Legorreta

Gipuzkoako udalerria

Legorreta Gipuzkoako errialdeko udalerri euskaldun bat da, Goierri eskualdekoa. 2020. urtean 1421 biztanle zituen.

Legorreta
 Gipuzkoa, Euskal Herria
Legorreta, Euskal Herria.JPG
Legorretako ikuspegi orokorra.
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea Gipuzkoa
Eskualdea Goierri
Izen ofiziala Legorreta
Alkatea Zelai Amenabarro
Posta kodea 20250
INE kodea 20052
Herritarra legorretar
Kokapena
Koordenatuak 43° 05′ 06″ N, 2° 08′ 55″ W / 43.0849°N,2.1486°W / 43.0849; -2.1486Koordenatuak: 43° 05′ 06″ N, 2° 08′ 55″ W / 43.0849°N,2.1486°W / 43.0849; -2.1486
Azalera 8.62
Garaiera 115 metro
Distantzia 37 km Donostiara
Demografia
Biztanleria 1.421 (2020)
Green Arrow Up.svg4 (2019)
alt_left 701 (%49.3)716 (%50.4) alt_right
Dentsitatea 164,85 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		 Green Arrow Up.svg% 8,75
Zahartze tasa[1] % 19,43
Ugalkortasun tasa[1] ‰ 49,84
Ekonomia
Jarduera tasa[1] % 77,54 (2011)
Genero desoreka[1] % 15,89 (2011)
Langabezia erregistratua[1] % 8,03 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1] % 71,64 (2010)
Erabilera estimatua[2] % 42,8 (2011)
Kaleko erabilera [3] % (2016)
Etxeko erabilera % 
Datu gehigarriak
Sorrera 1615. urtea
Webgunea http://www.legorretakoudala.net/
Legorretako Udaletxea

IzenaAldatu

Izenaren etimologia oso eztabaidatua da, argia ez delako. Badirudi, Legorretak <<leku lehorra>> esan nahi duela. Hasiera duen legor izenak, lehorra dena adierazten du, eta amaieran duen kasuak -eta tokia edo lekua esan nahi du.[4]

GeografiaAldatu

MugakideakAldatu

Mugakide ditu iparraldean Albiztur eta Tolosa, ekialdean Ikaztegieta, Orendain eta Baliarrain, hegoaldean Altzaga eta mendebaldean Itsasondo udalerriak.

Inguru naturalaAldatu

Oria ibaiak udalerria zeharkatzen du, eta horrekin bat egiten dute Zubiña, Zazpiturrieta eta Aldabe ibaiadarrek.

HistoriaAldatu

1399an Ordiziarekin batu zen, eta bien arteko lotura 1615 arte luzatu zen.[5]Azkenean, 1615. urtean Legorretak Ordiziarekin zuen batasun hori hausten du. Eta hala bere historia berekaxa egiten hasten da. Legorretak "Herri Noble eta Leial" titulua jaso zuen 1615eko otsailaren 4ko Errege pribilegioaren indarrez. Horretarako, bertan bizi ziren 108 familien artean 25 dukat ordaindu behar izan zizkioten Erregeari eta beste 150 eskriturengatik (Serapio Mujika historialariak kalkulatu zuenez 7.425 pta, baina 1918ko pezeta).[6] 1845ean alkateak eta sei zinegotzik osatzen zuten udalbatza.

AzpiegiturakAldatu

HezkuntzaAldatu

  • Ugaro ikastetxea[7]

KulturaAldatu

DemografiaAldatu

2020. urtean Legorretak 1.421 biztanle zituen. Horietatik %22,00k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %12,06 ziren.[10]

Legorretako biztanleria

EkonomiaAldatu

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %1,5. Bigarren sektorea %63,3. Hirugarren sektorea %32,4. Zerbitzuak %2,8.[10]

PolitikaAldatu

2015ko udal hauteskundeakAldatu

2015ko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Legorretako alkatea EH Bilduko Zelai Amenabarro Goikoetxea izan zen[11].

