Urtarrilaren 31
data
Urtarrilaren 31a egutegi gregoriotarraren urteko hogeita hamaikagarren eguna da. 334 egun falta dira urtea amaitzeko, 335 egun bisurteetan.
.jpg)
.JPG)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1979 - ETAk, Felix De Diego Martínez goardia zibila erail zuen.
- 1984 - Sakanako hainbat udal elkartu ziren, eskualdeko udal eta kontzeju guztiak bilduko zituen Mankomunitatea osatzeko.
Mundua aldatu
- 1876 - Estatu Batuek jatorrizko biztanleak erreserbetara mugitzeko agindua.
- 1917 - Lehen Mundu Gerra, Alemaniak bere urpekontzi guztiak borrokan hasiko zirela iragarri zuen.
- 1929 - Sobietar Batasunak Leon Trotsky herbesteratu zuen.
- 1943 - Alemania nazia SESBren aurrean errenditu zen, Stalingradeko guduan izandako porrotaren ondorioz.
- 1968 - Nauru Australiatik independizatu zen.
- 1994 - Bartzelona: El Liceu antzokian izandako sute batek erabat kiskali zuen eraikina.
- 2001 - Auzitegi batek libiar bat kondenatu zuen atentatua jasan zuen Pan Am hegazkin konpainiaren Lockerbieko atentatuarekin (1988) zerikusia izateagatik.
- 2005 - Michael Jacksonen aurkako epaiketa hasi zen Kaliforniako Santa Barbara hirian.
- 2013 - Mexiko Hiriko Torre Ejecutiva Pemex eraikinean izandako leherketan 33 pertsona hil ziren.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1997 - Carla's Song ("Carlaren Abestia") filma estreinatu zen, Ken Loachek zuzendu eta Robert Carlyle, Oyanka Cabezas eta Scott Glenn aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1998 - Ricardo Franco zine zuzendariaren La Buena Estrella filmeak bost Goya Sari eskuratu zituen.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1744 - Jean de Labartette, Euskal Herrian jaiotako artzapezpikua (h. 1823).
- 1778 - Agustin Paskual Iturriaga, gipuzkoar pedagogo eta idazlea (h. 1851).
- 1816 - Pedro Balanzategi, gipuzkoar militar eta politikaria (h. 1869).
- 1859 - Julio Lazurtegi, euskal herritar metalurgia eta meatzaritza arloetako enpresaburua (h. 1943).
- 1872 - Cecilio Erauskin, Gorbeiako artzaina (h. 1938).
- 1879 - Georges Lakonbe, familia euskalduneko hizkuntzalari euskaltzalea, Orthezen (h. 1947).
- 1897 - Agustin Zarrantz, Aita Polikarpo Iraizozkoa, euskal idazlea, itzultzailea eta apaiza (h. 1980).
- 1911 - Gregorio Barrios, bizkaitar-argentinar bolero-abeslaria eta aktorea (h. 1978).
- 1912 -
- Tomas Agirre Lekube, bizkaitar futbolaria eta Jose Antonio Agirre lehendakariaren anaia (h. 1977).
- Maria Adelaida Bragançakoa, Portugalgo infanta, Donibane Lohizunen (h. 2012).
- 1915 - Isabel Etxeberria Gorriti, gipuzkoar eskola-maistra.
- 1927 -
- Beñat Dagorret, lapurtar idazle eta irakasle euskaltzalea (h. 1993).
- Alicia Iturrioz, gipuzkoar margolaria (h. 2021).
- 1928 - Miguel Marina, euskal tiratzailea, Habanan (h. 2016).
- 1940 - Paco Sagarzazu, gipuzkoar aktorea.
- 1952 - Iñaki Garai, bizkaitar futbolari ohia.
- 1954 - Xabier Gorritxategi Agote, gipuzkoar ETAkidea (h. 1980).
- 1958 -
- Xanti Bakero, nafar futbolari ohia.
