Eusko Gudarostea
Eusko Gudarostea (garaiko grafian Euzko Gudarostea) Espainiako Gerra Zibilean bando errepublikarraren alde borrokatzeko EAJk sortu zuen gudarostea izan zen. 1936-1937 urte bitartean jardun zuen Iparraldeko frontean, frankistek garaitu arte.
Euzko Gudarostea | |
---|---|
![]() | |
Sorrera | 1936k irailaren 25a |
Fideltasuna | ![]() ![]() |
Menpekotasuna | Espainiako Errepublikaren Herri Gudarostea (teorian, praktikan independientea) |
Sortzaileak | EAJ, EAE, ELA-SOV, Euskadiko Sozialistak, EPK, JSU, UGT, IR, CNT-AIT, Jagi-Jagi, Errepublikarrak eta afiliazio gabeko unitate militarrak |
Buruzagiak | Alberto Montaud (Komandantzia) Jose Antonio Agirre (Komandantzia) Joseba Rezola (Defentsa Kontseilua) |
Ofizial ezagunak | Candido Saseta |
Egoitzak | Loiolako Santutegia (sorrera) Bilboko Garellanoko koartela (behin-behinekoa) |
Guduak | Iparraldeko frontea: Bermeoko gudua, Bilboko gudua, Intxortetako gudua, Legutioko gudua, Oviedoko gudua, Matxitxakoko itsas gudua, Saibigaingo gudua eta Sollubeko gudua, bai eta Bigarren Mundu Gerrako Frantziako Pointe de Graveko askapena |
Ereserkia | Eusko gudariak |
Ikurra | ![]() |
Eusko Gudarostea izena EAJren miliziek soilik osatzen zuten, baina Euskadiren Autonomia Estatutua onartu eta zazpi hilabetera, Jose Antonio Agirre lehendakariak Eusko Armadako komandante edo buruzagi izendatu zuen bere burua eta bertan ideologia guztietako batailoiak parte hartu zuten.
Teorian Eusko Gudarostea Ejército Popular de la República (EPR) armadaren menpe bazegoen ere, praktikan era independentean aritu zen. Eusko Gudarosteko kideak eusko gudariak ziren, eta izenburu horixe du armada haren ereserkiak, Eusko gudariak abesti ezagunak.
Sorrera Aldatu
Zutabeak, "Eusko Gudarostearen" hastapena Aldatu
1936ko uztailaren 17 eta 18ko altxamenduren ondorengo egunetan Hego Euskal Herria bitan zatiturik geratu zen: ezkerreko alderdien mobilizazio azkarrari esker Bizkaia eta Gipuzkoak Errepublikaren alde egin zuten, eta bestetik Araba eta Nafarroa matxinoen kontrolpean geratu ziren. Uztailaren 21a arte Donostiako Goarnizia Errepublikaren alde mantendu zen, eta Bizkaiko Goarnizioko militarrek ere leialtasuna mantendu zuten. Ondorioz, Madrilgo Gerra Ministerioak agindurik, bi hiriburuetatik zutabe bana atera zen matxinoak borrokatzera. Baina uztailaren 21ean, Donostiako Goarnizioaren altxamenduaren berri izatean, zutabeen zati bat Donostiara itzuli zen matxinoak borrokatzera. Donostiako agintariek Augusto Pérez Garmendia komandantea izendatu zuten probintziaren komandante militar.
Bitartean, Eduardo Urtizberearen agindupean, bigarren zutabe bat Eibartik Araba aldera abiatu zen matxinoak borrokatzera. Uztailaren 20an Antonio Ortega tenientearen agindupeko beste zutabe batek Irunen eutsi zien matxinoei, eta hilaren 27 azken zutabe bat atera zen Bilbotik Beasain defendatzeko asmoz.
