Martxoaren 26

Martxoaren 26a gregoriotar egutegiaren urteko laurogeita bosgarren eguna da, 86.a bisurteetan. 280 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Mikel Arteta Jaiotza: Donostia, 1982 Paco Bienzobas Jaiotza: Donostia, 1909 Heriotza: Donostia, 1981eko apirilaren 30a Luis Maria Lopez Rekarte Jaiotza: Arrasate, 1962 Ibai Llanos Jaiotza: Bilbo, 1995 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Maksim Gorki Jaiotza: Nizhni Novgorod, 1868 (juliotar egutegia) eta 1868 Heriotza: Gorki-10 (en) , Mosku eta Nizhni Novgorod, 1936ko ekainaren 18a Diana Ross Jaiotza: Detroit, 1944 Richard Dawkins Jaiotza: Nairobi, 1941 Robert Frost Jaiotza: San Frantzisko, 1874, 1874, 1874 eta 1874 Heriotza: Boston, 1963ko urtarrilaren 29a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Martxoaren 26ko jaiotzak Joseph Campbell • Benjamin Thompson • Amy Smart • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Ignacio Tabuyo Jaiotza: Errenteria, 1863ko urriaren 18a Heriotza: Donostia, 1947 Ramos Azkarate Jaiotza: Tolosa, 1847ko martxoaren 28a Heriotza: Tolosa, 1904 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Ludwig van Beethoven Jaiotza: Bonn, 1770eko abenduaren 16a, 1770eko abenduaren 17a eta 1770 Heriotza: Viena, 1827 Jorge Luis Borges Jaiotza: Buenos Aires, 1899ko abuztuaren 24a Heriotza: Geneva, 1986 Sarah Bernhardt Jaiotza: Paris, 1844ko urriaren 23a, 1844ko irailaren 25a eta 1844ko urriaren 22a Heriotza: Parisko 17. barrutia, 1923 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Martxoaren 26ko heriotzak Lin Yutang • François-Joseph Fétis • Eazy-E • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Kardiopatia iskemikodun gaixo baten ebakuntza.. 1707 - Batasunaren Akta lege bihurtu zen, Ingalaterra eta Eskozia estatu bakarrean batuz. 1954 - C. Walton Lillehei estatubatuar kirurgialariak lehen aldiz pertsona bati bihotza irekita ebakuntza (irudian) egin zion. 1971 - Bangladeshek, orduan "Ekialdeko Pakistan" izenekoa, independentzia aldarrikatu zuen, Pakistanetik bereiziz. 1978 - Francoren diktadura ondorengo lehen Aberri Eguna ospatu zen Hego Euskal Herrian. 1995 - Schengen hitzarmena, Europar Batasuneko estatuen arteko mugak ezezten zituen 1985eko ituna, indarrean sartu zen. 2008 - Atapuercako aztarnategian Europan inoiz aurkitutako Homo baten hezurrik zaharrenak aurkitu zituzten. + Gertaera gehiago... Egutegia Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Larunbata 2023: Igandea 2024: Asteartea 2026: Osteguna 2027: Ostirala 2028: Igandea Izendegia Santutegia: Braulio Zaragozakoa, Ludgero Munsterkoa, Petri Sebastekoa Seaska egutegia: Brauli, Goiko/Goikone eta Sara.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 – Francoren diktadura ondorengo lehen Aberri Eguna ospatu zen Hego Euskal Herrian.
• 1980 – Txomin Olhagarai eta Ramuntxo Arruiz Iparretarrakeko kideak hil ziren prestatzen ari ziren lehergailuak eztanda eginda. Suprefetaren emaztearen autoari lehergailua jartzen ari zirela gertatu zen, Baionako ospitaleko aparkalekuan.
• 1985 – Ramon Basañez Jauregi Ziburun tirokatu zuten.

