune estrategikoak bide ematen digu hipotesi gisa seinalatzeko bere lurretan erromatarrek portu bat eduki zutela, gaur egun parrokia-eliza dagoen muinoaren babesean. Interesgarria da zenbait toponimo nabarmentzea, esaterako, "Port de Lazon" XIII. mendean eta "Portua" XVII. mendean, Zubitxoren inguruetan, gaur egun badiako uretatik lehorraldera urrun dauden guneetan.

Bestalde, inguruetako jatorrizko biztanleriak aldaketa handirik gabe segitu zuen bere artzain erako ekonomiari lotua, urtaroen arabera Jaizkibelgo larreetatik barne aldeko mendietara lekuz aldatzen.

Erdi Aroa aldatu

Lezoko herrialdean finkaturiko populazio-gune baten lehen aztarrenak X. mendetik datozkigu, Oiartzun ibaiaren bailara Nafarroako erregeren menpean zegoeneko garaietatik alegia. Historiako momentu hura, oro har, segurtasun faltak markatu zuen, are gehiago gure kasuan, pirata normandiarren harrapaketa-erasoak medio. Halere, XIII. mendean jadanik, Gipuzkoa Gaztelako Erresumak hartuz gero, Done Jakue Bidearen itsasaldeko pausalekuetariko bat bilakatutako hirigune txiki bat izaki, eta itsas lanetan gero eta gehiago saiatzen zen populazioa zuela, Lezoren lurralde-esparrua zedarriturik geratu zen.

Aro modernoa aldatu

 
Gurutze Santuaren basilikaren barnealdea.

XVI. mendean eta XVII.aren zati batean, nolabait ere oparotasun garaia, itsasoari lotutako jarduerek egundoko garapena izan zuten Lezon nekazaritzaren aldean. Horretan eragin handia izan zuen Pasaiako portuaren garrantzi estrategikoak, eta halaber, merkantzien karga eta deskargari dagokienez bertakoek eduki zituzten itsas pribilegioek.

Alabaina, XVII. mendeko krisiaz gero, ekonomia nekazaritzara itzuliz joan zen poliki-poliki, harik eta XVIII. mendearen bukaerarako Lezoko ekonomian garrantzirik zeukan itsas lanbide bakarra itsas bazterreko arrantza izan arte. Laborantza, aitzitik, aberasturik suertatu zen, neurri batean teknika berriak erabiltzeagatik eta kanpotik ekarritako laboreak sartu zirelako, esate baterako artoa eta patata.

Herria aldatu

Lezoko hirigunea garai hartan Gurutze Santuaren plazara biltzen ziren antzinako Kale Nagusiak eta San Joan kaleak, parrokia- elizatik hurbileko zenbait etxek (esaterako, Jauregia eta Lezoandia etxea) eta Bizkaia auzoak osatzen zuten. Etxeetan ugariak ziren baratzeak eta dolareak. Alabaina, bertako jendearen enpleguak gehienbat itsas bazterreko arrantza, balearen eta bakailaoaren arrantza, Andaluziarekin eta Amerikarekin merkataritza, itsasohointza, Erregeren Armada eta ontzigintza izan ziren. Interesgarria da nabarmentzea 1641 eta 1750. urteen artean parrokiako zenduen liburuan erregistraturikoen %18 baino gehiago itsasoan edota Euskal Herritik kanpo hil zela.

Nekazaritza arloan, eskualdean, baserria izan zen produkzioaren oinarrizko gunea. Horrelako jarduera nagusiak lan hauetara biltzen ziren: gari, arto eta barazkien laborantza, sagardogintza, eta behi, ardi eta zerrien hazkuntza.

Era berean, Lezok Pasaiako portuan duen kokaguneak bi ontziraleku eta ontziola batzuk edukitzeko bide eman zuen. Ontziraleku nagusiak, Lezoko kaikoak, Kale Nagusitik eta San Joan kaletik bidexka ugari zituen; arrantzontzi txiki eta txalupentzako babeslekua izan zen. Bestea, Portua izeneko ontziralekua, Bekoerrotako itsasadarrean kokatua pasaiarien ontziak abiatzen ziren tokia zen Herrera edo badiako edozein puntutara joateko.