"Eusko Gudarostea", Eusko Alderdi Jeltzalearen milizia Aldatu
Defentsa Biltzarrak azkar osatu zirenez, uztailaren 23an EAJk miliziano taldeak osatzeari ekin zion. Uztailaren 29an EAJk guardia boluntarioak biltzeko deia egin eta abuztuaren 5an Bizkai Buru Batzarrak bere milizianoen desfile bat antolatu zuen Bilbon[1]. Erakunde honi Eusko Gudarostea izena eman zion.
Eusko Abertzale Ekintza alderdi abertzale ezkertiarrak Eusko Ekintza Gudarostea deitu zituen bere lau batailoiak, Eusko Gudarostearen parte zirenak[2].
Eusko Gudarostearen lehendabiziko komandantea Candido Saseta intendentzia-kapitaina bazen ere, miliziak Manuel de Irujo, Jose Maria Lasarte eta Telesforo Monzon diputatuek kontrolatzen zituzten[3].
Gainerako alderdien miliziak Aldatu
Bilakaera: Eusko Jaurlaritzaren armada Aldatu
Errepublikako Gobernuak Valentzian urriaren 1ean Euskadiren Autonomia Estatutua onartu eta, astebete pasa ondoren, 1936ko urriaren 8an Gernikako Juntetxean Jose Antonio Agirrek Eusko Jaurlaritzaren lehendakari kargua zin egin zuen.[4]
Irailaren 25erako, aldiz, milizia guztiak batuko zituen Eusko Gudarostea osatuta zegoen. Ramón Azkuek zuzenduta, guztira 79 batailoi izan zituen. Aginte gorena, hala ere, lehendakari eta defentsa sailburu bilakatuko zen Jose Antonio Agirreren eskuetan geratu zen.
Urriaren 16an, Eusko Jaurlaritzak errekruten lau kintak soldadutzara deitu zituen. Estepan Urkiaga Lauaxetak zuzendutako Bilboko Bidarte kuartelean milaka gudarik instrukzioa jaso zuten[5]. Ordurako lehendabiziko batailoia osatuta zegoen: Euzko Aberkoi Batza erakunde paramilitar jeltzalean oinarritutako Arana Goiri batailoia irailaren 24an, hau da, Eusko Gudarostea sortu baino egun bat lehenago, frontera joan zen.
Urriaren erdian, Bilbora hegazkin, kanoi, metrailadore eta armaz jositako itsasontzia heldu zen. Urriaren 26an Agirrek eusko indarrak berak zuzendutako Euskadiko Defentsa Batzarraren agindupean zeudela aldarrikatu zuen, Errepublikako Armadatik independentea zela adieraziz.
Azaroaren 7an Eusko Gudarostearen Aginte Nagusia sortu zen. Eusko Gudarosteak 1936ko azaroaren 20an entrenamendurik gabeko infanteriazko 27 batailoi (25.000 lagun inguru) zituen. Gainera, une hartan geldirik zegoen frontean 10.000 eta 12.000 miliziano inguru zituen[1][6].
Antolakuntza Aldatu
Eusko Gudarostea Eusko Jaurlaritzaren menpe zegoen, Defentsa Departamenduari atxikita zegoelarik. Jose Antonio Agirre lehendari izateaz gain Defentsa Kontseilaria ere bazenez, Eusko Gudarostea bere esanetara zegoen. Hala ere, lehendakariak Joseba Rezola Arratibel ezarri zuen Defentsako Idazkari Orokor, eta ondorioz azken honek izan zuen Eusko Gudarostearen aginpide zuzena. Eusko Gudarosteak izan zuen lehenengo Estatu Nagusian Alberto Montaud Nogerolek bete zuen Estatu Nagusi Buru kargua eta Modesto Arambarri Gallastegiri aldiz Operazio Buru izatea egokitu zitzaion.
