Bilboko Done Jakue katedrala
Done Jakue katedrala Bilbok duen eliza nagusia da, Done Jakueri eskainia. Izen bereko plazan kokatuta dago, Zazpi kaleetako erdialdean. Beste katedral asko bezala, hainbat mendez eraikia da, eta ondorioz hainbat estiloren nahasketa du: XIV. mendeko azken laurdenaren eta XVI.eko hasieraren artean eraiki zuten gehienbat, estilo gotikoan; hala ere, aurrealdea eta dorrea, XIX. mendean egindako berriztapenak, estilo neogotikokoak dira. Elizaren barrualdea 2002. urtean berriztu zuten azken aldiz. Urte hartan, gainera, eraikinaren kanpoaldea garbitu zuten, eta portikoa itxi.
| Bilboko Done Jakue katedrala | |
|---|---|
| Donejakue Katedrala | |
| Kultura ondasuna | |
Zazpikaleak Kostaldeko Donejakue bidea | |
| |
| Kokapena | |
| Koordenatuak | 43°15′25″N 2°55′26″W / 43.256944°N 2.923889°W |
 | |
| Historia eta erabilera | |
| Irekiera | XIV. mendea |
| Izenaren jatorria | Done Jakue |
| Erlijioa | katolizismoa |
| Elizbarrutia | Bilboko elizbarrutia |
| Izena | San Giacomo (en)  |
| Arkitektura | |
| Estiloa | arkitektura gotikoa Arkitektura neogotikoa |
| Dimentsioak | 22,3 ( ) × 51,5 ( ) m dorre: 64 (  ) m nabe: 22,5 ( ) m |
| Ondarea | |
| BIC | RI-51-0001010 |
| 119 | |
| Webgune ofiziala | |
HistoriaAldatu
Oraingo eraikina aurreko biren ondorengoa izan zen, leku berean eta izendapen berarekin. Lehena 1300. urtea baino lehenagokoa zen, Diego Lopitz V.a Harokoa jaunak Herri Gutunaren bidez hiribildua sortu zuen urtekoa, eta kanpoko nekropoli bat zuen burualdeko hormaren inguruan. Bigarren tenplua, funtsean, aurrekoaren handitze bat izan zen, nahitaezkoa hirigunearen hazkunde demografikoaren aurrean. Bigarren tenplu hau bizitza laburrekoa izan zen, 1374an, sute beldurgarri batean suntsitua geratu baitzen, honen ondoren, Gregorio XI.a aita santuak, tenplu berria eraikitzeko limosnak ematen zituztenei indulgentziak eman zizkielarik, asmo handiagoko proiektu arkitektoniko bat egiteko asmotan.
1374ko ezbeharraren ondoren eraikitako katedrala hainbat elementuren aldi luze eta metagarriaren emaitza da: eliza, klaustroa, elizpea, sakristia eta dorre fatxada. XIV. mendearen amaieran hasi ziren, 1397 aldera, garai hartan nagusi zen estilo gotiko klasikoaren arabera, eta obrak poliki-poliki luzatzen joan ziren mende luze batez. XV. mendearen erdialdera triforioa eta girola amaituta zeuden, erdiko bost kaperekin; mendearen bigarren erdian burualdeko gainerako kaperetan lan egin zen, eta geroago, XVI. mendeko mugan, habeartearen alboko kaperetan. Egun horietan bertan eraiki ziren klaustroa eta Aingeruaren atea, kaletik sartzen dena eta gotiko loredunaren elementuak dituena.