Port de la Borda izenez ere ezagunak ziren Lezoko Erregeren Ontziolak. XVIII. mendetik aurrera Bordalaborda izena hartu zuten. Port de la Bordako itsasadarrean kokaturik zeuden, Bizkaia auzoan, eta bertan Lezoko arotz eta itsas-arotz ugari aritu zen lanean. Espainiar Inperioko garrantzitsuenetakoak izan ziren. 1597an hasi ziren eraikuntza lanak Antonio Urkiola jenerala, superintendentea, eta Onofre Isasti gaztea hornidura arduraduna zirela. Ontziolen alboan soka lantegi handi bat eta Maria Magdalenari eskainiriko ermita ere bazeuden.

Lezo Unibertsitate izenarekin, 1203tik XIX. mendearen lehen herenera arte, Hondarribiaren jurisdikziopean egon zen, XIX. mendean lortu zuen herri izaera bere udaletxe eta guzti. Lehen ere bitan saiatua zen izaera hori lortzen, 1615ean Hazienda Kontseiluaren aurrean eta 1754an Gaztelako Kontseiluaren aurrean, beti Irun eta Pasai Donibanerekin loturik egon baitzen.

Aro garaikidea aldatu

 
Lezoko Udaletxeko goialdean dagoen armarria.

XVIII. mende amaieratik 1876 arte Lezok, probintzia osoak bezala, gerrate eta eskasia aro luzea bizitu zuen, XIX. mendea bukatu baino lehenago, ordea, industrializazioa, eta ondorioz, modernizazioa hasi ziren. XX. mendean zehar industria garapenak hazkunde demografiko handia eragin du.[4]

Independentziako gudaren ondotik baxurako arrantzak Lezoko ekonomian berebiziko garrantzia izaten jarraitu zuen, nahiz eta 1816 eta 1817ko hondoratzeetan bi txalupa galdu eta 16 arrantzale hil. Industriak eragin izugarria izan zuen gerora eta baxurako arrantza desegin zuen. Era berean, nekazaritzaren nagusitasunarekin ere bukatu zuen.

Lezoren industria garapenaren hasiera XIX. mendekoa da. Hala, 1857an Errenteriako "Sociedad de Tejidos de Lino"ren menpeko 8 ehundegi bakarrik baldin zeuden, bakoitzak lagun bati lan ematen ziola, eta mende bukaerarako zenbait lantegi zabaldu ziren. 1901ean hiru ziren: "La ocasión" teila eta adreilu fabrika, 34 langilerekin; "Sociedad Anónima Española de Productos Tárticos", 30 langilerekin; eta "Ustekabekoa" tapiz eta ehun fabrika, 6 langilerekin. Gainera, lezoar askok Errenteriako lantegietan egiten zuen lan.

1923 baino lehenago, lantegi berriak zabaldu ziren, "Unión Alcoholera Española" legami fabrika, "Unión Comercial Pakers" galleta fabrika, "Guittet y Cía. berniz eta sekante fabrika, "Fabrica Española de Papeles Químicos, S.L." eta "Castellanos y Cía." upel fabrika.

1950az geroztik, Francoren diktadura garaian, industrializazioa arrunt azkartu zen, immigrazio uhin handia eragin zuena. Horrek ekarri zuen hiritartzearen ondorioz, etxe asko egin ziren, karrika eta auzo berri ugari sortu eta baserri asko galdu ziren.

Azpiegiturak aldatu

Kirola aldatu

  • Altzate igerilekua[5]
  • Bekoerrota kiroldegia[6]
  • Plazeta futbol zelaia[7]

Kultura aldatu

  • Gezala auditorium[8]
  • Kultura aretoa[9]
  • Ludoteka[10]
  • Liburutegia[11]
  • Tomas Garbizu Musika Eskola[12]

Demografia aldatu

2019an 6.102 biztanle zituen Lezok. Horietatik %17,91k 65 urte edo gehiago zituen. Eta atzerrian jaiotakoak %6,62 ziren.[13]

Lezoko biztanleria

Politika aldatu

 
Lezoko udaletxea

2007ko maiatzaren 25eko udal hauteskundeetan 2.852 hauteslek hartu zuten parte, hautes erroldaren % 57,93k. Alderdien botoak honela banatu ziren:[14] EAE-ANVk zortzi zinegotzi, EAJk hiru zinegotzi, PSE-EEk zinegotzi bat eta EB-Aralar koalizioak beste zinegotzi bat.

