Wikipedia

New Yorkeko maratoia

New Yorkeko maratoia (ingelesez: New York City Marathon) 42,195 kilometroko maratoi bat da, urtero 1970etik New York hirian ospatzen dena. World Marathon Majorseko kide da, munduko sei maratoirik garrantzitsuenak biltzen dituena.

New Yorkeko maratoia
New York City Marathon
Sorrera 1970 (gizonezkoak)
1971 (emakumezkoak)
Tokia Ameriketako Estatu Batuak New York (AEB)
Modalitatea maratoia
Distantzia 42,195 km
Garaipen gehien Gizonezkoak:
Ameriketako Estatu Batuak Bill Rodgers (4)
Emakumezkoak:
Norvegia Grete Waitz (9)
Errekorrak Gizonezkoak (2023):
2:04:58 Etiopia Tamirat Tola
Emakumezkoak (2003):
2:22:31 Kenya Margaret Okayo
Txapeldunak Gizonezkoak (2023):
Etiopia Tamirat Tola
Emakumezkoak (2023):
Kenya Hellen Obiri
Webgunea www.ingnycmarathon.org


Partehartzaileak Verrazano zubitik igarotzen 2005eko edizioan.
Korrikalariak Bronxetik igarotzen.
2013ko ibilbidea.

Historia aldatu

Lehen maratoia New Yorken ospatu zen 1970ean. Orduan, 127 partehartzaileek zenbait itzuli eman zituzten Central Parkeko Park Driven inguruan. Soilik ehun bat ikuslek ikusi zuten proba garai hartan, Gary Muhrcke estatubatuarrak irabazi zuena 2 ordu 31 minutu eta 38 segundoko denbora eginez. Lehen edizio honetan, soilik 55 partehartzailek amaitu zuten proba. Maratoiak asko eboluzionatu du garai hartatik.

Geroz eta gehiago ziren partehartzaile kopurua hartu ahal izateko, 1976an Fred Lebowk, lasterketaren sortzaileetako bat izan zena, ibilbidea berdiseinatzea erabaki zuen New York hiria osatzen duten bost boroughak zeharkatzeko. Maratoiak ospea lortu zuen 2 urte beranduago Grete Waitz norvegiarrak probako munduko errekorra gainditu zuenean ibilbidea 2 ordu 32 minutu eta 30 segundotan eginez. Neska norvegiar honek beste 9 alditan ere irabaziko zuen proba, guztiak jarraian, guztira 11 aldiz parte hartuz. Orain arte, ez da proba hau 10 aldiz irabazi duen beste inor egon.

2000an ofizialki sortu zen gurpildun aulkietan doazen partehartzaileentzat. 2002ko edizioan emakumezko lasterkari profesionalek gainontzeko partehartzaileek baino 35 minutu lehenago hasi zuten proba.

1970ean sortu zenetik 41 urte pasa ondoren, New Yorkeko maratoia nazioarteko erreferente bat da, partehartzaile gehien dituen lasterketa ez den arren. Arlo honetan Londresko maratoia dago buruan, New Yorkekoak 25.000 eta 30.000 partehartzaile artean dituelarik.

2012ko ekitaldia ez zen jokatu Sandy urakanaren erruz[1] eta 2020an COVID-19 pandemiaren eraginez[2].

Urtero, gutxi gora-behera 2 milioi ikuslek zuzenean animatzen dituzten korrikalariak New Yorkeko ibilbidean zehar. Maratoia zuzenean ematen da NBC telebista katetik, eta, gutxi gora-behera, 315 milioi ikusle izan ditu.

Lasterketa aldatu

Lasterketa Staten Islanden hasten da, eta Verrazano-Narrows zubia zeharkatzen du, trafikoarentzat ixten den maratoiak irauten duen bitartean. Lasterketako lehen minutuetan zehar, zubiak korrikalariz gainezka egiten du, maratoi honen ikurrik adierazgarriena bihurtu dena.

Ibilbidea Brooklynetik igarotzen da, eta jarraian Queensetik. Korrikalariek, orduan, East River ibaia zeharkatzen dute Queensboro Zubitik Manhattan uhartera iristeko. Ibilbideak, orduan, iparralderantz hartzen du Lehen Etorbidetik eta laburki igarotzen da Bronxetik Manhattanera Bosgarren Etorbidetik itzuli baino lehen, eta, azkenik Central Parken amaituz.

