Amoroto
Amoroto Bizkaiko barnealdeko udalerri euskalduna da, Lea-Artibai eskualdean eta UEMAko mankomunitatean dagoena. 413 biztanle zituen 2016. urtean.
| Amoroto | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||||
 Amorotoko argazki historikoa (Indalecio Ojanguren) | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
| Lurraldea | Bizkaia | ||||||||||
| Eskualdea | Lea-Artibai | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Amoroto | ||||||||||
| Alkatea | Ziortza Ikaran Zugazaga (HK) | ||||||||||
| Posta kodea | 48289 | ||||||||||
| INE kodea | 48004 | ||||||||||
| Herritarra | amorotar | ||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°19′36″N 2°30′48″W / 43.3268°N 2.5133°W | ||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 12,94 km² | ||||||||||
| Garaiera | 170 metro | ||||||||||
| Distantzia | 57 km Bilbora | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 394 (2024) 2 (2023) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 0,3 bizt/km² | ||||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] | % 6,35 | ||||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 17,96 | ||||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 25,97 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 78,85 (2011) | ||||||||||
| Genero desoreka[1] | % 1,05 (2011) | ||||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 6,29 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak [2] | % 88.86 + % 6.22 hartzaile (2021) | ||||||||||
| Kaleko erabilera [3] | % (2021) | ||||||||||
| Etxeko erabilera [4] | % 79.02 (2021) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.amoroto.net | ||||||||||
Geografia
aldatuInguru naturala eta kokapena
aldatuMendi aldean kokatuta dago, landa ingurunean, eta udalerriko behealdea Lea ibaiak zeharkatzen du.
Mugakideak
aldatuMugakideak hauexek ditu: Iparraldean Lekeitio, hegoaldean Markina-Xemein, mendebaldean Gizaburuaga eta ekialdean Berriatua.
Auzoak
aldatuAmorotok honako lau auzo hauek ditu:
Elexalde auzo nagusia eta biztanle gehien biltzen dituena da, eta bertan daude udaletxea, parrokia, enparantza, frontoia-probalekua, eskolak eta baserri multzo ederra, zaharrenak XVIII. mendekoak dira.
Demografia
aldatu2019an 409 biztanle zituen Amorotok. Horietatik %19,8 ziren 65 urte edo gehiagokoak, eta %6,11 atzerrian jaiotakoak.[5]
| Amorotoko biztanleria |
|---|
 |
Politika
aldatu2015eko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Ziortza Ikaran Zugazaga (HK) da Amorotoko alkatea, Victor Maria Gabiolaren (HK) ondotik. Ikaranek alkatetza lortu zuen bere taldearen baiezko botoei esker, gehiengo osoaz.
2015eko udal hauteskundeak
aldatuAmorotoko udalbatza | |||||
Alderdia |
2015eko maiatzaren 24a |
2011ko maiatzaren 22a | |||
| Zinegotziak | Boto kopurua | Zinegotziak | Boto kopurua | ||
| Herriko Kandidatura (HK) | 7 / 7 |
222 (% 100,00)
|
7 / 7 |
229 (% 100,00)
| |
| Alderdi Popularra (PP) | 0 / 7 |
0 (% 0,00)
| |||
| Datuen iturria: 2015eko Udal hauteskundeak. Behin-behineko emaitzak euskadi.eus webgunean | |||||
2019ko udal hauteskundeak
aldatu2019ko udal hauteskundeetan Herriko kandidaturak 238 boto lortu zituen.[6] Ibon Gabiola Idoiagabeitia izendatu zuten alkate.[7]
Ekonomia
aldatuHonela banatzen ziren sektore ekonomikoak 2017an: Lehen sektorea %4,7. Bigarren sektorea %69,5. Hirugarren sektorea %24. Eraikuntza %1,7.[5]
Kultura
aldatuEuskara
aldatuAmorotoko euskara Lea-Artibaiko hizkerari[8][9] dagokio, mendebaldeko hizkeraren barnean kokatzen da, mendebaldeko bizkaieran. Eskualde hau ia erabat euskalduna da. Amoroton herritarren %90,86 euskalduna da.[5]
Ondarea
aldatu- San Martin parrokia: Estilo gotiko-errenazentista duena, XVIII. mendean berriztatua.
- San Miguel baseliza: Aurrekoa bezala, Elexalde auzoan kokatuta dago.
- Santa Barbara baseliza: Izen bereko mendian eraikia dugu.
- Idarreta baserria: 1754an egina estilo barrokoan.
- Historiaurreko aztarnategiak: Ramón Adan Iartza geologoak gidatutako taldeak 1882an Arminako kobazuloan lehenengo aztarnak topatu zituen. Ondoren, 1929an Telesforo Aranzadi, Enrique Eguren eta Jose Miguel Barandiaran arkeologoek osatutako talde ezagunak Abitako koba aztertu zuen, eta 1964an Barandiaranek Abittagako leizean giza aztarnak eta eskuz egindako tresnak topatu zituen, .
Jaiak
aldatuSan Martin jai nagusiak uztailaren 4an ospatzen dituzte, gainera irailaren 29an San Miguel eta abenduaren 4an Santa Barbararen omenez erromeria bana antolatu ohi dituzte. Ekaineko bigarren asteburuan Ugaran auzoko (Oleta bezala ezagunagoa) jaiak ospatzen dituzte, larunbatetik astelehenera.
Amorotoar ospetsuak
aldatu- Santiago Onaindia (1909-1996), euskal idazlea, karmeldar fraidea, apaiza eta itzultzailea.
- Maribi Ugarteburu (1968), kazetaria eta ezker abertzaleko politikaria.
Argazki galeria
aldatu-
Iturraranbekoa baserria -
Iturraranbekoa baserriko idatzia -
San Migel Goiaingeruaren ermita -
Aldekoa baserria -
Pedro Maria Gabiola alkatearen oroigarria
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ a b c «Web Eustat. Amorotoko datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
- ↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
- ↑ «Amorotoko udala - Udala» www.amoroto.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
- ↑ a b «Lea-Artibaikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-21).
- ↑ a b «Amoroto - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-21).
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
- (Gaztelaniaz) Amorotoko udalaren webgunea.
- "Amoroto, ginena eta garena, ahotik bihotzera" dokumentala.
- "Gari jotie Amoroton" dokumentala.
Datuak: Q427240
Multimedia: Amoroto / Q427240
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Amoroto
