Wikipedia

San Frantzisko (Kalifornia)

Ameriketako Estatu Batuetako hiria

San Frantzisko[1] (ingelesez: City and County of San Francisco) Ameriketako Estatu Batuetako mendebaldeko hiri eta konderria da, Kalifornia estatuko erdi-mendebaldean, San Frantziskoko badia eta Ozeano Barearen arteko penintsula batean dagoena[2]. Kaliforniako laugarren hiririk jendetsuena da, Los Angeles, San Diego eta San Joseren atzean; 2013an, hiriak 837.442 biztanle zituen[3], baina metropoli eremuak 4,5 milioi biztanle ditu eta San Jose-San Frantzisko-Oakland eremuak, 8,5 milioi inguru.

San Frantzisko
San Francisco
konderri-hiri kontsolidatua
Administrazioa
Estatu burujabe Ameriketako Estatu Batuak
Estatua Kalifornia
Kaliforniako konderriSan Francisco konderria
AlkateaLondon Breed (en) Itzuli
Izen ofizialaSan Francisco
Yerba Buena
Jatorrizko izenaSan Francisco
Posta kodea94110, 94103, 94133, 94107, 94109, 94108 eta 94105
FIPS kodea06-67000
Geografia
Koordenatuak37°46′39″N 122°24′59″W / 37.7775°N 122.4164°W / 37.7775; -122.4164
Map
Azalera600.592202 km²
Altuera52 ft
MugakideakSausalito (Kalifornia), Richmond (Kalifornia), Alameda (Kalifornia), Brisbane (Kalifornia) eta Daly City (Kalifornia)
Demografia
Biztanleria873.965 (2020ko apirilaren 1a)
−7.584 (2019)
Dentsitatea1.455,17 bizt/km²
Etxebizitzak362.141
Informazio gehigarria
Sorrera1776ko ekainaren 29a eta 1776
Telefono aurrizkia415, 628
Ordu eremuaUTC−08:00, UTC−07:00 eta Ozeano Bareko ordu-eremua
Hiri senidetuakZürich, Abidjan, Burgas, Caracas, Sydney, Tesalonika, Taipei, Cork, Haifa, Ho Chi Minh Hiria, Manila, Osaka, Seul, Shanghai, Vladivostok, Addis Abeba, Asis, Bangalore, Bukarest, Caltagirone, Valparaíso, Napoli, Alassio, Belém (Pará), Lisboa, Amman, Lurmutur Hiria, Krakovia, Ischia, Paris, Kiel eta Bartzelona
sf.gov, sf.gov…, sf.gov… eta sf.gov…

Ehunka film eta telesail grabatu dira San Frantziskoko kaleetan, eta munduko zubirik ospetsuenetako bat dago bertan, Golden Gate zubi gorrixka. San Frantziskoko auzo famatuenek ezaugarri eta pertsonalitate bereziak dituzte eta hauetan kultura aniztasuna arnasten da. Haight Ashbury auzoan hippie mugimendua sortu zen; Chinatown auzoan, Asiatik kanpoko komunitate txinatarrik handiena eta Estatu Batuetako zaharrena biltzen da; Castro auzoa, berriz, historiako lehen gay auzoa da eta bertan sortu zuten ostadarraren bandera ezaguna.[4]

Jatorri mexikarreko Lowriderra kultura mugimendu adierazgarria hemen sortu zen. Auto zaharrak aldatu eta moldatu egiten dituzte.[4]

San Frantziskoko badiaren erdian Alcatrazeko kartzela aski ezaguna dago. AEBko kartzelarik seguruena izan zena 1934an eraiki eta 1963 itxi zuten.[4]

Historia aldatu

Klima aldatu

San Frantziskok uda freskoko klima mediterraneoa du, Csb Köppen klima sailkapenaren arabera.

      Datu klimatikoak (San Frantzisko —erdigunea—, 1981-2010)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 26 27 30 34 38 39 39 37 38 39 30 24 39
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 14 16 17 18 19 20 20 21 22 21 18 15 18.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 8 9 10 10 11 12 13 13 13 12 10 8 10.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -2 -1 1 4 6 8 8 8 8 6 3 -3 -3
Pilatutako prezipitazioa (mm) 114 113 83 37 18 4 0 2 5 28 80 116 600.2
Prezipitazio egunak (≥ 0.01 in) 11.7 11.1 11.0 6.5 3.8 1.5 .3 1.0 1.7 3.9 8.9 11.6 73
Eguzki orduak 185.9 207.7 269.1 309.3 325.1 311.4 313.3 287.4 271.4 247.1 173.4 160.6 3061.7
Iturria: http://www.nws.noaa.gov/climate/xmacis.php?wfo=mtr NOAA

Ekonomia aldatu

 
San Frantziskoko negozio eta finantza auzoa, Alcatrazetik ikusita.

Merkataritza eta finantza gune guztiz garrantzitsua, eta Estatu Batuetako zortzigarren portua da, badia oso ondo babestuta baitago. Garia, garagarra, kotoia, petrolioa eta tresneria mekanikoak eta elektrikoak esportatzen dira portutik eta zeta, kafea, tea, kakaoa eta azukre kanabera inportatzen, Ekialde Urrunetik eta Hego Amerikatik batez ere.

Industriak ere (petrolio findegiak, kimika industria, tresneria elektrikoa eta mekanikoa, ontziolak, ehungintza, janari industria) eragin handia du hiriko ekonomian.

