Legorreta
Legorreta Gipuzkoako errialdeko udalerri euskaldun bat da, Goierri eskualdekoa. 2020. urtean 1421 biztanle zituen.
Legorreta | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||||||
Legorretako ikuspegi orokorra. | |||||||||
Administrazioa | |||||||||
Estatua | Espainia | ||||||||
Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||
Lurraldea | Gipuzkoa | ||||||||
Eskualdea | Goierri | ||||||||
Izen ofiziala | Legorreta | ||||||||
Alkatea | Zelai Amenabarro | ||||||||
Posta kodea |
20250 | ||||||||
INE kodea |
20052 | ||||||||
Herritarra | legorretar | ||||||||
Kokapena | |||||||||
Koordenatuak | 43° 05′ 06″ N, 2° 08′ 55″ W / 43.0849°N,2.1486°WKoordenatuak: 43° 05′ 06″ N, 2° 08′ 55″ W / 43.0849°N,2.1486°W | ||||||||
![]() | |||||||||
Azalera | 8.62 | ||||||||
Garaiera | 115 metro | ||||||||
Distantzia | 37 km Donostiara | ||||||||
Demografia | |||||||||
Biztanleria |
1.421 (2020)![]() | ||||||||
| |||||||||
Dentsitatea | 164,85 bizt/km² | ||||||||
Hazkundea (2003-2013)[1] |
![]() | ||||||||
Zahartze tasa[1] | % 19,43 | ||||||||
Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 49,84 | ||||||||
Ekonomia | |||||||||
Jarduera tasa[1] | % 77,54 (2011) | ||||||||
Genero desoreka[1] | % 15,89 (2011) | ||||||||
Langabezia erregistratua[1] | % 8,03 (2013) | ||||||||
Euskara | |||||||||
Euskaldunak[1] | % 71,64 (2010) | ||||||||
Erabilera estimatua[2] | % 42,8 (2011) | ||||||||
Kaleko erabilera [3] | % (2016) | ||||||||
Etxeko erabilera | % | ||||||||
Datu gehigarriak | |||||||||
Sorrera | 1615. urtea | ||||||||
Webgunea | http://www.legorretakoudala.net/ |
IzenaAldatu
Izenaren etimologia oso eztabaidatua da, argia ez delako. Badirudi, Legorretak <<leku lehorra>> esan nahi duela. Hasiera duen legor izenak, lehorra dena adierazten du, eta amaieran duen kasuak -eta tokia edo lekua esan nahi du.[4]
GeografiaAldatu
MugakideakAldatu
Mugakide ditu iparraldean Albiztur eta Tolosa, ekialdean Ikaztegieta, Orendain eta Baliarrain, hegoaldean Altzaga eta mendebaldean Itsasondo udalerriak.
Inguru naturalaAldatu
Oria ibaiak udalerria zeharkatzen du, eta horrekin bat egiten dute Zubiña, Zazpiturrieta eta Aldabe ibaiadarrek.
HistoriaAldatu
1399an Ordiziarekin batu zen, eta bien arteko lotura 1615 arte luzatu zen.[5]Azkenean, 1615. urtean Legorretak Ordiziarekin zuen batasun hori hausten du. Eta hala bere historia berekaxa egiten hasten da. Legorretak "Herri Noble eta Leial" titulua jaso zuen 1615eko otsailaren 4ko Errege pribilegioaren indarrez. Horretarako, bertan bizi ziren 108 familien artean 25 dukat ordaindu behar izan zizkioten Erregeari eta beste 150 eskriturengatik (Serapio Mujika historialariak kalkulatu zuenez 7.425 pta, baina 1918ko pezeta).[6] 1845ean alkateak eta sei zinegotzik osatzen zuten udalbatza.
AzpiegiturakAldatu
HezkuntzaAldatu
- Ugaro ikastetxea[7]
KulturaAldatu
DemografiaAldatu
2020. urtean Legorretak 1.421 biztanle zituen. Horietatik %22,00k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %12,06 ziren.[10]
Legorretako biztanleria |
---|
![]() |
EkonomiaAldatu
2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %1,5. Bigarren sektorea %63,3. Hirugarren sektorea %32,4. Zerbitzuak %2,8.[10]
PolitikaAldatu
2015ko udal hauteskundeakAldatu
2015ko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Legorretako alkatea EH Bilduko Zelai Amenabarro Goikoetxea izan zen[11].
