Azaroaren 16
data
Azaroaren 16a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeigarren eguna da, 321.a bisurteetan. 45 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1508 - Maria San Juan de Garonda emagina bizirik erre zuen Inkisizioak Mungian. Bizkaiko Jaurerrian egindako sorgin-ehizan atxilotu zuten. Mariaren ama 50 urte lehenago (1478an) ere erre egin zuten sorginkeria leporatuta.
- 1979 - ETAk Juan Luis Agirreurreta Arzamendi zibila hil zuen Arrasaten (Gipuzkoa).
- 2006 - Haize indartsuek suteak piztu zituzten Zalduondon (Araba) eta Azpeitian (Gipuzkoa). Zalduondoko udaletxea eta Azpeitiko baserri bat erre ziren.
- 2007 - Eusko Abertzale Ekintzako zinegotziak baztertu zituen Iruñeko Udalak, UPNren eta PSNren botoek hala erabakita.
Mundua aldatu
- 1978 - ETAk Francisco Mateu Canovas Madrilgo audientzia probintzialeko epailea hil zuen.
- 2006 -
- Joseph Kabilak Kongoko Errepublika Demokratikoko hauteskunde presidentzialak irabazi zituen, behin botu kontaketa amaituta.
- 300 bat etorkin ailegatu ziren pateretan Kanariar uharteetara.
- 2007 - Bangladeshen 3.000tik gora hildako eta milioika lekualdatu izan ziren, Sidr zikloiaren eraginez.
- 2010 -
- Shanghaiko 28 solairuko etxe orratz batean izandako sutean 53 pertsona hil ziren.
- Indiako Delhi hirian, eraikin bat behera erortzean 64 pertsona hil ziren.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1977 - Close Encounters of the Third Kind ("Aurrez-Aurreko Topaketak Hirugarren Fasean") filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Richard Dreyfuss eta François Truffaut aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1990 - Home Alone ("Etxean Bakarrik") filma estreinatu zen, Chris Columbusek zuzendu eta Macaulay Culkin, Joe Pesci, Daniel Stern, John Heard eta Catherine O'Hara aktoreak antzeztu zuten.
- 1999 - End of Days ("Egunen Amaiera") filma estreinatu zen, Peter Hyamsek zuzendu eta Arnold Schwarzenegger, Gabriel Byrne, Kevin Pollak, Robin Tunney, Rod Steiger, Udo Kier eta CCH Pounder aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2003 - Monster ("Mustruoa") filma estreinatu zen, Patty Jenkinsek zuzendu eta Charlize Theron, Christina Ricci, Bruce Dern eta Lee Tergesen aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2004 - Alexander ("Alexandro") filma estreinatu zen, Oliver Stonek zuzendu eta Colin Farrell, Angelina Jolie, Val Kilmer, Jared Leto, Rosario Dawson, Anthony Hopkins eta Christopher Plummer aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2005 - Cuarto milenio telebista saioa Iker Jiménez kazetari gasteiztarrak Cuatro espainiar telebista katean estreinatu zuen.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1528 - Joana Albretekoa, Nafarroako erregina (h. 1572).
- 1802 - Bernard-Romain Julien, lapurtar litografo eta grabatzailea (h. 1871).
- 1842 - Jean Jaurgain, zuberotar historialari eta literatura-kritikaria, Zazpiak Bat armarriaren sortzailea (h. 1920).
- 1850 - Federico Errazuriz Echaurren, Txileko presidentea (h. 1901).
- 1919 - Victoriana Aizpuru, Vichori, Pitxirri, gipuzkoar erraketista.
- 1920 - Joseba Aldamiz-Etxebarria, bizkaitar misiolari eta abiadorea (h. 1966).
- 1925 - Jose Javier Uranga, Oilarra, nafar kazetaria (h. 2016).
- 1927 - Mercedes Luzuriaga, bizkaitar aktorea (h. 2023).
- 1932 - Fernando Sáenz Lacalle, nafar apaiza, San Salvadorreko artzapezpikua (h. 2022).
- 1936 - Fidencio Berrade, nafar apaiza, Sestaoko abadea (h. 2022).
- 1947 - Iñaki Anasagasti, eusko-venezuelar politikari jeltzalea, Venezuelan.
- 1956 - Víctor García Hidalgo, arabar politikaria, Almendralejon.
- 1968 - Serafín Llamas, Ezker Batua-Berdeak alderdiko gipuzkoar politikaria.