Mundua

• 1636 – Utrechteko Unibertsitatea sortu zen, Herbehereetako unibertsitaterik zaharrenetako eta handienetakoa.
• 1707 – "Batasunaren Akta" lege bihurtu zen, Ingalaterra eta Eskozia estatu bakarrean batuz.
• 2010 – 100 pertsona zeramatzan gerraontzi hegokorearra hondoratu zen Itsaso Horian Ipar Koreako uretatik gertu.
• 2024 - Kargaontzi battek Francis Scott Key zubiarekin talka egin eta berau erorrarazi zuen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1993 – 8. Korrikari hasiera eman zitzaion Iruñean, apirilaren 4an Bilbon amaitu zelarik.
• 1995 – Martxoaren 17an Donibane Garazin hasitako 9. Korrikari amaiera eman zitzaion Gasteizen.
• 2009 – 16. Korrikari hasiera eman zitzaion Tuteran, apirilaren 5ean Gasteizen amaitu zelarik.

Mundua

• 1955 – Captain Lightfoot filma estreinatu zen, Douglas Sirkek zuzendu eta Rock Hudson eta Barbara Rush aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1997 – The Devil's Own filma estreinatu zen, Alan J. Pakulak zuzendu eta Harrison Ford eta Brad Pitt aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1954 – C. Walton Lillehei estatubatuar kirurgialariak lehen aldiz pertsona bati bihotza irekita ebakuntza egin zion.
• 2008 – Atapuercako aztarnategian Europan inoiz aurkitutako Homo baten hezurrik zaharrenak aurkitu zituzten.
• 2015 – Periscope, streaming transmisioaren bitartez bideoak egiteko softwarea atera zuten iPhonentzako. Androidentzako bertsioa urte bereko maiatzaren 26an atera zen.

Kirolak

Euskal Herria

• 1944 – Frantziako errugbi txapelketaren finala: U.S.A.Perpignan taldeak Aviron Bayonnais 20-5 menderatu zuen.

