Wikipedia

Logroño

Logroño[1] Errioxa probintziako eta autonomia erkidegoko hiriburua da. Errioxa osoko biztanleriaren erdia bizi da hirian, erkidegoko osasun, kultur eta ekonomia zerbitzuak batuz. 2019ko erroldaren arabera 151.136 biztanle ditu[2].

Logroño
Logroño
Espainiako udalerria
Collage Logroño.png
Bandera de Logroño.svg CoA of Logroño.svg
Administrazioa
Estatu burujabe Espainia
Autonomia Errioxa
Izen ofizialaLogroño
Jatorrizko izenaLogroño
Posta kodea26001–26009
INEk ezarritako kodea26089
HerriburuaLogroño (city) (en) Itzuli
Geografia
Koordenatuak42°28′12″N 2°26′44″W / 42.47°N 2.4456°W / 42.47; -2.445642°28′12″N 2°26′44″W / 42.47°N 2.4456°W / 42.47; -2.4456
Azalera79.57 km²
Altuera384 m
MugakideakAgoncillo, Murillo de Río Leza, Villamediana de Iregua, Lardero, Navarrete, Fuenmayor, Guardia, Lantziego, Oion eta Viana
Demografia
Biztanleria150.808 (2021)
Red Arrow Down.svg−1.677 (2020)
alt_left 79.418 (%52.7)71.718 (%47.6) alt_right
Dentsitatea1.895,29 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia(+34) 941
Ordu eremuaUTC+01:00
Hiri senidetuakDarmstadt, Akize, Brescia, Wilhelmshaven eta Libourne
logro-o.org

Ebro ibaiak inguratzen du Logroño hiria iparraldetik. Errepide luzeen bidegurutzea izan da Erdi Arotik, Iruñea-Soria, Ebro ibaiertza eta Donejakue bidea ere bertatik igarotzen dira, eta Gaztelako, Nafarroako eta Aragoiko erresumen arteko muga izan da. XX. mendearen bigarren erdialdean inguruko herrietatik jende ugari etorri zen eta populazio hazkuntza nabarmena izan zuen. UNESCOk 1993. urtean Gizateriaren ondare izendatu zuen Donejakue bidea eta multzo horren barruan Logroñoko hainbat eraikin daude, tartean Redondako Andre Mariaren konkatedrala.

EtimologiaAldatu

Ez da Logroño izenaren jatorrizko esanahia ezagutzen. 965. urteko agiri batean Lucronio izena agertzen da. Agiri horretan Gartzia II.a Santxitz errege nafarrak Donemiliaga Kukulari ematen dio herria. 1095eko foruan Logronio aipatzen da baina une batean illo Gronio ere bai. Hortik pentsa daiteke "lo/illo" artikulua izan daitekeela eta toponimo zaharra Gronio edo Gronno izan zitekeela[3]. Zeltiar jatorriko hitza da eta ibia edo pasabidea esan nahi du, izan ere antzinatik Ebro gurutzatzeko erabiltzen baitzen Logroño dagoen eremua.

SinboloakAldatu

Hiriaren armarrian Ebro ibaia gurutzatzen duen zubi arkudun gotortu bat ageri da. Zubiak lau begi eta hiru dorre garai ditu. Logroñoko zubi historikoa irudikatzen du, hark 12 arku zituen eta hiru dorre. Erdi Aroan eraiki eta XIX. menderarte iraun zuen[4]. Armarriaren ertzean "Muy noble y muy leal ciudad de Logroño" esaldia eta urrezko hiru Lis lore agertzen dira. Armarriaren gainean koroa ireki bat dauka.

Logroñoko bandera zuria da eta "X" gorri bat dauka, San Andresen gurutzea, 1237an Fernando III.a Gaztelakoak eman zion Baezako batailan logroñotarrek emandako laguntzaren ordainetan. 1728n gorria izan zedila erabaki zen arren bandera askotan granate kolorekoa da.

GeografiaAldatu

 
Cantabria muinoa.
 
La Grajera urtegia.

KokapenaAldatu

Logroño hiria Errioxa Erdialdeko iparraldean kokaturik dago, Arabako Errioxa eskualdearekin mugan. Udalerri mugakideak honakoak dira: Guardia eta Lantziego ipar-mendebaldean, Fuenmayor mendebaldean, Navarrete hego-mendebaldean, Lardero eta Villamediana de Iregua hegoaldean, Murillo de Río Leza hego-ekialdean, Agoncillo ekialdean, Viana ipar-ekialdean, eta Oion iparraldean.

ErliebeaAldatu

Logroñoren azaleraren eremu handiena Ebro ibaiaren eskuinaldeko ertzean kokaturik dago, hegoaldean. Espolón pasealekua erreferentzia hartuta itsasoaren mailatik 386 metrotako altueran kokaturik dago. Hiria lautada batean ezartzen bada ere muino txiki batzuk baditu inguruan, hala nola Cantabria (492 m), Corvo (489 m), Pila (564 m) eta Candorras (584 m). Azken hau da hiriko punturik garaiena.

HidrografiaAldatu

Ebro ibaiak hiria iparraldetik inguratzen du eta Iregua ibaiak ekialdetik. Iregua ibaiak Ebron isurtzen ditu urak. Erreka txikiagoak ere badira, gehienak hiriaren azpialdetik igarotzen direnak; Somero, Bajero, Correlo... Hego-mendebaldean La Grajera urtegia dago, 32 hektarea dituen ur masa da eta inguruan babes eremu bat ezarri da[5]. Logroñotarren aisialdirako gune nagusia da gaur egun.

KlimaAldatu

Klima mediterraneo kontinentala du Logroñok. Köppen klima sailkapena aintzat hartuta Cfb taldekoa. Urteko batazbesteko tenperatura 14 °C-takoa da. Neguan -5 °C hartzea ohikoa da, bai eta udan 35 °C-tik gorakoa izatea ere.

Urteko batazbesteko prezipitazioa 400 mm-koa da.

      Datu klimatikoak (Logroño)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 9.5 12.0 15.1 16.7 21.0 25.4 29.3 29.1 25.4 19.3 13.4 10.1 18.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 2.0 3.0 4.4 6.1 9.5 12.6 15.3 15.5 12.7 8.9 5.0 3.2 8.2
Pilatutako prezipitazioa (mm) 27 23 26 44 48 47 31 23 24 31 36 37 399
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 6 5 5 7 8 5 4 4 4 6 6 6 67
Hezetasuna (%) 77 71 65 63 62 59 57 59 64 72 76 79 67
Iturria: AEMET[6]

HistoriaAldatu

Aurrehistoria eta AntzinaroaAldatu

 
Vareia erromatar hiriaren aztarnak.

Tubalen kondairaren arabera Tubalek mediterraneo itsasoa zeharkatu eta Ebron gora eginez Varea aldera iritsi zen. Varea gaur egun Logroñon barneratutako herria da, baina erromatarren garaian Vareia izeneko hiria izan zen bertan. Cantabria muinoan aurkituriko hiri zeltiberiarrean ere koka daiteke Logroñoren sorrera.

Plinio Zaharrak Ebro nabigagarria zela esan zuen eta Vareia aipatu zuen erromatar tropen logistikarako puntu gisa Zesar Augustoren garaian. Legio IV Macedonica ezarri zen bertan[7] eta inguruan hirigune zibila sortu zen. Vespasianoren garaian municipium kategoria jaso zuen, K.o. 50. urtearen inguruan. Iregua eta Ebro ibaiek bat egiten zuten lekuan kai garrantzitsu bat izan zen, Ebro bertaraino baitzen nabigagarria. Hispania erromatar guztiarekin harreman komertzialak eratu zituen Cesaraugusta-Virovesca (Zaragoza-Briviesca) galtzadan baitzegoen eta Vareiatik Numantziarako abiapuntua ere bai baitzen[8]. Kilometro batzuk ibaian gora eginda erromatarrek Ebro gurutzatzeko zubi luze bat eraiki zuten, Mantibleko erromatar zubia hain zuzen ere[9]. 164 metroko luzera zuen zubi haren aztarnak baino ez dira gelditzen gaur egun Arabako Asa herriaren inguruan. 2021. urteko urtarrilean, Errioxatik gertuen zegoen zubiaren arkua erori egin zen euriaren eraginez Ebro ibaia asko handitu eta bota egin baitzuen[10].

575. urtean Leovigildo errege bisigodoaren tropek Cantabriako muinoan oraindik irauten zuen hiri zaharra suntsitu zuten[11]. Ordutik aurrera Vareia zaharra eta La Custodia asentamenduak lautadan hedatuz joan ziren Erdi Aroko Logroño sortu arte.

Erdi AroaAldatu

 
Logroñoko 1095ko foruaren monumentua.

Bidegurutze garrantzitsua zen Logroño, Iruñeatik Soriarako bideak eta Ebro ibaiak bat egiten baitzuten bertan. Beranduago Donejakue bidea ere Logroñotik igaroko zen. Gaztela, Aragoe eta Nafarroako erresumen arteko muga eremua ere bazen eta hainbat borroka izan ziren bertan. X. mendean Antso Abarkak musulmanen aurka borrokatu zuen hiria bereganatzeko eta hurrengo mendean nafarrek gaztelarrekin izango zuten hiria eskuratzeko borroka[11]. 1092an El Cid Campeadorrek suntsitu egin zuen[11] eta Alfontso VI.a Gaztelakoa izan zen berreraikitzen lagundu zuena eta ondoren 1095ean Logroñori hiri forua eman ziona, aurrez 1076an Calahorra eta Naiararekin egin bezala[12].

1134an Alfontso Borrokalariak Nafarroan sartu zuen baina handik gutxira Alfontso VII.a Gaztelakoak berreskuratu zuen. XII. mende guztian izan ziren gaztelarren eta nafarren arteko borrokak eta Logroño erresuma batetik bestera hainbatetan pasa zen[11].

1196an Redondako Andre Mariaren konkatedrala eraikitzen hasi ziren, gaur egungo egitura XVI eta XVIII artean altxaturikoa bada ere. Konkatedrala da, izan ere Calahorrakoarekin eta Santo Domingo de La Calzadakoarekin batera Errioxako elizbarrutia osatzen baitu. Hasiera batean tenplo erromaniko oktogonala zenari (horregatik Redonda izena) XVI. mendetik aurrera egitura gotikoak eta barrokoak gehitu zitzaizkion, tartean kolegiata, hiriko eliza nagusia bihurtuz.

1431. urtean Joan II.a Gaztelakoak "hiri" titulua eman zion eta 1444an "Muy Noble" eta "Muy Leal" kategoriak ematerakoan Gaztelako Gorteetara prokuradoreak bidaltzeko eskubidea lortu zuen. 1454. urteko erroldaren arabera 717 biztanle zituen Logroñok.

Aro ModernoaAldatu

 
Revellíneko harresiko atea. Karlos V.aren armarriaren alboan Logroñokoa.

Errege-erregina Katolikoek Nafarroako Erresuma konkistatu zutenean amaitu ziren gaztelarren eta nafarren arteko borrokak. Hala ere Karlos V.a Flandriako gerratan zebilela aprobetxatuz Asparrotseko jaunaren nafar eta bearnotar tropek Iruñea berreskuratu zuten eta hegoaldera jo ondoren Logroño setiatu zuten. Helburua ez zen Logroño konkistatzea, Nafarroako Erresuma Henrike II.a Albretekoarentzat berreskuratea baizik eta horretarako beharrezkoa zuen mugak segurtatzea[13]. Setioa maiatzaren 24an hasi zen eta 29 kainoien bidez jo zuten erasoa. Hiritarrek San Bernabe egunerarte (1521eko ekainaren 11) eutsi zioten, Naiarako dukearen tropak iritsi ziren arte. Asparrotseko jaunak setioa altxatu eta alde egin behar izan zuen[14] eta ordutik egun horretan ospatzen da "Logroñoko hiriaren eguna". 1523an Karlos V.a Enperadorea bera Naiaran eta Logroñon izan zen, haren lekuko dira Logroñoko harresian eta Naiarako harresiko atean dauden armarriak[15]. 1592an Filipe II.a ere izan zen Logroñon bisitari[16].

1500. urtean Arnaut Gilen Brocario inpresore alemaniarra Iruñeatik Logroñora joan zen eta Inprimategi industria garrantzitsua sortu zuen Logroñon. Gaur egungo Martínez Zaporta enparantzan (antzina Inprimategiaren kalea) zuen inprimategia. 1503 eta 1517 artean 39 liburu inprimatu zituen, aurreneko biak Sacerdotalis instructio (Rodrigo Fernández de Santaella-rena) eta Líber de oculi morali ( P. Lacepiera-rena) izan ziren. Inprimatze industria finkatzeko paper industria sendoa ezarri zen. Ebro ertzean Soria familiak papergintza errota eraiki zuen eta Larderon ere izan zen beste bat. Paper eskaririk ez zegoenean irin-errota gisa erabili izan ziren gainera[17].

 
Auto de fe de la Inquisición, Francisco de Goya.

1570. urtean Espainiar Inkisizioaren epaitegia ezarri zen Logroñon. Eremu zabala hartzen zuen tribunal honek, Errioxa, Nafarroa, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Soria, Burgos eta Kantabria[18]. 1610an Logroñoko prozesua izan zen bertan, Hego Euskal Herriko sorgin-ehiza handiena. Zugarramurdiko akelarrearen inguruko autofedean batean 31 zugarramurditar epaitu eta haietatik hamaika errundun ebatzi eta erre zituzten Logroñoko plazan, haietako sei sinbolikoki, galdeketetako torturapean hil baitzituzten[19][20]. Garai hartako espektakulurik entzutetsuena izan omen zen eta horren erakusle logroñotarrez gain Espainiako toki askotatik etorri zirenak gehituta 20.000 ikusle izan zirela estimatzen da.

1633an Fernando Albia de Castrok Memorial y discurso político por la muy noble y muy leal ciudad de Logroño liburuan[21] Logroñoren historia idatzi zuen. 1672an Espainian Parte del Atlas Mayor o Geographia Blaviana Que contiene las Cartas y Descripciones de Españas liburua argitaratu zen[22] eta hartan Calahorra, Santo Domingo de la Calzada eta Logroño deskribatzen dira. Logroñori buruz esaten da 1.500 biztanle zituela, zubi luze bat zuela 12 arkoduna eta hiru dorre zituena, harresia zuela. Harresiaren barnean gaztelua, bost parrokia, sei konbentu fraideenak eta bi monjenak eta Giza letra eta filosofiaren ikastetxea zituen. Astean bitan merkatua egiten zen eta irailaren 21ean feria ospatzen zen. Horretaz gain Espainiako Gorteetan bozka zuela ere esaten da.

1790. urtean Ilustrazioaren ideiak jarraiki Real Sociedad Económica de La Rioja fundatu zuen hirietako bat izan zen Logroño.

Aro garaikideaAldatu

 
Esparteroren monumentua.

1833an Logroñoko probintzia eratu zen eta Logroño hiriburu izendatu zuten[11]. Karlistaldietan hiri garrantzitsua izan zen, Esparteroren tropen egoitza izan baitzen. Espainiako Diputatuen Kongresuko diputatua izan zen Baldomero Espartero, Gerra ministroa ere izan zen eta Ministroen kontseiluko presidentea ere bai. Logroñon ezarri zuen bizilekua. Espolón pasealekuan zaldi gaineko eskultura famatua du, 1895ean inauguratu zena.

XIX. mendean Logroñoren zabalkundea gertatu zen. Horretarako harresiak eraitsi egin ziren eta 1821ean 8.987 biztanle izatetik hamarkada batzuetan 19.327 biztanlera pasa zen. 1863an trena iritsi zen Logroñora. Hiriak handitzen jarraitu zuen eta 1950an 51.974 biztanle zituen[11]. Trenbidea desbideratu egin behar izan zen eremu berriak hirian integratzeko.

Gaztela Zaharra eskualdearen barnean zegoen Logroñoko probintzia 1980an independizatu eta Autonomia erkidego bihurtu zen. Logroñok hiriburu izaten jarraitu zuen eta 1982ko ekainaren 9an Errioxako Autonomia Erkidegoa izena hartu zuen[23].

DemografiaAldatu

Hona hemen Espainiako Estatistika Institutuaren erroldaren araberako biztanleria:

Herrigunea Biztanleria (2014)[24] Gizonezkoak Emakumezkoak
Logroño 149848 71539 78309
El Cortijo 244 120 124
Varea 1870 962 908

EtnografiaAldatu

2009ko erroldaren arabera 152.834 biztanle zituen Logroñok. Populazioaren jatorriaren araberako banaketa honako hau zen:

Metropoli eremuaAldatu

Azken hamarkadetan metropoli eremuak hazkunde handia izan zu, 1980tik 2005era %67ko hazkundea. Gaur egun 200.000 biztanle inguruko populazioa du. Zerrenda finkorik argitaratu ez bada ere 32 udalerri hartzen ditu eremuak eta Nafarroa eta Arabako hainbat udalerri ere oso gertu ditu (Viana, Oion, Guardia...)

PolitikaAldatu

 
Logroñoko udaletxea.
 
Errioxako Parlamentua, La Merced komentuan[25].

Udalbatzaren osaketaAldatu

Logroñoko Udala (2019)

Alderdi politikoa Zinegotziak
  Alderdi Sozialista (PSOE)
11
  Alderdi Popularra (PP)
9
  Ciudadanos (C's)
4
  Unidas Podemos
2
  Errioxar Alderdia (PR+)
1

Alkateen zerrenda (1979- )Aldatu

Alkatea Alderdia Urteak
Miguel Ángel Marín   UCD 1979-1983
Manuel Sainz Ochoa   PSOE 1983-1987

1987-1991

1991-1995

José Lus Bermejo   PP 1995-1999
Julio Revuelta   PP 1999-2003

2003-2007

Tomás Santos   PSOE 2007-2011
Cuca Gamarra   PP 2011-2015

2015-2017

Pablo Hermoso de Mendoza   PSOE 2019-

AzpiegiturakAldatu

 
Logroñoko autobus geltokia.

GarraioaAldatu

Errepidez inguruko hiriburuekin loturik dago, Iruñea, Zaragoza, Bilbo, Burgos... AP-68 (Eusko-Aragoiar Autobidea) Logroñotik pasatzen da, Ebroko autobia eta Donejakue bidearen autobia ere bai. 1958an Autobus geltokia inauguratu zen[26] eta Estatuko hiri nagusietarako autobus lineak ditu: Madril, Bartzelona, Coruña, Burgos, Santander eta Zaragozara, bai eta euskal hiriburuetara ere, Bilbo, Gasteiz, Iruñea eta Donostiara.

Castejón eta Bilbo arteko trenbidean kokaturik dago. 2011n tren geltoki berria estreinatu zuen. Madrilera eta Bartzelonara doazen trenak ditu[27].

Logroño-Agoncillo aireportua 2003an inauguratu zuten. Madrilerako sei hegaldi ditu astero. Espainiar estatuan hegaldi gutxien dituen aireportuetako bat da[28].

OsasunaAldatu

Logroñoko ospitale nagusia San Millán izan zen baina 2009an eraitsi egin zuten Osasun konplexu handi bat eratzeko. Oraindik eraikuntza lanetan ari dira. Gaur egun San Pedro Ospitaleak Errioxa osoari ematen dio zerbitzua, baita Arabako Errioxari eta Nafarroako Viana herriari ere. Honen harira hainbat gaizki ulertu izan dira EAE eta Errioxako gobernuaren artean tarteka[29].

HezkuntzaAldatu

1992an Errioxako Unibertsitatea (Universidad de La Rioja, UR) inauguratu zen[30]. Bost fakultate ditu eta guztira 7.600 ikasle inguru, hauetatik 1.500 ez presentzialak. 2008an Errioxako Nazioarteko Unibertsitatea (Universidad Internacional de La Rioja, UNIR) inauguratu zen[31].

Errioxako Herri Unibertsitatea ere badago (Universidad Popular de La Rioja). Bestelako ikasketak eta tailerrak eskeintzen dira, tartean euskara ikastaroak ere bai[32].

Hiriaren banaketaAldatu

 
Logroñoko barrutien mapa.

BarrutiakAldatu

Logroñok bost barruti ditu:

  • Iparraldea: Alde zaharra bertan dago.
  • Erdialdea: Populazio dentsitate handiena du. Lehenengo zabalkundeari dagokio.
  • Ekialdea: Barnean du Varea auzoa.
  • Hegoaldea
  • Mendebaldea: El Cortijo eta Yagüe auzoak bertan daude besteak beste

Alde zaharraAldatu

 
Logroñoko alde zaharra:
     Barriocepo
     Ruavieja
     San Nicolas eta Portales
     San Bartolome
     Judutegia
     Revellín
     Laurel kalea
     San Juan

Logroñoren iparraldean, Ebro ertzeko parkearen mugan Ruavieja eta Barriocepo kaleetan jaso ziren eraikin zaharrenak, izan ere handik pasatzen baitzen Donejakue bidea[33]. Hegoaldera zabaldu zen ondoren San Nikolas markesaren kalean (aurrez Kale nagusia izan zena) eta San Bartolome elizaren inguruan eta aurrera jarraitu zuen zabalkundeak San Juan kalearen eta Laurel kalearen aldera.

Portales kaleak aldezaharra ekialde-mendebalde zeharkatzen du. Alde zaharreko kale garrantzitsuena da, bertan dago Konkatedrala eta denda eta kafetegi ugari daude izena ematen dioten atarietan[34]. Ebro ibaian burdinezko zubia eraiki zenean Sagasta kaleak bitan banatu zuen alde zaharra.

XX. mendean zehar alde zaharreko biztanleek eremu berriagoetara egin zuten alde eta Ruavieja eta Barriocepo kaleetako etxe asko hustu egin ziren. Mendearen amaiera aldea berriztatze lanak hasi ziren eta hainbat aztarna arkeologiko aurkitu izan dira, harresi zatiak eta Revellín kuboa adibidez.

ZabalkundeaAldatu

Erdialdeko barrutiari dagokio. Harresien ertzean kanpoaldera 1757an Espolón pasealekua hasi zen sortzen, ofizialki Paseo del Príncipe de Vergara izena duena. Espartero generalaren estatua dafo bertan eta Esparteroren tituluetako bat Bergarako printzea zen, hortik pasealekuaren izen ofiziala[35]. Handik gertu Bretón de los Herreros antzokia aurkitzen da. Barrutiko etorbide nagusia aldiz Gran Vía Juan Carlos I da. 2019an erregearen izena kentzea erabaki zuen udaletxeak eta gaur egun Gran Vía de Logroño izena du[36].

Hiriko toki aipagarriakAldatu

 
Portales kalea.
 
Laurel kalea.

KaleakAldatu

  • Portales kalea: Logroñoko alde zaharreko kale garrantzitsuena da. Muro del Carmen kaletik Murrietako iturriraino doa eta ekialde-mendebalde alde zaharra zeharkatzen du. Kalearen hegoaldeko eraikinetan XIX. mendeko arkupeak daude eta horrek ematen dio izena[37]. Eraikin garrantzitsu ugari daude Portales kalean; Redondako Andre Mariaren konkatedrala, Txapitelen etxea eta La Merced komentua. San Bernabe jaietako ospakizun eremu nagusia da.
  • Laurel kalea: Alde zaharreko taberna eta pintxo giroko kale ezaguna da, "La senda de los elefantes" ezizena du, "jende guztiak lau hankatan eta tronpa amaitzen duelako", horrela esaten da. Taberna txikiak dira eta bakoiztak bere pintxo espezialitatea du. Espainia guztian ezagutzen da Laurel kalearen izena eta webgune propioa ere badu[38].
  • San Juan kalea: Laurel kalearen antzeko kalea da, baina halako sonarik ez duenez lasaiagoa eta herrikoagoa da[39].
  • Sagasta kalea: Espolón pasealekua eta burdinezko zubia lotzen ditu. Logroñoko kasinoa dago bertan[40].
  • Ruavieja kalea eta Barriocepo kalea: Hiriko kale zaharrenak dira. Donejakue bidea pasatzen da bertatik[33].
  • Bretón de los Herreros kalea: Espolón pasealekuaren jarraipena da. Bretón de los Herreros antzokia dago bertan, baita terrazadun taberna ugari ere.
  • Logroñoko Gran Via: 2019 artean Gran Vía del Rey Don Juan Carlos I izena izan zuen baina udaletxeak erregearen izena kentzea erabaki zuen[36]. 845 metro luze den etorbide zabala, alboetan dendarik onenak eta banketxe ugari daude. Mendebaldeko muturrean Errioxako ilustreen iturria aurkitzen da.
  • 100 denden pasealekua: Oinezkoentzako bost kalek osatzen duten multzoa da. Espolón pasealekutik oso gertu dago[41].

Parkeak eta enparantzakAldatu

 
Ebroko parkea.
  • Espolón pasealekua (ofizialki Bergarako printzearen pasealekua, Paseo del Príncipe de Vergara): Logroñoko erreferentziazko parkea da. 1757an hasi zen eraikitzen harresietatik kanpo eta 1856an handitu egin zuten. Esparteroren zaldizko estatua da elementu aipagarriena, 1895ean ezarri zena. Horretaz gain musika kioskoa, "La Concha" auditorioa eta Terrorismoaren aurkako omenaldiko monumentua aurkitzen dira[42].
  • Merkatuaren plaza: Logroñoko konkatedralaren aurrean dagoen enparantza da. 1195ean urtean bi merkatu franko egiteko eskubidea jaso zuen Logroñok. XVI. mendean plaza nagusia zen hirian. 1986an berriztu zen azken aldiz[43].
  • Udaletxeko plaza: Logroñoko udaletxea eta haren plaza eraikin modernoak dira. Eguberritan jaiotza erraldoia jartzen da bertan.
  • Francisco Martínez Zaporta plaza: Portales kaletik gertu dagoen enparantza txiki bat da. Moderno Zinemak eta Moderno kafetegi historikoa ditu han. Logroñoko aurreneko inprenta bertan ezarri zen, hiriko industria abiatu zuena[44].
  • Ebroko parkea. Ebro ibaiaren eskuinaldeko ertzean dagoen parkea da, aisialdirako gune zabala. 1993an inauguratu zen eta 153.000 metro koadroko azalera du[45].
  • Erriberako parkea: Ebroko parkearen jarraipena da, ekialdean aurkitzen dena. Logroñoko baratzak zeuden eremua urbanizatu zen eta 2004an lorategiak inauguratu ziren. Gaur egun hainbat eraikin daude bertan: Zezen plaza, Riojaforum eraikina, Biltzar Aretoa eta Errioxako Auditorioa[46].
  • Ireguako parkea: Iregua ibaiaren ertzeko parkea da[47].

Ondasun nabarmenakAldatu

Donajekue bideaAldatu

Donejakue bidea1
  UNESCOren gizateriaren ondarea
 

Redondako Andre Mariaren konkatedrala

Mota Kulturala
Irizpideak ii, iv, vi
Erreferentzia 669-602
Kokalekua   Errioxa
  Espainia
Eskualdea2 Europa eta Ipar Amerika
Izen ematea 1993 (XVII. bilkura)
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua)
2 UNESCOren sailkapena

Vianatik (Nafarroa) datorren Donejakue bidea iparraldetik sartzen da Logroñora. Cubillas putzuan erromesek freskatu ondoren harrizko zubiaren hasieran erromesaren bulegoa dago. Harrizko zubia gurutzatu eta Logroñoko alde zaharrera sartzen dira. Ibaiaren bete aldean dago aterpetxea. Ruavieja eta Barriocepo kaleak igaro ondoren Parlamentuko plazatik eta Revellíneko harresietatik atera eta Murrietako etorbide luzetik ateratzen da Naiara aldera[48].

Donejakue bidea Gizateriaren Ondare izendatu zuen UNESCOk 1993an, eta Logroñoko hainbat eraikin multzo berean izendatu zituzten[49]:

ElizakAldatu


ZubiakAldatu

  • Harrizko zubia: Gaur egungo zubia 1884an eraiki zen Ebro ibaiak aurrekoa bota ondoren. 198 metroko luzera du eta 7 arku ditu[51].
  • Burdinezko zubia: 1882an eraiki zen eta 330 metrotako luzera du[52].
  • Mantibleko erromatar zubia: Erromatarren garaiko zubia da. Bi begi gelditzen ziren zutik baina 2021eko urtarrilean urak bat eraman zuen[9].
  • Sagasta zubia: 2003an eraiki zen eta zubi esekia da. "Laugarren zubia" ezizenaz ezagutzen da.

Beste eraikin batzukAldatu

 
Diputazioaren jauregia.

MuseoakAldatu

 
Zientzien etxea.
  • Errioxako Museoa: Esparteroren jauregian kokaturik dago. XVIII. mendeko jauregi barrokoa da, Espartero jenerala bizi izan zena[58].
  • Zientzien etxea: Ebro ibaiaren ertzean dago, hiriaren beste aldean. Hiltegi munizipala izan zen eraikinean inauguratu zen 1999an[59].
  • Museo Würth La Rioja: Arte garaikideko museoa da[60].
  • Amós Salvador aretoa: Antzina tabako fabrika zen, gaur egun arte garaikideko erakusketak egiten dira.
  • Dantzaren etxea
  • La gota de leche: Logroñoko gazteen zentro kulturala[61].

EskulturakAldatu

 
Errioxako ilustreen iturria.

Arkeologia eremuakAldatu

  • Vareia hiri erromatarraren aztarnak[65]
  • Cantabria muinoko hiria[66]

KulturaAldatu

 
Valvanerako Amabirjina San Mateo jaietan.

OspakizunakAldatu

Hiriburu errioxarraren ospakizun garrantzitsuenak hurrengoak dira:

  • San Bernabe, ekainaren 11n, Asparrotseko jaunaren tropa nafar-frantsesen setioaren aurkako erresistentzia ospatzen da. Jendearen artean, amuarrain frijituak, ardoa eta ogia banatzen da[67].
  • San Mateo, irailaren 21aren astean zehar. Vendimia edo mahats-biltzearen festa, mahatsaren-zapalketa ospatzen da[68]. Lehen mostoa Valvanerako Amabirjinari eskeintzen zaio. Aste guztian zehar, zezenketak eta kontzertuak ospatzen dira, Iruñeako Sanfeminen antzera. Jendeak ardo eta bereziki, zurrakapotea, dastatzearen ohitura jarraitzen du.
  • Aste Santuko prozesioek ere sona handia dute.
  • Apirileko azken asteburuan Valvanerada ibilaldia egiten da. Logroñon abiatu eta Valvanerako monasterioan amaitzen da, Errioxako patroiaren egoitzan. 63'2 kilometrotako luzera duen ibilbidea da eta gauez egiten da[69].

ZinemaAldatu

Urtero Actual musika eta zinema garaikidearen jaialdia izaten da hiriko hainbat aretoetan[70]. Alde Zaharrean Moderno zinemak daude[71] eta kanpoaldean Golem zinemak[72]. Inguruan eraiki ziren merkatalgunetan ere zinema aretoak ireki ziren.

1956. urtean Juan Antonio Bardem zuzendariak Calle Mayor filmea grabatu zen Logroñon, Portales kalean eta Moderno kafetegian. Veneziako Mostran nazioarteko kritikaren saria jaso zuen[73]. Pasos (2005), The way (2010) eta Los muertos no se tocan, nene (2011) filmeak ere Logroñon errodatu ziren.

AntzerkiaAldatu

 
Bretón de los Herreros antzokia.

1604an Corral de las Comedias antzokia inauguratu zen Misericordiako Ospitalaren barnean. Antzerkietan batzen zen dirua ospitaleko gaixoei laguntzeko erabiltzen zen.

Bretón de los Herreros antzokia 1880an inauguratu zen. 1979ko abenduan suak erre zuen eta berreraiki ondoren 1990an ireki zituen berriz ateak. Bi areto ditu, Bretón aretoa, italiar estilokoa, eta Zutabeen aretoa[55]. 1896ko azaroaren 18an aurreneko filmea proiektatu zen bertan.

LiteraturaAldatu

Hainbat idazle sortu dira Logroñon. María Teresa León 27ko belaunaldiko idazlea izan zen[74], Rafael Azcona idazlea izan zen baina zinemako gidoigile bezala egin zuen lan batez ere eta Nuria Ruiz de Viñaspre poeta ere aipagarria da. Logroñoko erreferentziazko liburudenda Santos Ochoa da[75].

GastronomiaAldatu

 
Patatak Errioxako erara.

Errioxako gastronomiaren erakuslehioa da Logroño. Patatak Errioxako erara eta Arkume sahieskiak sarmiento erara dira plater ezagunenak. Errioxako produktu tipikoak txerrikiak (txorizo, mutur, belarri...) eta arkumea (txuletilak, enbutxadoak...) eta barazkiak (orburuak, ziaberbak...) dira.

Laurel kalea Espainia mailan da ezaguna. Logroñoko taska kalea da eta taberna bakoitzak bere espezialitatea eskaintzen du. Txanpinoiak, txibiak, enbutxadoak, zapatilak, arrautza hautsiak, pintxo morunoak...

ArdogintzaAldatu

Hiria Errioxako ardoaren ekoizle nagusietakoa da "Errioxa Beherea" azpieskualdean. Upategi ugari daude Logroñon[76]. Azkenaldian upategi batzuek puntako eraikinak altxatu dituzte eta askok bisita gidatuak eskeintzen dituzte:

  • Ontañón
  • La Reja Dorada
  • Olarra
  • Marqués de Vargas
  • Darien
  • Franco Españolas
  • Vélez
  • Juan Alcorta
  • Viña Ijalba
  • Marqués de Murrieta

EuskaraAldatu

Laminiturri Kultur Elkartea (Asociación Cultural Laminiturri) Logroñon dagoen kultur elkarte euskaltzalea da. Ojacastro herrian dagoen iturburu baten izena dauka. 1996an sortu zen[77] Errioxan bizirik dauden euskararen sustraiak aztertu eta ezagutzera emateko helburuarekin. Logroñon eta Naiaran euskara klaseak ematen dituzte[78]. 2004. urtean El camino del Vascuence-Euskararen Bidea liburua argitaratu zuen. Bermeo eta Donemiliaga Kukula batzen dituen ibilbidea azaltzen du, zortzi etapatan banaturik[79].

KirolaAldatu

 
Adarraga pilotalekua.

Logroñon eskubaloiak indar handia du eta hiriko taldea Club Balonmano Ciudad de Logroño da. ASOBAL Ligan jokatzen du Darien Logroño izenarekin[80].

Futbolari dagokionez, CD Logroñes talde historikoak 9 denboraldi egin zituen Lehen Mailan[81] eta 2009an desagertu zenean Unión Deportiva Logroñés sortu zen C.D. Varearen lizentzia hartuta eta 2020an Bigarren Mailara igotzea lortu zuen[82]. Emakumezkoen taldea ere badago, EdF Logroño, eta 2021ean Erreginaren Kopako finala jokatu du[83]. Futbol zelaia Las Gaunas estadioa da[84].

Titulu gehien eskuratu duen taldea ordea emakumezkoen boleibol taldea da, Club Voleibol Logroño hain zuzen ere[85]. 5 Superliga, 4 Erreginaren Kopa eta 4 Superkopa eskuratu ditu.

Logroñoko Adarraga pilotalekua frontoi ezagunenetakoa da. San Mateo jaietako torneoa jokatzen da irailean[86].

Azkenik Las Norias kirol eremuan igerilekuak daude eta igeriketa kluba ere badu[87].

Logroñoar ezagunakAldatu

 
Fausto Elhuyar kimikaria. Juan José anaiarekin batera Wolframioa aurkitu zuen.

Hiri senidetuakAldatu

Logroño ondorengo hiriekin senidetuta dago:

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia. (PDF) 32. arauaː Espainiako erresumako autonomia-erkidegoen, probintzien eta probintzia-hiriburuen izenak. .
  2. ↑ (Gaztelaniaz) «Rioja, La: Población por municipios y sexo. (2879)» INE (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  3. ↑ I. Rodríguez eta R. de Lama. (1979). Colección diplomática medieval de La Rioja, vol. I. , 272-293 or..
  4. ↑ Txantiloi:Es-PE «Puente de Piedra» La Rioja Sin Barreras (Noiz kontsultatua: 2021-04-19).
  5. ↑ «SEPREM - Sociedad Española de Presas y Embalses» www.seprem.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  6. ↑ AEMET. Valores medios medidos en el observatorio de Logroño/Aeropuerto.. .
  7. ↑ [http://www.vallenajerilla.com/berceo/espinosa/ordenacionterritorialvarea.htm «VAREIA (VAREA) ORDENACI�N TERRITORIAL, U.ESPINOSA RUIZ, - Biblioteca Gonzalo de Berceo»] www.vallenajerilla.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-22).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) «VAREIA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-04-22).
  9. ↑ a b «"Garrantzia historiko eta arkeologiko izugarria du Mantiblek" -» Alea.eus (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Hoy, Gasteiz. (2021-02-05). «El Puente Mantible: el agua y la desidia acaban con un puente histórico de Rioja Alavesa» Gasteiz Hoy (Noiz kontsultatua: 2021-09-30).
  11. ↑ a b c d e f «Logroño | artehistoria.com» www.artehistoria.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-10). Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Fuero de Logroño. (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  13. ↑ «El asedio de Logroño de 1521: a medio camino entre el mito y la realidad» www.gentedigital.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Esta es la verdadera historia del Sitio de Logroño: ¿los enemigos eran franceses?» Rioja2.com 2018-06-08 (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «Huellas de un emperador@es|||Huellas de un emperador@en|||Huellas de un emperador@fr|||Huellas de un emperador@de|||» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-09-30).
  16. ↑ Arriola, Justo Gárate. (1979). «Viaje de Felipe II por la Rioja y Navarra en 1592» Príncipe de Viana 40 (156): 429–444. ISSN 0032-8472. (Noiz kontsultatua: 2021-09-30).
  17. ↑ «IMPRENTA E IMPRESORES EN LA RIOJA DURANTE LOS S. XVI Y XVII, BRAVO VEGA - Biblioteca Gonzalo de Berceo» www.vallenajerilla.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  18. ↑ «inquisicion en el pais vasco, la - el tribunal de logroño (1570-1610). Antonio Bonbin Perez. Elkar.eus» www.elkar.eus (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  19. ↑ «web_name - Historia» web.archive.org 2004-11-20 (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  20. ↑ «Bideoa: Zugarramurdiko sorginak: Ainhoa Etxaide. Itxi liburuak | TV | TV online | EiTB Televisión a la carta» www.eitb.tv (Noiz kontsultatua: 2021-09-30).
  21. ↑ (Gaztelaniaz) «MEMORIAL Y DISCURSO POLÍTICO POR LA MUY NOBLE Y MUY LEAL CIUDAD DE LOGROÑO. Facsímil de la ed. de Lisboa, Lorenço Craesbesck, 1653. de Alvia de Castro, Fernando. | angeles sancha libros» www.iberlibro.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  22. ↑ (Gaztelaniaz) Documentación, Instituto Geográfico Nacional-Servicio de. «España. Atlas. 1672» Instituto Geográfico Nacional - Servicio de Documentación (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  23. ↑ «BOE.es - BOE-A-1982-15030 Ley Orgánica 3/1982, de 9 de junio, de Estatuto de Autonomía de La Rioja.» www.boe.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  24. ↑ Espainiako Estatistika Institutuaren errolda
  25. ↑ a b «Convento de La Merced en Logroño - Conventos/Monasterios en Logroño - Toda La Rioja - Toda la información de turismo y servicios en La Rioja» www.todalarioja.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  26. ↑ 1958, Inauguración de la Estación de Ferrocarril de Logroño. (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  27. ↑ [https://www.vialibre-ffe.com/noticias.asp?not=8119&cs=infr «El domingo entra en servicio la nueva estaci�n de ferrocarril de Logro�o»] www.vialibre-ffe.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  28. ↑ (Gaztelaniaz) «Aeropuerto de Logroño-Agoncillo (RJL)» Aeropuertos.Net 2010-02-16 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  29. ↑ (Gaztelaniaz) «La atención a pacientes alaveses en el Hospital San Pedro le cuesta a los riojanos 7 millones al año» La Rioja 2011-11-06 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  30. ↑ «Presentación, Universidad de La Rioja» www.unirioja.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  31. ↑ (Gaztelaniaz) «La Universidad Internacional de La Rioja impartirá cinco titulaciones a partir del próximo curso 2009-10» La Rioja 2009-07-31 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  32. ↑ (Gaztelaniaz) «Universidad Popular de Logroño» Universidad Popular de Logroño (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  33. ↑ a b (Gaztelaniaz) «Visitas Guiadas a las Calles Barriocepo y Ruavieja de Logroño | HolaRioja» Hola Rioja (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  34. ↑ (Gaztelaniaz) «Calle Portales (Logroño) - 2021 Qué saber antes de ir - Lo más comentado por la gente» Tripadvisor (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  35. ↑ (Gaztelaniaz) «Paseo del Espolón - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  36. ↑ a b (Gaztelaniaz) nuevecuatrouno. (2019-10-02). «La Gran Vía de Logroño 'pierde' al Rey con su nueva denominación oficial» nuevecuatrouno.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-10). Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
