Abuztuaren 22

Abuztuaren 22a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hogeita hamalaugarren eguna da, 235.a bisurteetan. 131 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Beatriz Fernandez Fernandez Jaiotza: Portugalete, 1964 Jokin Mujika Jaiotza: Itsasondo, 1962 Pierre Bidart Jaiotza: Baigorri, 1947 Heriotza: Sofia, 2010eko irailaren 17a José Olivares Jaiotza: Algorta, 1892 Heriotza: Buenos Aires, 1960ko uztailaren 14a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Johann Wolfgang von Goethe Jaiotza: Frankfurt am Main, 1749 eta 1749 Heriotza: Weimar, 1832ko martxoaren 22a Claude Debussy Jaiotza: Saint-Germain-en-Laye, 1862 Heriotza: Parisko 16. barrutia, 1918ko martxoaren 25a Dua Lipa Jaiotza: Westminster eta Londres, 1995 Ray Bradbury Jaiotza: Waukegan, 1920 Heriotza: Los Angeles, 2012ko ekainaren 5a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 22ko jaiotzak Grand Duke Konstantin Konstantinovich of Russia • Steve Davis • Alexander Bogdanov • James Corden • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Martin de Barcos Jaiotza: Baiona, 1600 Heriotza: Saint-Cyran-en-Brenne abadia, 1678 Juan Baskardo Jaiotza: Caparroso, 1584 Heriotza: Viana, 1659 Alberto Martín Jaiotza: Santurtzi, 1955eko martxoaren 7a Heriotza: , 2022 Émile Lafourcade-Cortina Jaiotza: Bastida, 1864ko urtarrilaren 4a Heriotza: Épinay-sur-Seine, 1904 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Plinio Zaharra Jaiotza: Novum Comum (en) , 20(e)ko hamarkada, 23 eta 24 Heriotza: Estabia, 79 Jean-Honoré Fragonard Jaiotza: Grasse, 1732ko apirilaren 5a Heriotza: former 2nd arrondissement of Paris (en) , 1806 Anders Zorn Jaiotza: Mora Parish (en) , 1860ko otsailaren 18a Heriotza: Mora Parish (en) , 1920 Roger Martin du Gard Jaiotza: Neuilly-sur-Seine, 1881eko martxoaren 23a Heriotza: Château du Tertre (en) , 1958 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 22ko heriotzak Nikolaus Lenau • Vicco von Bülow • Khalid ibn al-Walid • Jacob Bronowski • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Haitiko Iraultza 1777 - Juan Antonio Mogel euskal idazle eta apaizak Inkisizioaren epaimahai aurrean agertu behar izan zuen Logroñon. 1791 - Esklaboen matxinada piztu zen Saint-Domingue kolonia frantziarrean, Haitiko Iraultza hasiz (irudian). 1864 - Lehenengo Ginebrako Konbentzioa sinatu zuten, geroago Nazioarteko Gurutze Gorria izango zenari hasiera emanez. 1991 - Sobietar Batasuneko armada hiru errepublika baltikoetatik (Estonia, Letonia eta Lituania) erretiratu zen. 2004 - Garrasia eta Madonna, Edvard Munch norvegiarraren bi margolan, lapurtu zituzten egunez Osloko museotik. + Gertaera gehiago... Egutegia Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Astelehena 2023: Asteartea 2024: Osteguna 2026: Larunbata 2027: Igandea 2028: Asteartea Izendegia Santutegia: Andre Maria Erregina, Joan Wall, Filipe Benizi, Fabrizio Toledokoa, Sinforiano Autungoa Seaska egutegia: Miren, Mirentxu eta Mirena.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1638 – Getariako itsas-gudua bere kostaldean.
• 1777 – Joan Antonio Mogel euskal idazle eta apaizak Inkisizioaren epaimahai aurrean agertu behar izan zuen Logroñon.
