Irailaren 6

Irailaren 6a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita bederatzigarren eguna da, 250.a bisurteetan. 116 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Karlos Argiñano Jaiotza: Beasain eta Gipuzkoa, 1948 Patxi Puñal Jaiotza: Iruñea, 1975 Pedro Maria Artola Jaiotza: Andoain, 1948 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan John Dalton Jaiotza: Cumberland (en) , 1766 Heriotza: Manchester, 1844ko uztailaren 27a La Fayetteko markesa Jaiotza: Chavaniac-Lafayette, 1757 Heriotza: former 1st arrondissement of Paris (en) , 1834ko maiatzaren 20a Jane Addams Jaiotza: Cedarville, 1860 eta 1860 Heriotza: Chicago, 1935eko maiatzaren 22a Roger Waters Jaiotza: Great Bookham, 1943 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 6ko jaiotzak Christian Boltanski • Macy Gray • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Víctor Pradera Jaiotza: Iruñea, 1872ko apirilaren 19a Heriotza: Donostia, 1936 Jose Manuel Aizpurua Jaiotza: Donostia, 1902 Heriotza: Donostia, 1936 José María Urkijo Ibarra Jaiotza: Bilbo, 1872ko maiatzaren 5a Heriotza: Donostia, 1936 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Akira Kurosawa Jaiotza: Ōi (en) , 1910eko martxoaren 23a Heriotza: Seijō (en) , 1998 Tiziano Jaiotza: Pieve di Cadore, 1490, 1488, 1480(e)ko hamarkada, 1489 eta 1477 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Venezia, 1576 Suleiman I.a Jaiotza: Trabzon, 1494ko azaroaren 6a Heriotza: Szigetvár (en) , 1566 (egutegi gregorianoa) Q106255 Jaiotza: Neuilly-sur-Seine, 1933ko apirilaren 9a Heriotza: Parisko 7. barrutia, 2021 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 6ko heriotzak Rebecca Horn • Madeleine L'Engle • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Elkanoren bidaiaren ibilbidea. 1522 - Juan Sebastian Elkano nabigatzailea Cadizera iritsi zen, munduari bira eman ostean (irudian) itsasontzi bat eta 19 gizonekin. 1870 - Kosme Etxebarrietak Bizkaiko komentu guztiak ixteko eskatu zion Aldundiari. 1901 - Leon Czolgoszek William McKinley AEBetako presidenteari tiro egin zion. + Gertaera gehiago... Egutegia << Iraila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2025 Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Asteartea 2023: Asteazkena 2024: Ostirala 2026: Igandea 2027: Astelehena 2028: Asteazkena Izendegia Santutegia: Bega Andennekoa, Eleuterio Spoletokoa, Zakarias Seaska egutegia: Urtzi/Ortzi eta Onditz.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1870 – Kosme Etxebarrietak Bizkaiko komentu guztiak ixteko eskatu zion Aldundiari.
• 1980 – ETAk Basilio Altuna Fernandez de Arroyabe polizia nazionala hil zuen Araban.

Mundua

• 1522 – Juan Sebastian Elkano euskal nabigatzailea Sanlúcar de Barramedara iritsi zen, munduari bira eman ostean itsasontzi bat (Victoria) eta 19 gizonekin.
• 1901 – Leon Czolgoszek William McKinley AEBetako presidenteari tiro egin zion.
• 2006 – Bahiturik egondako Natasha Kampusch neska austriarrari eginiko elkarrizketa bat eman zuen herrialde horretako telebista batek.
• 2017 – Kataluniako Parlamentuak independentziari buruzko autodeterminazio erreferendum loteslearen legea onartu zuen.
• 2021 – Sei preso palestinarrek segurtasun handiko Gilboa espetxetik ihes egin zuten, ziegan zulo bat eginda.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1959ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketaren finala Balendin Enbeitak irabazi zuen. Bere bigarren txapela izan zen.

