Abenduaren 16

Abenduaren 16a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita hamargarren eguna da, 351.a bisurteetan. 15 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Michel Etxeberri Jaiotza: Donibane Lohizune, 1919 eta 1919 Heriotza: Parisko 20. barrutia, 1999ko martxoaren 30a Pascal Mazzotti Jaiotza: Baigorri, 1923 Heriotza: Saint-Ouen-l'Aumône, 2002ko ekainaren 19a Iñigo Muñoz Cuevas Jaiotza: Bilbo, 1996 Carme Adán Jaiotza: Donostia, 1966 eta 1966 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Ludwig van Beethoven Jaiotza: Bonn, 1770, 1770 eta 1770 Heriotza: Viena, 1827ko martxoaren 26a Jane Austen Jaiotza: Steventon (Hampshire), 1775 eta 1775 Heriotza: Winchester, 1817ko uztailaren 18a Arthur C. Clarke Jaiotza: Minehead, 1917 Heriotza: Kolonbo, 2008ko martxoaren 19a Philip K. Dick Jaiotza: Chicago, 1928 Heriotza: Santa Ana, 1982ko martxoaren 2a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 16ko jaiotzak Rodion Shchedrin • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Antso I.a Gartzeitz Jaiotza: Rocaforte, 875 Heriotza: Resa, 925 Alfontso Irigoien Jaiotza: Bilbo, 1929ko azaroaren 14a Heriotza: Bilbo, 1996 Iñaki Lejarreta Jaiotza: Berriz, 1983ko irailaren 1a Heriotza: Iurreta, 2012 Bonifacio Alfonso Jaiotza: Donostia, 1933ko ekainaren 19a Heriotza: , 2011 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Alphonse Daudet Jaiotza: Nimes, 1840ko maiatzaren 13a eta 1840 Heriotza: Paris, 1897 William Somerset Maugham Jaiotza: Parisko 8. barrutia, 1874ko urtarrilaren 25a Heriotza: Niza, 1965 Camille Saint-Saëns Jaiotza: Parisko 11. barrutia, 1835eko urriaren 9a Heriotza: Aljer, 1921 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 16ko heriotzak Wilhelm Grimm • Pieter Coecke van Aelst • Agnes Martin • Antoine François, comte de Fourcroy • Hugo Münsterberg • Grigori Aleksandrov • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Margaret Mead 1707 - Fuji mendiaren (irudian) Hōei erupzioa hasi zen. 1857 - Italia: Lurrikara batek 13.000 hildako eragin zituen Napolin. 1935 - Espainiako Fronte Popular koalizioa eratu zen Manuel Azaña buruan zegoela. 1948 - Kanbodiak Frantziarekiko independentzia eskuratu zuen. 1999 - Venezuela: Euriteek 30.000 hildako baino gehiago eragin zuten. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abendua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2025 Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Ostirala 2023: Larunbata 2024: Astelehena 2026: Asteazkena 2027: Osteguna 2028: Larunbata Izendegia Santutegia: Adelaida Italiakoa, Ageo Seaska egutegia: Lur, Alizia eta Alize.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1977 – ETAk Julio Martínez Ezkerro Irungo Udaleko zinegotzia hil zuen.
• 2007 –
  • Begoña Errazti berriz aurkeztu ez zenez, Unai Ziarreta izendatu zuten Eusko Alkartasunako presidente, alderdiaren Kongresuan.
  • ETAren izenean dei bat jaso eta gero, lehergailu batek eztanda egin zuen Sestaoko (Bizkaia) bake epaitegian, kalte materialak eraginez.
  • Aitor Mendiluze bertsolariak eraman zuen GPuntuko edo Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako Txapela.