Euzko Gudarostearen oinarria alderdi ezberdinek osatutako batailoiak izan ziren. Batailoi bakoitzak plana nagusi edo buruzagitza bat (komandante bat, intendente bat, teniente bat, eta bi brigadak osaturik), lau konpainia edo gudari sail (konpainia bakoitza 118 gizonez osaturik), ametrailadora konpainia bat (58 gizonez osaturik), dinamitatzaile eta lubakigile sail bat, bitartekari sail bat eta azkenik hamabost lagun zerbitzu laguntzaile modura.
1936ko irailetik 1937 martxora bitartean Eusko Gudarostearen egitura batailoiek osatzen zuten, banaketa edo azpibanaketarik gabe. 1937ko martxotik aurrera Eusko Gudarostearen berrantolaketa burutu zen, bost dibisio eta hemezortzi brigada sortu zirelarik. Dibisio bakoitzak lau brigada zituen bere baitan eta brigada bakoitzak hiru edo lau batailoi zituen bere baitan.
Guda osoan zehar Eusko Gudarosteak 80 batailoi izan zituen bere baitan (tartean hamazazpi ingeniari-zulatzaileen bataloi). Alderdiei dagokienez:
- EAJ: 28 batailoi
- PSOE eta UGT: 13 batailoi
- JSU: 9 batailoi
- EPK: 8 batailoi
- CNT: 7 batailoi
- IR: 7 batailoi
- EAE: 4 batailoi
- ELA: batailoi 3
- Jagi-Jagi - EMB: 2 batailoi
- Unión Republicana: 1 batailoi
- Ofizialak: 8 batailoi
Ideologiei erreparatuz gero, abertzaleek 37 batailoi zituzten; komunistek ,17; sozialistek. 13; errepublikazaleek, 8; eta anarkistek, 7.
Euskadi Buru Batzar jeltzaleak Eusko Gudarostearen kontrol politikoa mantendu zuen, eta Eusko Gudarostearen helburu nagusietariko bat ordena publikoa mantentzea izan zen. Jeltzaleek ez zuten nahi beste leku batzuetan —Bartzelonan, adibidez— izandako iraultza proletarioak Euskal Herrian gertatzerik. Hori zela eta, UGTren zenbait batailoirekin eta miliziano anarkistekin tirabirak izan zituen.
Datuak[7] Aldatu
- Sailak. Eusko Gudarostea eta Gorputzak.
- Armada erregularraren erregimentuak. 12.
- Soldaduak. 40.000. 18-45 urte arteko gizonezko guztiak deitu zituen Eusko Jaurlaritzak.
Eusko Itsas Gudarostea Aldatu
Lurreko indarrez gain, itsasorako Eusko Itsas Gudarostea sortu zuten[8]. Artilleriaz hornituriko bou txiki horiek gogor borrokatu ziren Canarias gurutzaontzi matxinoaren aurka Matxitxakoko itsas batailan.
Datuak[7] Aldatu
- Bou armatuak: 9 (Bou Araba, Bou Bizkaya, Bou Gipuzkoa, Bou Nabarra, Bou Donostia,
Goizeko Izarra, Iparreko Izarra, Bou Gasteiz eta Bou Iruña). - Mina dragatzaileak: 27.
- Txalupa motordunak: 6.
- Ontzi laguntzaileak: 4.
- Iotak: 2.
- Txalupa lasterrak: 2.
- Marinelak: 1.000.
Hegazkinak Aldatu
Era berean, lortu zituzten hegazkinekin aire-armada txikia sortu zuen. Polikarpov I-16, Polikarpov I-15, Tupolev SB-2 eta beste hainbat hegazkinez osaturiko eskuadroi hori hain zen txikia eta klase askotakoa, ezen garaikideek artean «Price zirkua» famatuaren deituraz izendatu baitzuten.
Jarduera Aldatu
Eusko Gudarosteak 1936ko abuztutik 1937ko uztailera arte Iparraldeko frontean Francok zuzendutako tropa matxinoak borrokatu zituen, Legutioko guduan eta Bilbo inguruko guduetan parte hartuz. Hasieran Estatu Nagusi gaituaren eza jasan arren, 1936ko irailean Alberto Montaud komandante izendatu zutenean egoera guztiz aldatu zen. Gainera ez zituen borrokarako logistika eta komunikabide zerbitzu aproposak.
