Apirilaren 5
data
Apirilaren 5a gregoriotar egutegiaren urteko laurogeita hamabosgarren eguna da, 96garrena bisurteetan. 270 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1979 - ETAk, Pedro Fernandez Serrano enpresaburua erail zuen Iruñean.
- 2008 - Azpeitia UEMA elkartean sartzea adostu zuen.
Mundua aldatu
- 1991 - Bosnia-Herzegovinak independentzia proklamatu zuen Jugoslaviatik.
- 2006 -
- 2010 -
- 43 pertsona hil ziren Pakistan ipar-ekialdean talibanek egindako atentatuetan.
- Indiako Chhattisgarh estatuan gerrilla maoistak 73 polizia hil zituen.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1987ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Ernest Alkhatek bere lehen txapela jantzi zuen.
- 1992ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Manolo Arozenak bere hirugarren txapela jantzi zuen.
- 1998ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Estitxu Arozenak bere bigarren txapela jantzi zuen.
- 2006 - Kulturaren Vianako Printzea Saria Javier Tejada fisikoari eman zitzaion.
- 2008 - Asier Otamendik 2008ko Arabako Bertsolari Txapelketa irabazi eta bederatzigarren txapela jantzi zuen.
- 2009 - Martxoaren 26an Tuteran hasitako 16. Korrikari amaiera eman zitzaion Gasteizen.
Mundua aldatu
- 1954 - Prince Valiant (Printze Ausarta) filma estreinatu zen, Henry Hathawayek zuzendu eta James Mason, Janet Leigh eta Robert Wagner aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 2009 - Akaba Bera Bera eskubaloi taldeak Espainiako Erreginaren Kopa irabazi zuen.
Mundua aldatu
- 1998 - 1998ko Bost Nazioen Txapelketa: Frantziak 12. txapelketa eskuratu zuen, bigarrena jarraian, bietan partida guztiak irabaziz gainera.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1772 - Francisco Mazarredo, bizkaitar militarra (h. 1845).
- 1817 - José Piqué, nafar militar eta musikagilea (h. 1900).
- 1854 - Bixente Goikoetxea Errasti, arabar musikagilea (h. 1916).
- 1859 - Vicente González de Echávarri, arabar idazle eta politikaria, Valladoliden (h. 1917).
- 1877 - Gabriel Ybarra, bizkaitar merkatari, enpresaburu eta industrialaria (h. 1951).
- 1918 - Vicente Valle, bizkaitar futbolaria (h. 1993).
- 1922 - Xabier Aizarna, gipuzkoar politikaria, Gipuzkoako Foru Aldundiko Diputatu Nagusia (h. 1998).
- 1928 - Pio Caro Baroja, espainiar idazlea, zinema zuzendaria eta dokumentalgilea, Euskal Herrian eta bereziki Nafarroan lan handia egina (h. 2015).
- 1944 - Xabier Lete, euskal idazle, poeta eta kantaria, eta politikaria (h. 2010).
- 1958 -
- Angel Illarramendi, gipuzkoar musikagilea.
- Rosa Elizburu, ezker abertzaleko bizkaitar politikaria, Atxondoko emakumezko lehen alkatea.
- 1961 - Teodoro Rastrojo, madrildar futbolari ohia, Athletic Clubean aritutakoa.
- 1965 - Carmen San Esteban, arabar aktorea.
- 1967 - Ane Urkiola, EAJko gipuzkoar politikaria.
- 1968 - Leire Narbaiza, gipuzkoar euskara irakasle, euskalgintzako militante, feminista, blogari eta hedabideetako iritzi-emailea.
- 1969 -
- Thierry Elissalde, lapurtar txirrindulari ohia.
- Nerea Iriarte, gipuzkoar telebista aurkezlea eta kazetaria.
- 1974 - Ibon Zabala, euskal idazlea (h. 1995).
- 1975 - Javier Remírez, nafar abokatu eta PSNko politikaria.
- 1989 -
- Galder Cerrajería, bizkaitar futbolaria.
