Giuseppe Verdi
Giuseppe Fortunino Francesco Verdi (Le Roncole, Parma, Frantziako Lehen Inperioa, gaur egun Italia, 1813ko urriaren 10a – Milan, Italiako Erresuma, 1901eko urtarrilaren 27a) musikagilea izan zen, Erromantizismoaren garaikoa. Opera landu zuen, batik bat.
Lan ugariren egilea izan zen, haien artean Aida, Rigoletto, Il trovatore edo La traviata bezalako opera ospetsuak. Horrezaz gain, Macbeth eta Otelo, William Shakespearek idatzitako lanak, musikatu zituen.
Politikoki, Risorgimento, Italiaren batasunaren eta askatasunaren alde jardun zuen higikundearen pertsona enblematikoa izan zen. Ezaguna da Viva VERDI goiburua, Vittorio Emanuele Re D'Italia erregearen alde egiteko erabiltzen zutena.
Bizitza
aldatuGiuseppe Verdi Le Roncolen jaio zen 1813an. Haren aita Carlo Verdi izan zen eta ama, berriz, Luigia Uttini eta Parmako Dukerrian bizi ziren.
Herri hartan jaso zituen musikako lehen lezioak Ferdinando Provesiren tutoretzapean. Konpositore artista horrek Busseton hasi zituen ikasketak, hango merkataria zen Antonio Barezziren laguntzari esker. Berehala, bere herriko elizaren organo jotzaile bilakatu zen eta, behin baino gehiagotan saiatu zen Milango kontserbatorioan sartzen, 1833an lortu zuen arte, eta Milanen osatu zituen ikasketak Vincenzo Lavignarekin. 1835-1838. urteetan, Bussetoko Elkarte Filarmonikoko eta musika eskolako zuzendari izan zen.
Garai hartan, Barezziren alabarekin ezkondu zen, baina 1838-1840. urteetan emaztea eta bi seme-alabak hil zitzaizkion. Verdiren lehenengo emaztearen eta alabaren heriotza haren opera gustukoenekin eta ospetsuenekin bildu zituen. Opera horiek izan ziren, haren iritziz, garrantzi handienekoak, Rigoletto, La Traviata eta Il trovatore, alegia.
1842an, Nabucco operarekin lehen arrakasta lortu zuen eta Italiako musikagile gazte nagusietakoa bihurtu zen. Opera estreinatu zuenean, Garibaldi, Viktor Emanuel II.a Savoiakoa eta haien jarraitzaileak Italia batzeko ahaleginetan ari ziren. Eta Verdik, nahi gabe, austriarren aurkako borroka horri soinu banda jarri zion Nabuccori esker; Va pensiero, sull'ali dórate italiar Risorgimentoaren ereserki bilakatu zen. Kaleak Viva Verdi! oihuz eta pintaketaz bete ziren, baina leloak ez zuen soilik konpositorearekiko zaletasuna adierazten, austriarren zentsura saihesteko akronimoa baitzen. Benetan, Viva Vittorio Emanuelle Re d'Italia esan nahi zuen.[1] Italia austriarren mendetik askatzeko higikundearen alde agertu zenez gero, Verdiren libretoei zentsura ezarri zitzaien zenbaitetan.
Londresen eta Parisen bizi ondoren, 1849an Bussetora itzuli eta han bizi izan zen bere bigarren emazte Giuseppina Strepponi kantariarekin. 1860an politikan parte hartu zuen eta Italiako lehen legebiltzarreko diputatu izan zen. Garai hartan, Verdi izan zen Europako operetan gehien antzezten zen egilea. Verdik garrantzia eman zion ahotsari, baita libretoari ere. Operak sortzen zituen arazoak konpontzen eta dramaren eta musikaren arteko batasuna lortzen ahalegindu zen. 26 bat opera idatzi zituen, eta baita eliza musika, kamera musika eta kantuak ere.
Lanak
aldatuOperak
aldatu- Oberto, Conte di San Bonifacio, Milanen 1839an estreinatuta.