Legorretako udalbatza | |||||
Alderdia |
2015ko maiatzaren 24a | ||||
Zinegotziak | Boto kopurua | ||||
EHBildu | 5 / 9 |
||||
EAJ-PNV | 4 / 9 |
||||
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE)) | 0 / 9 |
||||
Datuen iturria: orrialdean |
2019ko udal hauteskundeakAldatu
2019ko maiatzaren 26ko hauteskundetako emaitzen ondorioz Legorretako alkatea berriro ere, Zelai Amenabarro Goikoetxea izan zen.
Txantiloi:Udal Hauteskunde informatua[12]
2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bilduk 452 boto. EAJk 334 boto. PSE-EEk 24 boto.[13] Zelai Amenabarro izendatu zuten berriro alkate. 2020ko apirilean Garikoitz Maizek hartu zuen alkate kargua behin behinean, Amenabarroren haurdunaldi baja zela eta.[14]
Udal hauteskundeen jarraipen historikoaAldatu
Alderdi politikoa | 2019[15] | 2015[16] | 2011[17] | 2007[18] | 2003[19] | 1999[20] | 1995[21] | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bozak% | Zinegotziak | Bozak % | Zinegotziak | Bozak % | Zinegotziak | Bozak % | Zinegotziak | Bozak % | Zinegotziak | Bozak % | Zinegotziak | Bozak % | Zinegotziak | |
Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu | 54,59 | 5 | 46,93 | 5 | 54,28 | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - |
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV) | 40,34 | 4 | 44,88 | 4 | - | - | 39,22 | 4 | - | - | - | - | 53,41 | 5 |
Partido Socialista de Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | 2,9 | 0 | 2,56 | 0 | 2,28 | 0 | 3,03 | 0 | 10,31 | 1 | 5,79 | 0 | - | - |
Legorreta Bizirik (LB) | - | - | - | - | 39,45 | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - |
Partido Popular (PP) | - | - | - | - | 1,71 | 0 | 2,36 | 0 | 6,25 | 0 | 4,49 | 0 | - | - |
Eusko Abertzale Ekintza (EAE-ANV) | - | - | - | - | - | - | 44,88 | 5 | - | - | - | - | - | - |
Eusko Alkartasuna (EA) | - | - | - | - | - | - | 8,72 | 0 | - | - | - | - | 18,29 | 2 |
Euzko Alderdi Jeltzalea/Eusko Alkartasuna (PNV/EA) | - | - | - | - | - | - | - | - | 81,09 | 8 | 47,58 | 5 | - | - |
Euskal Herritarrok (EH) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 38,96 | 4 | - | - |
Herri Batasuna (HB) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 24,02 | 2 |
AlkateakAldatu
Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[22] |
Antonio Amondarain[23] | 1979 | 1983 | Legorretako Herri Ekintza |
Vicente Esnal[23] | 1983 | 1987 | Euskadiko Ezkerra |
Ceferino Zunzunegi Aranburu[24] | 1987 | 1991 | Euskadiko Ezkerra |
1991 | 1995 | Euzko Alderdi Jeltzalea | |
1995 | 1996 a | Euzko Alderdi Jeltzalea | |
1996 | 1999 | Euzko Alderdi Jeltzalea | |
Xabier Iraola | 1999 | 2003 | Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna |
Xabier Iraola[25] | 2003 | 2007 | Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna |
Iñaki Oiarbide[25] | 2007 | 2009 b | Eusko Abertzale Ekintza |
Iñaki Oiarbide[25] | 2009 | 2011 | Ez esleituak |
Bakartxo Mendez[25] | 2011 | 2015 | Bildu |
Zelai Amenabarro Goikoetxea[26] | 2015 | 2019 | Euskal Herria Bildu |
Zelai Amenabarro Goikoetxea | 2019 | 2020 c | Euskal Herria Bildu |
Garikoitz Maiz | 2020 | Jardunean | Euskal Herria Bildu |
a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.
b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu, EAEren hautagai bezala.
c 2012an Zelai Amenabarro alkateak haurdunaldi baja hartu zuen.
EuskaraAldatu
2016an herritarren %72,26 euskalduna zen.[10]
Legorretako euskara[30] gipuzkeraren[31] aldaera bat da. Zehatzago esanda, sartaldeko gipuzkeran[32] kokatzen den Goierriko euskara[33] da herrikoa. Urolaldeko hizkerarekin batera Sartaldeko azpieuskalkia osatzen du Goierrikoak, baina Urolaldekoan sakonagoa da mendebaleko euskararen eragina. Nortasun beteko hizkera da Goierrikoa, batasun handikoa, nahiz eta gorabeherak badiren mendebaletik ekialdera, hau da, Segura, Zegama eta Legazpitik Zaldibia edo Legorretara. Ataungoa ere berezia da, ziurrenik, bakarti samar eta Nafarroako mugan dagoelako. Abaltzisketak eta Ikaztegietak Tolosaldearekin lotura egiten dute, eta Urretxuk eta Zumarragak, berriz, Goierri eta Urolaldearen artekoa.
