Abenduaren 31
data
Abenduaren 31 gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hirurogeita bostgarren eguna da, 366.a bisurteetan. Egun honetan amaitzen da urtea.
.jpg)
.jpg)
_2.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1661 - Mauleko sarreran zintzilik zegoen Bernard Goienetxe Matalazen burua kendu eta sekretuan ehortzi zuten herritarrek.
- 1951 - Iratiko Burdinbideak bere azken bidaia egin zuen.
- 1978 - ETAk Jose Luis Vicente Cantón enpresaburua erail zuen Laudion.
- 1982 - Euskal Telebistaren lehen emisioa Karlos Garaikoetxearen mezu batekin.
- 2008 - ETAk bonba autoa lehertarazi zuen Bilboko EiTBren egoitzan kalte ugari sortuz.
Mundua aldatu
- 1229 - Jakue I.a Aragoikoa, Konkistatzailea musulmanen esku zegoen Palma konkistatu zuen
- 1857 - Victoria Erreginak Ottawa hautatu zuen Kanadako hiriburu.
- 1944 - Bigarren Mundu Gerra: Hungariak Alemaniari gerra deklaratu zion.
- 1991 - SESB ofizialki desagertu zen.
- 1998 - Pezeta zirkulaziotik kendu zuten.
- 1999 - Estatu Batuek Panamako Kanalaren administrazioa Panamaren esku utzi zuten.
- 1999 - Boris Yeltsinek Errusiako presidente kargua utzi eta lehen ministro zen Vladimir Putini presidentetza eman zion.
- 2001 - Derrigorrezko soldadutza kendu zuen Espainiak.
- 2009 -
- Lau hildako Finlandiako Espoo hiriko merkataritza gune batean gertatutako tiroketan.
- Afganistanen CIAren 8 agente hil ziren erakunde horren aurkako eraso batean.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1982 - ETB 1 telebista katea lehenbizikoz aireratu zen.
- 2013 - Katakrak ireki zuten Iruñean, Euskal Herriko liburu-denda sozialik handiena.
Mundua aldatu
- 1926 - The General ("Generala" edota "Generaleko makinista") filma estreinatu zen, Clyde Bruckman eta Buster Keatonek zuzendu, eta Buster Keaton berak eta Marion Mack aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1961 - Irlandako Errepublikan RTÉ One telebista katea lehenbizikoz aireratu zen.
- 1970 - Sometimes a Great Notion ("Batzuetan Bihozkada Bat") filma estreinatu zen, Paul Newmanek zuzendu eta berak, Henry Fonda, Lee Remick, Michael Sarrazin eta Richard Jaeckel aktoreek antzeztu zuten.
- 1997 - The Boxer ("Boxeolaria") filma estreinatu zen, Jim Sheridanek zuzendu eta Daniel Day-Lewis, Emily Watson eta Brian Cox aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1879 - Thomas Alva Edisonek goritasunezko lanpara jendaurrean erakutsi zuen lehenbizikoz.
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1677 - Manuel Sada, Nafarroako erregeordea (h. 1764).
- 1826 - Sabino Goikoetxea, Argos, bizkaitar arkitektoa eta idazlea (h. 1901).
- 1867 - Vicente Berrueta, gipuzkoar margolaria (h. 1909).
- 1872 - Joseph Garat, Baionako alkatea (h. 1944).
- 1876 - Sabino Izeta, gipuzkoar margolaria (h. 1918).
- 1882 - Maria Soledad Moral Santa Cruz, bizkaitar arrain saltzaile, "sardinera", eta ekintzailea (h. 1944).
- 1889 - Jose Miguel Barandiaran, gipuzkoar antropologoa, etnografoa eta apaiza (h. 1991).
- 1896 - Silvestre Peñas, nafar musikagilea eta zuzendaria (h. 1985).
- 1907 - Ramón Lafuente, bizkaitar futbolaria (h. 1973).
- 1910 - Manuel Agüero, bizkaitar toreatzailea (h. 1990).
- 1913 - Imanol Agirre, bizkaitar idazlea (h. 1983).
