Apirilaren 25
data
Apirilaren 25a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hamabosgarren eguna da, 116garrena bisurteetan. 250 egun falta dira urtea amaitzeko.
_(cropped).jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1976 - Guardia zibilak Jose Bernardo Bidaola "Txirrita" hil zuen Etxalarren.
- 1987 - Portugaleteko herriko etxearen aurkako atentatua
- 2006 - Gaztela Mantxako aurrezki kutxak, Gamesa enpresaren dibisio aeronautikoa erosi zuen 45 milioi eurorengatik.
Mundua aldatu
- 1898 - Estatu Batuek gerra deklaratu zioten Espainiari, Maine korazatua Kuban hondoratu ondoren.
- 1974 - Krabelinen Iraultza Portugalen. António de Oliveira Salazarrek ezarritako diktadurarekin amaitu eta demokrazia ezarri zuen.
- 2005 - Tren istripua Japoniako Amagasaki hirian. 107 hildako.
- 2010 - 260.000 kataluniarrek 200 herri baino gehiagotan egindako kontsulta soberanistan parte hartu zuten.
- 2015 - Nepal eta inguruko herrialdeek 7,9 gradutako lurrikara jasan eta 10.000 hildako, 11.000 zauritu, milaka desagertu eta kalte oso larriak egon ziren.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1987 - Gernika, Francisco Escuderoren musika eta Karmelo Iturria eta Augustin Zubikarairen libretoa duen opera estreinatu zen Bilboko Arriaga antzokian.
- 1993ko Prudentzio Deuna Bertso Sarian Zigor Enbeita izan zen irabazlea.
- 2004ko Arabako Bertsolari Txapelketan Asier Otamendik jantzi zuen txapela.
Mundua aldatu
- 1926 - Turandot, Giacomo Pucciniren musika eta Giuseppe Adami eta Renato Simoniren libretoa duen opera estreinatu zen Milan hiriko La Scala antzokian.
- 2001 - Jean-Pierre Jeunet frantziar zinema zuzendariaren Amélie filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1998 - Bilboko Athletic Klubaren ehungarren urteurrenaren ospakizunetan Luciano Pavarottik kontzertua eskaini zuen San Mamesen.
Mundua aldatu
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1608 - Gaston Orleanskoa, Frantzia eta Nafarroako infantea eta Orleansko dukea (h. 1660).
- 1867 - Herminio Madinabeitia, arabar idazlea, katedraduna eta kazetaria, Gasteizko alkatea (h. 1943).
- 1901 - Juan Jose Irazusta, gipuzkoar idazlea (h. 2001).
- 1910 - Inazio Sarasua, oriotar patroi eta arraunlari handietako bat, Kontxako 11 Bandera irabazitakoa (h. 1994).
- 1912 - Simón Berasaluze Aginagalde, gipuzkoar beira-egilea (h. 1993).
- 1915 - Andresa Portugal, Donostiako Bretxako azokan arrain-saltzailea 70 urtez, arrain garbitua saltzeari utzi zion azkena (h. 2012).
- 1930 -
- Jakes Abeberri, lapurtar politikari eta abokatua (h. 2022).
- Jorge Cortes Izal, nafar euskaltzain urgazlea (h. 2010).
- 1932 - Pedro Ortuzar, Iturri, bizkaitar bertsolaria (h. 2006).
- 1935 - Garbiñe Balerdi, Irura II, gipuzkoar erraketista.
- 1949 - Jose Luis Korta, gipuzkoar arraunlari eta patroia, Kontxako 16 Bandera irabazitakoa.
- 1961 -
- Soledad Iparragirre, Marisol, Anboto, gipuzkoar ETAkidea.
- Álvaro de Marichalar, nafar abenturazale eta enpresaburua.
- 1965 - Mikel Sarriegi Etxezarreta, gipuzkoar dantzaria eta mendi ingeniaria.
- 1967 - Oskar Goñi, Goñi I.a, nafar pilotari ohia.
- 1972 - Ramon Olasagasti, gipuzkoar kazetari eta idazlea.
- 1976 - Edurne Larraza, gipuzkoar informatikaria eta unibertsitateko irakaslea.
- 1977 - Mikel Goñi, Goñi II.a, nafar pilotaria.
- 1978 - Jesus Maria Lacruz, nafar futbolaria.
- 1981 - Leixuri Arrizabalaga, bizkaitar politikaria.
- 1989 -
- Maialen Berasategi, arabar itzultzailea eta zuzentzailea.
- Joan Duru, euskal surflaria.
- 1993 - Unai Elgezabal, bizkaitar futbolaria.
- 2000 -
- June Loidi, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- Oihan Sancet, nafar futbolaria.
Mundua aldatu
- 15 - Oton, erromatar enperadorea (h. 69).