Mundua

• 1949ko Bost Nazioen Txapelketa: Irlandak bigarren urtez jarraian txapelketa eskuratu zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1716 – Dominique Cabarrus, lapurtar bankari eta armadorea (h. 1799).
• 1764 – Francisco de Paula Escudero, nafar militar eta politikaria (h. 1831).
• 1809 – Jose Juan Santesteban, gipuzkoar musikaria eta konposatzailea (h. 1884).
• 1898 – Jose Andia, euskal atleta.
• 1903 – Antonio Arrue, euskal idazlea (h. 1976).
• 1909 – Paco Bienzobas, euskal herritar futbolaria (h. 1981).
• 1925 – Joxe Lasa Apalategi, apaiza, euskal idazlea eta euskaltzalea (h. 1983).
• 1933 – Iñaxi Etxabe, gipuzkoar bertsolaria (h. 2020).
• 1937 – Roberto Morales, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1950 – María José Bozal, UPNko nafar politikaria.
• 1954 – Jose Martin Martinikorena, Martinikorena, esku huskako nafar pilotari ohia.
• 1959 –
  • Juan Mari Atutxa Egiraun, bizkaitar idazlea.
  • Patziku Perurena, euskal idazle eta pentsalaria.
• 1962 – Luis Maria Lopez Rekarte, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1967 – Julen Salaberria, nafar pilotari ohia.
• 1969 – Xabier Gezuraga, bizkaitar argazkilari eta espeleologoa, zeruko irudietan eta labar-artearen interpretazioan espezializatua.
• 1970 –
  • Amaia Garbaio, nafar igerilari ohia.
  • Juan Vallejo, arabar alpinista eta eskalatzailea, hainbat zortzimilako igo dituena.
• 1971 – Leire Arrieta, gipuzkoar historialaria, ikertzailea, unibertsitateko irakaslea eta idazlea.
• 1972 – Izaskun Oteo, bizkaitar saskibaloi-jokalari ohia.
• 1974 – Mikel Kortina, bizkaitar futbolari ohia.
• 1978 – Aitor Zulaika, gipuzkoar futbol entrenatzailea.
• 1980 – Iban Fagoaga, nafar futbolaria.
• 1981 –
  • Naroa Intxausti, bizkaitar sopranoa.
  • Xabier Ormazabal, gipuzkoar alpinista (h. 2004).
• 1982 – Mikel Arteta, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1987 – Iker Rodellar, gipuzkoar futbolaria.
• 1993 – Aitor Etxebarriazarraga, bizkaitar futbolaria.
• 1995 –
  • Julen Irizar, gipuzkoar txirrindularia.
  • Ibai Llanos, bizkaitar Interneteko-izar, youtuber eta esport-casterra da.
• 2004 - Lander Olasagasti, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 1516 – Conrad Gessner, suitzar sendagile, naturalista, bibliografo eta filologoa (h. 1565).
• 1575 – Johann Carolus, historiako lehen egunkariaren editorea (h. 1634).
• 1794 – Julius Schnorr von Carolsfeld, alemaniar margolaria (h. 1872).
• 1824 – Julie-Victoire Daubié, frantziar kazetaria, frantziar unibertsitateetan lizentziatura lortzen lehen emakumea (h. 1874).
• 1847 – Annie Foore, herbeheretar idazlea (h. 1890).
• 1854 – Eleanor Greatorex, estatubatuar margolari eta irudigilea (h. 1917).
• 1856 – William Massey, Zeelanda Berriko 19. lehen ministroa (h. 1925).
• 1859 – Alfred Edward Housman, ingeles aditu klasiko eta olerkaria (h. 1936).
• 1866 – Théodore Tissier, frantziar legelari eta politikaria (h. 1944).
• 1868 – Fuad I.a Egiptokoa, Egiptoko erregea (h. 1936).
• 1874 –
  • Elisabeth Altmann-Gottheiner, Hochschule edo goi mailako eskola batean klasea eman zuen lehen emakume irakasle alemana (h. 1930).
  • Robert Frost, estatubatuar olerkaria (h. 1963).
• 1875 – Syngman Rhee, Hego Koreako lehendabiziko presidentea (h. 1965).
• 1876 – Gilen Wiedekoa, Albaniako Printzerriko monarka (h. 1945).