• 1906 – Istilu larriak izan ziren Bilbon meatzarien greban. Agintariek setio egoera ezarri zuten. Greban lau hildako izan ziren Setaresen (Kantabria) eta bi zauritu larri Ortuellan.

Mundua

• 1791 – Esklaboen matxinada piztu zen Saint-Domingue kolonia frantziarrean, Haitiko Iraultza hasiz.
• 1864 – Lehenengo Ginebrako Konbentzioa sinatu zuten, geroago Nazioarteko Gurutze Gorria izango zenari hasiera emanez.
• 1910 – Japoniak Korearen anexioa iragarri zuen ofizialki.
• 1922 – Irlandako Armadaren komandante buru zen Michael Collins hil zuten segada batean Cork konderriko Béal na mBláth herrixkan.
• 1945 – Potsdam-go Biltzarra: Europako mapa politikoa definitu zen Bigarren Mundu Gerraren ostean.
• 1991 – Sobietar Batasuneko armada hiru errepublika baltikoetatik (Estonia, Letonia eta Lituania) erretiratu zen.
• 2005 – Israelek Gaza behin betiko utzi zuen. Geroztik Israelek kudeatzen ditu Gazako sarbide guztiak, baita Zisjordaniakoak ere harresi eta checkpointekin.
• 2006 – Hegazkin errusiar bat erori zen Ukraina eta Errusiako mugan. 171 hildako, horien artean 45 haur.

Arte eta kultura

Mundua

• 1997 – G.I. Jane filma estreinatu zen, Ridley Scottek zuzendu eta Demi Moore, Viggo Mortensen eta Anne Bancroft aktoreek antzeztu zuten.
• 2004 – Garrasia eta Madonna, Edvard Munch norvegiarraren bi margolan, lapurtu zituzten egunez Osloko museotik.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1848 – Mañex Zubiat, baxenafar bertsolaria (h. 1924).
• 1863 – Juan Izurrategi Berrostegieta, bizkaitar idazlea (h. 1938).
• 1873 – Albert Constantin, baxenabartar idazle eta politikari euskaltzalea (h. 1957).
• 1879 – Valentin Zubiaurre Agirrezabal, bizkaitar margolaria, Madrilen (h. 1963).
• 1891 – Bernardo Maria Garro, Otxolua, mundakar itzultzailea eta euskal idazlea (h. 1960).
• 1892 – José Olivares, Tellagorri, bizkaitar idazlea eta kazetaria (h. 1960).
• 1908 – Félix Bolico Ilundain, nafar futbolaria.
• 1914 – Hipolita Ibaibarriaga, bizkaitar erraketista (h. 1939).
• 1916 – Jose Antonio Loidi, gipuzkoar idazlea, euskarazko lehen polizia eleberria idatzi zuena (h. 1999).
• 1935 – Eñaut Etxamendi, baxenafar idazle, irakasle, laborari eta abeslaria.
• 1939 – Julio Arbosa, arabar espeleologoa, artista eta ekintzaile soziala (h. 2007).
• 1941 – Andoni Arrizabalaga, bizkaitar ETAkide historikoa (h. 1984).
• 1947 – Pierre Bidart, euskal herritar antropologoa (h. 2010).
• 1956 – Carlos Chivite, zentronikoar politikaria, PSNko idazkari orokorra (h. 2008).
• 1957 – Begoña Errazti, bizkaitar politikaria, Eusko Alkartasunako presidente ohia.
• 1962 – Jokin Mujika, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1964 –
  • Beatriz Fernandez Fernandez, bizkatar filologo eta idazlea, EHUko irakasle eta ikertzailea.
  • Erramun Osa, Euskaltzaindiako idazkariordea.
• 1970 – Santiago Crespo, nafar txirrindulari ohia.
• 1974 – Jean Marie Usandizaga, lapurtar errugbilari ohia.
• 1975 – Bihotz Gorospe, bizkaitar irakaslea, abeslaria eta musikagilea.
• 1977 – Andoni Eguskiza, bizkaitar pilotari ohia.