- 1936 - José Antonio Gasca, gipuzkoar saskibaloi entrenatzailea eta Askatuak Saski-Baloi Taldearen sortzailea (h. 1982).
- 1937 - Francisco Gabika, bizkaitar txirrindularia (h. 2014).
- 1938 - Luis Campoy, nafar politikaria, UPN alderdikoa.
- 1955 - Angel Maria Urdazi, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1956 - Ana Isabel Ugalde, gipuzkoar historialaria eta EHUko irakaslea.
- 1960 - Dina Bilbao, euskal triatleta aitzindaria (h. 1997).
- 1965 - Itziar de Blas, arabar kazetaria eta itzultzailea.
- 1966 - Reyes Carrere, gipuzkoar eskubaloi jokalari eta entrenatzailea eta politikaria.
- 1968 - Javier Pérez, bizkaitar artista plastikoa.
- 1972 - Teresa Zabalza Díez, nafar musikagilea, musikaria eta musika irakaslea.
- 1973 - Jon González Díez, Peli, bizkaitar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1975 - Sendoa Agirre, bizkaitar futbolaria.
- 1982 - David Mouriz, eusko-galiziar saskibaloi jokalari paralinpikoa, Narónen.
- 1985 - Alberto Ongai, nafar pilotari ohia.
- 1993 - Izaro Andres, Izaro, bizkaitar abeslaria.
- 1994 - Asier Usarraga, gipuzkoar errugbilaria.
Mundua aldatu
- 1378 - Kalisto III.a, Aita santua (h. 1458).
- 1491 - Jacques Cartier, frantziar esploratzailea (h. 1557).
- 1514 - Andres Vesalio, flandriar anatomista (h. 1564).
- 1569 - Ana Medici, italiar noblea (h. 1584).
- 1617 - Bartolomé Esteban Murillo, espainiar margolaria (h. 1682).
- 1668 - Herman Boerhaave, herbehereetar sendagilea (h. 1738).
- 1720 - Charles Edward Stuart, Erresuma Batuko eta Irlandako tronuen erregenahia (h. 1788).
- 1738 - Charles Cornwallis, britainiar jenerala (h. 1805).
- 1739 - Étienne-Joseph de Pavée de Villevieille, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (h. 1793).
- 1747 - Gottfried August Bürger, alemaniar olerkaria (h. 1794).
- 1751 - Johann Baptist von Lampi Zaharra, austriar-italiar erretratu egile margolaria (h. 1830).
- 1763 - Pierre-Charles Villeneuve, frantziar militarra (h. 1806).
- 1803 -
- Johann Carl Fuhlrott, alemaniar naturalista eta historiaurrelaria, Neanderthalgo gizakia aurkitzeagatik ospetsua (h. 1877).
- José María Heredia y Heredia, kubatar idazlea (h. 1839).
- 1805 - Marie d'Agoult, frantziar idazlea (h. 1876).
- 1814 - Jules Simon, Frantziako lehen ministroa (h. 1896).
- 1830 - Ismail Paxa, Egiptoko kedivea (h. 1895).
- 1842 -
- Giovanni Boldini, italiar genero eta erretratu margolaria (h. 1931).
- Ramón Nocedal, espainiar idazle eta politikaria (h. 1907).
- 1844 - Ricardo Balaca, espainiar margolaria (h. 1880).
- 1849 - Adela Breton, ingeles arkeologo, artista eta esploratzailea (h. 1923).
- 1855 - Giovanni Pascoli, italiar poeta lirikoa (h. 1912).
- 1869 - Henri Matisse, frantziar margolari, inprimatzaile eta delineatzailea (h. 1954).
- 1871 - María Villén, espainiar pedagogoa eta irakaslea, Bigarren Errepublikako maistra (h. 1961).
- 1877 - Viktor Dyk, txekiar idazle eta politikari abertzalea (h. 1931).
- 1878 - Horacio Quiroga, uruguaitar idazlea (h. 1937).
- 1880 - George Catlett Marshall, estatubatuar jenerala, 1953ko Bakearen Nobel Saria (h. 1959).
- 1881 - Max Hermann Pechstein, alemaniar margolari eta marrazkigilea (h. 1955).
