Urduliz
Urduliz Bizkaiko ipar-erdialdeko udalerri bat da, Uribe Kostako eskualdekoa. 2016. urtean 4.128 biztanle zituen.
| Urduliz | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||
 Urduliz herriaren ikuspegia. | |||||||||
|
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||
| Lurraldea | Bizkaia | ||||||||
| Eskualdea | Uribe Kosta | ||||||||
| Izen ofiziala |
 Urduliz | ||||||||
| Alkatea | Javier Bilbao (EAJ) | ||||||||
| Posta kodea |
48610 | ||||||||
| INE kodea |
48089 | ||||||||
| Herritarra | urduliztar | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 43° 22′ 21″ N, 2° 56′ 57″ W / 43.3726°N,2.9492°WKoordenatuak: 43° 22′ 21″ N, 2° 56′ 57″ W / 43.3726°N,2.9492°W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 7,8 km2 | ||||||||
| Garaiera | 82 metro | ||||||||
| Distantzia | 23 km Bilbora | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria |
4.712 (2020) 256 (2019) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 529,23 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] |
% 19,27 | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 20,76 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 60,74 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 77,25 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 10,22 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 10,15 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[1] | % 45,79 (2010) | ||||||||
| Erabilera estimatua[2] | % 14,8 (2011) | ||||||||
| Kaleko erabilera [3] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera [4] | % 27.14 (2016) | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
| Webgunea | http://www.urduliz.eu | ||||||||
GeografiaAldatu
Inguru naturala eta kokapenaAldatu
Urduliz Butroe ibaiaren haranean dago, ibai horren ezkerreko aldean alegia. Geologiari dagokionez, Bizkaiko sinklinorioan dago. Sinklinorioaren mendebalde-ekialdeko norabidea argi erakusten du Urduliz zeharkatzen duten mendixken kokapenak. Udalerriko mendirik garrantzitsuenak Munarrikolanda (255 m), eta Peñas (198 m) dira.
Herriaren iparraldean, itsasotik gertuago, Butroe ibaiarekin Tarigua eta Kukatxe errekak batzen diren lekua dago.
Udalerri mugakideakAldatu
Urdulizek mugakide ditu Barrika eta Plentzia, iparraldean; Berango eta Erandio, hegoaldean; Gatika eta Laukiz, ekialdean; eta Sopela eta Berango, mendebaldean.
HistoriaAldatu
Uribe merindadeko elizatea, Gernikako batzar nagusietako berrogeita hamargarren jesarlekua betetzen zuen. Butroiko etxebarriatarren jaurgoaren zati izan zen, euren boterea adierazteko Barriako dorretxea eraiki zuten. 1770. urtean berreraikitako Santa Marina baselizaren patroiak izan ziren. Baseliza hori izen bereko haitzetan dago eta elizaz gain, zortzi errota egon ziren han antzina.
Santa Marina haitzetatik Bizkaiko kostalde guztia ikusten da, Luzero puntatik Billao lurmuturreraino. Nekazaritza izan zen mende askoan Urdulizko jarduera ekonomiko nagusia. Horren adierazle, landatzen ziren garia, indabak, eta txakolina ekoizteko mahastiak esaterako. Horrez gain, udalerriaren gune garaienetan zurgintza zen jarduera nagusia. XIX. mendearen amaieran Urdulizko harrobietatik ateratako harriarekin Butroiko gaztelua eraiki zen.
XX. mende hasierara arte Urduliz nekazarien herria zen. Industrializazioaren hastapenak ziren, eta nekazaritzaren mundutik zetozen hainbat bizilagunek landa guneak hustu egin zituzten apurka-apurka. Dena den, Bizkaiko bestelako herriek izan zuten biztanleria galerak ez zuen eraginik izan Urdulizen: batetik, herrian zegoen harrobi eta bestelako industria txikiengatik, eta bestetik, Bilborekin zeukan hurbiltasun erlatiboarengatik. Urtetan, Bizkaiko industrializazioaren ikur izan zen Mecanica de la Peña enpresaren egoitza izan zen Urduliz.