- Lucila Madariaga, bizkaitar mikrobiologoa eta EHUko irakaslea.
- 1959 - Fernando Lamikiz, Athletic Clubeko presidente ohia.
- 1960 - Faustino León, UPNko nafar politikaria.
- 1961 - Ander Iturriotz, gipuzkoar idazlea eta Soziologiako doktorea, EHUn irakaslea.
- 1971 - Andoni Gracia, bizkaitar aktorea.
- 1972 - Haritza Kanblong, lapurtar ikertzailea, ingeniaria eta EHUko irakaslea.
- 1974 - Hiart Leitza, nafar abeslaria eta irakaslea, Beietz! taldeko abeslaria.
- 1975 - Preity Zinta, Indiako zinemako aktorea.
- 1991 -
- Aritz Irazabal, bizkaitar aizkolaria.
- Kévin Peponnet, lapurtar skipperra.
- 1998 - Aritz Aranbarri, gipuzkoar futbolaria.
- 1999 - Xabier Mayordomo, bizkaitar futbolaria.
- 2000 - Hugo Guillamon, gipuzkoar futbolaria.
- 2002 - Beñat Turrientes, gipuzkoar futbolaria.
Mundua aldatu
- 1512 - Henrike I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1580).
- 1543 - Tokugawa Ieyasu, Japoniako Tokugawa shogunerriaren sortzailea (h. 1616).
- 1670 - Melchor Rafael de Macanaz, espainiar politikaria eta gaztelaniazko idazlea (h. 1760).
- 1797 - Franz Schubert, autriar musikaria (h. 1828).
- 1799 - Rodolphe Töpffer, suitzar irakasle, politikari, idazle eta margolaria (h. 1846).
- 1813 - Agostino Depretis, Italiako lehen ministroa (h. 1887).
- 1818 - Karlos Luis Borboikoa, Karlos VI.a izenarekin Karlismoaren Espainiako tronurako errege-nahia (h. 1861).
- 1820 - Concepcion Arenal, galiziar idazlea (h. 1893).
- 1823 - André-Jacques Garnerin, baloi aerostatikoen pilotu eta paraxutista frantziarra (h. 1823).
- 1844 - Victor Thorn, Luxenburgoko lehen ministroa (h. 1930).
- 1867 - Manuel Portela Valladares, galiziar politikaria (h. 1952).
- 1868 - Theodore William Richards, estatubatuar kimikaria, 1914ko Kimikako Nobel Saria (h. 1928).
- 1869 - Henry Carton de Wiart, Belgikako lehen ministroa (h. 1951).
- 1872 - Zane Grey, estatubatuar idazlea (h. 1939).
- 1873 - Melitta Bentz, alemaniar asmatzaile eta ekintzailea, kafe-iragazkiaren garatzailea (h. 1950).
- 1875 - Lidia Txarskaia, errusiar idazlea eta aktorea (h. 1937).
- 1879 - Boris Savinkov, errusiar eserista (h. 1925).
- 1881 - Irving Langmuir, estatubatuar kimikari eta fisikaria, 1932ko Kimikako Nobel Saria (h. 1957).
- 1884 -
- Theodor Heuss, Alemaniako Errepublika Federaleko lehenengo lehendakaria (h. 1963).
- Mammad Amin Rasulzadeh, Azerbaijango Errepublika Demokratikoko lehen lehendakaria eta bakarra (h. 1955).
- 1885 - Luisa Landová-Štychová, txekoslovakiar politikaria, feminista, hezitzailea eta astronomoa (h. 1969).
- 1892 - Eddie Cantor, estatubatuar umorista, dantzari, abeslari, aktore eta abesti egilea (h. 1964).
- 1893 - Freya Stark, britainiar esploratzaile eta idazlea (h. 1993).
- 1896 - Sofya Yanovskaya, errusiar matematikaria (h. 1966).
- 1901 - Jimena Menéndez-Pidal, espainiar maistra eta pedagogoa, Colegio Estudio ikastetxearen sortzaileetako bat (h. 1990).