- 1899 - Silvestre Revueltas, mexikar biolinista eta musikagilea (h. 1940).
- 1905 -
- Guy Mollet, Frantziako lehen ministroa (h. 1975).
- Helen Dodson Prince, estatubatuar astronomoa (h. 2002).
- 1908 - Simon Wiesenthal, austriar arkitektoa, gerra kriminal naziak identifikatu eta lokalizatzen aritzeagatik ezaguna (h. 2005).
- 1911 - John Mulgan, zeelandaberritar idazle, kazetari eta argitaratzailea (h. 1945).
- 1914 - José Manuel Lara Hernández, espainiar argitaratzailea, Planeta argitaletxearen sortzailea (h. 2003).
- 1917 - Carlos Gurméndez, uruguaiar jatorriko espainiar filosofoa (h. 1997).
- 1918 - Gunder Hägg, suediar atleta (h. 2004).
- 1921 -
- André Bareau, frantziar filosofoa eta budismoaren ikertzailea (h. 1993).
- Maurice Yaméogo, Volta Garaiako lehen presidentea (h. 1993).
- 1929 -
- Francesco Alberoni, italiar soziologoa, kazetaria eta soziologia katedraduna (h. 2023).
- Doug Anthony, australiar politikaria (h. 2020).
- 1935 - Salman Saudi Arabiakoa, Saudi Arabiako erregea.
- 1936 - Siw Malmkvist, suediar abeslaria.
- 1937 -
- Juan García Such, espainiar txirrindularia (h. 2009).
- Avram Hershko, israeldar biokimikaria, 2004ko Kimikako Nobel Saria.
- Anthony Hopkins, galestar aktorea.
- Larry Larrañaga, estatubatuar politikaria (h. 2018).
- Milutin Šoškić, serbiar futbol atezaina (h. 2022).
- 1938 - Marien Ngouabi, Kongoko Errepublikako presidentea (h. 1977).
- 1941 -
- Alex Ferguson, eskoziar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Sarah Miles, ingeles zinema, antzerki eta telebistako aktorea.
- 1943 -
- Yawovi Agboyibo, Togoko lehen ministroa (h. 2020).
- John Denver, estatubatuar abeslari, kantautore eta ekintzailea (h. 1997).
- Ben Kingsley, indiar jatorriko britainiar aktorea.
- Pete Quaife, ingeles musikaria eta artista, The Kinks taldeko sortzaileetakoa (h. 2010).
- 1945 - Connie Willis, estatubatuar zientzia-fikziozko idazlea.
- 1946 - Diane von Fürstenberg, belgiar-estatubatuar moda diseinatzailea, bere soineko gurutzatuegatik ezaguna.
- 1947 - Joaquín Araújo, espainiar naturalista, izadiaren denfentsaren aldeko liburu egilea eta Tximino Handia Proiektuaren Espainiako presidentea.
- 1948 -
- Viktor Afanasiev, Errusiako Aire Armadako koronela eta probatako kosmonauta.
- Donna Summer, estatubatuar abeslaria (h. 2012).
- 1949 - Rainer Fetting, alemaniar margolari neoespresionista.
- 1951 - Kenny Roberts, estatubatuar motoziklismoko pilotu ohia.
- 1952 -
- Vaughan Jones, zeelandaberritar matematikaria (h. 2020).
- Jean-Pierre Rives, Casque d'Or, frantziar errugbilaria.
- 1953 - Jane Badler, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- 1954 - Alex Salmond, Eskoziako lehen ministro ohia.
- 1959 - Val Kilmer, estatubatuar aktorea.
- 1962 - Nélson Luís Kerchner, Nelsinho, brasildar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1964 - Valentina Vargas, txiletar aktorea.
- 1965 - Gong Li, txinatar aktorea.
- 1966 - Matthew W. Taylor, estatubatuar ahots-aktorea.
- 1973 - Amir Karić, esloveniar futbolari ohia.
- 1975 - Diana Sacayán, transgeneroen aldeko argentinar ekintzailea (h. 2015).
- 1977 -
- Patricia Guasp, espainiar politikaria.