Tropen arteko ideologia-desadostasunak nabariak ziren: ezkertiar ideologia zuten batailoiek (sozialista, komunista eta anarkistak) jeltzale edo ekintzaleak ziren batailoiekin batera borrokatzen zuten. Zatiketa hau hasiera-hasieratik bistakoa zen, ezkertiar batailoiek bere zutoihaletan Espainiako Bigarren Errepublikaren hiru koloreko bandera zeramaten, abertzaleek, berriz, bere zutoihaletan ikurrina izatea eskatu eta lortu zuten.
Gerran egon arren, EAJk eta Eusko Jaurlaritzaren bitartez Eusko Gudarostearen kontrol politikoa mantendu zuen. Era berean Francisco Llano de la Encomiendak zuzendutako "Iparraldeko Armada"rekiko (teorian Asturias, Kantabria eta Euskal Herrian aginte beliko errepublikazalea batzen zuena) independentzia eta autonomia operatiboa mantentzea lortu zuen. Hau lortzeko 1937ko apirilaren bukaeran Jose Antonio Agirre lehendakariak berak Eusko Gudarostearen Estatu Nagusiaren agintea bere gain hartu zuen, Alberto Montaud jenerala laguntzaile zuelarik. Dena den, gerraren egoerak alde batetik eta Emilio Molaren soldaduek Gipuzkoatik egindako erasoek bestetik, batailoietan oinarritutako antolakuntza bertan behera uztera behartu zuten Eusko Gudarostearen Estatu Nagusia, armada dibisio eta brigadetan antolatuz.
1937ko martxoaren bukaera aldera Eusko Gudarosteak 75.000 borrokalari inguru zituen guztira, horietatik 45.000 frontean zeudelarik. Hala ere Emilio Mola jeneral matxinoa oker zebilen, bere ustez Eusko Gudarostea "25.000 laguneko 40 konpainia" besterik ez zirelakoan bait zegoen[9]. Portaera heroikoa azaldu arren, Eusko Gudarosteak 1937ko udaberrian porrotak baino ez zituen jasan: Frankistak ondo hornituta zeuden bitartean, errepublikarren artilleria astunaren urritasunak eta hegazkin ezak bere nagusigoa oztopatzen zuten. Isolamendu geografikoak oztopoak besterik ez zizkion jarri Valentzian zegoen gobernu errepublikazaleari eta honek ezin zuen Iparraldeko Frontera arma eta muniziorikk bidali, tartean Bizkaiara. Errepublikarrak gutxitan saiatu ziren Euskal Herrira hegazkinak bidaltzen, eta bidali zituztenean hegazkinen aurkako artilleria aurkitu zuten bidean, eta etsaien aire nagusitasuna iristean. Eraso bat egiteko baliabiderik ez zuenez (errekruta eta boluntario ugari izan arren), Eusko Gudarosteak taktika defentsiboa erabili behar izan zuen, eta Bilbo defendatzeko Burdin Hesia eraikitzea erabaki zen.
1937ko apiril eta maiatzean eusko gudarosteek ezin izan zuten matxinoen aurreratzea gelditu.Saibigainen, Intxortetan, Bermeon, Solluben eta Bizkargin, hurrenez hurren, porrotak jasan ondoren, gudariak Bilbo defendatzeko prestatu ziren.
Maiatzaren bukaerarako errekete-tertzio nafarrak Bilboko Burdin Hesitik hurbil zeuden, baina Burdin Hesiaren % 60a eraiki gabe zegoen oraindik. Matxinoak Burdin Hesiaren ahulezia guztien jakitun ziren, Alejandro Goikoetxea ingeniariaren traizioari esker planoak lortu bait zituzten[1][10].