Palmaresa aldatu

Korrikalariak aldatu

Urtea Gizonezko irabazlea Denbora Emakumezko irabazlea Denbora
1970   Gary Muhrcke 2:31:38
1971   Norman Higgins 2:22:54   Beth Bonner 2:55:22
1972   Sheldon Karlin 2:27:52   Nina Kuscsik 3:08:41
1973   Tom Fleming 2:21:54   Nina Kuscsik 2:57:07
1974   Norbert Sander 2:26:30   Kathrine Switzer 3:07:29
1975   Tom Fleming 2:19:27   Kim Merritt 2:46:14
1976   Bill Rodgers 2:10:10   Miki Gorman 2:39:10
1977   Bill Rodgers 2:11:28   Miki Gorman 2:43:10
1978   Bill Rodgers 2:12:12   Grete Waitz 2:32:30
1979   Bill Rodgers 2:11:42   Grete Waitz 2:27:33
1980   Alberto Salazar 2:09:41   Grete Waitz 2:25:42
1981   Alberto Salazar 2:08:13   Allison Roe 2:25:29
1982   Alberto Salazar 2:09:29   Grete Waitz 2:27:14
1983   Rod Dixon 2:08:59   Grete Waitz 2:27:00
1984   Orlando Pizzolato 2:14:53   Grete Waitz 2:29:30
1985   Orlando Pizzolato 2:11:34   Grete Waitz 2:28:34
1986   Gianni Poli 2:11:06   Grete Waitz 2:28:06
1987   Ibrahim Hussein 2:11:01   Priscilla Welch 2:30:17
1988   Steve Jones 2:08:20   Grete Waitz 2:28:07
1989   Juma Ikangaa 2:08:01   Ingrid Kristiansen 2:25:30
1990   Douglas Wakiihuri 2:12:39   Wanda Panfil 2:30:45
1991   Salvador Garcia 2:09:28   Liz McColgan 2:27:32
1992   Willie Mtolo 2:09:29   Lisa Ondieki 2:24:40
1993   Andrés Espinosa 2:10:04   Uta Pippig 2:26:24
1994   German Silva 2:11:21   Tegla Loroupe 2:27:37
1995   German Silva 2:11:00   Tegla Loroupe 2:28:06
1996   Giacomo Leone 2:09:54   Anuta Catuna 2:28:18
1997   John Kagwe 2:08:12   Franziska Rochat-Moser 2:28:43
1998   John Kagwe 2:08:45   Franca Fiacconi 2:25:17
1999   Joseph Chebet 2:09:14   Adriana Fernandez 2:25:06
2000   Abdelkhader El Mouaziz 2:10:09   Ludmila Petrova 2:25:45
2001   Tesfaye Jifar 2:07:43   Margaret Okayo 2:24:21
2002   Rodgers Rop 2:08:07   Joyce Chepchumba 2:25:56
2003   Martin Lel 2:10:30   Margaret Okayo 2:22:31 (R)
2004   Hendrik Ramaal 2:09:28   Paula Radcliffe 2:23:10
2005   Paul Tergat 2:09:30   Jelena Prokopcuka 2:24:42
2006   Marilson Gomes dos Santos 2:09:58   Jelena Prokopcuka 2:25:05
2007   Martin Lel 2:09:04   Paula Radcliffe 2:23:08
2008   Marilson Gomes dos Santos 2:08:43   Paula Radcliffe 2:23:56
2009   Meb Keflezighi 2:09:15   Derartu Tulu 2:28:52
2010   Gebre Gebremariam 2:31:38   Edna Kiplagat 2:28:20
2011   Geoffrey Mutai 2:05:06   Firehiwot Dado 2:23:15
2012 Ez zen jokatu¹
2013   Geoffrey Mutai 2:08:24   Priscah Jeptoo 2:25:07
2014   Wilson Kipsang 2:10:59   Mary Keitany 2:25:07
2015   Stanley Biwott 2:10:34   Mary Keitany 2:24:25
2016   Ghirmay Ghebreslassie 2:07:51   Mary Keitany 2:24:26
2017   Geoffrey Kamworor 2:10:53   Shalane Flanagan 2:26:53
2018   Lelisa Desisa 2:05:59   Mary Keitany 2:22:48
2019   Geoffrey Kamworor 2:08:13   Joyciline Jepkosgei 2:22:38
2020 Ez zen jokatu²
2021   Albert Korir 2:08:22   Peres Jepchirchir 2:22:39
2022   Evans Chebet 2:08:41   Sharon Lokedi 2:23:23
2023   Tamirat Tola 2:04:58 (R)   Hellen Obiri 2:27:23