Legorretako udalbatza

Alderdia

2015ko maiatzaren 24a

Zinegotziak Boto kopurua
EHBildu
5 / 9
367 (% 46.93)
EAJ-PNV
4 / 9
351 (% 44.88)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
0 / 9
20 (% 2.56)
Datuen iturria: orrialdean

2019ko udal hauteskundeakAldatu

2019ko maiatzaren 26ko hauteskundetako emaitzen ondorioz Legorretako alkatea berriro ere, Zelai Amenabarro Goikoetxea izan zen.

Txantiloi:Udal Hauteskunde informatua[12]

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bilduk 452 boto. EAJk 334 boto. PSE-EEk 24 boto.[13] Zelai Amenabarro izendatu zuten berriro alkate. 2020ko apirilean Garikoitz Maizek hartu zuen alkate kargua behin behinean, Amenabarroren haurdunaldi baja zela eta.[14]

Udal hauteskundeen jarraipen historikoaAldatu

Legorretako udal hauteskundeak
Alderdi politikoa 2019[15] 2015[16] 2011[17] 2007[18] 2003[19] 1999[20] 1995[21]
Bozak% Zinegotziak Bozak % Zinegotziak Bozak % Zinegotziak Bozak % Zinegotziak Bozak % Zinegotziak Bozak % Zinegotziak Bozak % Zinegotziak
Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu 54,59 5 46,93 5 54,28 5 - - - - - - - -
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV) 40,34 4 44,88 4 - - 39,22 4 - - - - 53,41 5
Partido Socialista de Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) 2,9 0 2,56 0 2,28 0 3,03 0 10,31 1 5,79 0 - -
Legorreta Bizirik (LB) - - - - 39,45 4 - - - - - - - -
Partido Popular (PP) - - - - 1,71 0 2,36 0 6,25 0 4,49 0 - -
Eusko Abertzale Ekintza (EAE-ANV) - - - - - - 44,88 5 - - - - - -
Eusko Alkartasuna (EA) - - - - - - 8,72 0 - - - - 18,29 2
Euzko Alderdi Jeltzalea/Eusko Alkartasuna (PNV/EA) - - - - - - - - 81,09 8 47,58 5 - -
Euskal Herritarrok (EH) - - - - - - - - - - 38,96 4 - -
Herri Batasuna (HB) - - - - - - - - - - - - 24,02 2

AlkateakAldatu

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[22]
Antonio Amondarain[23] 1979 1983 Legorretako Herri Ekintza
Vicente Esnal[23] 1983 1987 Euskadiko Ezkerra
Ceferino Zunzunegi Aranburu[24] 1987 1991 Euskadiko Ezkerra
1991 1995 Euzko Alderdi Jeltzalea
1995 1996 a Euzko Alderdi Jeltzalea
1996 1999 Euzko Alderdi Jeltzalea
Xabier Iraola 1999 2003 Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Xabier Iraola[25] 2003 2007 Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Iñaki Oiarbide[25] 2007 2009 b Eusko Abertzale Ekintza
Iñaki Oiarbide[25] 2009 2011 Ez esleituak
Bakartxo Mendez[25] 2011 2015 Bildu
Zelai Amenabarro Goikoetxea[26] 2015 2019 Euskal Herria Bildu
Zelai Amenabarro Goikoetxea 2019 2020 c Euskal Herria Bildu
Garikoitz Maiz 2020 Jardunean Euskal Herria Bildu

a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.

b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu, EAEren hautagai bezala.

c 2012an Zelai Amenabarro alkateak haurdunaldi baja hartu zuen.

EuskaraAldatu

Legorretako Santos Esnaolaren[27] testigantza, gaztelaniak izandako prestigioaren ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak[28][29] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

2016an herritarren %72,26 euskalduna zen.[10]

Legorretako euskara[30] gipuzkeraren[31] aldaera bat da. Zehatzago esanda, sartaldeko gipuzkeran[32] kokatzen den Goierriko euskara[33] da herrikoa. Urolaldeko hizkerarekin batera Sartaldeko azpieuskalkia osatzen du Goierrikoak, baina Urolaldekoan sakonagoa da mendebaleko euskararen eragina. Nortasun beteko hizkera da Goierrikoa, batasun handikoa, nahiz eta gorabeherak badiren mendebaletik ekialdera, hau da, Segura, Zegama eta Legazpitik Zaldibia edo Legorretara. Ataungoa ere berezia da, ziurrenik, bakarti samar eta Nafarroako mugan dagoelako. Abaltzisketak eta Ikaztegietak Tolosaldearekin lotura egiten dute, eta Urretxuk eta Zumarragak, berriz, Goierri eta Urolaldearen artekoa.