Azken urteetan, eraikitzeko lur asko izan, eta Bilbotik hurbil zegoela eta, biztanle asko erakarri ditu herriak.
DemografiaAldatu
| Urdulizko biztanleria |
|---|
 |
PolitikaAldatu
2011ko udal hauteskundeakAldatu
Urdulizko alkatea EAJko Javier Bilbao da, 2011ko maiatzaren 22ko udal hauteskundeez geroztik. Baliogabeko botoak 41 izan ziren, emandako boto guztien %2,05. Boto zuriak, berriz, 62 izan ziren, emandakoen %3,16. Abstentzioa %30,50koa izan zen.
Urdulizko udalbatza | ||||
| Izena | Zinegotziak | Boto kopurua[5] | ||
| Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ) | ||||
| Bildu | ||||
| Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE-PSOE) | ||||
| Alderdi Popularra (PP) | ||||
| Ezker Batua - Berdeak (EB-B) | ||||
KulturaAldatu
EuskaraAldatu
Urdulizen[8] Uribe Kostako hizkera[9] da nagusi, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. Iñaki Gaminde hizkuntzalariak bere doktorego-tesian Urduliz eta Gatikako herri hizkerak linguistikoki aztertu zituen 1992an.[10]
Garraiobide eta azpiegiturakAldatu
MetroaAldatu
Bilboko metroaren 1. lineak Urduliz zeharkatzen du, eta udalerrian Urduliz izeneko geltokia du. 2006an Bizkaiko Garraio Partzuergoak trenbidea herrian zehar lurperatzeko eta trenbidea eta errepidearen arteko igarobidea kentzeko proiektua aurkeztu zuen, trenbidearen 500 bat metro lurperatu, eta geltoki berria eraiki zirela. 2017ko apirilaren 10an lurpeko geltoki berria inauguratu zen, hala Bilboko metro sareko azken pasonibela ezabatu zen.[11]
AutobusaAldatu
Bizkaibus hiri-arteko zerbitzuko hurrengo lineak udalerria zeharkatzen dute:
Jaiak eta ospakizunakAldatu
Urdulizko Andra Mari jaiak Irailaren 8an ospatzen dira. Jaietako kartela erabakitzeko lehiaketa hilabete batzuk lehenago, apirilean, izan ohi da.
Uztailaren 20an erromeria antolatzen da.
Abuztuaren 16an nekazaritza azoka antolatzen da, bertako produktuen lehiaketa, salmenta eta erakustaldiarekin.
Kirol instalazioakAldatu
- Iparralde kiroldegia, Aita Gotzon kalean.
- Futbol zelai zaharra, Igeltzera kalean.
- Txiberri tabernako frontoia, Aita Gotzon kalean.
- Urdulizko zaldi Kluba, Goieta kalean.
- Urdulizko futbol zelai berria, Iparralde kiroldegiaren aurrean.
Ondasun nabarmenakAldatu
Urduliztar ospetsuakAldatu
- Prudentzio Abarrategi (?-?), bertsolaria.
- Gotzon Garitaonaindia (1936-1970), apaiza eta idazlea.
- Adela Andikoetxea Ugarte, (1954) nekazaria eta baratzezaina.
- Sabin Merino (1992), futbolaria.
- Unai Elgezabal (1993), futbolaria.
Argazki galeriaAldatu
_9.jpg)
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskadi.net. «2011ko udal hauteskundeen emaitzak» Noiz kontsultatua: 2014-/07-25.
- ↑ «Bilbao Ubillos, Rosario - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-12.
- ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-12.
- ↑ «Urduliz - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-12.
- ↑ «Uribe Kostakoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-12.
- ↑ Gaminde Terraza, Iñaki. «Urduliz eta Gatikako herri hizkeren azterketa linguistikoa» (PDF) Tesiker, Euskarazko doktorego-tesiak Noiz kontsultatua: 2019-12-12.[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ (Gaztelaniaz) Deia. «El soterramiento del metro en Urduliz será realidad en 2016» Noiz kontsultatua: 2014-10-25.
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
Datuak: Q734099
Multimedia: Urduliz
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Urduliz