Ekainaren hasieran, Errepublikako Gobernuak Bilbora Mariano Gamir Ulibarri bidali zuen, Agirreri aginte gorena uzteko eskatuz. Mariano Gamir euskal militar profesional eta independentea izanik, Agirrek onartu eta 40.000 gudariren agintea eman zion. Ekainaren 11an, matxinoak Bilboko Burdin Hesia setiatzeari lotu zitzaizkion, eta 36 orduren buruan, 500 hildako inguru izanik, gainditzea lortu zuten. Bilbo erortzear zegoelarik, Bilbo defendatzeko gai ez bazen Mariano Gamirrek Ezkerraldeko industria txikitzeko asmoa zuela jakin zuen Agirre lehendakariak. Irunen gertatutakoa oroituz, eta Donostian jeltzaleen, sozialisten eta anarkisten artean izandako istiluen jakitun, Ezkerraldeko industriaren txikizioa eragozteko asmoa adierazi zion Agirre lehendakariak Mariano Gamirri. Ondorioz Ezkerraldeko industriaren txikizioa eragozteko agindua eman zuen Agirre lehendakariak, baita 2.000 preso politiko inguru askatzeko agindua ere. Askatutako preso haiei frankisten lerroetaraino lagundu zieten Eusko Gudarosteko batailoi batzuk. EAJko batailoien eta batailoi asturiarren arteko borrokak ere izan ziren, asturiarrek Deustu erre nahi zutelako[1][11].
Ekainaren 19an nafar brigada matxinoak Bilbo hartu eta eusko gudarosteek mendebalderantz jo zuten, Portugalete eta Enkarterri aldera, beraien kontrolpean zeuden Euskal Herriko azken lurraldeetara. Hilaren bukaerarako matxinoek Bizkaia osoa kontrolaturik zeukaten. Etxetik kanpo, eusko gudarosteen borrokarako grina desagertu zen. Egoera honetan EAJ eta ELAren batailoiak Santoñan Corpo Truppe Volontarie italiarraren aurrean errenditu ziren (Santoñako hitzarmena izenez ezagutzen den errendizioa). Errepublikako Gobernuarekin adostu gabeko hitzarmena izan zen, ez eta oraindik borrokan zeuden beste gudarosteekin ere.
Italiarrekin negoziaturiko hitzarmenak ez zuen Francoren onespenik eta Santoñan errenditutako gudariak preso hartu zituzten. Batailoi komunista, anarkista, sozialista eta ekintzaleek (baita isolaturik zeuden zenbait jeltzaleek ere) berriz, Santandergo fronteetan borroka eusten saiatu ziren. Tamalez, denbora eta garraiobide faltak Santanderren amore ematera behartu zituen. Agirre lehendakariak zuzendutako Eusko Jaurlaritzaren Aginte Gorenak ez zuen Gudarosteekin kapitulatu eta Ipar Euskal Herrira ihes egin zuen. Eusko Gudarosteko "Isaac Puente", "Larrañaga" eta "Gipuzkoa" batailoiek soilik jarraitu zuten borrokan, Iparraldeko Frontea erori arte eutsi ziotelarik.
1937ko urrian, Iparraldeko Frontea erori ondoren, euskal zutabe batzuk (beste kantabriar eta asturiar zutabe batzuekin batera) mendira joan ziren etsaiaren erretagoardian gerrilla-gerra hasteko asmoz; gainerakoek itsasontziz Frantziara ihes egin eta Kataluniatik muga zeharkatu ondoren berriro borrokan jarraitu zuten. Beste fronte batzuetan euskal miliziek Armada Errepublikarraren barnean bere izaera mantendu bazuten ere, ez zuten Eusko Gudaroste izeneko beste gorputzik osatu.