- 1902 -
- Salvador Araneta, euskal jatorriko filipinar politikari nazionalista eta enpresaburua (h. 1982).
- Tallulah Bankhead, estatubatuar aktorea (h. 1968).
- Alva Myrdal, suediar diplomatiko, idazle eta soziologoa, 1982ko Bakearen Nobel Saria (h. 1986).
- 1905 -
- Angelina Acuña, guatemaldar prosa eta poesia idazlea (h. 2006).
- John O'Hara, estatubatuar idazlea (h. 1970).
- 1908 - Atahualpa Yupanqui, argentinar kantautore, gitarrajole, antropologo eta idazlea (h. 1992).
- 1910 - Ludwig von Moos, Suitzako presidentea (h. 1990).
- 1911 - Baba Vanga, bulgariar itsu, mistika, medium eta senda-belarretan aditua (h. 1996).
- 1915 - Thomas Merton, frantziar olerkari, pentsalari eta zistertar-trapatar monjea (h. 1968).
- 1916 - Sangoulé Lamizana, Volta Garaiako presidentea (h. 2005).
- 1919 - Jackie Robinson, Beisbol Liga Handian sartu zen lehen beisbol jokalari beltza (h. 1972).
- 1921 - Kurt Marti, suitzar idazlea (h. 2017).
- 1922 - Joanne Dru, estatubatuar aktorea (h. 1996).
- 1923 - Norman Mailer, estatubatuar idazlea (h. 2007).
- 1925 - Manuel Jalón Corominas, espainiar asmatzailea, zoru-garbigailuaren eta botatzeko xiringaren asmatzailea (h. 2011).
- 1927 - José Monleón, espainiar idazle, antzerki-zuzendari, argitaratzaile eta kritikaria (h. 2016).
- 1929 -
- Rudolf Mössbauer, alemaniar fisikaria, 1961eko Fisikako Nobel Saria (h. 2011).
- Jean Simmons, britainiar aktorea (h. 2010).
- 1932 - Leonore Davidoff, estatubatuar soziologo eta historialari feminista (h. 2014).
- 1933 - Bernardo Provenzano, Siziliako mafiako (Cosa Nostra) kidea, ustezko Siziliako mafia osoko burua (h. 2016).
- 1935 - Kenzaburo Oe, japoniar idazlea, 1994ko Literaturako Nobel Saria (h. 2023).
- 1937 -
- Philip Glass, estatubatuar musikagilea.
- Luis del Olmo, espainiar kazetaria, irratian ibilitakoa.
- Suzanne Pleshette, estatubatuar aktorea (h. 2008).
- 1938 - Beatriz I.a Herbehereetakoa, Herbehereetako erregina.
- 1941 - Eugène Terre'Blanche, Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) alderdi politikoa sortu zuen boer afrikanerra (h. 2010).
- 1945 - Joseph Kosuth, estatubatuar artista, arte kontzeptualaren sortzaile eta teorialarietako bat.
- 1946 -
- María Eugenia Ibáñez, kataluniar kazetaria.
- Juan José Millás, espainiar idazle eta kazetaria.
- 1952 - Anne-Marie Berglund, suediar idazlea (h. 2020).
- 1956 -
- Artur Mas, Kataluniako Generalitateko presidente ohia.
- Guido van Rossum, herbeheretar programatzailea, Python programazio-lengoaiaren sortzailea.
- Johnny Rotten, ingeles punk musikaria, Sex Pistols taldeko abeslaria.
- 1959 -
- Anthony LaPaglia, australiar aktorea.
- Kelly Lynch, estatubatuar aktore eta modeloa.
- 1960 - Thierry Lepaon, CGT Frantziako sindikatuko idazkari nagusi ohia.
- 1966 - Müller, brasildar futbolari ohia.
- 1967 - Stefan Beuse, alemaniar idazlea.