Mundua

• 1946 – Notorious (euskaraz Nabarmen) filma estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Cary Grant, Ingrid Bergman eta Claude Rains aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Euskal Herria

• 2020ko Frantziako Tourreko 9. etapa Pauen hasi eta Larunsen amaitu zen. Etapak 153 kilometro zituen, eta ibilbidean Zuberoa zeharkatu zuen, Izarbe eta Garate igota. UAE Emirates taldeko Tadej Pogačar esloveniarrak irabazi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1512 – Alfonso de Córdoba, nafar noble eta militarra (h. 1565).
• 1776 – Jose Maria Orbe, El Manchuelo de Ermua, gipuzkoar karlista militarra (h. 1850).
• 1874 – Ángel Larroque, bizkaitar margolaria (h. 1961).
• 1894 – Eugenio Zendoia, gipuzkoar arkitektoa (h. 1975).
• 1902 – Cristina Arteaga, gipuzkoar moja, poeta eta historialaria (h. 1984).
• 1903 – Alfredo Espinosa, euskal herritar politikari errepublikarra eta medikua (h. 1937).
• 1908 – Francisca Bartolozzi, nafar kartelgile, marrazkilari, margolari, idazle eta haur-ipuinen ilustratzailea, Madrilen (h. 2004).
• 1916 – José María Busca Isusi, gaztelaniaz idatzi zuen gipuzkoar idazlea (h. 1986).
• 1943 - Iñaki Irure, gipuzkoar futbolari ohia, atezaina.
• 1948 –
  • Karlos Argiñano, gipuzkoar sukaldaria, telebista aurkezlea eta enpresaburua.
  • Pedro Maria Artola, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1949 – Natxo de Felipe, bizkaitar abeslari eta folk musikaria, Oskorri taldearen sortzaileetarikoa.
• 1956 – Xabier Isasi, EHUko psikologia eta estatistikako irakaslea.
• 1958 – Felix Arkarazo, bizkaitar aktore eta bikoiztailea.
• 1960 – Kepa Gallego, bizkaitar aktorea eta zinema zuzendaria.
• 1961 – Pablo Juantegi, gipuzkoar exekutiboa, Telepizzaren exekutibo nagusia.
• 1962 –
  • Elena Martínez de Madina, arabar euskal filologoa.
  • Flavio Martinez, euskal zinema argazkilaria.
• 1963 – Josu Jon Imaz, EBBko presidente ohia eta Petronorreko presidentea.
• 1966 – Mikel Valverde, arabar marrazkigilea.
• 1969 – Antonio Sacristán, bizkaitar saskibaloi arbitroa.
• 1974 – Oskar Astarloa, gipuzkoar errugbilari ohia.
• 1975 – Patxi Puñal, nafar futbolaria.
• 1976 – Jon Ander Lopez Maquiera, bizkaitar futbolaria (h. 2013).
• 1982 – Mattin Auzki, lapurtar errugbilaria.
• 1985 – Andoni Lafuente, bizkaitar txirrindularia.