• 1978 – Jorge Barrena, nafar futbolari ohia.
• 1983 – Jabier Oteiza, gipuzkoar pilotari ohia.
• 1996 – Mikel Gurrutxaga Barruetabeña, gipuzkoar futbolaria.
• 1998 – Ander Iruarrizaga, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 980 – Avizena, persiar mediku, filosofo eta zientzialaria (h. 1037).
• 1647 – Denis Papin, frantziar fisikaria eta asmatzailea.
• 1760 – Leon XII.a, Aita santua (h. 1829).
• 1764 – Charles Percier, frantziar arkitekto eta diseinatzailea (h. 1838).
• 1792 – Gong Zizhen, txinatar idazlea eta poeta (h. 1841).
• 1800 – Edward Bouverie Pusey, ingeles teologo anglikanoa (h. 1882).
• 1818 – Rudolf von Jhering, alemaniar legelaria (h. 1892).
• 1833 – Odoardo Borrani, italiar margolaria (h. 1905).
• 1834 – Samuel Pierpont Langley, estatubatuar astronomo eta fisikaria (h. 1906).
• 1839 – Johann Georg Mezger, herbeheretar medikua, fisioterapiaren aitzindaria (h. 1909).
• 1841 – Joaquín Crespo, Venezuelako presidentea (h. 1898).
• 1842 – Emilie Mundt, daniar margolaria (h. 1922).
• 1844 – George W. De Long, estatubatuar militar eta esploratzailea (h. 1881).
• 1847 – John Forrest, Australiaren esploratzailea, politikaria, eta Australiako estreinako lehen ministroa (h. 1918).
• 1854 – Milan I.a Serbiakoa, Serbiako erregea (h. 1901).
• 1860 - Blanca Catalán de Ocón y Gayolá, espainiar botanikaria, Espainian gaian aditua zen lehen emakumetzat hartua (h. 1904).
• 1862 – Claude Debussy, frantziar musikagilea (h. 1918).
• 1874 – Max Scheler, alemaniar filosofoa (h. 1928).
• 1880 – Mikhail Fokin, errusiar dantzari eta koreografoa (h. 1942).
• 1882 – Raymonde de Laroche, frantziar hegazkinlaria eta pilotu-lizentzia jaso zuen lehen emakumea (h. 1919).
• 1887 – Lutz Graf Schwerin von Krosigk, Alemaniako kantzilerra (h. 1977).
• 1891 – Jacques Lipchitz, lituaniar eskultore kubista (h. 1973).
• 1893 – Dorothy Parker, estatubatuar olerkaria (h. 1967).
• 1898 – Alexander Calder, estatubatuar eskultore, marrazkilari eta pintorea (h. 1976).
• 1902 – Leni Riefenstahl, alemaniar atleta, aktore, zinema zuzendaria eta argazkilaria (h. 2003).
• 1904 – Deng Xiaoping, Txinako Herri Errepublikako buruzagi komunista nabarmena (h. 1997).
• 1905 – John Lyng, Norvegiako lehen ministroa (h. 1977).
• 1908 – Henri Cartier-Bresson, frantziar argazkilaria, fotokazetaritzaren sortzailea (h. 2004).
• 1913 – Bruno Pontecorvo, italiar fisikaria (h. 1993).
• 1917 –
  • Ko Arima, japoniar futbolaria.
  • John Lee Hooker, estatubatuar blues musikaria (h. 2001).
• 1918 – Said Mohamed Djohar, Komoreetako presidentea (h. 2006).
• 1920 –
  • Ray Bradbury, zientzia fikzio, fantasia, beldur eta misteriozko estatubatuar idazlea (h. 2012).
  • Denton Cooley, estatubatuar medikua, bihotz artifizial oso bat gizaki baten gorputzean jartzea lortu zuen lehen kirurgialaria (h. 2016).
• 1922 – Micheline Presle, frantziar aktorea (h. 2024).
• 1923 – André Fermigier, frantziar kazetari eta argitaratzailea (h. 1988).