Ondasun nagusiak aldatu

Argazkiak aldatu

  • argazki galeria
  •  

    San Frantzisko gauez

  •  
  •  

    Golden Gate zubia

  •  

    Goiko auzoak

  •  

    Chinatown

  •  

    Jardin japoniarra

Sanfrantziskotar ospetsuak aldatu

Herri eta hiri senidetuak aldatu

San Frantzisko ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia. (2012-05-25). 170. araua: Amerikako toponimia. .
  2. ↑ San Francisco Global.britannica.com
  3. ↑ Annual Estimates of the Resident Population Factfinder2.census.gov
  4. ↑ a b c «San Frantziskoko kale aldapatsuetan gora, gaur, "Vascos por el Mundo" saioan» EITB Euskal Irrati Telebista 2021-08-20 (Noiz kontsultatua: 2022-03-14).
  5. ↑ a b San Francisco Historical Timeline Sfgov.org
  6. ↑ K. MALDETTO: The Discovery of San Francisco Bay (1542-1769) Foundsf.org
  7. ↑ A Timeline of San Francisco History Zpub.com
  8. ↑ Mission San Francisco de Asís (Mission Dolores) Missiontour.org
  9. ↑ a b From the 1820s to the Gold Rush The Museum of the City of San Francisco. Sfmuseum.org
  10. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
  11. ↑ San Francisco Gold Rush Sf-info.org
  12. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
  13. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t (Ingelesez) Sister Cities International. (Noiz kontsultatua: 2018-07-23).
  14. ↑ (Ingelesez) Cork City Council. (Noiz kontsultatua: 2018-08-14).
  15. ↑ (Alemanez) «Neue Partner: Kiel und San Francisco. Es geht auch um Wirtschaftsinteressen und globale Probleme wie den Klimawandel.» Lübecker Nachrichten Online (Noiz kontsultatua: 2018-08-14).
  16. ↑ (Alemanez) «Ungleiche Schwestern: Kiel und San Francisco werden Partnerstädte» Schleswig-Holsteinische Zeitungsverlag (Noiz kontsultatua: 2018-08-14).
  17. ↑ (Alemanez) «Wie Kiel und San Francisco zusammenkamen» Kieler Nachrichten (Noiz kontsultatua: 2018-08-14).
  18. ↑ (Polonieraz) Magiczny Kraków: Oficjalny serwis miejski. (Noiz kontsultatua: 2018-08-14).
  19. ↑ (Ingelesez) «Osaka mayor to terminate six-decade ties as San Francisco designates ‘comfort women’ memorial city property» The Japan Times (Noiz kontsultatua: 2018-08-14).
  20. ↑ (Ingelesez) Taipei City Council. (Noiz kontsultatua: 2018-07-20).

Bibliografia aldatu

  • Asbury, Hubert (1989). The Barbary Coast: An Informal History of the San Francisco Underworld. Dorset Press. ISBN 978-0-88029-428-7. OCLC 22719465.
  • Bronson, William (2006). The Earth Shook, the Sky Burned. Chronicle Books. ISBN 978-0-8118-5047-6. OCLC 65223734.
  • Cassady, Stephen (1987). Spanning the Gate. Square Books. ISBN 978-0-916290-36-8. OCLC 15229396.
  • Dillon, Richard H. (1998). High Steel: Building the Bridges Across San Francisco Bay. Celestial Arts (Reissue edition). ISBN 978-0-88029-428-7. OCLC 22719465.
  • Eldredge, Zoeth Skinner (1912). The Beginnings of San Francisco: from the Expedition of Anza, 1774, to the City Charter of April 15, 1850. New York: John C. Rankin Company.
  • Ferlinghetti, Lawrence (1980). Literary San Francisco: A pictorial history from its beginnings to the present day. Harper & Row. ISBN 978-0-06-250325-1. OCLC 6683688.
  • Hartman, Chester (2002). City for Sale: The Transformation of San Francisco. University of California Press. ISBN 978-0-520-08605-0. OCLC 48579085.
  • Heller, Nathan. Bay Watched – How San Francisco's New Entrepreneurial Culture is Changing the Country (article) (October 2013). The New Yorker
  • Holliday, J. S. (1999). Rush for Riches: Gold Fever and the Making of California. University of California Press. ISBN 978-0-520-21402-6. OCLC 37545551.
  • Lotchin, Roger W. (1997). San Francisco, 1846–1856: From Hamlet to City. University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-06631-3. OCLC 35650934.
  • Margolin, Malcolm (1981). The Ohlone Way: Indian Life in the San Francisco-Monterey Bay Area. Heydey Books. ISBN 978-0-930588-01-4. OCLC 4628382.
  • Maupin, Armistead (1978). Tales of the City. Harper Collins. ISBN 978-0-06-096404-7. OCLC 29847673.
  • Solnit, Rebecca. Infinite City: A San Francisco Atlas (University of California Press, 2010). 144 pp. ISBN 978-0-520-26250-8; online review
  • Thomas, Gordon & Witts, Max Morgan (1971). The San Francisco Earthquake. Stein and Day. ISBN 978-0-8128-1360-9. OCLC 154735.
  • Winfield, P.H., The Charter of San Francisco (The fortnightly review Vol. 157–58:2 (1945), p. 69–75)
  • San Francisco (article) (1870) The Overland Monthly, January 1870 Vol. 4, No. 1, pp. 9–23. San Francisco: A. Roman & Co., Publishers

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Frantzisko_(Kalifornia)&oldid=8904312"(e)tik eskuratuta