- Un Giorno di Regno, 1840
- Felice Romaniren melodrama
- Nabucco, 1842
- I Lombardi, 1843
- Ernani, Venezia, 1844
- I due Foscari, Erroma, 1844
- Giovanna d'Arco, Milan, 1845
- Alzira, Napoli, 1845
- Attila, Venezia, 1846
- Macbeth, Florentzia, 1847
- I masnadieri, Londres, 1847
- Jérusalem, Paris, 1847
- Il corsaro, Trieste, 1848
- La battaglia di Legnano, Erroma, 1849
- Luisa Miller, Napoli, 1849
- Stiffelio, Trieste, 1850
- Rigoletto, Venezia, 1851
- Il trovatore. Erroma, 1853
- La traviata, Venezia, 1853
- Les vêpres siciliennes, Paris, 1855
- Le trouvère, Paris, 1857
- Simon Boccanegra, Venezia, 1857
- Aroldo, Rimini, 1857
- Un ballo in maschera, Erroma, 1859
- La forza del destino, San Petersburgo, 1862
- Macbeth, Paris, 1865
- Don Carlos, Paris, 1867
- La forza del destino, Milan, 1869
- Aida, Kairo, 1871
- Otelo, Milan, 1887
- Falstaff, Milan, 1893
Eliza musika eta opera ez dena
aldatu- Requiem (1873-1874)
- Stabat Mater (1895-1897)
- Te Deum (1895-1897)
- Messa per Rossini (1869) (1988an estreinatua Stuttgarten) (beste konpositore batzuekin konposatua)
- Inno delle Nazioni (Nazioen ereserkia) (1862)
- Quattro Pezzi Sacri (lehenengo entzunaldia 1898ko apirilaren 7an)
- Mi Menorreko Soken Kuartetoa (1873)
- Te Deum koroarentzat eta orkestrarentzat
- Suoni la tromba (1848), Giuseppe Mameliren aberriaren himnoa letrarekin
- Ave Maria (1880)
Abestiak:
- Sei Romanze (1838)
- Non t'accostar all'urna (Jacopo Vittorelli)
- More, Elisa, lo stanco poeta (Tommaso Bianchi)
- In solitaria stanza (Jacopo Vittorelli)
- Nell'orror di note oscura (Carlo Angiolini)
- Perduta ho la pace
- Deh, pietoso, o addolorata (Luigi Balestra)
- L'esule (1839) (Temistocle Solera)
- La seduzione (1839) (Luigi Balestra)
- Guarda che bianca luna: notturno (1839) (Jacopo Vittorelli)
- Album di Sei Romanze (1845)
- Il tramonto (Andrea Maffei)
- La zingara (S. Manfredo Maggioni)
- Ad una stella (Maffei)
- Lo Spazzacamino (Felice Romani)
- Il Mistero (Felice Romani)
- Brindisi (Maffei)
- Il poveretto (1847) (Maggioni)
- L'Abandonée (1849) (Escudier)
- Stornello (1869) (anonimoa)
- Pietà Signor (1894) (Verdi eta Boito)
Obra galduak Verdik Bussetoko orkestrazale batentzat hainbat obra idatzi zuen, baina ez dira gorde, Verdik berak hautsi baitzituen, hain zuzen ere.
Asteroidea
aldatu1982ko urriaren 27an, asteroide bat aurkitu eta 3975 Verdi izena jarri zioten.
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014-09-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Nagore IRAZUSTABARRENA: Viva V.E.R.D.I. Argia.com. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) lizentziaz argitaratua.
Ikus, gainera
aldatu- Julian Gaiarre
- Donostiako Orfeoia
- Bilboko Koral Elkartea
- Sevillako Errege Orkestra Sinfonikoa
- María Bayo
- Montserrat Caballé
- Josep Carreras
- Suezko kanala
- Freddie Mercury
- Sherlock Holmes
- Emilia-Romagna
- Victor Hugo
- Parmako probintzia
- Parma
- Giacomo Puccini
- Franz Liszt
- Viorica Ursuleac
- Obertura
- Libreto
- Ofikleido
- Alexandre Dumas (semea)
- Espineta
- La Scala
- 861 Aïda
- Ángeles Caso
- José Mardones
- Jean Borthayre
Kanpo estekak
aldatuWikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Giuseppe Verdi |