- Ander García, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
- 1990 - Maialen Garcia, gipuzkoar belar hockey jokalaria.
- 1994 - Haizea Beruete, nafar bertsolaria (h. 2022).
- 1995 - Andoni Ugarte, gipuzkoar futbolaria.
- 1996 - Andoni López Saratxo, bizkaitar futbolaria.
Mundua aldatu
- 1568 - Urbano VIII.a, Aita santua (h. 1644).
- 1588 - Thomas Hobbes, ingeles filosofoa (h. 1679).
- 1622 - Vincenzo Viviani, italiar matematikaria eta fisikaria (h. 1703).
- 1626an baitatua - Jan van Kessel Zaharra, flandriar margolaria (h. 1679).
- 1723 - Catalina Carlota De la Gardie, suediar noblea (h. 1763).
- 1788 - Franz Pforr, alemaniar margolari erromantikoa, nazaretar mugimenduari atxikia (h. 1812).
- 1801 - Vincenzo Gioberti, italiar apaiza, filosofoa eta politikaria (h. 1852).
- 1804 - Matthias Jakob Schleiden, alemaniar botanikaria (h. 1881).
- 1810 - Henry Rawlinson, ingeles militarra eta arkeologoa (h. 1895).
- 1811 - Jules Dupré, frantziar margolaria (h. 1889).
- 1814 - Felix von Lichnowsky, prusiar militar eta politikaria (h. 1848).
- 1827 - Joseph Lister, britainiar kirurgilaria (h. 1912).
- 1832 - Jules Ferry, frantziar politikaria (h. 1893).
- 1837 - Algernon Charles Swinburne, ingeles poeta eta kritikaria (h. 1909).
- 1853 - Joaquima Santamaria i Ventura, kataluniar idazle, folklorista eta itzultzailea (h. 1930).
- 1857 - Alexandro Ia Bulgariakoa, Bulgariako Printzerriko lehenbiziko printzea (h. 1893).
- 1869 - Albert Roussel, frantziar musikagilea (h. 1937).
- 1871 - Orfilia Rico, uruguaiar aktorea (h. 1936).
- 1883 - Walter Huston, kanadar-estatubatuar aktorea (h. 1950).
- 1892 - Hermann Kemper, alemaniar ingeniaria, lebitazio magnetikoaren aitzindaria (h. 1977).
- 1896 - Fernando García Mercadal, espainiar arkitektoa (h. 1985).
- 1900 -
- Herbert Bayer, austriar pintore eta arkitektoa (h. 1985).
- Spencer Tracy, estatubatuar aktorea (h. 1967).
- 1901 - Melvyn Douglas, estatubatuar aktorea (h. 1981).
- 1908 -
- Bette Davis, estatubatuar aktorea (h. 1989).
- Mary Welsh Hemingway, estatubatuar kazetaria eta Ernest Hemingwayen laugarren emazte eta alarguna (h. 1986).
- Herbert von Karajan, austriar orkestra-zuzendaria (h. 1989).
- 1911 - Olof Eriksson, Finlandiako udalerrietako hainbat armarri marraztu zituen gizona (h. 1987).
- 1912 - Ricardo Arias, Panamako presidentea (h. 1993).
- 1913 -
- Antoni Clavé, kataluniar margolari, eskultore eta artista grafikoa (h. 2005).
- Nicolas Grunitzky, Togoko presidentea (h. 1969).
- 1916 - Gregory Peck, estatubatuar aktorea (h. 2003).
- 1917 - Robert Bloch, estatubatuar idazlea (h. 1994).
- 1920 -
- Barend Biesheuvel, Herbehereetako lehen ministroa (h. 2001).
- Arthur Hailey, britainiar-kanadar eleberrigilea (h. 2004).
- 1923 - Nguyên Van Thieu, Hego Vietnamgo presidentea (h. 2001).
- 1926 - Roger Corman, estatubatuar kultuzko zinema ekoizle eta zuzendaria.
- 1927 - Thanin Kraiwichian, Thailandiako lehen ministroa.
- 1929 -
- Hugo Claus, belgikar idazlea (h. 2008).