Mundua

• 1475 – Sebastiano Serlio, italiar arkitekto eta eskultorea.
• 1620 – Isabella Leonarda, italiar erlijioso eta musikagile barrokoa (h. 1704).
• 1656 – Guillaume Dubois, frantziar kardinala eta politikaria (h. 1723).
• 1666 – Ivan V.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (h. 1696).
• 1729 – Moses Mendelssohn, filosofo judu alemaniarra, juduen eskubide zibilen defendatzailea (h. 1786).
• 1732 – Vicente Tofiño de San Miguel, andaluziar itsasgizon eta kosmografoa (h. 1795).
• 1757 – La Fayetteko markesa, frantziar militarra eta politikaria (h. 1834).
• 1761 – Marie Gabrielle Capet, frantziar margolaria (h. 1818).
• 1766 – John Dalton, ingeles kimikaria, fisikaria eta meteorologoa (h. 1844).
• 1773 – Login Geiden, Errusiar Itsas Armada Inperialeko nederlandar almirantea (h. 1850).
• 1789 – Friedrich Wilhelm Schadow, alemaniar margolaria, nazaretar artearen margolari jarraitzaile eta kidea (h. 1862).
• 1802 – Alcide d'Orbigny, frantziar (edo bretainiar) naturalista (h. 1857).
• 1806 – Juan Eugenio Hartzenbusch, espainiar idazlea (h. 1880).
• 1808 – Abd el-Kader, Aljeriako emirra (h. 1883).
• 1809 – Bruno Bauer, alemaniar filosofoa (h. 1882).
• 1811 – Joanna Courtmans, belgikar idazle eta irakaslea (h. 1890).
• 1817 – Mihail Kogalniceanu, Errumaniako lehen ministroa (h. 1891).
• 1825 – Giovanni Fattori, italiar margolaria (h. 1908).
• 1835 – Émile Combes, Frantziako Lehen Ministroa (h. 1921).
• 1836 – John Atkinson Grimshaw, britainiar margolaria (h. 1893).
• 1860 – Jane Addams, estatubatuar soziologoa, 1931ko Bakearen Nobel Saria (h. 1935).
• 1863 – Dmitri Grave, sobietar garaiko errusiar matematikaria (h. 1939).
• 1868 – Heinrich Häberlin, Suitzako Konfederazioko presidentea (h. 1947).
• 1869 – Felix Salten, austriar idazlea (h. 1945).
• 1876 – John James Richard Macleod, ingeles sendagilea, 1923ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1935).
• 1879 –
  • Johan Nygaardsvold, Norvegiako lehen ministroa (h. 1952).
  • Joseph Wirth, Alemaniako kantzilerra (h. 1956).
• 1891 – Yrjö Väisälä, finlandiar astronomo eta fisikaria (h. 1971).
• 1892 – Edward Victor Appleton, ingeles fisikaria, 1947ko Fisikako Nobel Saria (h. 1965).
• 1900 – Julien Green, frantziar idazlea (h. 1998).
• 1902 – Sylvanus Olympio, Togoko lehen presidentea (h. 1963).
• 1904 – Maria Krüger, poloniar idazle eta kazetaria (h. 1999).
• 1906 –
  • Luis Federico Leloir, frantziar-argentinar biokimikaria, 1970eko Kimikako Nobel Saria (h. 1987).
  • Max Müller, alemaniar filosofoa (h. 1994).
• 1907 – Maurice Kendall, britainiar estatistikaria, Kendallen tau estatistikoaren asmatzailea (h. 1983).
• 1911 – Milorad B. Protić, serbiar astronomoa (h. 2001).
• 1912 – Nicolas Schöffer, hungariar eskultorea eta artearen teorialaria (h. 1992).
• 1913 – Leônidas da Silva, brasildar futbolaria (h. 2004).
• 1915 – Franz Josef Strauss, alemaniar politikaria (h. 1988).
• 1920 – Claus von Amsberg, Beatriz I.a Herbehereetakoa erreginaren ezkontidea (h. 2002).
• 1921 – Carmen Laforet, espainiar eleberrigilea (h. 2004).
• 1923 –
  • Nada Dimić, jugoslaviar komunista, Jugoslaviako Herriaren Heroia izendatua (h. 1942).
  • Petri II.a Jugoslaviakoa, Jugoslaviako azken erregea (h. 1970).
• 1925 –
  • Andrea Camilleri, italiar idazle, gidoilari eta zine eta antzerki zuzendaria (h. 2019).
  • Claire Duhamel, frantziar aktorea (h. 2014).
  • Ángel González, espainiar poeta (h. 2008).
  • Freddie Oversteegen, Herbehereetako erresistentzia komunistako kidea II. Mundu Gerrako Herbehereetako okupazioan (h. 2018).
• 1928 –
  • Paul Chemetov, frantziar arkitektoa (h. 2024).
  • Fumihiko Maki, japoniar arkitektoa (h. 2024).
  • Adela Montes, argentinar kazetaria (h. 2024).
• 1933 – Janusz Edmund Zimniak, poloniar elizgizon katolikoa (h. 2024).