- 1970 - Minnie Driver, ingeles aktore eta kantautorea.
- 1977 - Kerry Washington, estatubatuar aktorea.
- 1979 - Daniel Tammet, britainiar savant autista, matematika eta hizkuntzak ikasteko gaitasun handiduna.
- 1981 -
- Lucía Lapiedra, espainiar aktore porno ohia.
- Danilo Napolitano, italiar txirrindularia.
- Justin Timberlake, estatubatuar abeslari, aktore eta enpresaria.
- 1982 - Helena Paparizou, greziar eta suediar pop abeslaria eta musikagilea.
- 1984 - Vladimir Bistrov, errusiar futbolaria.
- 1986 - Carmen Herrero Vicent, espainiar onkologoa (h. 2023).
- 1987 - Oksana Xatxko, ukrainar artista eta ekintzailea, Femen talde feministaren sortzaileetako bat (h. 2018).
- 1988 - Ray Styles, ghanatar artista (h. 2020).
- 1996 - Nikita Dragun, estatubatuar YouTuberra, makillatzailea eta modeloa.
- 1997 - Hina Sugita, japoniar futbolaria.
- 2001 - Ahed Tamimi, palestinar ekintzailea, Zisjordaniako Israelgo okupazioaren aurkako erresistentziaren ikurra.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1736 - Bruno Maurizio Zabala, bizkaitar militarra eta konkistatzailea, Montevideo hiriburuaren sortzaileetako bat, Paranán (j. 1682).
- 1888 - Mariano Jose Ibarguengoitia Zuloaga, bizkaitar apaiza, Karitateko Jesusen Zerbitzarien sortzailetako bat (j. 1815).
- 1912 - Jose Etxenagusia, Etxena, euskal herritar margolari akademizista, Erroman (j. 1844).
- 1920 - Tirso Lacalle, nafar gerrillaria (j. 1845).
- 1927 - Ebaristo Bustintza, Kirikiño, euskal idazlea (j. 1866).
- 1946 - Luis Orgaz, arabar militarra, Madrilen (j. 1881).
- 1964 - Pablo Arozena, nafar kaputxino, misiolari eta euskal idazlea (j. 1896).
- 1983 - Gregorio Blasco, euskal herritar futbolaria, Mexiko Hirian (j. 1909).
- 1990 - Ramon Olalkiaga, gipuzkoar futbolari eta ingeniaria, Madrilen (j. 1898).
- 2004 - Jean-Baptiste Intzegarai, euskal txirrindularia (j. 1908).
- 2014 -
- Louis Etxabe, lapurtar errugbilaria, Colayrac-Saint-Cirqen (j. 1934).
- Carlos París, bizkaitar filosofoa, idazlea eta prentsa-zutabegilea, Madrilen (j. 1925).
- 2015 - Joxe Arriaran, Arriaran II.a, euskal herritar pilotaria (j. 1926).
- 2018 - José Luis García Saiz, bizkaitar futbolaria, Santanderren (h. 2018).
Mundua aldatu
- 1030 - Gilen V.a Akitaniakoa, Poitiersko konde eta Akitaniako dukea (j. 969).
- 1580 - Henrike I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1512).
- 1606 - Guy Fawkes, ingeles azpikaria eta militarra (j. 1570).
- 1615 - Claudio Acquaviva, italiar jesulaguna, 5. Jesusen Lagundiko buruzagi nagusia (j. 1543).
- 1736 - Filippo Juvara, italiar arkitektoa (j. 1678).
- 1788 - Charles Edward Stuart, Erresuma Batuko eta Irlandako tronuen erregenahia (j. 1720).
- 1815 - Jose Félix Ribas, venezuelar independentista (j. 1775).
- 1821 - José Marchena, espainiar politiko liberala eta frantsestua (j. 1768).
- 1822 - Rudolf Schadow, alemaniar eskultorea (j. 1786).
- 1828 - Alexandros Ypsilantis, greziar politikari abertzalea (j. 1792).