- Ivar Giaever, norvegiar fisikaria, 1973ko Fisikako Nobel Saria.
- Nigel Hawthorne, ingeles aktorea (h. 2001).
- 1934 - Roman Herzog, Alemaniako presidentea (h. 2017).
- 1936 - Rahim Huseynov, Azerbaijango lehen ministroa (h. 2023).
- 1937 - Colin Powell, estatubatuar jenerala, Golkoko Gerrako operazio militarraren arduradun nagusia (h. 2021).
- 1938 - Nancy Holt, estatubatuar artista (h. 2014).
- 1942 - Peter Greenaway, britainiar margolari eta zinemagilea.
- 1943 -
- Julio César Santoyo, espainiar filologoa, ingelesaren espezialista eta itzulpen ikasketetan aditua, Arabako historiaren inguruko ikerketa ugari argitaratu dituena.
- Jean-Louis Tauran, frantziar kardinala (h. 2018).
- 1947 - Gloria Macapagal-Arroyo, Filipinetako presidente ohia.
- 1948 - Les Binks, ipar irlandar musikaria, Judas Priest bandako bateria-jolea.
- 1950 - Agnetha Fältskog, suediar kantaria, ABBA taldeko kidea.
- 1951 -
- Nedim Gürsel, turkiar idazlea.
- Dean Kamen, estatubatuar enpresaburu eta asmatzailea, Segwayaren asmatzailea eta FIRST erakundearen sortzailea.
- 1953 - Gerry Kelly, irlandar errepublikar politikaria.
- 1954 - Yoshiichi Watanabe, japoniar futbolari ohia.
- 1955 -
- Lazarus Chakwera, Malawiko presidentea.
- Akira Toriyama, japoniar mangaka.
- Takayoshi Yamano, japoniar futbolari ohia.
- 1956 -
- Ana Luísa Amaral, portugaldar poeta, itzultzaile eta irakaslea (h. 2022).
- El Risitas, espainiar umoregile eta aktorea (h. 2021).
- 1958 - Glòria Pérez-Salmerón, kataluniar liburuzaina, Espainiako Liburutegi Nazionaleko zuzendari ohia.
- 1961 - Andrea Arnold, britainiar zine zuzendari, gidoilari eta aktorea.
- 1962 -
- Adelfa Calvo, andaluziar aktorea.
- Lana Clarkson, estatubatuar aktore eta modeloa (h. 2003).
- 1964 - Per Pedersen, daniar txirrindulari ohia.
- 1969 - Ravindra Prabhat, hindiz idazten duen poeta, kazetari, eleberrigile eta narrazio laburren idazlea.
- 1973 - Élodie Bouchez, frantziar aktorea.
- 1975 - Caitlin Moran, britainiar idazle eta kazetaria.
- 1978 - Alfredo Galán, El Asesino de la Baraja, espainiar serie-hiltzaile eta militar ohia.
- 1979 -
- Vlada Avramov, serbiar futbolari ohia.
- Nisha Ayub, pertsona transgeneroen eskubideen aldeko malaysiar ekintzailea.
- Mitsuo Ogasawara, japoniar futbolari ohia.
- Cristina Urgel, espainiar aktorea eta telebista-aurkezlea.
- 1980 - Waltary Agustí, kubatar pilotaria, trinketean aditua.
- 1982 - Lacey Duvalle, estatubatuar aktore pornoa.
- 1984 - Kisho Yano, japoniar futbolaria.
- 1987 - Loida Zabala Ollero, espainiar haltera.
- 1988 - Quade Cooper, zeelandaberritar errugbilaria.
- 1989 - Lily James, ingeles aktorea.
- 1992 - Shintaro Kurumaya, japoniar futbolaria.
- 1994 - Simona Tabasco, italiar aktorea.
- 1997 - Nina Kennedy, australiar atleta, pertika-jauzian aditua.
- 2002 - Carmen Avilés, espainiar atleta, abiadura-lasterketetan aditua.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1413 - Leon Nafarroakoa, Nafarroako armadaren eta agaramontarren buruzagia (j. c. 1377).