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, Bildu koalizioko Ainhoa Zabalo hautatu zuten alkate. Hauteskunde horietan ezker abertzalearen ordezkari zen Bildu koalizioak bederatzi zinegotzirekin gehiengo osoa lortu zuen. EAJ alderdiak hiru zinegotziak mantendu zituen, eta PSE-EEk bat.

2015eko udal hauteskundeetan aldaketa nabarmena gertatu zen, EAJ izan baitzen boto gehien eskuratu zuen alderdia. Hiru zinegotzi gehiago lortu zituen, aurreko hauteskundeetan baino hiru gehiago. Bilduren ondorengoa zen Euskal Herria Bildu koalizioak, berriz, hiru zinegotzi galdu zituen eta seirekin geratu zen. PSE-EEk lehendik zeukan zinegotzia mantendu zuen. Emaitza horien ondorioz, EAJ alderdiko Kepa Garbizu hautatu zuten alkate.

2016an, Atez atekoaren emaitzak ikusita, Pello Garbizu (EAJ) alkateak Atez atekoa mantentzeko akordioa egin zuen EHBildurekin. Gipuzkoa Buru batzar eta PSE-EEko zinegotziak ez zeuden ados eta ika-mika horien ondorioz dimisioak eman zituzten EAJko zinegotzi batek eta Pello Garbizuk berak. Jesus Maria Martiarena jarri zuten alkate eta akordioa hautsi zuten.

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bilduk 1.418 boto eta 6 zinegotzi. EAJ-PNVk 1.310 boto eta 6 zinegotzi. PSE-EEk 277 boto eta zinegotzi 1. PPk 32 boto eta zinegotzirik ez.[15] Jesús Mari Martiarena (EAJ) izendatu zuten alkate, PSE-EEren babesarekin.[16]

Lezoko udalbatza

Alderdia

2019eko maiatzaren 26a

2015eko maiatzaren 24a

Zinegotziak Boto kopurua Zinegotziak Boto kopurua
Euskal Herria Bildu*
6 / 13
1418 (% 45.82)
6 / 13
1.141 (% 42,43)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
6 / 13
1310 (% 42.33)
6 / 13
1.186 (% 44,11)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
1 / 13
277 (% 8.95)
1 / 13
300 (% 11,16)
Datuen iturria: 2015eko eta 2011ko udal hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

Alkateak aldatu

Hauek izan dira Lezoko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia
Patri Urkizu Sarasua[17][18][19][20] 1979 1983 Independenteak
Arantza Zeberio[20] 1983 1987 Euzko Alderdi Jeltzalea
Mikel Arrizabalaga Pikabea[21] 1987 1991 Herri Batasuna
Iñake Urrestarazu[22] 1991 1992 a Eusko Alkartasuna
Aitor Sarasola Salaberria 1992 1995 Herri Batasuna
Mikel Arrizabalaga Pikabea[21] 1995 1999 Herri Batasuna
Aitor Sarasola Salaberria[23][24][25] 1999 2003 Euskal Herritarrok
Kepa Garbizu[26][27][28] 2003 b 2007 Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Haritz Salaberria[29][30][31] 2007 2009 c Eusko Abertzale Ekintza
Haritz Salaberria[29][30][31] 2009 2011 Ez esleituak
Ainhoa Zabalo Loiarte[32][33] 2011 2015 Bildu
Kepa Garbizu[28][34][33] 2015 2016 d Euzko Alderdi Jeltzalea
Jesus Maria Martiarena[35][36][37] 2016 2019 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jesus Maria Martiarena[38] 2019 2023 Euzko Alderdi Jeltzalea
Mikel Arruti Salaberria[39] 2023 Jardunean EH Bildu

a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.

b 2003ko hauteskundeetan, Lezoko ezker abertzaleko hautagaitza (ordu arte alkatetza izan zuena) legez kanpo utzia zuten Espainiako Legebiltzarrak eta Espainiako Justizia administrazioak, Espainiako Alderdien Legea zela bide.

c Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu, Eusko Abertzale Ekintzaren hautagai bezala.

d 2016ko martxoan Kepa Garbizu alkateak dimisioa aurkeztu zuen.