Eusko Gudarostearen batailoi zerrenda Aldatu
Zenbakia | Izena | Alderdia | Koartela | Komandantea |
---|---|---|---|---|
01 | Meabe nº 1, "Largo Caballero" izenez ere ezaguna | JSU | Solokoetxe | Mario Alonso |
02 | Meabe nº 2, "Stalin" izenez ere ezaguna | JSU | Dr. Areilza | Félix Galarreta |
03 | "MAOC nº 1", Larrañaga izenez ere ezaguna | EPK | Santiago Apostol (Bilbo) | Francisco Rabaneda |
04 | Rosa Luxemburgo, "Arrosa" izenez ere ezaguna | EPK | Uribarriko eskolak (Bilbo) | Jacinto Cárdena |
05 | UHP (Uníos Hermanos Proletarios) | JSU | Elorrio | Carlos Fermin Gondra |
06 | "ANV-EAE nº 1", Olabarri izenaz ere ezaguna | EAE | Begoñako Adoratrizak | Tomas Etxabe |
07 | Azaña (Bizkaia) | IR | Elexabarri (Bilbo) | Emilio Díaz |
08 | Rusia | JSU | Artxandako kasinoa | Manuel Carabias |
09 | "UGT nº 1", Fulgencio Mateos izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Desutuko Unibertsitatea | Eusebio Sánchez de Luna |
10 | Facundo Perezagua | EPK | Atxuriko eskolak | Manuel Egidazu |
11 | "CNT nº 3", Isaac Puente izenaz ere ezaguna | CNT | Bidebieta (Basauri) | Enrique Araujo |
12 | "CNT nº 4", Sacco y Vanzetti izenaz ere ezaguna | CNT | La Casilla (Bilbo) | Juan Rivera |
13 | Itsas Alde | EAJ | Sordomudos (Deustu) | Bittor Erkiaga |
14 | Araba | EAJ | Okendo | Antonio San Martin |
15 | Ibaizabal | EAJ | Durangoko Jesuitak | Iñaki Arana |
16 | Gordexola | EAJ | Sestao | Enrique Iza |
17 | Itxarkundia | EAJ | Gernika | Luis Sansinenea |
18 | Loiola | EAJ | Gernika | Lino Lazkano |
19 | Amaiur | EAJ | Mundaka | Rufino Rezola |
20 | Azaña (Gipuzkoa) | IR | Solokoetxe | Hermógenes Feliner |
21 | "CNT nº 1", Bakunin izenaz ere ezaguna | CNT | La Casilla | Isaac Olmos |
22 | Dragones | JSU | Elorrio | Gerardo Ruiz |
23 | "ANV-EAE nº 2", Eusko Indarra izenaz ere ezaguna | EAE | Larrea (Amorebieta) | Bernabé Orbegozo "Otarbe". Jose Plazer. |
24 | "UGT nº 2", Prieto izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Sagrado Corazón (Bilbo) | Victor Fernández |
25 | "UGT nº 3", González Peña izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Críspulo San Miguel |
26 | Karl Liebenecht | EPK | Basurtoko kaputxinoak | Aniceto Alonso |
27 | Castilla | JSU | Ollerietako eskolak | Ángel Luis Martín |
28 | Martínez Aragón | IR | Barakaldo | Samuel Narbón |
29 | Leandro Carro | EPK | Urduña | Daniel Osma |
30 | "CNT nº 6", Celta izenaz ere ezaguna | CNT | Barakaldoko Salesiarrak | Manuel de la Mata |
31 | Zabalbide | IR | Begoñako eskoloak | Juan Castro |
32 | "UGT nº 5", Madrid izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Gregorio Álvarez Rasines |
33 | Lenago il | EMB | Santurtzi eta Artea | Mikel Aierdi |
34 | "UGT nº 4", Karl Marx izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Andrés Suárez |
35 | Amuategi | JSU | Eibar | Cándido Eguren |