Horrela osatu zen handik urte batzuetara, XVI. mendean ondo sarturik, sakristia, kanpoko arkupe handia eta galdutako Erretaula Nagusiarekin aberastu zen multzo gotikoa, biak ere estilo errenazentistakoak. Erretaula Nagusia Guiot de Beaugrant frantziar-flandestarraren sorkuntza artistiko handia izan bide zen, XVI. mendearen erdialdean Bilbon maisu aktiboa izan zena, 1533 eta 1543 artean egin zuena; 1805ean desegina, erretaula honetatik eliza latinoko aiten lau tailu kontserbatzen dira, gaur egun Sakristian jarriak, eta gaur egun Pilarreko, Maitasunaren Kristoan eta Santa Luziaren kaperetan dauden beste hiru fardel. 1819ko ekainaren 11n Erromak elizari basilika txikiaren maila eman zion, Euskal Herriko lehena. XIX. mendearen bigarren erdian, hormak eta gangak birrindu ziren, sakristia berreraiki zen eta, 1880ko hamarkadan, fatxada osoa eraberritu zen, bere dorre eta orratzarekin, antzinako forma gotikoekin harmonizatutako estilo neogotiko batean, tenpluari gaur egungo itxura emanez.
XX. mendearen lehen herenean klaustroa zaharberritu zen, eta mendearen azken urteetan, 1983ko uholde suntsitzaileen ondoren, Ibaizabalen urek Bilboko Alde Zahar osoa inbaditu eta katedrala urez bete zutenean, multzo osoan jardun zen, uholdeak kaltetutako barrualdeak eta kanpoaldeak konponduz eta garbituz. Jarduerak 2000. urtera arte luzatu ziren. Zaharberritze horren ondorioz, katedralak kontserbazio-egoera ezin hobea du gaur egun.
1949an, basilikak katedral-duintasuna lortu zuen, Bilboko Elizbarrutia Gasteizko Elizbarrutiaren zatitze gisa ezarri baitzen. Elizbarruti berria Pio XII.ak eratu zuen Quo Commodius erekzio-buldaren bidez, 1949ko azaroaren 2an. 1950ean lehen prelatua zen Casimiro Morcillo Gonzalezek hartu zuen gotzainen egoitza, eta 1955eko abenduaren 30ean katedral basilikoa sagaratu zuen.
1931ko ekainaren 3tik Monumentu Historiko-Artistiko Nazionala da.
DeskribapenaAldatu
Bilboko Katedrala bere tamaina txikiagatik (katedraleko tenplua izateko, nahiz eta, egia esan, parrokia-eliza baterako zabala izan, pentsatua izan zen bezala) eta bere ezaugarri gotikoen trinkotasunagatik nabarmentzen da nagusiki. Neurriak hauek dira: 51,5 m luze, 22,3 m zabal, 22,5 m garai nabe nagusian eta 1.100 m² -ko azalera. Aparailua oso uniformea da, hareharrizko harlanduzko harrizkoa, eta barruan kolore horixkak ditu.
Fatxada eta dorreaAldatu
1880 eta 1890eko hamarkadetan fatxada osoa erabat berreraiki zen, bere portada, arrosa-leihoa, dorrea eta kapitelarekin, antzinako forma gotikoekin harmonizatutako estilo neogotiko batean. XVII. mendeko fatxada barroko zaharra ordezkatu zuen, leihate gotiko handi bat babesten zuena. Ojiba-formako portadak lau arkibolta ditu, landare-dekorazio diskretuarekin eta kukulu itxura duen txanbranarekin; alboetan San Pedro eta San Pauloren eskulturak daude. Bigarren mailan arrosa-leihoa dago, landareez, zainaz eta Santiagoko gurutzeaz inguratuta.
Gaur egungo dorrea, ezagutzen den laugarrena da: bere aurrekoak, xehetasunik ezagutzen ez den eraikuntza bat izan ziren, eta, XVIII. mendean, dorre barroko batek ordezkatu zuena, honek, aldi berean, XIX. mendearen hasieran eraitsi zen beste dorre oso trinko bati tokia utzi ziona. 1883an, hirugarren dorrea, neoklasikoa, era berean eraitsia izan zen Severino de Achucarro arkitektoak diseinatutako neogotiko berriari tokia uzteko. Fatxada eta dorrea 1891n amaitu ziren. Dorreak 64 metroko altuera du eta hiru gorputz ditu. Behekoak kontrahorma azikularrak ditu izkinetan, eta arku zorrotz eta arkiboltadun bi leihate ditu, gehi erlojua goiko aldean. Erdiko atalak, aurrekoa bezala Oiz mendiko harlandu zuriz egina, kanpandorrea hartzen du, 1890, 1895 eta 1916an urtutako hamaika kanpairekin, hiru mailatan antolatuak: lau errepikea jotzeko dira eta zazpi iraultzekoak, leihate zorrotzen atzean ezin ikus daitezkeenak. Kapitel sakon batek koroatzen du dorrea; hirugarren gorputz hau Angulematik ekarritako harri zuriz landua dago.