Ondasun nabarmenakAldatu

 
Salbatore eliza.

Legorretar ospetsuakAldatu

Argazki galeriaAldatu

  • 1915eko argazkia

  • Bidarte auzoa

  • Tren geltokia

  • Oria ibaia Legorreta zeharkatzen

  • Santa Marina baseliza

  • Torreko zubia

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
  3. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ «ACK STORM S.L.» dialnet.unirioja.es Noiz kontsultatua: 2020-11-19.
  5. ↑ Udala, Legorretako. «Historia» Legorretako Udala Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  6. ↑ Udala, Legorretako. «Historia» Legorretako Udala Noiz kontsultatua: 2020-11-18.
  7. ↑ «UGARO HERRI IKASTETXEA, LEGORRETA - ugaro» www.ugaro.hezkuntza.net Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  8. ↑ Udala, Legorretako. «Udal zerbitzuak» Legorretako Udala Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  9. ↑ «Legorreta - Udal Liburutegia» www.euskadi.eus 2017-11-30 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  10. ↑ a b c «Web Eustat. Legorretako datu estatistikoak» eu.eustat.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  11. ↑ «Zelai Amenabarro: "Inbertsioak ez, giza baliabideei helduko diegu gehiago"» Goierriko Hitza 2015-10-22 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  12. ↑ (Gaztelaniaz) PAÍS, Ediciones EL. «Resultados Electorales en Legorreta: Elecciones Municipales 2019» EL PAÍS Noiz kontsultatua: 2020-11-18.
  13. ↑ www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  14. ↑ «Garikoitz Maiz izango da Zelai Amenabarro alkatearen ordezkoa hurrengo hilabeteetan» Goierriko Hitza 2020-04-03 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  15. ↑ (Gaztelaniaz) PAÍS, Ediciones EL. «Resultados Electorales en Legorreta: Elecciones Municipales 2019» EL PAÍS Noiz kontsultatua: 2020-11-19.
  16. ↑ (Katalanez) «Resultats eleccions municipals Legorreta 2015», Ara.cat.
  17. ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 2011», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
  18. ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 2007», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
  19. ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 2003», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
  20. ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 1999», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
  21. ↑ (Gaztelaniaz) «Resultados elecciones municipales Legorreta 1995», Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa.
  22. ↑ «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
  23. ↑ a b «LEGORRETA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
  24. ↑ (Gaztelaniaz) «Zunzunegi Aranburu, Ceferino - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
  25. ↑ a b c d (Gaztelaniaz) «La dimisión de dos concejales deja a Bildu en minoría en Legorreta» Noticias de Gipuzkoa Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
  26. ↑ (Gaztelaniaz) «Zelai Amenabarro nueva alcaldesa, con los cinco votos de EH Bildu» El Diario Vasco 2015-06-13 Noiz kontsultatua: 2021-01-16.
  27. ↑ «Esnaola Esnaola, Santos - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-27.
  28. ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-27.
  29. ↑ «Gaztelaniaz egiteak prestigioa ematen zuen - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-27.
  30. ↑ «Legorreta - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
  31. ↑ «Erdialdekoa - Gipuzkera - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
  32. ↑ «Sartaldekoa (G) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
  33. ↑ «Goierrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-09-10.
  34. ↑ «Legorreta» turismoa.euskadi.eus 2006-10-17 Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  35. ↑ «San Salbador eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  36. ↑ «Santikurutze Kalbarioa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  37. ↑ «Berostegiko Santa Marina baseliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  38. ↑ «Santa Ana baseliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  39. ↑ «Guadalupeko Ama Birjinaren Ermita. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  40. ↑ «Zubizaharra zubia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  41. ↑ «Oriar etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  42. ↑ «Etxeaundi baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  43. ↑ «Ola errota. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.
  44. ↑ «Torreko Zubia / Torre Auzo / Guadalupe zubia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus Noiz kontsultatua: 2020-05-16.

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gipuzkoa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Legorreta&oldid=8437367"(e)tik eskuratuta