• 1934 – Paul Naschy, espainiar aktore, zinema zuzendari eta haltera (h. 2009).
• 1935 – Sigrid Koetse, herbeheretar aktorea (h. 2025).
• 1936 – Brian Stowell, manxera hizkuntza suspertzeko lanetan aritutako ekintzaile nagusietako bat (h. 2018).
• 1938 – Dennis Oppenheim, estatubatuar eskultore eta artista (h. 2011).
• 1939 –
  • Gérard Fromanger, frantziar margolaria (h. 2021).
  • Susumu Tonegawa, japoniar biologo molekularra eta fisiologoa, 1987ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1941 – María Luisa Merlo, espainiar aktorea.
• 1943 –
  • Salvador Canet, espainiar txirrindulari ohia.
  • Richard J. Roberts, britainiar biokimikaria eta biologo molekularra, 1993ko Medikuntzako Nobel Saria.
  • Roger Waters, ingeles musikaria, Pink Floyd taldearen sortzaileetako bat.
• 1944 – Donna Haraway, Kaliforniako Unibertsitateko irakasle emeritua Kontzientziaren Historia programan.
• 1947 - Eli Bartra, mexikar filosofoa.
• 1949 – Efua Dorkenoo, emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako ghanesar-britainiar ekintzailea (h. 2014).
• 1952 – Fernando Ignacio González Laxe, Galiziako Xuntaren laugarren presidentea.
• 1953 – Gianbattista Baronchelli, italiar txirrindulari ohia.
• 1957 – José Sócrates, Portugalgo lehen ministroa.
• 1962 –
  • Soniya Nityanand, hematologian bereizitutako indiar immunologoa.
  • Kevin Willis, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1963 –
  • Ivan Hašek, txekiar futbolari ohia.
  • Geert Wilders, holandar politikaria.
• 1964 – Rosie Perez, estatubatuar aktore, koreografo eta dantzaria.
• 1965 – Takumi Horiike, japoniar futbolari ohia.
• 1966 –
  • Emil Boc, Errumaniako lehen ministroa.
  • Jill Ellis, britainiar-estatubatuar futbolari eta entrenatzaile ohia.
  • Jordi Turull, Kataluniako Generalitateko kontseilaria eta bozeramailea.
• 1969 – Norio Omura, japoniar futbolari ohia.
• 1970 – Leonora Áquilla, brasildar kazetaria.
• 1971 – Dolores O'Riordan, irlandar indie eta rock alternatibo abeslari eta konposatzailea, The Cranberries taldeko bokalista (h. 2018).
• 1972 –
  • Pepa Aniorte, espainiar aktore eta abeslaria.
  • Idris Elba, ingeles aktore eta DJa.
  • China Miéville, ingeles idazle eta ekintzaile sozialista.
  • Eva Ortega Paíno, espainiar kimikari eta ikertzaile onkologikoa, CNIOko biobankuaren zuzendaria.
• 1976 – Naomie Harris, ingeles aktorea.
• 1977 – Katalin Novák, Hungariako presidentea.
• 1978 –
  • Homare Sawa, japoniar futbolari ohia.
  • Emerson Sheik, brasildar-qatartar futbolaria.
• 1981 –
  • Yuki Abe, japoniar futbolaria.
  • Santiago Salcedo, paraguaiar futbolaria.
• 1984 – Luc Abalo, frantziar eskubaloi-jokalaria.
• 1985 – Koki Mizuno, japoniar futbolaria.
• 1986 – Danilson Córdoba, kolonbiar futbolaria.
• 1991 – Ingrid García-Jonsson, hispano-suediar aktorea.
• 1993 - Xulia Vicente, galiziar irudigilea.
• 1996 - Lana Rhoades, estatubatuar modelo erotikoa eta aktore pornografiko ohia.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1600 – Frai Frantzisko Tolosakoa, gipuzkoar gotzaina.
• 1884 – Pierre de Laussat, euskal politikaria, Frantzian (j. 1795).
• 1936 –
  • Jose Manuel Aizpurua, donostiar arkitektoa, fusilatua (j. 1902).
  • Víctor Pradera, euskal herritar politikari, ingeniari, abokatu eta historialaria, fusilatua (j. 1873).
  • José María Urkijo Ibarra, bizkaitar politikaria, industria-gizona eta kazetaria, fusilatua (j. 1872).
• 1986 – Pedro Kareaga Basabe, Cadaguako II. kondea, bizkaitar bankaria, Errioxan (j. 1896).
• 2000 – Jesusa Garitaonandia, bizkaitar erraketista (j. 1921).
• 2009 – Jose Maria Agirre Salaberria, bizkaitar milizianoa, Mauthausengo kontzentrazio esparrutik bizirik atera zelako ezaguna, Palma Mallorcakoan (j. 1919).