- 1214 - Luis IX.a Frantziakoa edo San Luis, Frantziako erregea eta eliza katolikoaren santua (h. 1270).
- 1228 - Konrado IV.a Alemaniakoa, Germaniako enperadorea eta Jerusalem eta Siziliako erregea (h. 1254).
- 1284 - Eduardo II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (h. 1327).
- 1599 - Oliver Cromwell, ingeles politikari eta militarra (h. 1658).
- 1628 - William Temple, ingeles diplomatikoa eta idazlea (h. 1699).
- 1767 - Nicolas Oudinot, frantziar mariskala (h. 1847).
- 1825 - Federico Errázuriz Zañartu, euskaldun jatorriko politikaria, Txileko presidentea (h. 1877).
- 1849 - Felix Klein, alemaniar matematikaria (h. 1925).
- 1852 - Leopoldo Alas "Clarín", espainiar idazlea (h. 1901).
- 1873 - Walter de la Mare, ingeles idazlea (h. 1956).
- 1874 - Guglielmo Marconi, italiar ingeniari elektrikoa, 1909ko Fisikako Nobel Saria (h. 1937).
- 1883 - Semion Budionni, sobietar mariskala (h. 1973).
- 1891 - Franz Kaiser, alemaniar astronomoa (h. 1962).
- 1898 - Stefania Turkewitx, ukrainar musikagile, piano-jotzaile eta musikologoa (h. 1977).
- 1899 - María Villar Buceta, kubatar poeta, kazetari eta ekintzailea (h. 1977).
- 1900 -
- Gladwyn Jebb, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusi bitartekaria (h. 1996).
- Wolfgang Pauli, suitzar fisikaria, 1945eko Fisikako Nobel Saria (h. 1958).
- 1903 - Andrei Nikolaievitx Kolmogorov, errusiar matematikaria (h. 1987).
- 1905 -
- Frederic Duran i Jordà, Erresuma Batuan bizi izandako kataluniar medikua, hemoterapiaren bultzatzaileetako bat (h. 1957).
- George Nepia, zeelandaberritar errugbilaria (h. 1986).
- 1914 - Marcos Pérez Jiménez, Venezuelako presidentea (h. 2001).
- 1917 -
- Chico Albuquerque, brasildar argazkilaria (h. 2000).
- Ella Fitzgerald, estatubatuar jazz abeslaria (h. 1996).
- 1921 - Karel Appel, herbeheretar margolaria (h. 2006).
- 1922 - Tomás Maldonado, argentinar pintore, diseinatzailea eta pentsalaria (h. 2018).
- 1927 -
- Corín Tellado, espainiar idazlea (h. 2009).
- Albert Uderzo, frantziar komikigilea, René Goscinnyrekin batera Asterix komiki sortaren sortzailea (h. 2020).
- 1928 - Cy Twombly, estatubatuar margolari, eskultore eta argizkalaria (h. 2011).
- 1930 -
- Irene Gutiérrez Caba, espainiar antzezlea (h. 1995).
- Paul Mazursky, estatubatuar zinema zuzendari, gidoigile eta aktorea (h. 2014).
- 1931 - Mariano Puga Concha, Txileko elizbarrutiko apaiza eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (h. 2020).
- 1932 -
- Nikolái Kardashov, errusiar astrofisikaria (h. 2019).
- William Roache, britainiar aktorea.
- 1935 - James Peebles, kanadar kosmologo eta astrofisikaria, 2019ko Fisikako Nobel Saria.
- 1936 -
- Henck Arron, Surinamgo lehen ministroa (h. 2000).
- Leonel Sánchez, txiletar futbolaria (h. 2022).
- 1938 - Jim Simons, estatubatuar matematikari, akademiko, finantza-merkatari, funtsen agente, burtsa-artekari, inbertitzaile eta filantropoa.
- 1939 - Tarcisio Burgnich, italiar futbolari eta entrenatzailea (h. 2021).
- 1940 - Al Pacino, italiar jatorriko estatubatuar aktorea, bere belaunaldiko onenetarikotzat joa.
- 1941 - Bertrand Tavernier, frantziar zinemagilea eta zinema-kritikaria (h. 2021).
- 1944 - Eugene Richards, estatubatuar argazkilari eta kazetaria.
- 1945 -
- Esther Orozco, mexikar kimikari, mikrobiologo eta parasitologoa.
- Jean Purdy, britainiar erizaina eta enbriologoa, ugalkortasunaren tratamenduan aitzindaria (h. 1985).
- Björn Ulvaeus, suediar musikaria, ABBAren taldekide ohia.
- 1946 - Vladimir Zhirinovski, errusiar politikaria (h. 2022).
- 1947 -
- Johan Cruyff, herbeherear futbolaria eta entrenatzailea, historiako futbolari onenetakotzat joa (h. 2016).
- Tamara Samsonova, errusiar serieko hiltzailea.