Mundua

• 1707 – Fuji mendiaren Hōei erupzioa hasi zen.
• 1935 – Espainiako Fronte Popular koalizioa eratu zen Manuel Azaña buruan zegoela.
• 1971 – Bangladeshek independentzia erdietsi zuen.
• 1972 – Portugalgo diktadurak 300 zibil inguru hil zituen Mozambikeko Wiriyamu herrian.
• 1991 – Kazakhstan SESBetik independizatu zen.
• 2010 – Espainiako Poliziak 8 gazte atxilotu eta inkomunikatu zituen Segirekin harremana izateagatik.
• 2014 –
  • Mugimendu libertarioaren aurkako sarekada egon zen Bartzelonan eta Madrilen. 11 atxilotu egon ziren.
  • Talibanek Peshawarko eskola militarraren aurka egindako eraso baten 141 hildako egon ziren, 132 umeak.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2001eko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Andoni Egañak irabazi zuen, bere hirugarren txapela lortuz.
• 2006ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketaren finala Xabier Payak irabazi zuen.
• 2007ko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa: Aitor Mendiluze txapeldun eta Beñat Gaztelumendi txapeldunorde.
• 2023ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketa: Nerea Ibarzabal irabazle, Jone Uriaren aurka buruz burukoan aritu eta gero.

Mundua

• 1969 – Hello, Dolly! ("Kaixo, Dolly!") filma estreinatu zen, Gene Kellyk zuzendu eta Barbra Streisand, Walter Matthau, Michael Crawford, Marianne McAndrew, E. J. Peaker eta Louis Armstrong aktoreek antzeztu zuten.
• 1970 – Love Story (Maitasun Istorioa) filma estreinatu zen, Arthur Hillerek zuzendu eta Ali MacGraw, Ryan O'Neal, John Marley eta Ray Milland aktoreek antzeztu zuten.
• 1973 – Papillon filma estreinatu zen, Franklin J. Schaffnerek eta Steve McQueen eta Dustin Hoffman aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1994 – Dumb and Dumber ("Inozoa eta Inozogoa") filma estreinatu zen, Farrelly anaiek zuzendu eta Jim Carrey, Jeff Daniels, Lauren Holly, Karen Duffy, Mike Starr, Charles Rocket, Victoria Rowell eta Teri Garr aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1994 – Nell filma estreinatu zen, Michael Aptedek zuzendu eta Jodie Foster, Liam Neeson, Natasha Richardson, Richard Libertini eta Nick Searcy aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Mundua

• 1882 – 1883ko Home Nations Txapelketa hasi zen, gaur egun Sei Nazioen Txapelketa denaren lehen ekitaldia.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1710ean bataiatua – Juan Sagarbinaga, bizkaitar arkitektoa (h. 1797).
• 1919 – Michel Etxeberri, frantsesezko lapurtar aktorea (h. 1999).
• 1923 – Pascal Mazzotti, euskal aktorea (h. 2002).
• 1927 – Manuel Lasarte, euskal bertsolaria eta idazlea (h. 2012).
• 1931 – Sabino Andonegi, gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (h. 2015).
• 1942 – Gabino Ereñozaga, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1946 – Javier Garai, bizkaitar abeslaria, Mocedades taldearen sortzaileetakoa.
• 1952 – Juan Ramón Corpas, nafar mediku eta politikaria.
• 1960 – Belen Urutxurtu, bizkaitar txistulari, eskultorea eta irakaslea
• 1964 – Elena Ziordia, bizkaitar margolaria eta ilustratzailea.
• 1970 – José Javier Pascual, nafar futbolari ohia.
• 1972 – Iñigo Arteaga, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1977 – Iñigo Manzisidor, Mantxi, gipuzkoar bertsolaria.
• 1979 – Iraitz Lizarraga, gipuzkoar aktore eta telebista aurkezlea.
• 1984 – Estela Celdrán, bizkaitar aktore eta eszena-zuzendaria.
• 1988 – Hodei Mazkiaran, nafar txirrindularia, pistan aritzen dena.
• 1990 – Amaia Irazabal, bizkaitar aktorea.
• 1995 – Arnaitz Fernandez, nafar fisikari, meteorologo eta telebista aurkezlea.
• 1996 – Iñigo Muñoz Cuevas, bizkaitar futbolaria.
• 1997 – Beñat Garmendia, gipuzkoar pilotaria.