36 | "CNT nº 2", Malatesta izenaz ere ezaguna | CNT | La Casilla eta Portugalete | Jesús Eskauriaza |
37 | Otxandiano | EAJ | Cervantes eskola (Bilbo) | Koldo Larrañaga |
38 | Avellaneda | EAJ | Gueñes | Iñaki Castet |
39 | Arana Goiri | EAJ | Briñasko eskola (Bilbo) | Felipe Bediaga |
40 | Mungia | EAJ | Erandio, Deustu eta Atxuri | Gabriel Arana |
41 | Padura | EAJ | Artea | Josu Olabarri |
42 | "UGT nº 6", Pablo Iglesias izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Antonio Losa |
43 | Cultura y Deporte | JSU | Camachoko eskolak | Santiago Calvo |
44 | Salsamendi | EPK | Campo Volantín | Gregorio Calabozo |
45 | Fermín Galán | UR | Artxandako kasinoa | Pedro López |
46 | Octubre | JSU | Balmaseda | Santiago San Román |
47 | "UGT nº 7", Asturias izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Francisco Ramos |
48 | "UGT nº 8", Jean Jaures izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Natalio Bustamante |
49 | Larrazabal | EAJ | Artaza (Leioa) | Eduardo Landarte |
50 | San Andrés | ELA | Bermeo | José de Gorroñogoitia |
51 | "CNT nº 5", Durruti izenaz ere ezaguna | CNT | La Casilla | Roberto Lago |
52 | Capitán Casero | IR | Bilbo | Gonzalo Pereiro |
53 | Saseta | EAJ | Donostia, Gernika eta Asua | Jesús Luis Esnaola |
54 | Malato | EAJ | Bilboko Eskolapioak | José María de Anzola |
55 | Kirikiño | EAJ | Durangoko Jesuiten Erresidentzia | Francisco Gorritxo |
56 | Martiartu | EAJ | Jadoko eskola (Erandio) | Pablo Beldarrain |
57 | Muñatones | EAJ | Gueñes | Tomás Garai |
58 | Lenin | EPK | Kaputxinoak | Ricardo Vivanco |
59 | Rebelión de la Sal | EAJ | Cervantes eskola | José Miguel Sarasola |
60 | "MAOC nº 2", Gipuzkoa izenez ere ezaguna | EPK | Santiago Apostol (Bilbo) | Gonzalo Laredo |
61 | UGT nº 10 | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Eliseo Mencia |
62 | Ariztimuño | EAJ | Larreako komentua | Eduardo Vallejo |
63 | "UGT nº 9", Mexico izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Andrés Laseca |
64 | Disciplinario | Eusko Jaurlaritza | Portugalete | Amos Ruiz |
65 | "CNT nº 7" edo CNT Reserva, Paul Duporto izenez ere ezaguna | CNT | La Casilla | Luciano Mateo |
66 | Zergatik Ez? | EMB | Santurtzi | Eugenio Orbegozo |
67 | "UGT nº 14", Torrijos izenez ere ezaguna | UGT-PSOE | Deustuko Unibertsitatea | Luis Iglesias |
68 | ANV-EAE nº 3 | EAE | Lutxana | José Zapirain |
69 | Sukarrieta | EAJ | Eskolapioak (Bilbo) | Enrique Rekalde |
70 | Simon Bolibar | EAJ | Deustu eta Portugalete | Fernando Etxegoien |
71 | Aralar | EAJ | Eskolapios (Bilbo) | José Uriarte |
72 | Morteros de Euzkadi | Eusko Jaurlaritza | Barakaldo | Salustiano Ortiz de Pinedo |
73 | Montaña nº 2 | Armada Errepublikar Ofiziala | Zorroza | |
74 | Montaña nº 3 | Armada Errepublikar Ofiziala | Basurto | |
75 | Artillería Ligera nº 3 | Armada Errepublikar Ofiziala | Basurto | |