• 1925 –
  • Honor Blackman, ingeles aktorea (h. 2020).
  • Alberto Ongaro, italiar idazle, kazetari eta komikigilea (h. 2018).
  • Ēvī Upeniece, letoniar eskultorea (h. 2024).
• 1926 –
  • Marc Bohan, frantziar moda diseinatzailea (h. 2023).
  • Ángela Jeria, txiletar arkeologoa (h. 2020).
• 1928 –
  • Vicente Iturat, espainiar txirrindularia (h. 2017).
  • Karlheinz Stockhausen, alemaniar musikagilea (h. 2007).
• 1930 – Gylmar dos Santos Neves, brasildar futbol atezaina (h. 2013).
• 1931 – Ruy Guerra, brasildar zinemagile, idazle eta aktorea.
• 1933 – Sylva Koscina, jugoslaviar-italiar aktorea (h. 1994).
• 1934 – Norman Schwarzkopf, estatubatuar jenerala, Golkoko Gerrako nazioarteko gudarosteen komandantea (h. 2012).
• 1935 – Annie Proulx, estatubatuar eleberrigile, istorio idazle eta kazetaria.
• 1937 –
  • Enrique García Asensio, espainiar orkestra-zuzendaria.
  • Phyllis O'Donnell, australiar surflaria (h. 2024).
• 1938 – Kaoru Yosano, japoniar politikaria (h. 2017).
• 1940 – Yambo Ouologuem, maliar idazlea (h. 2017).
• 1942 - Carmen Díez de Rivera, espainiar politikaria eta eurodiputatua (h. 1999).
• 1949 –
  • Þórarinn Eldjárn, islandiar idazlea.
  • Diana Nyad, estatubatuar idazlea, kazetaria eta distantzia luzeko igerilaria.
• 1953 – Kevin O'Neill, ingeles marrazkilari eta komikigilea (h. 2022).
• 1957 – Luis Bárcenas, espainiar politikaria, Alderdi Popularreko diruzain ohia, ustelkeriagatik gartzelaratua.
• 1961 –
  • Andrés Calamaro, argentinar rock musikagile, abeslari eta ekoizlea.
  • Roland Orzabal, britainiar musikaria.
• 1963 – Tori Amos, estatubatuar piano-jotzaile, rock alternatibo abeslari eta konpositorea.
• 1964 – Mats Wilander, suediar tenislari ohia.
• 1965 – Wendy Botha, hegoafrikar-australiar surflari ohia.
• 1966 – Alexandre Torres, brasildar futbolari ohia.
• 1967 – Layne Staley, estatubatuar abeslari eta musikagilea (h. 2002).
• 1968 –
  • Aleksandr Mostovoi, errusiar futbolari ohia eta kirol-zuzendaria.
  • Victoria Rosell, espainiar magistratua eta politikaria.
• 1970 – Tímea Nagy, hungariar eskrimalari ohia, ezpata modalitatekoa.
• 1973 – Kristen Wiig, estatubatuar aktorea.
• 1975 – Xantal Llavina, kataluniar kazetaria.
• 1977 –
  • JP Auclair, Quebectar akrobazia eskiatzailea (h. 2014).
  • Jessica Mbangeni, hegoafrikar poeta, abeslari, aktore eta enpresaburua (h. 2024).
• 1979 – Natalia Barbu, moldaviar abeslaria.
• 1981 –
  • Nancy Langat, kenyar atleta, 1.500 metroko lasterketan espezialista.
  • Christina Obergföll, alemaniar xabalina jaurtitzaile ohia.
• 1982 - Nezha Alaoui, marokoar enpresaria, berritzaile soziala eta filantropoa.
• 1984 - Sara Miquel, kataluniar aktorea, dantzaria eta modeloa.
• 1985 – Our Lady J, estatubatuar piano-jotzaile, telebistako gidoilari eta abesti-idazlea.
• 1988 – Mitchell Langerak, australiar futbolaria.
