Henrike III.a Ingalaterrakoa

Henrike III.a Ingalaterrakoa
	; Irudi gehiago
Ingalaterrako monarka
Irlandako jauna
Bizitza
Jaiotza	Winchester, 1207ko urriaren 1a
Herrialdea	Ingalaterrako Erresuma
Heriotza	Westminster, 1272ko azaroaren 16a (65 urte)
Hobiratze lekua	Westminster abadia
Familia
Aita	Joanes Lur Gabea
Ama	Isabella of Angoulême
Ezkontidea(k)	Leonor Proventzakoa (1236ko urtarrilaren 4a - ; Leonor Proventzakoa (1236ko urtarrilaren 14a (egutegi gregorianoa) - 1272ko azaroaren 16a)
Seme-alabak	ikusi Eduardo I.a Ingalaterrakoa; Margaret of England (mul) ; Beatrice of England (en) ; Edmund Crouchback (mul) ; Katherine of England (en) ; Richard of England (en) ; John of England (en) ; William of England (en) ; Henry of England (en) ;
Haurrideak	ikusi Joan, Lady of Wales (en) ; Isabella of England (mul) ; Joan of England (mul) ; Eleanor of Leicester (en) ; Isabella of Lusignan (en) ; Alice de Lusignan, Countess of Surrey (en) ; Aymer de Valence, 2nd Earl of Pembroke (en) ; Hugh XI of Lusignan (en) ; Rikardo Kornualleskoa; William de Valence, 1st Earl of Pembroke (en) ; Richard FitzRoy (en) ;
Leinua	Plantagenet
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina; Anglo-Norman (en)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria eta monarka
Lantokia(k)	Ingalaterra

Henrike III.a Ingalaterrakoa^[1] (Winchesterreko gaztelua, Hampshire, 1207ko urriaren 1a – Westminster, Londres, 1272ko azaroaren 16a), Henrike Winchesterkoa ere deitua, Ingalaterrako erregea izan zen 1216 eta 1272 bitartean. Politikoki arazo ugari izan bazituen ere, haren erreinaldian ekonomia berpiztu zen. Magna Carta zela eta baroien aurka borrokatu zen. Kontinentean zituen lurraldeetan ere erasoak jasan zituen.

Bizitza

Joan Lurgabearen semea zen. Ezin eskuratu izan zituen Luis IX.a Frantziakoak aitari kendu zizkion lurraldeak eta hitzarmen bat sinatu behar izan zuen (Parisko Ituna, 1259). Baroiak, Simon Montfortekoak gidaturik, haren aurka altxatu ziren eta errege aginpidea murrizten zuen lege bat izenpetu behar izan zuen (Oxfordeko Xedapenak, 1259). Alabaina, ez zuen hitzartutakoa bete nahi izan, eta baroien aurka jo zuen, Baroien gerrari (1261-1265) hasiera emanez.

Baroiak nagusitu ziren (1264) eta Simon Monfortekoa Ingalaterrako nagusi bihurtu zen (Magna Cartaren berrespena, 1265). Simon Montfortekoa ez zen, ordea, baroien gogokoa eta hil egin zuten (Eveshango gudua, 1265). Erregeak mendekatu nahi izan zuen baina Eduardo printzeak bide hura debekatu eta bakea izenpearazi zion (Kenilworthko Dictuma, 1267).

Gurutzadak eta Gaskoiniako gerra

Aita Santuaren babesak erregeak kendu eta jar zitzakeen, eta gurutzadak puri-purian ziren. Henrikek Lurralde Santuetara joateko agindua eman zuen, baina 1252an lau urteko epea iragarri zuen kanpaina prestatzeko, Gaskoinia haserre baitzebilen, eta Henrikek kanpaina militarra hor borrokatzeko. Gurutzadetarako bezala, baina, erregeak dirua behar zuen bere espedizioak finantzatzeko. Horretarako, Henrikek zerga bat agindu zuen menpeko guztiek ordaintzekoa, bere aurreko erregeek egin zuten bezala, ofizialek bortizkeria handiz eskuratzen saiatu zirenak.^[2]