76 | Grupo Antiaéreo | Armada Errepublikar Ofiziala | Basauri | Anitua |
77 | MAI Irrintzi | EAJ | Briñas | Gabino de Artolozaga |
78 | Enlaces y Transmisiones | Armada Errepublikar Ofiziala | Bilbo | Salustiano O. De Pinedo |
79 | Alkartzeak | EAJ | Bilbo | Gabino Artolozaga |
Zenbakia | Izena | Alderdia | Koartela | Komandantea |
---|---|---|---|---|
01 | Manuel Andrés | CNT | Olabeagako eskolak | José Portu |
02 | PNV | EAJ | Felipe Sarasketa | |
03 | García Hernández | IR | Manuel García | |
04 | UGT-PSOE | UGT-PSOE | Felipe Puerta | |
05 | San Andres | ELA | Zalla, La Herrera, Balmaseda | José Antonio Elorriaga |
06 | UGT-PSOE | UGT-PSOE | Nicolás Caro | |
07 | Gogorki | EAJ | Deustuko Salesiarrak | Nicolás Sautua |
08 | Askatasuna | EAE | Galdakaoko eskolak, Etxebarri | Isidro Olaizola |
09 | IR | IR | Juan Fernández | |
10 | PNV | EAJ | Derioko udaletxea | Juan Moya |
11 | STV | ELA | Llodio | Máximo Presilla |
Ereserkia Aldatu
Eusko Gudarostearen ereserkia Eusko gudariak abestia izan zen. «Atzo Bilbon nengoen» abesti tradizional arabarraren doinuan oinarritua, hitzak 1932an Jose Maria Garatek jeltzaleak idatzi zituen. Gerran, Alejandro Lizaso kapitainak letra aldatu zion azkeneko estrofari kutsu borrokalariagoa emateko[12].
Lehenengo estrofak honela dio:
« |
Eusko Gudariak gara Eusko Gudariak gara Irrintzi bat entzunda Faxistak datoz eta |
» |
Bigarren Mundu Gerran Aldatu
1944an Frantziako Gironde eskualdean Gernika Batailoia Pointe de Graveko guduan alemaniarren aurka borrokatu zen.
Erreferentziak Aldatu
- ↑ a b c d Payne, Stanley G.. (1974). El Nacionalismo Vasco. ISBN 84-7235-196-3..
- ↑ Renobales, Eduardo: ANV. El otro nacionalismo, Tafalla: Txalaparta. ISBN 84-8136-326-X
- ↑ Vargas Alonso, Francisco Manuel. El Nacionalismo en armas: Eusko Gudarostea (1936-1937). .
- ↑ Bru, Alberto; Pedrosa, Jordi; Prada, Txema. Formación del Gobierno y del Euzko Gudarostea (Ejército Vasco). .
- ↑ www.sabinetxea.org. Sabin Etxea. Ezpata-hotsa. .
- ↑ Thomas, Hugh. (2003). The Spanish Civil War. Londres: Penguin ISBN 0-14-101161-0..
- ↑ a b Armada osatzerako joan beharra. Goierrikoekialdea.hitza.info[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ «II. Errepublikako Eusko Jaurlaritzako Oroagindua. Itsasontziak errekisatu ditzan, Arrantza Zuzendari nagusiari eskubidea emanez» EHAA.[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ Pérez, Carlos A.. (2001). Aproximación a la génesis y formación del «Ejército de Euzkadi», julio de 1936 - mayo de 1937. .
- ↑ Montero García, Manuel. (1980). Historia de Vizcaya. .
- ↑ de la Granja Sáinz, Jose Luis. (1998). «Entre el pacto de San Sebastián y el de Santoña (1930-1937)» Historia 16.
- ↑ Eusko gudariak-Soldados Vascos. .[Betiko hautsitako esteka]
Ikus, gainera Aldatu
Kanpo estekak Aldatu
- Joseba Aurkenerena: Bediaga komandantea eta Sabigaingo gudariak. [1]