- 1882 - Cristóbal Lekunberri, nafar arkitektoa (j. 1819).
- 1923 - Jesús José Sagredo, gipuzkoar apaiz eta musikagilea, Sevillan (j. 1874).
- 1937 - Alejandro Lizaso, gipuzkoar txistularia (j. 1909).
- 1942 - Manuel de Mendívil, espainiar idazle, militar eta politikari kontserbadorea, Donostian (j. 1874).
- 1944 - Juan Larburu, gipuzkoar mugalaria, Flossenbürgeko kontzentrazio esparruan (j. 1912).
- 1965 - Juan de los Toyos, euskal herritar politikari sozialista, Mexikon (j. 1890).
- 1970 - Manuel Egileor, bizkaitar politikari abertzalea eta jeltzalea (j. 1884).
- 1977 - José Arrue, euskal margolaria (j. 1885).
- 1980 - Agustin Zarrantz, Aita Polikarpo Iraizozkoa, euskal idazlea, itzultzailea eta apaiza (j. 1896).
- 1999 - Maria Dolores Arana, gaztelaniazko idazle gipuzkoarra, Mexikon (j. 1910).
- 2004 - Johañe Epherre, zuberoar euskaltzale eta elizgizona (j. 1931).
- 2017 - Maria Luisa Ozaita, bizkaitar musikagilea, Madrilen (j. 1939).
- 2022 - José Ángel Lema Pueyo, gipuzkoar historialaria, Erdi Aroaren Historian eta Paleografian aditua (j. 1960).
Mundua aldatu
- 1205 - Elisabet I.a Jerusalemgoa, Jerusalemgo erregina (j. 1172).
- 1419 - Vicente Ferrer (santua), domingotar fraidea (j. 1350).
- 1679 - Ana Genoveva Borboi-Condékoa, Longuevilleko dukesa (j. 1619).
- 1717 - Jean Jouvenet, frantziar margolaria (j. 1644).
- 1723 - Johann Bernhard Fischer von Erlach, austriar arkitekto, dekoratzaile, eskultore eta arte historialaria (j. 1656).
- 1765 - Edward Young, ingeles idazle eta literatura-kritikaria (j. 1683).
- 1794 -
- Camille Desmoulins, abokatua, kazetaria eta Frantziako Iraultzako parte hartzaile nabarmendua (j. 1760).
- Georges Jacques Danton, Frantziako Iraultzako protagonista handienetakoa (j. 1759).
- 1804 - Jean-Charles Pichegru, Frantziako Armadako jenerala (j. 1761).
- 1882 - Frédéric Le Play, frantziar ingeniari, ekonomialari eta soziologoa (j. 1806).
- 1900 - Joseph Bertrand, frantziar matematikari eta ekonomialaria (j. 1822).
- 1916 - Maxim Kovaliewski, errusiar historialaria (j. 1851).
- 1918 - Paul Vidal de la Blache, frantziar geografoa (j. 1845).
- 1923 - George Herbert de Carnarvon, ingeles aristokrata eta egiptologo zaletua (j. 1866).
- 1932 - María Blanchard, espainiar margolaria, kubismoaren 'dama handia' (j. 1881).
- 1937 - José Benlliure, espainiar margolaria (j. 1858).
- 1939 - Clémentine Delait, frantziar emakume bizarduna (j. 1865).
- 1944 - Alime Abdenanova, sobietar espioia (j. 1924).
- 1958 - Ásgrímur Jónsson, islandiar margolaria, profesional bezala aritu zen lehendabizikoa (j. 1876).
- 1963 - Tupua Tamasese Meaʻole, Samoako estatuburua (j. 1905).
- 1964 - Douglas MacArthur, estatubatuar jenerala (j. 1880).
- 1967 - Hermann Joseph Muller, estatubatuar irakasle eta genetikalaria, 1946ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1890).
- 1969 - Rómulo Gallegos, Venezuelako presidentea eta idazlea (j. 1884).