- Marta Hazas, espainiar aktorea.
- Psy, hegokorear artista.
- 1978 - Tomomi Miyamoto, japoniar futbolari ohia.
- 1980 - Richie McCaw, zeelandaberritar errugbi jokalari ohia.
- 1981 - Deniz Çakır, turkiar aktorea.
- 1984 - Lucho Fernández Estébañez, espainiar aktorea eta MCa.
- 1986 - Raquel Córcoles, Moderna de Pueblo, espainiar komiki egile eta ilustratzailea.
- 1987 -
- Berta Dávila, galiziar idazlea.
- Seydou Doumbia, bolikostar futbolaria.
- Roland Lamah, belgikar futbolaria.
- 1989 - Mamadou Samb, senegaldar-espainiar saskibaloi jokalaria.
- 1995 - Gabrielle Douglas, estatubatuar gimnasta artistikoa.
- 1996 -
- Julie Doucet, kanadar marrazkilari eta artista undergrounda.
- Chika Hirao, japoniar futbolaria.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1819 - Jean Dalbarade, Lapurdiko militarra, kortsario ospetsua (j. 1743).
- 1893 - Antonio Juan Bildosola, bizkaitar abokatu eta kazetaria (j. 1826).
- 1916 - Léon Larribau, euskal herritar errugbilaria, Lehen Mundu Gerran hila (j. 1889).
- 1920 - Antonio Arostegi, nafar ongile eta enpresaburua, Madrilen (j. 1843).
- 1927 - Pedro Navascues, nafar historialari eta idazlea (j. 1903).
- 1936 -
- Antonin Personnaz, lapurtar arte bildumagile eta argazkilaria (j. 1854).
- Miguel Unamuno, euskal idazle eta filosofoa, Salamancan (j. 1864).
- 1939 - Raimundo Lanas, nafar jota abeslaria, Zaragozan (j. 1908).
- 1984 - José Larrañaga, gipuzkoar politikaria, ETAk eraila (j. 1927).
- 1997 - Pablo Barcos, bizkaitar futbolaria, Mexiko Hirian (j. 1913).
- 2016 - José Ángel Sánchez Asiain, bizkaitar enpresaburu eta ekonomialaria, Madrilen (j. 1929).
Mundua aldatu
- 192 - Komodo, erromatar enperadorea.
- 335 - Silvestre I.a, Aita Santua.
- 1384 - John Wyclif, ingeles teologoa eta Eliza Katolikoaren kritikaria, Erreforma Protestantearen aurrekarietakoa (j. c. 1320).
- 1588 - Luis Granadakoa, espainiar domingotarra, predikaria eta idazlea (j. 1504).
- 1691 - Robert Boyle, irlandar filosofo eta zientzialaria (j. 1627).
- 1705 - Katalina Bragantzakoa, Ingalaterrako, Eskoziako eta Irlandako erregina ezkontidea (j. 1638).
- 1719 - John Flamsteed, ingeles astronomoa (j. 1646).
- 1830 - Félicité de Genlis, frantziar idazle, harpa-jole eta hezitzailea, Frantziako errege-familiaren irakaslea (j. 1746).
- 1864 - George M. Dallas, Ameriketako Estatu Batuetako 11. presidenteordea (j. 1792).
- 1865 - Fredrika Bremer, suediar idazlea eta aktibista feminista (j. 1801).
- 1872 - Aleksis Kivi, finlandiar idazlea, finlandierazko lehen eleberri esanguratsua idatzi zuena (j. 1834).
- 1875 - Agustín Luengo, extremadurar erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,35 metro garai izatera heldu zen gizasemea (j. 1849).
- 1877 - Gustave Courbet, frantziar margolaria (j. 1819).
- 1882 - Léon Gambetta, frantziar politikaria (j. 1838).
- 1891 - Samuel A. Crowther, nigeriar hizkuntzalari eta apaiza (j. 1807?).
- 1907 - Jules de Trooz, Belgikako lehen ministroa (j. 1857).
- 1916 - Alice Ball, estatubatuar zientzilari eta kimikaria, lepraren aurkako garaiko tratamendu eraginkorrenaren garatzailea (j. 1892).