Mundua

• 1485 – Katalina Aragoikoa, Aragoi eta Gaztelako Infanta, Ingalaterrako erregina (h. 1536).
• 1717 – Elizabeth Carter, ingeles idazle, klasizista, itzultzaile eta olerkaria (h. 1806).
• 1770 – Ludwig van Beethoven, alemaniar musikagilea (h. 1827).
• 1775 –
  • Jane Austen, ingeles idazlea (h. 1817).
  • François-Adrien Boieldieu, frantziar musikagilea (h. 1834).
• 1776 – Johann Wilhelm Ritter, alemaniar fisikaria (h. 1810).
• 1787 – Mary Russell Mitford, ingeles idazle eta dramagilea (h. 1855).
• 1790 – Leopoldo I.a Belgikakoa, Belgikako erregea (h. 1865).
• 1805 – Isidore Geoffroy Saint-Hilaire, frantziar zoologoa, teratologian autoritatea (h. 1861).
• 1809 – Pieter Philip van Bosse, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1879).
• 1811 – Xoan Manuel Pintos Villar, galiziar idazlea (h. 1876).
• 1821 – Hermiona Asachi, errumaniar-frantziar idazle eta itzultzailea (h. 1900).
• 1833 – Károly Lotz, alemaniar-hungariar margolaria (h. 1904).
• 1834 – Léon Walras, frantziar ekonomialaria (h. 1910).
• 1850 – Theodor Linschmann, alemaniar apaiz protestantea eta euskal hizkuntzalaria (h. 1940).
• 1851 – Theo de Meester, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1919).
• 1853 – Roberto Ferruzzi, italiar margolaria (h. 1934).
• 1856 – Domingo Hergueta, burgostar historialaria, Errioxa Garaian eta Burgosko probintzian aditua (h. 1940).
• 1857 – Edward Emerson Barnard, estatubatuar astronomoa (h. 1923).
• 1859 – Francis Thompson, ingeles poeta eta saiakera-idazlea (h. 1907).
• 1863 – George Santayana, espainiar-estatubatuar filosofoa (h. 1952).
• 1866 –
  • Roger Fry, ingeles margolari eta artw-kritikaria (h. 1934).
  • Wassily Kandinsky, jatorri errusiarreko frantziar margolaria (h. 1944).
• 1872 – Anton Denikin, errusiar jenerala (h. 1947).
• 1878 – Josep Clarà, kataluniar eskultorea (h. 1958).
• 1882 – Zoltán Kodály, hungariar musikagile, pedagogo, eta folklore-ikertzailea (h. 1967).
• 1883 – Max Linder, frantziar-zinema antzezlea (h. 1925).
• 1884 – Edward Thomas, Lehen Mundu Gerrako britainiar lehen tiroa egin zuen soldadua (h. 1939).
• 1887 – Adone Zoli, Italiako lehen ministroa (h. 1960).
• 1888 – Alexandro I.a Jugoslaviakoa, Jugoslaviako erregea (h. 1934).
• 1899 –
  • Noël Coward, ingeles antzerkigile, musikagile, zinema eta antzeki zuzendari, aktore eta abeslaria (h. 1973).
  • Aleksander Zawadzki, Poloniako estatuburua (h. 1964).