- 1949 - Dominique Strauss-Kahn, frantziar ekonomista, abokatu eta politikaria, Nazioarteko Diru Funtseko presidente ohia.
- 1951 - Soledad Gallego-Díaz, espainiar azetaria eta idazlea.
- 1956 -
- Dominique Blanc, frantziar aktorea.
- Xosé Ramón Gayoso, espainiar telebista aurkezlea.
- 1957 - Roch Marc Christian Kaboré, Burkina Fasoko presidentea.
- 1963 -
- David Moyes, eskoziar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Rafael Yuste, espainiar neurobiologoa.
- 1964 - Hank Azaria, estatubatuar aktore, komediante eta ekoizlea.
- 1966 - Marcelina Bautista, mexikar ekintzailea eta etxeko langilea, Mexikon etxeko langileak biltzen dituen lehen erakunde sindikalaren sortzailea.
- 1969 -
- Vanessa Beecroft, italiar artista garaikidea.
- Mark Miodownik, britainiar zientzialaria, ingeniaria, irrati-hedatzailea eta Londresko University College-ko idazlea.
- Renée Zellweger, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria.
- 1970 - Jason Lee, estatubatuar aktorea.
- 1971 - Sara Baras, espainiar flamenko dantzari eta koreografoa.
- 1975 - Roger Machado Marques, brasildar futbolari ohia.
- 1976 - Tim Duncan, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
- 1977 - Manolo Cardona, kolonbiar aktorea.
- 1979 - Manal Al Sharif, saudiarabiar informatikoa eta akbista, emakumeen gidatzeko eskubideen aldeko borrokatzailea.
- 1980 -
- Ángel David Rodríguez, espainiar atleta, abiadurazko probetan aditua.
- Céline Sallette, frantziar aktorea.
- Alejandro Valverde, espainiar txirrindularia.
- 1982 -
- Karine Ferri, frantziar modelo eta telebista aurkezlea.
- Julia Satxuk, ukrainar aktibista, pertsona desgaituen eskubideen aldekoa.
- 1986 - Gwen Jorgensen, estatubatuar triatleta.
- 1989 - Gendun Chokyi Nyima, Tenzin Gyatso Dalai Lamak XI. Panchen Lama izendatutako haurra.
- 1990 -
- Leyna Bloom, estatubatuar modeloa, dantzaria, aktorea eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea.
- Germán Garmendia, txiletar youtuberrra, munduko arrakastatsuenetarikoa.
- 1992 - María Cumplido, espainiar matematikari eta ikertzailea.
- 1993 -
- Bushra al-Tawil, palestinar kazetaria, preso palestinarra eta Ramallahko presoen eskubideen aldeko aktibista.
- Raphaël Varane, frantziar futbolaria.
- 1996 - Miguel Herrán, espainiar aktorea eta motoziklista.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1689 - Lope Antonio Munibe, bizkaitar handiki eta funtzionarioa, Quiton (j. c. 1630).
- 1882 - Manuel Arantzadi, nafar politikari jeltzale eta abokatua (j. 1882).
- 1956 - Jean Ibarnegarai, euskal herritar politikaria eta Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntzaren sortzailea, Parisen (j. 1883).
- 1981 - Joaquina Eguaras, nafarroan jaiotako andaluziar hebraista eta arabista, Granadako Unibertsitateko lehenengo emakume irakaslea, Granadan (j. 1897).
- 1984 - Jean Borthayre, zuberoar baritonoa, Montmorencyn (j. 1901).
- 1996 - Jose Basterretxea, Oskillaso, euskal idazlea (j. 1911).
- 2003 - Pierre Pradier, Euskal Herrian jaiotako mediku anestesista (j. 1933).
- 2006 - Jokin Gorostidi, euskal politikaria (j. 1944).
- 2007 - Jose Maria Garmendia, gipuzkoar politikari eta historialaria (j. 1952).
Mundua aldatu
- 1077 - Géza I.a Hungariakoa, Hungariako erregea.
- 1185 - Antoku Enperadorea, Japoniako enperadorea (j. 1178).
- 1196 - Alfontso II.a Aragoikoa, Aragoiko errege eta Bartzelonako kondea (j. 1157).
- 1295 - Antso IV.a Gaztelakoa, Gaztela, Galizia eta Leongo erregea (j. 1258).
- 1342 - Benedikto XII.a, Aita santua.
- 1362 - Muhammad VI.a Granadakoa, Granadako errege nazaria (j. 1332).
- 1472 - Leon Battista Alberti, italiar humanista, apaiz, poeta, hizkuntzalari, filosofo eta arkitektoa (j. 1404).
- 1566 -
- Louise Labé, Lyongo Eskolako Errenazimenduko frantziar olerkaria (j. c. 1524).