- 1923 - Édouard Stephan, frantziar astronomoa (j. 1837).
- 1939 - Sara Blomfield, ingeles idazle eta filantropoa, haurren eta emakumeen eskubideen alde lan egin zuena (j. 1859).
- 1950 -
- Charles Koechlin, frantziar musikagilea eta musikako teorikoa (j. 1867).
- Karl Renner, austriar politikaria (j. 1870).
- 1951 - Maksim Litvinov, sobietar iraultzaile, politikari eta diplomazialaria (j. 1876).
- 1962 -
- Charles Galton Darwin, ingeles fisikaria, eugenista, eta Charles Darwinen biloba (j. 1887).
- Juan Granell, espainiar ingeniari eta politikari karlista, Bizkaiko gobernadore zibila (j. 1902).
- 1963 - Francisco Llano de la Encomienda, espainiar jenerala (j. 1877).
- 1966 - Elena Stasova, errusiar militante boltxebikea (j. 1873).
- 1969 - Theodor Reik, austriar-estatubatuar psikoanalista (j. 1888).
- 1977 - Sabah Al-Salim Al-Sabah, Kuwaiteko emirra (j. 1913).
- 1980 -
- Marshall McLuhan, kanadar ingeles irakaslea, filosofoa, literatur kritikaria eta intelektuala (j. 1911).
- Raoul Walsh, estatubatuar zinema-zuzendari eta aktorea (j. 1887).
- 1985 - Ricky Nelson, estatubatuar musikari, abeslari eta aktorea (j. 1940).
- 1990 - Giovanni Michelucci, italiar arkitekto, urbanista eta diseinatzailea (j. 1891).
- 1991 - Georges Poulet, belgikar idazlea (j. 1902).
- 1993 - Zviad Gamsakhurdia, Georgiako presidentea (j. 1939).
- 1995 - María Malla, kataluniar idazle, poeta eta militante anarkista eta anarkosindikalista (j. 1918).
- 1999 - Paul-Alain Léger, frantziar armadako ofizial paraxutista (j. 1920).
- 2002 - Dennis Joseph Enright, ingeles poeta, eleberrigile eta kritikaria (j. 1920).
- 2004 - Gérard Debreu, frantziar ekonomialaria, 1983ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1921).
- 2005 - Joaquín Vallejo Arbeláez, kolonbiar ingeniari, ekonomista, idazle eta politikaria (j. 1912).
- 2006 - Seymour Martin Lipset, estatubatuar soziologo politikoa (j. 1922).
- 2007 - Ettore Sottsass, italiar arkitekto eta diseinatzailea (j. 1997).
- 2008 - Donald E. Westlake, estatubatuar idazlea (j. 1933).
- 2010 - Raymond Impanis, belgiar txirrindularia (j. 1925).
- 2012 - Jovette Marchessault, kanadar margolari, eskultore, eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1938).
- 2015 - Natalie Cole, estatubatuar abeslari eta aktorea (j. 1950).
- 2019 - Djimrangar Dadnadji, Txadeko lehen ministroa (j. 1954).
- 2020 -
- Robert Hossein, frantziar antzezlea eta antzerki-zuzendaria (j. 1927).
- Dick Thornburgh, estatubatuar legelari eta politikaria (j. 1932).
- 2021 -
- Manuel Charlín, espainiar kontrabandista eta droga-trafikatzailea, Los Charlines klanaren buruzagia (j. 1932).
- Elihu Katz, estatubatuar-israeldar soziologoa (j. 1926).
- Vadim Khamuttskikh, errusiar boleibol jokalaria eta entrenatzailea (h. 2021).
- Betty White, estatubatuar aktorea eta komediantea, telebistako aktoreen artean ibilbiderik luzeena egin duena, 1939az geroztik (j. 1922).
- 2022 - Benedikto XVI.a, Aita santua (j. 1927).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Gabonzahar gaua.
- Erre pui errea.
- Sehaska egutegiko izendegia: Zorione, Zorion eta Silbestre.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q2912
Multimedia: 31 December