• 1883 – Ethel Léontine Gabain, frantziar-ingeles artista (h. 1950).
• 1884 –
  • Florence Ethel Johnson, australiar feminista, sindikalista eta hezitzailea (h. 1934).
  • Augusta Van Buren, estatubatuar moto bidaiari aitzindaria (h. 1959).
• 1888 – María Bernaldo de Quirós, Espainiako lehen emakumea aeroplanoko nazioarteko pilotu titulua lortzen (h. 1983).
• 1893 – Palmiro Togliatti, italiar politikaria (h. 1964).
• 1894 – Viorica Ursuleac, errumaniar opera kantaria (h. 1985).
• 1898 – Rudolf Dassler, alemaniar kirol oinetakogilea, Puma kirol ekipamendu enpresaren sortzailea (h. 1974).
• 1904 – Emilio Fernández, El Indio, mexikar zinema zuzendari eta aktorea (h. 1986).
• 1905 – Victor Emil Frankl, austriar psikoanalista, logoterapiako psikoanalisi eskolaren sortzailea (h. 1997).
• 1907 – Louis Saguer, alemaniar-frantziar musikagilea (h. 1991).
• 1908 – Samuel Bronston, besarabiar jatorrizko estatubatuar zinema ekoizlea (h. 1994).
• 1909 – Irene González, galiziar futbolaria, Espainiako eta Galiziako futboleko lehen jokalaritzat hartua (h. 1928).
• 1911 –
  • J. L. Austin, ingeles filosofoa (h. 1960).
  • Bernard Katz, Alemanian jaioa britainiar sendagile eta biofisikaria, 1970eko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2003).
  • Tennessee Williams, estatubatuar antzerkigilea (h. 1983).
• 1913 –
  • Paul Erdős, hungariar matematikaria (h. 1996).
  • Jacqueline de Romilly, frantziar humanista, helenista, itzultzaile, saiakeragile eta akademikoa (h. 2010).
• 1914 – Roque Esteban Scarpa, txiletar idazlea (h. 1995).
• 1915 – Seán Ó hEinirí, uste denez irlanderazko azken hiztun elebakarra (h. 1998).
• 1916 –
  • Christian Boehmer Anfinsen, estatubatuar biokimikaria, 1972ko Kimikako Nobel Saria (h. 1995).
  • Sterling Hayden, estatubatuar aktore eta idazlea (h. 1986).
• 1925 – Pierre Boulez, frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 2016).
• 1926 – Magdalena Mouján, argentinar matematikaria (h. 2005).
• 1930 –
  • Sandra Day O'Connor, estatubatuar epaile eta legelaria (h. 2023).
  • Lolita Torres, argentinar aktorea eta kantaria (h. 2002).
• 1931 – Leonard Nimoy, estatubatuar aktore eta zinema-zuzendaria, Star Trek telesailean Mr. Spock pertsonaia antzezteagatik ezaguna (h. 2015).
• 1934 – Alan Arkin, estatubatuar aktore, zinema zuzendari, musikari eta abeslaria.
• 1935 – Mahmoud Abbas, Palestinako presidentea.
• 1938 – Anthony James Leggett, britainiar fisikaria, 2003ko Fisikako Nobel Saria.
• 1940 –
  • James Caan, estatubatuar aktorea (h. 2022).
  • Nancy Pelosi, estatubatuar politikaria.
• 1941 –
  • Richard Dawkins, britainiar idazle, biologo ebolutibo, dibulgatzaile eta etologoa.
  • Lella Lombardi, italiar auto-pilotua, 1 Formulan parte hartu duten bost emakumeetako bat (h. 1992).
• 1942 – Erica Jong, estatubatuar idazle eta poeta, emakumeen sexualitateari buruzko liburuengatik ezaguna.
• 1943 – Bob Woodward, estatubatuar ikerketa-kazetaria.
• 1944 – Diana Ross, estatubatuar aktore eta abeslaria, The Supremes taldeko abeslaria.
• 1948 –
  • Steven Tyler, estatubatuar abeslari, musikari eta konposatzailea, Aerosmith taldeko liderra.
  • Richard Tandy, ingeles teklatu-jotzailea, Electric Light Orchestra taldeko kidea (h. 2024).
• 1949 – Patrick Süskind, alemaniar eleberrigile, antzerkigile, saiogile eta gidoigilea.
• 1950 – Martin Short, kanadar-estatubatuar aktore, umorista, abeslari, gidoigile, idazle eta ekoizlea.