- 1970 - Juan Kruz Lakasta, nafar kazetaria, Jakan.
- 1973 - Garikoitz Mendizabal, gipuzkoar musikari eta txistularia.
- 1976 - Estibaliz Gabilondo, euskal aktore eta kazetaria.
- 1983 - Iñigo Díaz, nafar pilotari ohia.
- 1984 - Eriz Ruiz de Erentxun, arabar txirrindulari ohia.
- 2000 - Ander Martín Odriozola, gipuzkoar futbolaria.
Mundua aldatu
- K. a. 42 - Tiberio, Erromako bigarren enperadorea.
- 1538 - Toribio de Mogrovejo, espainiar erlijioso katolikoa (h. 1606).
- 1717 - Jean le Rond d'Alembert, frantziar matematikaria, fisikaria eta filosofoa (h. 1783).
- 1836 - Kalākaua, Hawaiiko Erresumaren azken erregea (h. 1891).
- 1839 - Louis-Honoré Fréchette, kanadiar idazlea eta politikaria (h. 1908).
- 1841 - Jules Violle, frantziar fisikaria eta asmatzailea (h. 1923).
- 1843 - Louise Jopling, ingeles margolaria, bere belaunaldiko emakume artista nabarmenetakoa (h. 1933).
- 1850 - Federico Errázuriz, Txileko presidentea (h. 1901).
- 1855 - Tommaso Tittoni, Italiako lehen ministroa (h. 1931).
- 1867 - Léon Daudet, frantziar kazetari eta idazlea (h. 1942).
- 1874 - Alexander Koltxak, errusiar ozeanografo, itsas armadako almirante eta politikaria (h. 1920).
- 1878 - Nikolai Avksentiev, errusiar eseristen buruetako bat (h. 1943).
- 1886 - Leila Ross-Shier, kaimandar liburuzain, irakasle eta musikagilea (h. 1968).
- 1889 - George S. Kaufman, estatubatuar antzerkigilea, antzerki zuzendaria eta ekoizlea, umorista eta drama kritikaria (h. 1961).
- 1895 - Paul Hindemith, alemaniar musikagile eta teorikoa (h. 1963).
- 1896 -
- Joan Lindsay, australiar idazlea (h. 1984).
- Oswald Mosley, britainiar politikari faxista (h. 1980).
- 1900 - Eliška Junková, txekoslovakiar pilotua, automobilismoaren historian emakume nabarmenetakoa (h. 1994).
- 1902 - Alfonso Sánchez Portela, espainiar argazkilaria (h. 1990).
- 1904 - Nnamdi Azikiwe, Zik, Nigeriako aurreneko presidentea (h. 1996).
- 1906 - Henri Charrière, frantziar gaizkile eta idazlea (h. 1973).
- 1907 - Burgess Meredith, estatubatuar aktore, zinema zuzendari, ekoizle eta idazlea (h. 1997).
- 1922 -
- Gene Amdahl, informatikako proiektuen estatubatuar diseinatzailea, informatikako aitzindarietako bat (h. 2015).
- José Saramago, portugaldar idazlea, 1998ko Literaturako Nobel Saria (h. 2010).
- 1930 -
- Chinua Achebe, nigeriar eleberrigile eta poeta (h. 2013).
- Salvatore Riina, U curtu, siziliar mafiako buruzagi ohia eta garai guztietako kide ospetsuenetakoa (h. 2017).
- 1932 - Robert Gurik, kanadar antzerkigilea.
- 1935 - France-Albert René, Seychelleetako presidentea (h. 2019).
- 1936 -
- Joaquín Navarro-Valls, espainiar mediku eta kazetaria, Egoitza Santuaren bozeramailea (h. 2017).
- Igor Turtxin, ukrainar eskubaloi entrenatzailea (h. 1993).
- 1937 - Amelia Quintanal Martínez-Conde, kantabriar jostuna eta futbol entrenatzailea, Espainiako emakumezkoen lehen entrenatzailea.
- 1950 -
- Beatriz Escudero, asturiar aktorea, kantaria eta telebista aurkezlea.
- Amelia Valcárcel, espainiar filosofoa.
- 1951 - Pepe Navarro, espainiar aurkezle, kazetari, ekoizle eta idazlea.
- 1952 - Shigeru Miyamoto, Mario ordenagailuetako bideo-jokoaren sortzailea.