Ondasun nabarmenakAldatu
- Salbatore eliza (XVI. mendekoa). Ezaugarri gotiko eta barrokoak uztartzen ditu.[34][35]
- San Kruz santutxoa (XVIII. mendea)[36]
- Berostegiko Santa Marina ermita barrokoa (XVI. mendea)[37]
- Santa Ana ermita (XVII. mendea)[38]
- Guadalupeko Amaren ermita (XVII. mendea)[39]
- Zubizarretako zubi zaharra[40]
- Udaletxea eta bertako balkoia, Koldobika Jauregiren eskultura.
- Oriar etxea (XVII. mendea)[41]
- Etxeaundi baserria (XVII. mendea)[42]
- Ola errota (XVI. mendea)[43]
- Torreko zubia[44]
Legorretar ospetsuakAldatu
- Juan Oriarrekoa (XVII. mendea), Felipe III.a Espainiakoaren eta Mortarako markesaren idazkaria.
- Patxi Ezkiaga (1943-2018), idazlea.
- Jose Ramon Soroiz (1951-), aktorea.
- Maixabel Lasa (1951-), Eusko Jaurlaritzako Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko zuzendaria.
- Juan Mari Jauregi (1951-2000), PSE-EEko militantea. Gipuzkoako Gobernadore Zibila izan zen. ETAk hil egin zuen.
- Xabier Agirre (1963), aktorea.
- Asier Zinkunegi (1971), aktorea, zuzendaria eta ekoizlea.
- Mikel Lasa (1971-), futbolaria
- Ainhoa Garmendia (1974-), sopranoa.
- Saioa Garin (1978-), abeslaria.
Argazki galeriaAldatu
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «ACK STORM S.L.» dialnet.unirioja.es Noiz kontsultatua: 2020-11-19.
- ↑ Udala, Legorretako. «Historia» Legorretako Udala Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ Udala, Legorretako. «Historia» Legorretako Udala Noiz kontsultatua: 2020-11-18.
- ↑ «UGARO HERRI IKASTETXEA, LEGORRETA - ugaro» www.ugaro.hezkuntza.net Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ Udala, Legorretako. «Udal zerbitzuak» Legorretako Udala Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Legorreta - Udal Liburutegia» www.euskadi.eus 2017-11-30 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ a b c «Web Eustat. Legorretako datu estatistikoak» eu.eustat.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Zelai Amenabarro: "Inbertsioak ez, giza baliabideei helduko diegu gehiago"» Goierriko Hitza 2015-10-22 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ (Gaztelaniaz) PAÍS, Ediciones EL. «Resultados Electorales en Legorreta: Elecciones Municipales 2019» EL PAÍS Noiz kontsultatua: 2020-11-18.
- ↑ www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Garikoitz Maiz izango da Zelai Amenabarro alkatearen ordezkoa hurrengo hilabeteetan» Goierriko Hitza 2020-04-03 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ (Gaztelaniaz) PAÍS, Ediciones EL. «Resultados Electorales en Legorreta: Elecciones Municipales 2019» EL PAÍS Noiz kontsultatua: 2020-11-19.
- ↑ (Katalanez) «Resultats eleccions municipals Legorreta 2015», Ara.cat.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 2011», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 2007», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 2003», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 1999», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 1995», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
- ↑ «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
- ↑ a b «LEGORRETA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Zunzunegi Aranburu, Ceferino - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) «La dimisión de dos concejales deja a Bildu en minoría en Legorreta» Noticias de Gipuzkoa Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Zelai Amenabarro nueva alcaldesa, con los cinco votos de EH Bildu» El Diario Vasco 2015-06-13 Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
- ↑ «Esnaola Esnaola, Santos - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-27.
- ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-27.
- ↑ «Gaztelaniaz egiteak prestigioa ematen zuen - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-27.
- ↑ «Legorreta - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
- ↑ «Erdialdekoa - Gipuzkera - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
- ↑ «Sartaldekoa (G) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
- ↑ «Goierrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
- ↑ «Legorreta» turismoa.euskadi.eus 2006-10-17 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «San Salbador eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Santikurutze Kalbarioa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Berostegiko Santa Marina baseliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Santa Ana baseliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Guadalupeko Ama Birjinaren Ermita. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Zubizaharra zubia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Oriar etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Etxeaundi baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Ola errota. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
- ↑ «Torreko Zubia / Torre Auzo / Guadalupe zubia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
Ikus, gaineraAldatu
Kanpo estekakAldatu
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa |