Wolfgang Amadeus Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart (Salzburgo, 1756ko urtarrilaren 27a- Viena, 1791ko abenduaren 5a) aro klasikoko austriar konpositore handi eta emankorra izan zen. 600 obra baino gehiago konposatu zituen; haietako asko, musikagintzaren gailurtzat aitortuak hainbat arlotan: opera, musika sakratua, ganbera-musika, orkestrarakoa, sinfoniak eta abar. Konpositore klasikoen artean ezagunenetarikoa da.

Wolfgang Amadeus Mozart
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart
Jaiotza	Salzburgo, 1756ko urtarrilaren 27a
Herrialdea	Austriako artxidukerria Archbishopric of Salzburg
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Viena, 1791ko abenduaren 5a (35 urte)
Hobiratze lekua	St. Marx Cemetery (en)
Heriotza modua	: ezezaguna
Familia
Aita	Leopold Mozart
Ama	Anna Maria Mozart
Ezkontidea(k)	Constanze Mozart  (1782ko abuztuaren 4a -  1791ko abenduaren 5a)
Seme-alabak	ikusi Karl Thomas Mozart Franz Xaver Wolfgang Mozart
Anai-arrebak	ikusi Maria Anna Mozart
Leinua	Mozart family (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	alemana italiera ingelesa frantsesa latina
Irakaslea(k)	Johann Schobert Johann Christian Bach Leopold Mozart Giovanni Battista Martini
Ikaslea(k)	ikusi Johann Nepomuk Hummel Franz Xaver Süssmayr (en) Barbara Ployer Thomas Attwood Ignaz von Seyfried (en)
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, musika-irakaslea, piano-jotzailea, musikaria, organista eta biolin-jotzailea
Altuera	1,63 metro
Lantokia(k)	Salzburgo eta Viena
Enplegatzailea(k)	Count Hieronymus von Colloredo (en) Josef II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa
Lan nabarmenak	ikusi Die Zauberflöte Figaroren ezkontzak Don Giovanni Così fan tutte Die Entführung aus dem Serail Symphony No. 40 (en) Gaueko serenata txikia Requiem
Jasotako sariak	ikusi Order of the Golden Spur  (1770)
Influentziak	Johan Joseph Fux eta Johann Sebastian Bach
Kidetza	Framazoneria
Mugimendua	Klasizismo (musika)a
Genero artistikoa	Klasizismo (musika)a sardana
Musika instrumentua	organoa klabikordioa Klabizenbaloa fortepiano (en) biolina biola pianoa organoa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Bizitza

Lau edo bost urte zituela dagoeneko musika idazten eta jotzen zuen. 1762. urtean, Leopold Mozartek, Wolfgang eta Maria Anna seme-alabek musikarako zuten gaitasun harrigarria ikusirik, Europan zehar eraman zituen kontzertuak eskaintzera. Haren aita ere, Leopoldo Mozart, musikagile bikaina izan zen. Munichen eta Vienan izan ziren, eta arrakasta handia izan zuten gortean. Hurrengo urtean bidaia luzeago bati ekin zioten Alemania hegoaldean, Bruselan, Parisen eta Londresen zehar. Egonaldi haietan Mozart gazteak garai hartako musika higikunde nagusiak ezagutu zituen, eta jaioterrian, Haydn irakasle zuela, musika ikasketak osatu ondoren 1773. urtean Vienara itzuli zen. Harizko tresnetarako kuartetoak eta sinfoniak idatzi zituen bertan; Haydnen musikaren eragina sumatzen zaie lan haiei. Garai hartan Salzburgoko Colloredo artzapezpikuarekin zituen harreman txarren ondorioz, Mozart eta bere ama Parisera joan ziren. Ama hil zitzaionean Salzburgora itzuli zen eta gorteko eta katedraleko organista postua hartu zuen. Aldi hartan idatzi zituen Mozartek lehen lan nagusiak. 1781. urtean Vienan hasi zen bizitzen eta opera zuzendaria zen Antonio Salierirekin lehen gatazkak izan zituen. Constanze Weberekin ezkondu zen eta Jose II.a enperadorearen gorteko musikagile postua eman zioten. Pianista eta inprobisatzaile gisa gogotik lan egin bazuen ere, Mozarten diru egoera ez zen inoiz oso ona izan, eta okerragotu egin zen 1785-1791 urteetan. Nolanahi ere, bizitzako azken hamar urteetan idatzi zituen lanik bikainenetako batzuk. Opera handiak idazteaz gainera, Mozartek sinfonia ere landu zuen eta genero horren adibide ederrak utzi zituen. Eliz musikan ere gailendu zen, eta aipagarria da ganbera musikaren eremuan lortu zuen malenkoniaren eta sormen indarraren arteko oreka. 1791. urteko udan, Requiem bat idazteko enkargua jaso zuenean, oso gaixo zegoen. Urte hartako abenduan hil zen, pozoitua izan zenaren mitoa zabaldu zen, baina egia bere heriotzaren jatorria ezezaguna dela da, lurperatutako lekua ere ezezaguna da.

Musika

Mozarten musikak mugak gainditzen ditu, italiar, frantses, alemaniar eta austriar musikaren elementuak biltzen baititu. Sortu zuen musikaren nagusitasunaz, sinfonia, piano kontzertu, harizko kuarteto, sonata formen ibilbidea aldatu zituen. Mozarten musikaren azalean alaitasuna eta distira dira nagusi, baina barrualdean tristura eta malenkoniaren itzal iluna nagusitzen dira; bi alderdi hauen baturak etengabe liluratu ditu musikazaleak. garaiari dagokionez klasizismoaren aldikoa bada ere, aditu askok erromantizismoaren aitzindari garbitzat jotzen dute. 600 obra inguru idatzi zituen.

Operak

• La finta semplice (1768);
• Mitridate, ré di Ponto (1770);
• Idomeneo (1781);
• Die Entführung aus dem Serrail (1782, Haremetik bahitua);
• Le nozze di Figaro (1786, Figaroren ezteiak);
• Don Giovanni (1787);
• Così fan tutte (1790, Hala egiten dute emakume denek);
• Die Zauberflöte (1791, Flauta miragarria).

Wolfgang Amadeus Mozart - Don Giovanni - 1787 - Overtüre

Musika sakratua

4 kantata eta aria ugari osatu zituen, Laudate Dominum (1780) nagusia; Ave verum corpus, lau ahots eta orkestrarako (1791); 18 meza, Koroatze meza (1779) eta Do minor meza (1782-83) azpimarratzekoak; bukatu gabeko Requiem-a (1791).

Orkestrarakoak

Orkestrarako 52 sinfonia egin zituen: re maior sinfonia (1774), re maior sinfonia, Praga (1786), do maior sinfonia, Jupiter (1788), famatuenak. Ariak, liederrak, ganberako musika, biolin, piano eta orkestrarako kontzertuak ere idatzi zituen.

Ganbera-musika

35 sonata biolin eta klabezinerako osatu zituen.

Zineman

1984an Miloš Forman zuzendariak egindako Amadeus filma musikagileari buruzko ezagunena izan zen.

Ikus, gainera

• Musika klasikoa
• Leopold Mozart
• Maria Anna Mozart

Kanpo estekak

• Mozarten heriotzari buruz ARGIA astekarian
• IMSLP: doako partiturak
• ChoralWiki: doako partiturak
• NMA Online

• Datuak: Q254
• Multimedia: Wolfgang Amadeus Mozart