- 1954 - Ramón Luis Valcárcel, Murtziako Autonomia Erkidegoko presidentea.
- 1955 - Guillermo Lasso, Ekuadorko presidentea.
- 1958 - Sooronbay Jeenbekov, Kirgizistango presidentea.
- 1964 -
- Valeria Bruni Tedeschi, frantziar-italiar aktore, gidoilari eta zuzendaria.
- Midori Honda, japoniar futbolaria.
- Diana Krall, kanadar piano-jotzailea eta jazz-abeslaria.
- Paco Liaño, espainiar futbol atezain ohia.
- 1967 - Lisa Bonet, estatubatuar aktorea.
- 1968 - Luis Pazos Rodriguez, traineru estropadetako arraunlari galiziarra.
- 1969 - Helga Tawil-Souri, palestinar dokumentalgile, ikertzaile eta idazlea.
- 1973 - Lucrecia Hernández Mack guatemalar mediku zirujau eta politikaria (h. 2023).
- 1974 -
- Mónica van Campen, kataluniar aktorea eta modeloa.
- Paul Scholes, britainiar futbolari ohia.
- 1976 - Kazuhiro Suzuki, japoniar futbolari ohia.
- 1977 -
- Maggie Gyllenhall, estatubatuar aktorea.
- Naoko Kawakami, japoniar futbolari ohia.
- 1980 - Germán Gabriel, espainiar saskibaloi jokalari ohia.
- 1985 - Sanna Marin, Finlandiako lehen ministroa.
- 1986 - Maxime Médard, frantziar errugbi jokalaria.
- 1994 - Moses Kingsley, nigeriar saskibaloi jokalaria.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1508 - Maria San Juan de Garonda, bizkaitar emagina, Inkisizioak sorginkeria leporatuta errea.
- 1533 - Diego Martinez de Alaba, arabar aitoren seme eta politikaria.
- 1799 - Dominique Garat Hiriarte, lapurtar politikaria (j. 1735).
- 1891 - Paulina Harriet, lapurtar enpresaburu eta filantropoa, Valladoliden (j. c. 1811).
- 1936 - Wilhelm Wakonigg, austriar jatorriko bilbotar enpresari, ingeniari eta diplomatikoa, fusilatua (j. 1875).
- 1963 - Pedro Landeta, bizkaitar karmeldar misiolaria, Indian (j. 1887).
- 1975 - Agustín Gómez Pagola, gipuzkoar politikaria eta futbolaria, Moskun (j. 1922).
- 1976 - Antonio Arrue, euskal idazlea (j. 1903).
- 1989 - Ignacio Ellakuria, bizkaitar jesuita, filosofo eta teologoa, askapenaren teologiaren ekintzailerik handienetarikoa, El Salvadorren (j. 1930).
- 1991 - Jose Maria Cobo, bizkaitar futbolaria (j. 1937).
- 2005 - Frantzisko Garmendia Aiestaran, gipuzkoar elizgizona, New Yorkeko Apezpiku Laguntzaile izandakoa, New Yorken (j. 1924).
- 2007 - Javier Eskalza, euskal herritar futbolaria (j. 1952).
- 2013 - Bruno Sermonne, lapurtar aktorea, Villejuifen (j. 1941).
- 2014 - Javier Azagra, nafar apaiza, Cartagenako apezpikua, Murtzian (j. 1923).
- 2015 - Alberto Albistegi Arizmendiarrieta, gipuzkoar futbolaria (j. 1933).
- 2017 - Belen Gonzalez Peñalva, gipuzkoar ETAkidea, erakundearen buruzagi historikoa (j. 1957).
- 2020 -
- Ignazio Arregi, gipuzkoar erlijio-gizon eta kazetaria (j. 1931).
- Manolo Legina, bilbotar musikaria, trikitilaria (j. 1925).
- 2023 - Maria Dolores Larramendi, gipuzkoar erraketista (j. 1926).
Mundua aldatu
- 1093 - Santa Margarita Eskoziakoa, Eskoziako Erresumako erregina (j. c. 1045).
- 1240 - Ibn al-Arabi, andalustar filosofo, teosofo eta mistikoa (j. 1165).
- 1253 - Aines Asiskoa, Italiako santu katolikoa (j. 1197/98).
- 1272 - Henrike III.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (j. 1207).
- 1328 - Hisaaki Printzea, Japoniako Kamakura shogunerriko zortzigarren shoguna (j. 1276).