Ekonomia aldatu

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %0,2. Bigarren sektorea %38,1. Hirugarren sektorea %53,3. Eraikuntza %8,4.[13]

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Lezoko Miren Garmendia[40] (Ahotsak[41] proiekturako)

2016an herritarren %60,29 euskalduna zen.[13]

Gipuzkera (erdialdeko euskara) egiten da Lezon. Aurreko mendeetan, ordea, Lezoko euskara iparraldeko goi nafarrera zen;[42] Irungo aldaerakoa, zehazki esanda. Halaxe sailkatu zuen orduko hartan Luis Luziano Bonapartek, eta geroztiko euskalariak bat etorri ziren. XX. mendearen bukaeratik, ordea, gipuzkeraren aldaera bat da Lezokoa; zehazki, Bidasoko euskara,[43] Koldo Zuazok eta beste hainbat euskalarik egindako dialektologia azterketetan agertu denez.

Bidasoko hizkera erdialdeko euskararen, nafar euskararen eta nafar-lapurtarraren tarteko hizkeratzat har daiteke. Hala ere, azkenaldian erdialdeko euskararen ezaugarriak eremu handiagoa hartzen ari dira, gehiago zabaltzen ari dira.

Ondarea aldatu

Baserriak aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Zerrenda:Lezoko baserriak»

Jaiak aldatu

 
Trapujale

Ereserkia aldatu

Tomas Garbizuk idatzi zuen Lezoko Herria:
Itsaso gainetik
Jaizkibel mendia. (Bis)
Mendi gibelean
Jaizkibel oinetan
Lezoko herria.
Hemen biltzen dira
euskaldun jendea, (Bis)
antzinetik baita
guztiz ezaguna
Gurutze Ahalduna.
Ezker eskubi
zelai baserri,
ondorengoen oinarri,
ohitura zaharrak,
agurgarriak,
herriko seme gizon argiak.(Bis)
Gora, gora Lezo
hain izen haundiko, (Bis)
gure aurrekoen
sorleku garbia
Euskaldun Herria. (Bis)