Mundua

• 972 – Joan XIII.a, aita santua.
• 1511 – Ashikaga Yoshizumi, Ashikaga shogunerriko hamaikagarren shoguna (j. 1481).
• 1553 – Juan de Homedes, Maltako Ordenako 47. Printze eta Maisu Nagusia (j. c. 1477).
• 1559 – Benvenuto Tisi da Garofalo, italiar margolaria (j. 1480).
• 1566 – Suleiman I.a, Otomandar Inperioaren hamargarren sultana (j. 1494).
• 1585 – Luca Cambiaso, italiar pintorea (j. 1527).
• 1683 – Jean-Baptiste Colbert, Frantziako finantza-ministroa (j. 1619).
• 1782 – Gregoria Apaza, aimara indigenen heroina eta iraultzailea (j. 1751).
• 1839 – Vicente González Moreno, espainiar militar karlista (j. 1778).
• 1885 – Narciso Monturiol, kataluniar asmatzaile eta politikaria (j. 1819).
• 1891 – Elise Arnberg, suediar miniaturista eta argazkilaria (j. 1826).
• 1907 – Sully Prudhomme, frantziar poeta, 1901eko Literaturako Nobel Saria (j. 1839).
• 1933 – Zacarías Martínez, espainiar agustindar erlijiosoa eta biologoa, Gasteizko apezpikua izandakoa (j. 1864).
• 1936 – Cirila Ubaldina García Díaz, espainiar maistra errepublikanoa, fusilatua (j. 1893).
• 1939 – Arthur Rackham, ingeles ilustratzailea (j. 1867).
• 1950 – Olaf Stapledon, ingeles eleberrigilea (j. 1886).
• 1951 – Joan Vollmer, Beat belaunaldiak hasieran izan zuen emakumerik garrantzitsuena (j. 1923).
• 1956 – Alex Raymond, estatubatuar marrazkigilea, komikigintzan eragin handia izan duena (j. 1909).
• 1959 – Edmund Gwenn, ingeles aktorea (j. 1877).
• 1962 – Hanns Eisler, alemaniar musikagilea (j. 1898).
• 1966 –
  • Margaret Sanger, estatubatuar erizaina, kontrazepzioaren onarpenaren aldeko ekintzailea (j. 1879).
  • Hendrik Verwoerd, Hegoafrikako lehen ministroa, apartheid sistemaren sortzaile eta bultzatzailetzat hartua (j. 1901).
• 1967 – Sophie Drinker, estatubatuar idazlea, musikaria eta musikologoa (j. 1888).
• 1973 – Maria Pulquéria Pestana, portugaldar poeta (j. 1880).
• 1978 – Adolf Adi Dassler, Adidas alemaniar kirol enpresaren sortzailea (j. 1900).
• 1985 – Rodney Robert Porter, britainiar biokimikaria, 1967ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1917).
• 1990 – Tom Fogerty, estatubatuar musikari eta gitarra-jotzailea, Creedence Clearwater Revival taldeko kidea (j. 1941).
• 1994 – Pawlu Xuereb, Maltako jarduneko presidentea (j. 1923).
• 1997 – Salvador Artigas, espainiar futbolari eta entrenatzailea (j. 1913).
• 1998 – Akira Kurosawa, japoniar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (j. 1910).
• 2002 – Hanneke Canters, herbeeretar filosofo eta akademiko feminista (j. 1969).
• 2005 – Eugenia Charles, Dominikako lehen ministroa (j. 1919).
• 2007 –
  • Eva Crane, erleen eta erlezaintzaren ikertzailea (j. 1912).
  • Concha Lagos, espainiar editorea eta idazlea (j. 1907).
  • Luciano Pavarotti, italiar tenorra, XX. mendearen bigarren erdialdeko operako abeslarien artean ospetsuena (j. 1935).
  • Pablo Sorozabal Serrano, espainiar musikagile, idazle eta itzultzailea (j. 1934).
• 2011 – Masanori Sanada, japoniar futbolaria (j. 1968).
• 2017 –
  • Kate Millett, estatubatuar idazle feminista erradikal eta ekintzailea, zinemagilea, eskultorea, hezitzailea eta filosofoa (j. 1934).
  • Lotfi A. Zadeh, Azerbaijandar matematikaria eta Berkeley Unibertsitateko irakaslea (j. 1921).
• 2018 – Burt Reynolds, estatubatuar aktorea (j. 1936)
• 2019 –
  • Robert Mugabe, Zimbabweko presidentea, gutxiengo zurien aginteari amaiera eman zion askapen mugimenduaren buruzagietako bat (j. 1924).
  • Chester Williams, hegoafrikar errugbilaria (j. 1970).
• 2020 – Vaughan Jones, zeelandaberritar matematikaria (j. 1952).
• 2021 –
  • Jean-Paul Belmondo, frantziar aktorea (j. 1933).
  • Nino Castelnuovo, italiar aktorea (j. 1936).
  • Michael K. Williams, estatubatuar aktorea (j. 1966).
• 2022 – Just Jaeckin, frantziar zinema zuzendaria (j. 1940).
• 2023 –
  • Marc Bohan, frantziar moda diseinatzailea (j. 1926).
  • Lucrecia Hernández Mack, guatemalar mediku zirujau eta politikaria (j. 1973).
  • Giuliano Montaldo, italiar zinema zuzendari, gidoilari eta aktorea (j. 1930).
• 2024 – Sonia Iovan, errumaniar gimnasta (j. 1935).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Urtzi/Ortzi eta Onditz.
• Jaiegunak: Elorrion Iraileko Andre Mariaren jaiak.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2858
• Multimedia: 6 September / Q2858

Irailaren 5 | Urteko egutegi | Irailaren 7