• 1900 – Victor Sawdon Pritchett, britainiar idazlea (h. 1997).
• 1901 – Margaret Mead, estatubatuar antropologoa eta feminista nabarmena (h. 1978).
• 1902 – Rafael Alberti, espainiar olerkaria eta antzerkigilea (h. 1999).
• 1903 – Misao Tamai, japoniar futbolaria (h. 1978).
• 1908 –
  • Hans Schaffner, Suitzako Konfederazioko presidentea (h. 2004).
  • Remedios Varo, margolari surrealista, idazlea eta artista grafikoa (h. 1963).
• 1909 – Adelina Zendejas Gómez, mexikar irakasle, kazetari eta aktibista (h. 1993).
• 1911 – Dolores Medio, Amaranta, asturiar maistra eta idazlea (h. 1996).
• 1915 – Georgi Sviridov, errusiar musikagilea (h. 1998).
• 1917 –
  • Pete T. Cenarrusa, euskal jatorriko estatubatuar politikaria (h. 2013).
  • Sir Arthur C. Clarke, zientzia-fikzioko ingeles idazlea, asmatzailea eta futurista (h. 2008).
• 1926 –
  • Caty Juan de Corral, espainiar idazlea, kazetaria, gastronomoa, margolaria eta artista (h. 2014).
  • Arthur Robinson, Trinidad eta Tobagoko 3. presidentea (h. 2014).
• 1927 – Jelena Samarina, errusiar aktorea (h. 2011).
• 1928 – Philip K. Dick, estatubatuar idazlea eta eleberrigilea, zientzia-fikziozko generoan eragin handiduna (h. 1982).
• 1932 – Quentin Blake, britainiar ilustratzailea.
• 1934 – Pablo Sorozabal Serrano, espainiar musikagile, idazle eta itzultzailea (h. 2007).
• 1935 – Nikos Sampson, Zipreko presidentea (h. 2001).
• 1936 – Pirkko Vahtero, finlandiar diseinatzaile grafikoa eta heraldista (h. 2025).
• 1937 –
  • Mitsuo Kamata, japoniar futbolaria.
  • Edward Ruscha, estatubatuar artista.
• 1938 – Liv Ullmann, norvegiar aktore eta zinema zuzendaria.
• 1939 – Barney McKenna, irlandar banjojotzailea eta The Dubliners taldeko kidea (h. 2012).
• 1940 – Irene Bordoy, espainiar margolaria.
• 1941 –
  • Poldy Bird, argentinar idazle eta poeta (h. 2018).
  • Peter Brown, eskoziar errugbilaria (h. 2025).
• 1943 – Steven Bochco, estatubatuar telebista ekoizlea eta gidoilaria (h. 2018).
• 1944 – Alan Yates, ingeles hizkuntzalari katalanzalea.
• 1946 – Benny Andersson, suediar musikaria, Abba taldeko kidea.
• 1947 – Ben Cross, ingeles antzerki, telebista eta zinemako aktorea (h. 2020).
• 1949 – Teresa Duran, kataluniar idazle eta ilustratzailea.
• 1953 – Ada Mello, brasildar gizarte-langile eta politikaria (h. 2023).
• 1955 – Rob Levin, Lilo, estatubatuar programatzailea (h. 2006).
• 1957 – Antonio Vega, espainiar abeslari eta musika egilea (h. 2009).