Gurpildun aulkiak aldatu

Urtea Gizonezko irabazlea Denbora Emakumezko irabazlea Denbora
2000   Kamel Ayari 1:53:50   Anh Nguyen Thi Xuan 2:46:47
2001   Saúl Mendoza 1:39:29   Francesca Porcellato 2:08:51
2002   Krige Schabort 1:38:27   Cheri Blauwet 2:14:39
2003   Krige Schabort 1:32:19   Cheri Blauwet 1:59:30
2004   Saúl Mendoza 1:33:16   Edith Hunkeler 1:53:27
2005   Ernst van Dyk 1:31:11   Edith Hunkeler 1:54:52
2006   Kurt Fearnley 1:29:22   Amanda McGrory 1:54:19
2007   Kurt Fearnley 1:33:58   Edith Hunkeler 1:52:38
2008   Kurt Fearnley 1:44:51   Edith Hunkeler 2:06:42
2009   Kurt Fearnley 1:35:58   Edith Hunkeler 1:58:15
2010   David Weir 1:37:29   Tatyana McFadden 2:02:22
2011   Masazumi Soejima 1:31:41   Amanda McGrory 1:50:25
2012 Ez zen jokatu¹
2013   Marcel Hug 1:40:14   Tatyana McFadden 1:59:13
2014   Kurt Fearnley 1:30:55   Tatyana McFadden 1:42:16
2015   Ernst van Dyk 1:30:54   Tatyana McFadden 1:43:04
2016   Marcel Hug 1:35:44   Tatyana McFadden 1:47:43
2017   Marcel Hug 1:37.17   Manuela Schar 1:48:09
2018   Daniel Romanchuk 1:36.21   Manuela Schar 1:50:27
2019   Daniel Romanchuk 1:37.24   Manuela Schar 1:44:20
2020 Ez zen jokatu²
2021   Marcel Hug 1:31:24   Madison de Rozario 1:51:01
2022   Marcel Hug 1:25:26   Susannah Scaroni 1:42:43

Garaipenak aldatu

Gizonezkoak aldatu

Lasterkaria Garaipenak Urteak
  Bill Rodgers 4 1976, 1977, 1978, 1979
  Alberto Salazar 3 1980, 1981, 1982
  Tom Fleming 2 1973, 1975
  Orlando Pizzolato 2 1984, 1985
  Germán Silva 2 1994, 1995
  John Kagwe 2 1997, 1998
  Martin Lel 2 2003, 2007
  Marílson Gomes dos Santos 2 2006, 2008
  Geoffrey Mutai 2 2011, 2013
  Geoffrey Kamworor 2 2017, 2019

Emakumezkoak aldatu

Lasterkaria Garaipenak Urteak
  Grete Waitz 9 1978, 1979, 1980, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1988
  Mary Keitany 4 2014, 2015, 2016, 2018
  Paula Radcliffe 3 2004, 2007, 2008
  Nina Kuscsik 2 1972, 1973
  Miki Gorman 2 1976, 1977
  Tegla Loroupe 2 1994, 1995
  Margaret Okayo 2 2001, 2003

Gurpildun aulkiak aldatu

  • Gizonezkoak:
Lasterkaria Garaipenak Urteak
  Kurt Fearnley 5 2006, 2007, 2008, 2009, 2014
  Marcel Hug 5 2013, 2016, 2017, 2021, 2022
  Krige Schabort 2 2002, 2003
  Saúl Mendoza 2 2001, 2004
  Ernst van Dyk 2 2005, 2015
  Daniel Romanchuk 2 2018, 2019
  • Emakumezkoak:
Lasterkaria Garaipenak Urteak
  Edith Hunkeler 5 2004, 2005, 2007, 2008, 2009
  Tatyana McFadden 5 2010, 2013, 2014, 2015, 2016
  Amanda McGrory 3 2006, 2011, 2017
  Manuela Schar 3 2017, 2018, 2019
  Cheri Blauwet 2 2002, 2003

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Ingelesez) «Emotions Run High After New York Marathon Canceled» HuffPost 2012-11-02 (Noiz kontsultatua: 2021-01-17).
  2. ↑ (Ingelesez) «2020 Cancellation» www.nyrr.org (Noiz kontsultatua: 2021-01-17).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=New_Yorkeko_maratoia&oldid=9441686"(e)tik eskuratuta