Zerga-kanpaina horrek, baina, herritar xumeen, burgesen eta kondeen haserrea eta oposizioa eragin zuen. Henrikeren ministroek batzar bat deitu zuten orduan, adostasun zabalago bat lortzeko, eta deialdi hori 1237-1254 artean egin zuten. Batzar horretan, ordea, Henrikek ez zituen bere asmoak bete, bertaratuek kexu zerrenda luzea aurkeztu baitzuten erregearen hertsapenaren kontra. Bereziki Gaskoiniarako espedizio bat finantzatzeari uko egin zioten. Batzar hori parlamentuaren hasiera izan zen.^[2]

Oxfordeko Xedapenak

Ingalaterrako jaunak hamabi inguru ziren orotara. Henrike III.ak, ordea, lagun hurbilen ingurune txiki baten aholkularitzaz hartzen zituen erabaki guztiak; Frantziatik deitutako bere amaren senitartekoak ziren: lusignandarrak. Ingalaterrako erregearen mesedeen hartzaileak ziren, halaber. Testuinguru horretan, Henrike III.ak porrot gogorrak jasan zituen galesen kontra, Llywelyn buruzagi zutela, ingelesen kontra altxatuak. Hala ere, gurutzaden ordez eta Aita Santuaren oniritziaz, Sizilian gerra egiteko zerga eta isun berriak ezarri zituen.^[3]

1258 hartan Ingalaterran haserre bizia zabaldu zen horregatik, eta apirilean hamabi Ingalaterrako jaunak gerra-oskolez jantzita agertu ziren ezustean erregearen Westminster Jauregiko Areto Handira. Jaunek gazteluen buruzagitza eskuratzeko izendapen berriak eskatu zizkioten. Hurrengo hilabeterako hitzordua jarri zuten Oxforden, baita bertan bildu ere erregearekin, eta jaunek beren baldintza iraultzaileak ezarri zituzten: Oxfordeko Xedapenak. Erregea agintea oso murriztuta atera zen Oxfordetik eta, harrezkero, indarge geratu zen. Jaun kolpistei gazteluak esleitu zitzaizkien egun horretan bertan. Adostu zen hamabost jaunez osatutako horrelako batzarrak, parlamentua, urtean hirutan egingo zirela aurrerantzean. Henrike III.ak bere ahalmen betearazle ia guztia galdu zuen.^[3]

Ezkontza eta seme-alabak

1236an, Canterburyn, Leonor Proventzakoarekin ezkondu zen eta, gutxienez, bost seme-alaba izan zituzten:

Eduardo (1239 - 1307), oinordekoa
Margarita (1240 - 1275), Alexandro III.a Eskoziakoarekin ezkondu zena
Beatriz (1242 - 1275), Joan II.a Britainiakoarekin ezkondu zena
Edmundo (1245 - 1296)
Katalina (1253 - 1257)

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/11/17 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (PDF) 186. arauaː Atzerriko pertsona-izenak. Grafia-irizpideak. Erregeerreginen eta kidekoen kasua. .
↑ ^a ^b (Ingelesez) Morris, Marc. (2009). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain. Windmill ISBN 9780099481751. (Noiz kontsultatua: 2018-08-04). 16-17. or.
↑ ^a ^b (Ingelesez) Morris, Marc. (2009). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain. Windmill ISBN 9780099481751. (Noiz kontsultatua: 2018-08-04). 31-39. or.

Aurrekoa
Joan Lurgabea

Ingalaterrako erregea
1216–1272

Ondorengoa
Eduardo I.a Ingalaterrakoa

Aurrekoa
Joan Lurgabea

Akitaniako dukea
1216–1272

Ondorengoa
Eduardo I.a Ingalaterrakoa

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Henrike III.a Ingalaterrakoa

Datuak: Q160311
Multimedia: Henry III of England / Q160311

[1] Euskaltzaindia. (PDF) 186. arauaː Atzerriko pertsona-izenak. Grafia-irizpideak. Erregeerreginen eta kidekoen kasua. .

[:0-2] (Ingelesez) Morris, Marc. (2009). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain. Windmill ISBN 9780099481751. (Noiz kontsultatua: 2018-08-04). 16-17. or.

[:1-3] (Ingelesez) Morris, Marc. (2009). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain. Windmill ISBN 9780099481751. (Noiz kontsultatua: 2018-08-04). 31-39. or.

[1]

[2]

[3]