• 1951 – Carl Wieman, estatubatuar fisikaria, 2001eko Fisikako Nobel Saria.
• 1952 –
  • Didier Pironi, frantziar 1 Formulako gidaria (h. 1987).
  • Pedro J. Ramírez, espainiar kazetari eta idazlea.
  • Gary Ruvkun, estatubatuar biologoa, 2024ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1953 – Elaine Chao, Estatu Batuetako Garraioko idazkaria.
• 1954 – Zdravko Zemunović, serbiar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1956 – Park Won-soon, Seulgo alkatea (h. 2020).
• 1957 - Shirin Neshat, irandar-estatubatuar bideo-artista eta argazkilaria.
• 1958 –
  • Elio de Angelis, italiar 1 Formulako gidaria (h. 1986).
  • Alar Karis, Estoniako presidentea.
• 1960 – Isabel Mozún, espainiar atleta ohia, altuera-jauzian aditua.
• 1961 – Amanda Simpson, estatubatuar politikaria.
• 1962 –
  • Juri Gidzenko, ukrainar jatorriko errusiar kosmonauta.
  • John Stockton, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1963 –
  • Amparo Larrañaga, espainiar aktorea.
  • Berta Piñan, asturiar idazlea.
• 1969 – Almir de Souza Fraga, brasildar futbolari ohia.
• 1970 –
  • Martin McDonagh, irlandar-ingeles antzerkigile, zinema gidoilari eta zuzendaria.
  • Araceli Segarra, kataluniar alpinista, mendigoizale eta modeloa, Everest mendia igo zuen Espainiar Estatuko lehenbiziko emakumea.
• 1972 – Mar Sodupe, espainiar aktorea eta zuzendari laguntzailea.
• 1973 – Larry Page, Google bilatzailearen sortzaileetako bat.
• 1979 - Hiromi Uehara, japoniar jazz konpositorea eta piano-jotzailea.
• 1980 – Miguel Urbán, espainiar ekintzaile eta politikaria, Podemos-Ahal Dugu alderdiaren fundatzaileetakoa.
• 1983 –
  • Toni Elías, kataluniar motoziklismoko pilotua.
  • Karina Maruyama, japoniar futbolari ohia.
• 1984 – Aderounmu Adejumoke, nigeriar aktorea (h. 2024).
• 1985 –
  • Jonathan Groff, estatubatuar aktore eta abeslaria.
  • Keira Knightley, ingeles aktorea.
• 1986 – Rüzgar Erkoçlar, turkiar aktore, disk jockey eta modelo ohia.
• 1987 – Borja Viguera, espainiar futbolaria.
• 1990 – Shiho Tomari, japoniar futbolaria.
• 1991 – Laia Soler, kataluniar gazte literaturako eta errealismo magikoko idazlea.
• 1992 – Stoffel Vandoorne, 1 Formulako belgikar pilotua.
• 1994 –
  • Michael Olunga, kenyar futbolaria.
  • Paige VanZant, estatubatuar arte martzial mistoetako borrokalaria, wrestling borrokalaria eta modeloa.
• 1996 – Ailen Valente, argentinar gimnasta artistikoa.
• 2002 - Inma Rubiales, espainiar idazlea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1324 – Maria Luxenburgokoa, Frantzia eta Nafarroako erregina ezkontidea (j. 1304).
• 1774 – Juan Manuel Urbina, arabar militarra (j. 1715).
• 1904 – Ramos Azkarate, euskal idazlea (j. 1847).
• 1947 – Ignacio Tabuyo, gipuzkoar baritonoa (j. 1863).
• 1960 – José Iruretagoyena, nafar militarra (j. 1879).
• 1980an, Baionako suprefetaren autoaren azpian lehergailu bat jartzen ari zirela:
  • Ramuntxo Arruiz, Iparretarrak erakunde armatuko nafar kidea (j. 1958).
  • Txomin Olhagarai, Iparretarrak erakunde armatuko lapurtar kidea (j. 1958).
• 1986 – Perpetua Saragueta, euskal idazlea (j. 1905).
• 2010 – Enrique Villar, arabar politikari eta ingeniari agronomoa, Logroñon (j. 1939).
• 2018 – Xabier Erro, nafar mendigoizalea (j. 1946).
• 2019 – Javier Miranda, nafar enpresari eta Osasunako presidentea (j. 1954).