• 1959 - Ana Miralles, espainiar ilustratzailea eta komikigilea.
• 1960 – Juan Carlos Izpisúa Belmonte, espainar biokimikari eta farmazialaria, garapenaren biologian espezializatua
• 1962 – Charly Mottet, frantziar txirrindulari ohia.
• 1963 – James Mangold, estatubatuar zinema zuzendaria.
• 1964 – John Kirwan, zeelandaberritar errugbilari ohia eta entrenatzailea.
• 1965 – Elsa Anka, telebistako aurkezle, aktore eta bikoiztaile kataluniarra.
• 1966 –
  • Carme Adán, galiziar politikari eta filosofoa.
  • Empar Moliner, katalan idazlea, katalanez zein gaztelania idazten duena.
• 1969 –
  • Adam Riess, estatubatuar astrofisikaria, 2011ko Fisikako Nobel Saria.
  • Michelle Smith, irlandar igerilari ohia.
• 1970 – Jo Planckaert, belgikar txirrindulari ohia.
• 1973 – Mariza, mozambiketar-portugaldar abeslari fadista.
• 1974 – Ramón Valdivia, espainiar elizgizona.
• 1978 – Ryūsuke Hamaguchi, japoniar zinema zuzendaria eta gidoilaria.
• 1980 – Mai Nakachi, japoniar futbolari ohia.
• 1982 – Jared Graves, BMX, downhill eta 4X modalitatetan aritzen den mendi-bizikletako australiar txirrindularia.
• 1984 – Theo James, britainiar aktorea.
• 1987 - Alicia Güemes Fraga, kataluniar komikigilea eta ilustratzailea.
• 1988 – Mats Hummels, alemaniar futbolaria.
• 1989 – Taisuke Muramatsu, japoniar futbolaria.
• 1991 - Nekane Sweet, espainiar aktore porno ohia.
• 1993 –
  • Jyoti Amge, 2011n munduko emakume txikiena, 58 cmko altuera eta 5.25 kgko pisuarekin.
  • Cazzu, argentinar abeslaria, rapeatzailea eta trap abestigilea.
• 1997 – Zara Larsson, suediar abestigile eta abeslaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1937 – Jose Mari Azkarraga Mozo, Lurgorri, euskal herritar politikaria, fusilatua (j. 1916).
• 1945 – Adrian Aldekoa, euskal marrazkilari, zaharberritzaile eta margolaria, kartelgintzan aditua (j. 1887).
• 1980 – Fausto Arotzena, Gipuzkoako Aldundiko artxibozaina (j. 1896).
• 1993 – Klaudio Harluxet, baxenafar informatikaria, politikaria eta euskaltzalea, euskarazko informatikan aitzindaria (j. 1939).
• 1996 – Alfonso Irigoien, bilbotar euskalaria, euskal idazlea, olerkaria, margolaria eta eskultorea (j. 1929).
• 2011 – Bonifacio Alfonso, gipuzkoar margolari eta irarlea (j. 1933).
• 2012 – Iñaki Lejarreta, bizkaitar txirrindularia, mendiko bizikletan cross-county modalitatean aritua (j. 1983).
• 2023 – Aitziber Ugartemendia Zubeldia, gipuzkoar politikari eta ekintzailea (j. 1978).