- Diana Poitierskoa, frantziar aristokrata nabarmena, Henrike II.a Frantziakoaren maitalea (j. 1499).
- 1595 - Torquato Tasso, italierazko poeta (j. 1544).
- 1667 - Pedro de Betancur, Frantziskotarren monje eta espainiar misiolaria, Bethlehemen ordenaren sortzailea (j. 1626).
- 1690 - David Teniers Gaztea, flandestar pintorea eta diseinatzailea (j. 1610).
- 1744 - Anders Celsius, suediar fisikari eta astronomoa (j. 1701).
- 1770 - Jean Antoine Nollet, frantziar fisikari eta elizgizona (j. 1700).
- 1800 - William Cowper, ingeles poeta eta erromantizismoaren aitzindaria (j. 1731).
- 1840 - Siméon Denis Poisson, frantziar matematikari eta fisikaria (j. 1781).
- 1875 - Trinle Gyatso, hamabigarren Dalai Lama (j. 1857).
- 1878 - Anna Sewell, ingeles eleberrigilea (j. 1820).
- 1886 - Eugène Isabey, frantziar margolaria (j. 1803).
- 1911 - Emilio Salgari, italiar idazlea (j. 1862).
- 1926 - Ellen Key, suediar idazle eta feminista, familia bizitzaren, etikaren eta hezkuntzaren alorretan aditua (j. 1849).
- 1928 - Pyotr Nikolaievitx Wrangel, errusiar jenerala (j. 1878).
- 1939 - Archibald Leitch, eskoziar arkitektoa eta futbol estadio diseinatzailea (j. 1865).
- 1943 - Vladimir Nemirovitx-Dantxenko, errusiar idazle eta antzerkigilea (j. 1858).
- 1960 - Amanullah Khan, Afganistango erregea (j. 1892).
- 1969 - Margarita Xirgu, espainiar aktore eta antzerki zuzendaria (j. 1888).
- 1972 - George Sanders, britainiar aktorea (j. 1906).
- 1974 - María Fernanda Ladrón de Guevara, espainiar aktorea (j. 1897).
- 1975 - Jacques Duclos, frantziar politikaria (j. 1896).
- 1976 - Carol Reed, ingeles zinema zuzendaria (j. 1906).
- 1988 -
- Carolyn Franklin, estatubatuar soul-abeslaria, Aretha Franklinen ahizpa gazteena (j. 1944).
- Valerie Solanas, estatubatuar idazle eta feminista erradikala (j. 1936).
- 1990 - Dexter Gordon, estatubatuar jazz saxofoi jolea (j. 1923).
- 1995 - Ginger Rogers, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria (j. 1911).
- 1996 - Saul Bass, estatubatuar diseinatzaile grafikoa (j. 1920).
- 1999 - Michael Morris (Killaningo 3. baroia), irlandar kazetari, egile eta kirol buruzagia, Nazioarteko Olinpiar Batzordeko 6. lehendakaria (j. 1914).
- 2001 - Michele Alboreto, italiar 1 Formulako gidaria (j. 1956).
- 2006 - Jane Jacobs, estatubatuar-kanadiar zientzia dibulgatzailea, hirigintzaren teorikoa eta ekintzaile soziopolitikoa (j. 1916).
- 2007 -
- Alan Ball, ingeles futbolaria (j. 1945).
- Tomasa Cuevas, espainiar militante komunista eta antifrankista (j. 1917).
- Eva González Fernández, leonesezko idazlea (j. 1918).
- 2010 - Alan Sillitoe, ingeles olerkari eta eleberrigilea (j. 1928).
- 2012 - Louis le Brocquy, irlandar margolaria (j. 1916).
- 2014 - Tito Vilanova, kataluniar futbolari eta entrenatzailea (j. 1968).
- 2018 - Michael Anderson, ingeles zinema zuzendaria (j. 1920).
- 2019 - John Havlicek, estatubatuar saskibaloi jokalaria (j. 1940).
- 2020 - Per Olov Enquist, suediar kazetaria, antzerkigilea eta eleberrigilea (j. 1934).
- 2021 -
- Désiré Kolingba, Afrika Erdiko Errepublikako politikaria (j. 1956).
- John Konrads, lituaniar-australiar igerilaria, olinpiar txapelduna (j. 1942).
- 2023 -
- Harry Belafonte, estatubatuar abeslari, aktore eta giza eskubideen aldeko borrokalaria (j. 1927).
- Vera Krepkina, errusiar-ukrainar atleta (j. 1933).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Xenmark/Senmark eta Markos.
- Ordezkarien Nazioarteko Eguna
- Malariaren Mundu Eguna
Jaieguna, ondoko herrietan:
- Bizkaian: Gatika.
- Gipuzkoan: Hondarribia, Irun, Lezo eta Pasaian Opilaren eguna edo San Marko eguna ospatzen da.