Sarrerak eta elizpeaAldatu
Iparraldean, klaustroaren sarrerako atea dago, Aingeruaren Atea izenekoa, klaustroan zegoen Mikel goiaingeruari eskainitako erretaula batetik hartzen duena izena. Portada gotiko loratua XVI. mendeko lehen urteetakoa da, eta XX. mendearen amaieran zaharberritu zuten. Mainel batek, arku karpanel deprimituen azpian babestuta dauden bi sarrerako ateak banatzen ditu, hauen gainean, lauburuaren euskal sinboloan inspiratutako erliebe flamigeroz apaindutako tinpano zabal bat zabaltzen delarik. Arkiboltak gero eta txikiagoak diren bi zutaberen alboetan daude, eta goiko aldean arkugainera konopiala dute, lore handiz errematatua eta erromes-maskor bat inguratzen duena, eliza hau Donejakue tradizioan berandu sartu izanaren isla. Horregatik, aingeruaren ateak erromesen atea izena ere jasotzen du.
Elizpe handia Villegas jeneralak eraiki zuen, tenpluaren hegoaldean, 1580tik aurrera, antzinako hilerri baten toki berean, eta mende bat igaro arte ez zen errematatu. Neurri handiak ditu, eta, beraz, oinplano irregular triangeluarra sortzen du. Epistolaren habearte osoaren kontrahorma da, eta zimendu-arazoak zituen tenplua padurazko lursail baten gainean eraiki zenean. Perimetroa ebakidura prismatiko irregularreko zazpi zutabek osatzen dute, eta zirkuluerdiko sei arku eusten dituzte. Zutabeetako batean, Dendarikalera ematen duen zutabean, hiribilduaren armak landuta daude, jabetzaren eta patronatuaren ikur gisa. Gaur egungo estalki gangatua 1686koa da.
Estalitako espazio honetan, tenplura sartzeko hegoaldeko portada nabarmentzen da. Tinpanorik ez duen eta arkibolta zorrotz txaranbelduak dituen bao gotikoa da. Beheko bi arkuetan apaindura angrelatua eta kanpoko arkuan ikonografia-dekorazioa ditu, eta doseleteen azpian eserita dauden profeten irudiak erakusten ditu; giltzarriak gotzain baten eta errege baten bustoak ditu, beharbada, tenplua eraiki zen unean postu horiek betetzen zituzten duintasunak izango zirenak, Gonzalo jauna, Calahorrako gotzaina eta Joan I.a Gaztelakoa. Estradosa mahatsondoz apaindutako txanbranaz hornitua dago eta emakume baten eta elizgizon baten irudiak dituzten mentsuletatik abiatzen da. Gailurrean, XVIII. mendean egindako Bilboko armarri polikromatu bat ikus daiteke, goian aipatutako arkupearen zutabean ikusitakoa errepikatzen duen motibo heraldikoa. Katedralaren barruan, 1783 inguruan Francisco Arizmendik egindako Sortzez Garbiaren tailu eder batek betetzen du portadako tinpanoa.
- Ateak eta elizapea
Mendebaldeko atea, alde gotikoa.
Aingeruaren atea, klaustrorako sarrera, iparraldean.
Elizapeko atea, hegoaldean.
Elizapea.
Ikus, gaineraAldatu
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
- (Ingelesez) Elizaren argazkiak
Datuak: Q2350964
Multimedia: Cathedral of Bilbao