Mundua

• 714 – Pepin Heristalgoa, Austrasiako jauregizaina.
• 882 – Joan VIII.a, aita santua.
• 999 – Adelaida Italiakoa, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperatriz ezkontidea (j. c. 931).
• 1206 – Haakon IV.a Norvegiakoa, Norvegiako erregea.
• 1515 – Afonso de Albuquerque, portugaldar militar eta esploratzailea (j. c. 1453).
• 1627 – Sebastián Aguilera de Heredia, espainiar organista eta musikagilea (j. 1561).
• 1672 – Joan II.a Kasimiro Poloniakoa, Polonia-Lituaniako Mankomunitateko erregea (j. 1609).
• 1687 – William Petty, ingeles zientzia-gizon eta filosofoa (j. 1623).
• 1774 – François Quesnay, frantziar ekonomialaria (j. 1694).
• 1829 - Anna Bunina, errusiar poeta, bere literatur lanetik soilik bizi izan zen lehen idazle errusiarra (j. 1774).
• 1853 – Johann Peter Hasenclever, alemaniar margolaria (j. 1808).
• 1878 – Karl Gutzkow, alemaniar idazlea (j. 1811).
• 1897 – Alphonse Daudet, frantziar idazlea (j. 1840).
• 1908 – Amerikar Zaldi, oglala leinuko siux tribu indiarreko buruzagia (j. 1840).
• 1921 – Camille Saint-Saëns, frantziar musikagilea eta pianista (j. 1835).
• 1922 –
  • Eliezer Ben-Yehuda, lituaniar-judu lexikografo eta egunkari argitaratzailea (j. 1858).
  • Gabriel Narutowicz, Poloniako presidentea (j. 1865).
• 1945 –
  • Giovanni Agnelli, Fiat etxearen sortzailea eta Italiako politikaria (j. 1866).
  • Fumimaro Konoe, Japoniako Lehen Ministroa (j. 1891).
• 1957 – Heinrich Hoffmann, alemaniar argazkilaria, Adolf Hitlerren argazkilari pertsonala (j. 1885).
• 1960 – Thomas McLeod, eskoziar marinela, Hego poloko hiru espediziotan parte hartu zuena.
• 1965 –
  • William Somerset Maugham, ingelesezko idazlea (j. 1874).
  • Tito Schipa, italiar tenorra (j. 1888).
  • Sālote Tupou III.a, Tongako erregina (j. 1900).
• 1971 – Richard Mulcahy, irlandar errepublikarra (j. 1886).
• 1975 – Luigi Platé, italiar auto gidaria (j. 1894)
• 1980 – Anatol Josepho, siberiar-estatubatuar asmatzailea, lehen fotomatoi automatikoa asmatu eta patentatu zuena (j. 1894).
• 1989 –
  • Oscar Gálvez, Argentinar automobil lasterketako pilotua eta 1 Formulako pilotua (j. 1913).
  • Silvana Mangano, italiar aktorea (j. 1930).
  • Lee van Cleef, estatubatuar aktorea (j. 1925).
• 1991 – Pier Vittorio Tondelli, italiar idazlea, laurogeiko hamarraldiko idazle aipagarrienetako bat (j. 1955).
• 1993 –
  • Charles Willard Moore, estatubatuar arkitektoa (j. 1925).
  • Kakuei Tanaka, Japoniako lehen ministroa (j. 1918).
• 1996 – Laurens Van der Post, hegoafrikar idazlea (j. 1906).
• 1998 – William Gaddis, estatubatuar idazlea, Errealismo zikin deituriko literatura-joeraren aitzindaritzat joa (j. 1922).
• 2001 – Stefan Heym, alemanezko eta ingelesezko alemaniar idazlea (j. 1913).
• 2009 – Jegor Gaidar, Errusiako jarduneko lehen ministroa (j. 1956).
• 2011 – Manuel Jalón Corominas, espainiar asmatzailea, zoru-garbigailuaren eta botatzeko xiringaren asmatzailea (j. 1925).
• 2014 – Man Haron Monis, irandar jatorriko australiar apaiz sunita, 2014ko Sydneyko bahiketa burutu zuena (j. 1964).
• 2015 – Xosé Fernández Ferreiro, galiziar idazlea (j. 1931).
• 2016 – Faina Melnyk, sobietar disko-jaurtitzailea (j. 1945).
• 2018 – Chiquetete, espainiar flamenko abeslaria (j. 1948).
• 2019 – Cacsmy Brutus, Mama Cax, haitiar-estatubatuar modeloa eta pertsona desgaituen eskubideen aldeko aktibista (j. 1989).
• 2020 – Flavio Cotti, Suitzako presidentea (j. 1939).
• 2021 –
  • Lucía Hiriart, Txileko lehen dama, Augusto Pinocheten emaztea (j. 1922).
  • Manuel Seco, espainiar filologo eta gramatikaria (j. 1928).
• 2022 – Siniša Mihajlović, serbiar futbolari eta entrenatzailea (j. 1969).
• 2023 –
  • Colin Burgess, australiar musikaria, AC/DC taldeko kidea (j. 1946).
  • Nawaf Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, Kuwaiteko emirra (h. 2023).
  • Toni Negri, italiar politikari, irakasle eta filosofo komunista (j. 1933).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Lur, Alizia eta Alize.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2410
• Multimedia: 16 December / Q2410

Abenduaren 15 | Urteko egutegi | Abenduaren 17