Mundua

• 922 – Mansur al-Hallaj, persiar poeta eta sufismoaren irakaslea (j. c. 858).
• 1091 – Wallada, andalustar poeta (j. 994).
• 1211 – Antso I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1154).
• 1350 – Alfontso XI.a Gaztelakoa, Gaztela eta Leongo erregea (j. 1311).
• 1566 – Antonio de Cabezón, espainiar musikagile eta organo-jotzailea (j. 1510).
• 1625 – Giambattista Marino, italiar olerkari barrokoa (j. 1569).
• 1726 – John Vanbrugh, ingeles arkitektoa eta idazlea (j. 1664).
• 1783 – Anna Rosina de Gasc, alemaniar erretratugilea (j. 1713).
• 1797 – James Hutton, britaniar geologoa (j. 1726).
• 1814 – Joseph Ignace Guillotin, frantziar mediku eta politikaria (j. 1738).
• 1827 – Ludwig van Beethoven, alemaniar musikagilea (j. 1770).
• 1892 – Walt Whitman, estatubatuar idazlea (j. 1819).
• 1900 – Joaquín Fernández Aiarragarai, espainiar arkitektoa (j. 1821).
• 1902 – Cecil Rhodes, britainiar enpresaburua (j. 1853).
• 1920 – Samuel Colman, estatubatuar margolaria, Hudson Ibaiaren Eskolako kidea (j. 1832).
• 1923 – Sarah Bernhardt, frantziar antzerki eta film-aktorea (j. 1844).
• 1924 - Widad Hamdi, egiptoar aktorea, 600 pelikula baino gehiagotan protagonista izandakoa (j. 1924).
• 1926 – Constantin Fehrenbach, Alemaniako kantzilerra (j. 1852).
• 1931 – Fra' Galeas von Thun und Hohenstein, Maltako Ordenako 75. Printze eta Maisu Nagusia (j. 1850).
• 1940 – Spiridon Louis, greziar urketari eta korrikalaria, lehenengo Olinpiar Joko modernoen maratoiaren irabazlea (j. 1873).
• 1943 – Leonard Darwin, britainiar politikari, militar eta ekonomialaria, eugenesiaren defendatzailea (j. 1850).
• 1945 – David Lloyd George, britainiar politikaria, Erresuma Batuko Lehen Ministroa (j. 1863).
• 1957 – Édouard Herriot, Frantziako lehen ministroa (j. 1872).
• 1959 – Raymond Chandler, estatubatuar eleberrigilea (j. 1888).
• 1962 – Augusta Savage, estatubatuar eskultorea (j. 1892).
• 1969 – John Kennedy Toole, estatubatuar idazlea (j. 1937).
• 1973 – Noël Coward, ingeles antzerkigile, musikagile, zinema eta antzeki zuzendari, aktore eta abeslaria (j. 1899).
• 1979 – Jean Stafford, estatubatuar eleberrigile eta ipuingilea (j. 1915).
• 1980 – Roland Barthes, Euskal Herriarekin lotura handia izan zuen frantziar idazle, filosofo, literatura-kritikari eta semiologoa (j. 1915).
• 1983 – Anthony Blunt, britainiar artearen historialaria eta espioia, Cambridge bostetako bat (j. 1907).
• 1984 – Ahmed Sékou Touré, lehendabiziko Gineako presidentea (j. 1922).
• 1987 – Eugen Jochum, alemaniar orkestra-zuzendaria (j. 1902).
• 1991 – Henri Lhote, frantziar etnologo eta esploratzailea (j. 1903).
• 1992 – Rihei Sano, japoniar futbolaria (j. 1912).
• 1994 – Whina Cooper, zeelandaberritar irakasle, historialari eta ekintzailea (j. 1895).
• 1995 – Ko Takamoro, japoniar futbolaria (j. 1907).
• 2001 – Brenda Helser, estatubatuar igerilaria (j. 1924).
• 2002 – Odile Schweisguth, frantziar sendagilea, Europan onkologia pediatrikoaren aitzindaritzat hartua (j. 1913).
• 2004 – Takeshi Kamo, japoniar futbolaria (j. 1915).
• 2005 – James Callaghan, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1912).
• 2008 – Manuel Marulanda, Tirofijo, urte luzez FARCeko buru izandako gerrillaria, mundu osoan egon den gerrilaririk zaharrena (j. 1930).
• 2011 – Diana Wynne Jones, britainiar idazlea (j. 1934).
• 2015 – Tomas Tranströmer, suediar idazle, olerkari eta itzultzailea, 2011ko Literaturako Nobel Saria (j. 1931).
• 2020 – Michel Hidalgo, frantziar futbolari eta entrenatzailea (j. 1933).
• 2021 – Ursula Happe, alemaniar igerilaria (j. 1926).
• 2023 –
  • María Kodama, argentinar idazle, itzultzaile eta literatura-irakaslea (j. 1937).
  • Virginia Norwood, estatubatuar fisikari, militar eta ingeniaria (j. 1927).
• 2024 – Richard Serra, estatubatuar eskultore minimalista (j. 1938).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Brauli, Goiko/Goikone eta Sara.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2456
• Multimedia: 26 March / Q2456

Martxoaren 25 | Urteko egutegi | Martxoaren 27