Lezoar ospetsuak aldatu

Argazki galeria aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. Aranzadi: Lezo- Gizarte mugimendua XX.mendean.pdf 2011/12/01ean kontsultatua
  5. «Altzate Igerilekua | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  6. «Bekoerrota Kiroldegia | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  7. «Plazeta futbol zelaia | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  8. «Gezala Auditorium | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  9. «Kultura Aretoa | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  10. «Ludoteka | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  11. «Liburutegia | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  12. «Tomas Garbizu Musika Eskola | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  13. a b c «Web Eustat. Lezoko datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  14. Elpais.com. Elecciones Mayo 2007 - Lezo (azken kontsulta: 2007-12-31) (Gaztelaniaz)
  15. www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  16. «[Bideoa Jesus Mari Martiarena, bigarrenez Lezoko alkate»] Oarsoaldeko Hitza 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  17. «Patri Urkizu: Literatur Heterodoxoa Eskaintzen» Argia 1980-11-02 (Noiz kontsultatua: 2023-01-12).
  18. «Patri Urkizuk 50 urtetako bere obra bildu eta denen eskura jarri du» Naiz 2021-05-17 (Noiz kontsultatua: 2023-01-12).
  19. (Gaztelaniaz) «Urkizu Sarasua, Patri - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2023-01-12).
  20. a b (Gaztelaniaz) «LEZO - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2023-01-12).
  21. a b «Mikel Arrizabalaga hil da, Lezoko alkate izandako» Oarsoaldeko Hitza 2022-04-11 (Noiz kontsultatua: 2023-01-12).
  22. (Gaztelaniaz) «Fallece la ex alcaldesa Iñake Urrestarazu» El Diario Vasco 2009-03-12 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  23. (Gaztelaniaz) «Detenido el alcalde de Lezo ante la cárcel de Martutene» El País 2000-01-13 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  24. (Gaztelaniaz) «Detenido el alcande de Lezo en una manifestación en apoyo a los presos Etxerat» El País 2002-07-13 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  25. (Gaztelaniaz) «El PNV dice que fue EH quien impulsó las viviendas de lujo del sector 1» El Diario Vasco 2007-01-20 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  26. (Gaztelaniaz) «La remodelación de Jauregialde podría estar terminada para mayo de 2007» El Diario Vasco 2006-11-18 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  27. (Gaztelaniaz) «Pasaia, Lezo y una bahía aún por recuperar» El Diario Vasco 2007-05-11 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  28. a b (Gaztelaniaz) «El jeltzale Kepa Garbizu vuelve a la alcaldía de Lezo ocho años después» El Diario Vasco 2015-06-13 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  29. a b (Gaztelaniaz) «Haritz Salaberria sustituirá a Alduntzin como diputado de Medio Ambiente» Naiz 2012-07-07 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  30. a b (Gaztelaniaz) «Haritz Salaberria, sucesor de Alduntzin» Noticias de Gipuzkoa 2012-07-08 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  31. a b (Gaztelaniaz) «Haritz Salaberria, exalcalde de Lezo, será el sustituto de Alduntzin» EITB (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  32. «Ainhoa Zabalo: "Denon artean egin nahi dugu, hori da herria egiteko modua eta bidea"» Oarsoaldeko Hitza 2015-05-20 (Noiz kontsultatua: 2023-01-12).
  33. a b (Gaztelaniaz) «Garbizu señala al GBB y reitera que el acuerdo de Lezo es la mejor opción» Gara 2016-03-17 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  34. «Dimisioa eman du Lezoko alkateak» Berria 2016-03-13 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  35. «Jesus Mª Martiarena, alkate berria» Lezoko Udala 2016-04-04 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  36. (Gaztelaniaz) «Jesús María Martiarena, nuevo alcalde de Lezo» Naiz 2016-04-04 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  37. (Gaztelaniaz) «El jeltzale Martiarena, nuevo alcalde de Lezo» Noticias de Gipuzkoa 2016-04-06 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  38. «Jesus Mari Martiarena izango da Lezoko alkatea datozen 4 urteetan | Lezo.eus» Lezoko Udala 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
  39. «Mikel Arruti Salaberria, Lezoko alkate berria» Lezoko Udala 2023-06-17 (Noiz kontsultatua: 2023-06-21).
  40. «"Pellas" eta "mantxurrianoak" - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).
  41. «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).
  42. «Lezo - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).
  43. «Bidasoakoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).[Betiko hautsitako esteka]
  44. «Lezoko Kristo Santuaren basilika. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  45. «Gurutze Santuaren Basilika | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  46. «San Joan Bataiatzailearen eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  47. «San Juan Batailatzailearen eliza | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  48. «Andronea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  49. «Andreone | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  50. «Arpire Enea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  51. «Arpire-enea (Kale Nagusia, 4) | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  52. «Lehenbiziko Torrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  53. «Bigarren Torrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  54. «Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  55. «Udaletxea | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  56. «Harrieskaileta etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  57. «Indio Enea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  58. «Jamot Enea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  59. «Jamot-enea (Kale Nagusia, 16) | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  60. «Maine etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  61. «Maripoxa Enea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  62. «Pantxikattxiki Enea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  63. «Paskual Enea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  64. «Paskual-enea (Gurutze Santuaren Plaza, 4) | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  65. «Txangaxi Torrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  66. «Zabala Enea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  67. «Zabala-etxea | Lezo.eus» www.lezo.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-30).
  68. lezokoportua. (2014-12-23). «Jaimes de Zamora pilotua» Lezoko Portua (Noiz kontsultatua: 2020-08-13).

Kanpo estekak aldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gipuzkoa