• 1990 – Rasri Balenciaga, thailandiar aktorea.
• 1995 – Dua Lipa, albanokosovar jatorriko britainiar abeslaria.
• 1997 –
  • Lautaro Martínez, argentinar futbolaria.
  • Ferran Rull, kataluniar aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1358 – Elisabet Frantziakoa, Frantzia eta Nafarroako infanta eta Ingalaterrako erregina ezkontidea.
• 1659 – Juan Baskardo, nafar eskultorea (j. 1584).
• 1678 – Martin de Barcos, lapurtar teologo jansenista, Saint-Cyran-en-Brenneko abadia (j. 1600).
• 2008 – Faustino Etxebarria, bizkaitar bertsolari eta idazlea (j. 1917).
• 2022 – Alberto Martín, bizkaitar futbolaria (j. 1955).
• 2024 – Jon Irazabal Agirre, bizkaitar historilari eta kultur eragilea (j. 1960).

Mundua

• 408 – Flavius Stilicho, erromatar jenerala (j. c. 359).
• 1219 – Gilen Saintongekoa, frantziar elizgizona, Iruñeko apezpikua.
• 1241 – Gregorio IX.a, Aita santua.
• 1280 – Nikolas III.a, Aita santua.
• 1350 – Filipe VI.a Frantziakoa, Frantziako erregea (j. 1293).
• 1485 – Rikardo III.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (j. 1452).
• 1540 – Guillaume Budé, frantziar filosofo, jakintsu eta humanista (j. 1467).
• 1553 – John Dudley, ingeles politikaria.
• 1584 – Jan Kochanowski, poloniar Pizkundeko olerkaria (j. 1530).
• 1599 – Luca Marenzio, italiar musikagilea.
• 1664 – Maria Cunitz, alemaniar-poloniar astronomoa, aro modernoko emakumezko astronomo handiena.
• 1793 - Cäcilia Weber, Constanze Mozarten ama eta Wolfgang Amadeus Mozarten amaginarreba (j. 1727).
• 1806 – Jean-Honoré Fragonard, frantziar margolaria (j. 1732).
• 1811 – Juan de Villanueva, espainiar arkitektoa (j. 1739).
• 1815 – José de Iturrigaray, Espainiako jenerala eta Espainia Berriko Erregeorderriko burua (j. 1742).
• 1818 – Warren Hastings, britainiar administratzaile koloniala (j. 1732).
• 1823 – Lazare Nicolas Marguerite Carnot, frantziar militar, politikari eta jakintsua (j. 1753).
• 1835 – Leopoldo Nobili, italiar fisikaria (j. 1784).
• 1860 – Alexandre-Gabriel Decamps, frantziar margolaria (j. 1803).
• 1861 – Xianfeng, Txinako enperadorea (j. 1831).
• 1878 – Maria Kristina Borboikoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1806).
• 1887 – Sofia Makarova, errusiar haur literaturako idazlea eta irakaslea (j. 1834).
• 1891 – Jan Neruda, txekiar poeta eta idazlea (j. 1834).
• 1893 – Ernesto II.a Saxonia-Coburg eta Gothakoa, Saxonia-Coburg eta Gothako dukea (j. 1818).
• 1903 – Robert Cecil-Gascoyne (Salisburyko III. markesa), Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1830).
• 1904 – Kate Chopin, estatubatuar idazlea (j. 1850).
• 1914 – François Laffargue, frantziar militarra (j. 1858).
• 1920 – Anders Zorn, inpresionismoko suediar margolari, eskultore eta grabatzailea (j. 1860).
• 1922 – Michael Collins, irlandar politikaria, IRAren inteligentzia zuzendaria eta Itun anglo-irlandarreko negoziatzailea (j. 1890).
• 1926 – Charles William Eliot, estatubatuar irakaslea, Harvard Unibertsitateko lehendakaria 40 urtez (j. 1834).
• 1935 –
  • Pavlos Kountouriotis, Greziako presidentea (j. 1855).