- 1975 -
- Chiang Kai-shek, Txinako gobernuburua (j. 1887).
- Victor Marijnen, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1917).
- 1976 - Howard Hughes, munduko gizon aberatsenetakoa, ingeniari autodidakta, pilotu, zinemagile, zinema-ekoizle eta industria-gizona (j. 1905).
- 1977 - Carlos Prío Socarrás, Kubako presidentea (j. 1903).
- 1979 - Luis Seoane, galiziar pintorea, poeta eta saiakera-idazlea (j. 1910).
- 1981 - Bob Hite, estatubatuar abeslaria, Canned Heat taldeko abeslaria (j. 1943).
- 1987 - Leabua Jonathan, Lesothoko lehen ministroa (j. 1914).
- 1992 - Takeshi Inoue, japoniar futbolaria (j. 1928).
- 1993 - Divya Bharti, indiar aktorea (j. 1974).
- 1994 - Kurt Cobain, Nirvana taldeko abeslaria, musikagilea eta gitarra-jotzailea (j. 1967).
- 1997 - Allen Ginsberg, estatubatuar poeta, idazlea, irakaslea, ikonoklasta eta mugimendu alternatiboen partaide ospetsu eta puskatzailea (j. 1926).
- 1999 - Giulio Einaudi, italiar liburu-argitaratzailea (j. 1912).
- 2000 - Lee Petty, estatubatuar automobil pilotua (j. 1914).
- 2002 - Layne Staley, estatubatuar abeslari eta musikagilea (j. 1967).
- 2005 -
- Manuel Ballester, kataluniar kimikaria (j. 1919).
- Saul Bellow, estatubatuar eleberrigilea, 1977ko Literaturako Nobel Saria (j. 1915).
- 2007 - Maria Gripe, haur eta gazte literaturako suediar idazlea (j. 1923).
- 2008 - Charlton Heston, estatubatuar aktorea (j. 1925).
- 2011 -
- Baruch Blumberg, estatubatuar medikua, 1976ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1925).
- Ange-Félix Patassé, Afrika Erdiko Errepublikako presidentea (j. 1937).
- 2012 -
- Jim Marshall, Zarataren aita, gitarra elektrikoen anplifikazioaren aitzindaria (j. 1923).
- Barney McKenna, irlandar banjojotzailea eta The Dubliners taldeko kidea (j. 1939).
- Bingu wa Mutharika, Malawiko presidentea (j. 1934).
- Ferdinand Alexander Porsche, alemaniar ingeniaria, Porsche 911 modeloaren diseinatzailea (j. 1935).
- 2014 -
- Mariano Díaz, espainiar txirrindularia (j. 1939).
- Peter Matthiessen, estatubatuar idazle, eleberrigile eta naturalista (j. 1927).
- 2018 -
- Josep Maria Font i Rius, kataluniar historialaria eta legelaria (j. 1915).
- Isao Takahata, japoniar zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1935).
- Cecil Taylor, estatubatuar jazzeko piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1929).
- 2019 - Sydney Brenner, hegoafrikar biologoa, 2002ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1927).
- 2020 -
- Honor Blackman, ingeles aktorea (j. 1925).
- Margaret Burbidge, britainiar astronomoa (j. 1919).
- Mahmoud Jibril, Libiako lehen ministroa (j. 1952).
- Pentti Linkola, finlandiar ekologista (j. 1932).
- Dougie Morgan, eskoziar errugbilaria (j. 1947).
- Antonieta Sanagustin, Aragoiko jostun eta jantzigile tradizionala, Altoaragoiko jantzi tradizionalen berreskuratzailea (j. 1924).
- 2021 -
- Joye Hummel, estatubatuar komiki-gidoilaria (j. 1924).
- Paul Ritter, britainiar aktorea (j. 1966).
- 2022 -
- Sidney Altman, kanadar biologo molekularra, 1989ko Kimikako Nobel Saria (j. 1939).
- Joaquim Carvalho, portugaldar futbolaria (j. 1937).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Azeari, Azeri, Azari eta Aznar.