- 1603 - Pierre Charron, frantziar teologoa (j. 1541).
- 1625 - Sofonisba Anguissola, pizkunde garaiko italiar margolaria.
- 1688 - Ann Glover, Bostonen sorgintzat hartu eta urkatu zuten azken pertsona.
- 1706 - Godfried Schalcken, holandar genero eta erretratu margolaria (j. 1643).
- 1794 - Rudolf Erich Raspe, alemaniar idazle, liburuzain eta zientzialaria (j. 1736).
- 1797 - Frederiko Gilen II.a Prusiakoa, Prusiako erregea (j. 1744).
- 1808 - Mustafa IV.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1779).
- 1820 - Jean-Lambert Tallien, frantziar politikaria eta kazetaria (j. 1767).
- 1831 - Karl von Clausewitz, prusiar jenerala (j. 1780).
- 1836 - Christiaan Hendrik Persoon, herbeheretar mikologoa (j. 1761).
- 1878 - Đura Jakšić, serbiar idazlea (j. 1832).
- 1885 - Louis Riel, kanadar buruzagi mestizoa (j. 1844).
- 1888 - Arsène Darmesteter, frantziar hizkuntzalaria (j. 1846).
- 1919 - Pierre Forsans, frantziar politikaria, Biarrizko alkatea (j. 1853).
- 1925 - Gerhard Hessenberg, alemaniar matematikaria (j. 1874).
- 1952 -
- Solomija Kruxelnytska, ukrainar sopranoa, XX. mendearen lehen erdiko opera-izarrik distiratsuenetakotzat joa (j. 1872).
- Charles Maurras, frantziar idazle eta politikaria, Action Française mugimenduaren antolatzaile eta ideologoa (j. 1868).
- 1953 - T. F. O'Rahilly, irlandar hizkuntalaria (j. 1883).
- 1960 - Clark Gable, estatubatuar aktorea, soinudun zinemako hastapenetako izar handienetakoa (j. 1901).
- 1965 - William T. Cosgrave, irlandar politikaria (j. 1880).
- 1982 -
- Pavel Aleksandrov, errusiar matematikaria (j. 1896).
- Lenny Murphy, Ipar Irlandako paramilitar loialista, Shankill Butchers hiltzaile taldeko buruzagia izateagatik ospetsua, eraila (j. 1952).
- 1985 - Omayra Sánchez, Nevado del Ruiz sumendiaren erupzioaren ondorioz hiru egunez bere etxeko lokatz eta hondarren artean harrapatuta egon ondoren hil zen 13 urteko neska kolonbiarra (j. 1972).
- 1991 - Alberto Girri, argentinar olerkari, itzultzaile eta kontalaria (j. 1919).
- 1993 -
- Tomàs Garcés, kataluniar olerkari eta kazetaria (j. 1901).
- Lucia Popp, eslovakiar sopranoa (j. 1939).
- 1997 - Georges Marchais, frantziar politikaria (j. 1920).
- 1999 - Daniel Nathans, estatubatuar mikrobiologo eta sendagilea, 1978ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1928).
- 2005 - Henry Taube, kanadar kimikaria, 1983ko Kimikako Nobel Saria (j. 1915).
- 2006 -
- Milton Friedman, estatubatuar ekonomialari eta intelektuala, 1976ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1912).
- Jordi Sarsanedas i Vives, kataluniar idazlea (j. 1924).
- Joaquim Xicoy i Bassegoda, kataluniar politikaria.
- 2014 -
- Antoni Maria Badia, kataluniar filologo eta hizkuntzalaria (j. 1920).
- José Luis Viejo, espainiar txirrindularia (j. 1949).
- 2018 - William Goldman, estatubatuar eleberrigile, antzerki-idazle eta gidoigilea (j. 1931).
- 2020 - María Salvo, espainiar ekintzaile antifrankista, frankismo garaiko errepresioaren biktima (j. 1920).
- 2022 -
- Carol Leigh, estatubatuar artista, idazlea, zinemagilea eta sexu langileen eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1951).
- Gerhard Rodax, austriar futbolaria (j. 1965).
- Isabel Salgado, brasildar boleibol jokalaria eta entrenatzailea (j. 1960).
- Wen Tsai Wang, txinatar botanikaria (j. 1926).
- 2023 - A. S. Byatt, ingeles eleberrigilea (j. 1936).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Atxuri, Atxuria eta Aitxuri.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q3029
Multimedia: 16 November