  37. ↑ (Gaztelaniaz) Calle Portales | Historia de la calle Portales de Logroño. 2018-02-27 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  38. ↑ (Gaztelaniaz) «Calle Laurel» Calle Laurel (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  39. ↑ (Gaztelaniaz) «Calle San Juan - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  40. ↑ (Gaztelaniaz) «Segunda vida para el Casino de Logroño» La Rioja 2020-01-14 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  41. ↑ «Paseo de las 100 tiendas» www.escaparatelogrono.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  42. ↑ a b (Gaztelaniaz) «Paseo del Espolón - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  43. ↑ (Gaztelaniaz) «Plaza del Mercado - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  44. ↑ (Gaztelaniaz) Plaza Martínez Zaporta. (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  45. ↑ (Gaztelaniaz) «Parque del Ebro - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  46. ↑ (Gaztelaniaz) «Parque de la Ribera» Parques y jardines de Logroño 2015-06-01 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  47. ↑ (Gaztelaniaz) Parque del Iregua. Logroño – Home. (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  48. ↑ (Gaztelaniaz) «Camino de Santiago por La Rioja | Tusdestinos.net - Turismo y viajes» tusdestinos.net 2020-02-06 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  49. ↑ (Gaztelaniaz) «Logroño, historia y vida en el Camino de Santiago» Mundicamino 2010-06-29 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  50. ↑ (Gaztelaniaz) «Concatedral de Santa María de la Redonda - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  51. ↑ (Gaztelaniaz) «Puente de Piedra - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  52. ↑ (Gaztelaniaz) «Puente de Hierro - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  53. ↑ (Gaztelaniaz) «Las Murallas de Logroño y el Cubo del Revellín - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  54. ↑ (Gaztelaniaz) Martinez, Luis. (2020-10-25). «Qué ver en Logroño: monumentos, parques y deliciosa gastronomía» Actualidad Viajes (Noiz kontsultatua: 2021-04-10).
  55. ↑ a b «Teatro Bretón de Los Herreros. Ayuntamiento de Logroño» www.teatrobreton.org (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  56. ↑ (Gaztelaniaz) «mercadosanblas» mercadosanblas (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  57. ↑ «Riojaforum: palacio de congresos» riojaforum.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  58. ↑ «MUSEO DE LA RIOJA | Palacio del Espartero | LOGROÑO» www.museodelarioja.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  59. ↑ (Gaztelaniaz) «Casa de las Ciencias - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  60. ↑ «Museo Würth La Rioja» www.museowurth.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  61. ↑ «LoJoven | Unidad de Juventud del Ayuntamiento de Logroño» www.lojoven.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  62. ↑ (Gaztelaniaz) «Fuente de los Riojanos Ilustres - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  63. ↑ (Gaztelaniaz) «Monumento al IX Centenario de Fuero de Logroño» LA CALLE ES UN MUSEO (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  64. ↑ (Gaztelaniaz) IP, Proyectos. «Escultura dedicada a la valvanerada, LOGROÑO (La Rioja)» Pueblos de España (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  65. ↑ (Gaztelaniaz) Vareia, ¿de oppidum indígena en Viana (Navarra) a municipium en Varea (Logroño)? – Reuniones Científicas MARQ. (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  66. ↑ [http://www.vallenajerilla.com/berceo/villacampa/historigrafiadecantabria.htm «HISTORIOGRAF�A DE "MONTE CANTABRIA"(LOGRO�O),VILLACAMPA RUBIO, - Biblioteca Gonzalo de Berceo»] www.vallenajerilla.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  67. ↑ Txantiloi:Es-GT «Fiestas de San Bernabé Logroño | Guía accesibilidad La Rioja» La Rioja Sin Barreras (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  68. ↑ Txantiloi:Es-GT «Fiestas de la vendimia en Logroño | Guía accesibilidad La Rioja» La Rioja Sin Barreras (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  69. ↑ (Gaztelaniaz) «La gran marcha roja» La Rioja 2009-04-26 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  70. ↑ (Gaztelaniaz) «Inicio» Actual 2021 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  71. ↑ (Gaztelaniaz) «Cines Moderno - Lugar de interés» La Rioja Turismo@es||| (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  72. ↑ (Gaztelaniaz) «Los cines Golem y Moderno acogen la Semana de Cine Solidario» La Rioja 2007-10-02 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  73. ↑ «bermemar - cine - Calle Mayor» www.bermemar.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  74. ↑ (Gaztelaniaz) Belausteguigoitia, Santiago. (2004-01-23). «Dos escritoras de la Generación del 27» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  75. ↑ «Libros - Últimas novedades y lanzamientos - Librerías - Santos Ochoa» www.santosochoa.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  76. ↑ (Gaztelaniaz) nuevecuatrouno. (2020-06-26). «Logroño también tiene bodegas: ocho templos del vino en la capital riojana» nuevecuatrouno.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  77. ↑ «La Rioja - Errioxa» www.errioxa.com (Noiz kontsultatua: 2021-04-14).
  78. ↑ «Euskaltegiak: Najera - Laminiturri Kultur Elkartea» www.ikasbil.eus (Noiz kontsultatua: 2021-04-14).
  79. ↑ «Euskal Herria eta Errioxa euskarak bat eginik» Argia (Noiz kontsultatua: 2021-04-14).
  80. ↑ (Gaztelaniaz) El equipo –. (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  81. ↑ (Gaztelaniaz) Src='https://Secure.gravatar.com/Avatar/42cc0d4a790098ba27e2e599aaa7ad53?s=50,+<img Alt=;
    1. 038;d=blank; Srcset='https://Secure.gravatar.com/Avatar/42cc0d4a790098ba27e2e599aaa7ad53?s=100,+#038;r=g';+
    2. 038;d=blank; mayo 2020, #038;r=g 2x' class='avatar avatar-50 photo lazyload' height='50' width='50' />Antonio Ros·Retro·17. (2020-05-17). «CD Logroñés, su década inolvidable» TresCuatroTres (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  82. ↑ (Gaztelaniaz) «Logroño estalla en júbilo por el ascenso de la UD Logroñés a Segunda» Mundo Deportivo 2020-07-19 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  83. ↑ (Gaztelaniaz) CALEYA, M. J.. (2021-02-12). «Barça y EDF Logroño pelean por el título de Copa de la Reina» RTVE.es (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  84. ↑ Txantiloi:Es-PE «Municipal Las Gaunas (Campo de Fútbol)» La Rioja Sin Barreras (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  85. ↑ (Gaztelaniaz) «El Club Voleibol Logroño, vigente tricampeón, se plantea renunciar a jugar en la Liga Iberdrola» La Rioja 2020-06-03 (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  86. ↑ Txantiloi:Es-PE «Complejo Deportivo Adarraga» La Rioja Sin Barreras (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  87. ↑ (Gaztelaniaz) «Logroño Deporte - La gran Comunidad del Deporte Logroñes - C.D.M. Las Norias» Logroño Deporte - La gran Comunidad del Deporte Logroñes (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
  88. ↑ Town Twinnings and international relations
  89. ↑ A-Z Twinning and Networking

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Logroño&oldid=8886120"(e)tik eskuratuta