  • Rashid Rida, erreformatzaile musulmana (j. 1865).
• 1936 – Pilar Salvo Giménez, espainiar maistra errepublikanoa, fusilatua (j. 1889).
• 1940 – Isidro Gomá, kataluniar apaiza (j. 1869).
• 1943 – Tōson Shimazaki, japoniar idazlea (j. 1872).
• 1945 – Ida Henrietta Hyde, estatubatuar fisiologoa (j. 1857).
• 1949 – Edmond Jaloux, frantziar eleberrigile eta literatura-kritikaria (j. 1878).
• 1952 – Hiranuma Kiichiro, Japoniako lehen ministroa (j. 1867).
• 1958 – Roger Martin du Gard, frantziar idazlea, 1937ko Literaturako Nobel Saria (j. 1881).
• 1967 – Gregory Goodwin Pincus, estatubatuar biokimikaria eta sendagilea (j. 1903).
• 1970 – Vladimir Propp, errusiar ipuinen oinarrizko osagaiak analizatu zituen sobietar eruditua (j. 1895).
• 1972 – Juana Ontañón Valiente, espainiar maistra, Iruñeko Pablo Iglesias Ateneoaren sortzaileetako ba (j. 1886).
• 1976 – Juscelino Kubitschek de Oliveira, Brasilgo presidentea (j. 1902).
• 1978 –
  • Jomo Kenyatta, Kenyako lehen presidentea, Kenyako nazioaren aitatzat hartua (j.1893).
  • Ignazio Silone, italiar idazlea (j. 1900).
• 1979 – James T. Farrell, estatubatuar idazlea (j. 1904).
• 1981 – Glauber Rocha, brasildar zinemagilea (j. 1939).
• 1986 – Celâl Bayar, Turkiako presidentea (j. 1883).
• 1989 – Huey P. Newton, estatubatuar aktibista politiko eta iraultzailea, autodefentsarako pantera beltzen alderdiaren sortzaileetako bat (j. 1942).
• 1995 – José Antonio Girón de Velasco, espainiar politikaria (j. 1911).
• 1998 – Elena Garro, mexikar gidoilaria, kazetaria eta idazlea (j. 1916).
• 2000 – Abulfaz Elxibei, Azerbaijango presidentea (j. 1938).
• 2003 –
  • Imperio Argentina, hispaniar-argentinar aktorea, abeslaria eta dantzaria (j. 1910).
  • Selfixhe Ciu, albaniar idazle eta itzultzailea (j. 1918).
• 2004 – Ota Šik, txekiar ekonomialaria, Pragako 1968ko Udaberriko buruzagietako bat (j. 1919).
• 2007 – Grace Paley, estatubatuar ipuingile, poeta, irakasle eta ekintzaile politikoa (j. 1922).
• 2015 - Maria Golubnitxaia, sobietar atleta, 80 m-ko hesiko proban aditua (j. 1924).
• 2016 –
  • Sellapan Ramanathan, Singapurreko presidentea (j. 1924).
  • Toots Thielemans, belgikar jazz musikaria (j. 1922).
• 2018 –
  • Ed King, estatubatuar musikaria, Sweet Home Alabama abestiaren egileetako bat (j. 1949).
  • Jesús Torbado, espainiar kazetari eta idazlea (j. 1943).
• 2021 – Enrique Vallespí Pérez, espainiar historialaria, prehistoriadorea eta arkeologoa (j. 1929).
• 2023 –
  • Tom Courtney, estatubatuar atleta (j. 1933).
  • Toto Cutugno, italiar pop egile abeslaria eta musikaria (j. 1943).
  • C. R. Rao, indiar-estatubatuar matematikari eta estatistikaria (j. 1920).
• 2024 – Kšumancäń Pirguž, erzien eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1940).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Miren, Mirentxu eta Mirena.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2828
• Multimedia: 22 August / Q2828

Abuztuaren 21 | Urteko egutegi | Abuztuaren 23