- 1854 - Silvio Pellico, italiar idazlea (j. 1789).
- 1856 - Khedrub Gyatso, hamaikagarren Dalai Lama (j. 1838).
- 1865 - Hugh Falconer, eskoziar paleontologo, geologo eta botanikoa (j. 1808).
- 1866 - Friedrich Ruckert, alemaniar poeta (j. 1788).
- 1882 - James Spriggs Payne, Liberiako presidentea (j. 1819).
- 1888 - Joan Bosco, italiar apaiza, Salestarren Kongregazioaren sortzailea (j. 1815).
- 1891 - Ernest Meissonier, frantziar margolaria (j. 1815).
- 1907 - María del Pilar Maspons y Labrós, Kataluniako herri-kulturaren idazle, poeta eta nobelagilea (j. 1841).
- 1923 - José López Mendoza, gaztelar elizgizona (j. 1848).
- 1933 - John Galsworthy, ingeles idazlea, 1932ko Literaturako Nobel Saria (j. 1867).
- 1937 - Marguerite Audoux, frantziar eleberrigilea (j. 1863).
- 1944 - Jean Giraudoux, frantziar idazlea (j. 1882).
- 1949 - Carmelo Ballester, espainiar artzapezpikua, Gasteizko apezpikua izandakoa (j. 1881).
- 1954 - Edwin Howard Armstrong, estatubatuar ingeniari elektriko eta asmatzailea (j. 1890).
- 1955 - John Mott, estatubatuar ebanjelista, 1946ko Bakearen Nobel Saria (j. 1865).
- 1956 - A. A. Milne, ingeles idazlea, Winnie the Poohren sortzailea (j. 1882).
- 1972 - Mahendra Nepalgoa, Nepalgo erregea (j. 1920).
- 1973 -
- Ragnar Frisch, norvegiar ekonomialari eta estatistikaria, 1969ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1895).
- Jack MacGowran, irlandar zinema eta antzerkiko aktorea (j. 1918).
- Zoe Rosinach Pedrol, Espainiako lehen emakumea Farmazian doktorea (j. 1894).
- 1974 - Samuel Goldwyn, estatubatuar enpresaria eta zinema ekoizlea (j. 1879).
- 1987 - Yves Allégret, frantziar zinemagilea (j. 1907).
- 1994 - Pierre Boulle, frantziar idazlea (j. 1912).
- 1998 - Jaume Fuster, kataluniar idazlea (j. 1945).
- 2001 - Eileen Heckart, estatubatuar aktorea (j. 1919).
- 2006 -
- Ruairí Brugha, irlandar politikaria (j. 1917).
- Jason Sears, Rich kids on lsd taldeko abeslari originala (j. 1968).
- Moira Shearer, eskoziar dantzaria eta antzezlea (j. 1926).
- 2011 - Esperanza Parada Pedrosa, espainiar margolari errealista (j. 1928).
- 2012 - Dorothea Tanning, estatubatuar margolari, ilustratzaile, eskultore eta idazlea (j. 1910).
- 2013 - Rubén Bonifaz Nuño, mexikar humanista, poeta, itzultzailea, arte-kritikaria eta marrazkilaria (j. 1923).
- 2014 -
- Jaime Huélamo, espainiar txirrindularia (j. 1948).
- Miklós Jancsó, hungariar zinema zuzendari eta gidoilaria (j. 1921).
- 2015 - Richard von Weizsäcker, Alemaniako presidentea (j. 1920).
- 2018 - Leonid Kadeniuk, kosmonauta eta Ukrainako diputatu ohia, Sobietar Batasunaren osteko Ukrainako lehen kosmonauta (j. 1951).
- 2020 - Mary Higgins Clark, misteriozko eleberrien estatubatuar idazlea (j. 1927).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Markele.
- Jaiegunak: Nafarroako Lantz herriko inauteriak.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q2289
Multimedia: 31 January
