Eugene Curran “Gene” Kelly (Pittsburgh, 1912ko abuztuaren 23Beverly Hills, 1996ko otsailaren 2a) Estatu Batuetako dantzari, aktore, abeslari, zuzendari, ekoizle eta koreografoa zen. Ezaguna zen bere dantza estiloagatik, bizia eta atletikoa, itxura onagatik, eta pantailan antzeztu zituen rol maitagarriengatik.[1][2]

Gene Kelly

(1943)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakEugene Curran Kelly
JaiotzaPittsburgh1912ko abuztuaren 23a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntzaestatubatuar ingelesa
HeriotzaBeverly Hills1996ko otsailaren 2a (83 urte)
Hobiratze lekuaWestwood Village Memorial Park Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Familia
AitaJames Patrick Kelly
AmaHarriet Catherine Curran
Ezkontidea(k)Betsy Blair (en) Itzuli  (1941 -  1957ko apirila)
Jeanne Coyne  (1960 -  1973ko maiatzaren 10a)
Hezkuntza
HeziketaPittsburgheko Unibertsitatea
Pennsylvaniako Estatu Unibertsitatea
Peabody High School (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakzinema aktorea, abeslaria, film-zuzendaria, aktorea, koreografoa, dantzaria, gidoilaria, antzerki aktorea, telebista-aktorea, zinema ekoizlea, errealizadorea eta produktorea
Altuera172 zentimetro
Jasotako sariak
KidetzaCommittee for the First Amendment (en) Itzuli
Genero artistikoatraditional pop (en) Itzuli
Musika instrumentuaahotsa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakatoliko ez-elizkoia
agnostizismoa
Alderdi politikoa Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata

IMDB: nm0000037 Allocine: 1538 Rottentomatoes: celebrity/gene_kelly Allmovie: p97107 57646 TV.com: people/gene-kelly IBDB: 15285
Musicbrainz: aaff7c7e-5793-4fa7-9a7c-9af3b45e8132 Discogs: 182929 Allmusic: mn0000802791 Find a Grave: 3566 Edit the value on Wikidata

Gaur egun ezaguna da batez ere parte hartu zuelako film ezagun hauetan: An American in Paris (1951), Anchors Aweigh (1945) eta Singin’ in the Rain (1952), baina film musikal askotan eskuhartu zuen, modatik joan ziren arte, 1950 hamarraldiaren bukaeran.

Lan egin zuen aktore, koreografo edo zuzendari moduan 1940 eta 1950 hamarraldietako musikal ospetsuenetako batzuetan, For Me and My Gal (1942) filmarekin hasita, non debutatu zuen Judy Garland-ekin, eta beste hauekin segituta: Du Barry Was a Lady (1943), Thousands Cheer (1943), The Pirate (1948), On the Town (1949), eta It's Always Fair Weather (1955), besteak beste.

Urte batzuk geroago, parte hartu zuen bi filmetan, genero musikaletik kanpo: Inherit the Wind (1960) eta What a Way to Go! (1964). Zuzendari moduan ere nabarmendu zen, bereziki 1969an, Hello Dolly! filmarekin, zeina Oscar sarietarako izendatu baitzuten.[3][4][5]

Berak eragindako berrikuntzek eraldatu egin zituzten Hollywood-eko musikalak. Zerikusi handia izan zuen, bestalde, zine zaleek balleta onartzearekin.

1952an Kellyk Akademiaren Ohorezko saria jaso zuen, bere lorpenengatik, justu An American in Paris filmak sei sari irabazi zituenean Oscar sarietan, film onenari emandakoa barne. Hil bitartean, sari eta aitorpen ugari jaso zituen.[6]

Biografia

aldatu

Gene Kelly jaio zen Pittsburgh hiriko auzorik apalenetako batean, Pensilvanian, langile-familia batean. Beraren aitak fonografoak saltzen zituen, eta amak, Harriet, eragin handia izan zuen Gene eta haren anaien dantzarako zaletasunean. Amak berak bultzatu zuen The Five Kellys taldea, bost anaiek osatua. Taldea desegin ondoren, Gene eta Fred anaiek segitu zuten koreografia biziak prestatzen The Kelly Brothers izenarekin.

1929ko beheraldi ekonomikoan, eta unibertsitate ikasketak amaitu bitartean (1933an Ekonomian graduatu zen), Kelly hasi zen zenbait lan egiten, familia aurrera ateratze aldera. Halako batean, familia-negozio moduan, dantza-akademia bat ireki zuten Pittsburghen, eta gero beste bat Johnstown-en, eta bietan Kelly zuzendarikide eta dantza-irakasle izan zen. Akademiak funtzionatzen hasi zirenean, erabaki zuen garaia zela New York-era joateko, bertan lan bat bilatzeko koreografo moduan.

Filmografia

aldatu

Filmen zuzendaria eta itzuli bada beste hizkuntza batera (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera) beste izenburu batekin taula honetan ikus daiteke:

Urtea Filma Zuzendaria Beste izenburu batzuk
1942 For Me and My Gal Busby Berkeley gaztelaniaz: Por mi chica y por mí frantsesez: Pour moi et ma mie katalanez: Per mi i la meva noia
1943 DuBarry Was a Lady Roy Del Ruth gaztelaniaz: La Dubarry era una dama frantsesez: La Du Barry était une dame katalanez: Du Barry Was a Lady
1943 The Cross of Lorraine Tay Garnett gaztelaniaz: La cruz de Lorena frantsesez: La Croix de Lorraine
1943 Thousands Cheer George Sidney frantsesez: La Parade aux étoiles
1943 Pilot #5 George Sidney gaztelaniaz: Una vida por un amor frantsesez: Pilot N° 5
1944 Cover Girl Charles Vidor gaztelaniaz: Las modelos frantsesez: La Reine de Broadway katalanez: Les models
1944 Christmas Holiday Robert Siodmak gaztelaniaz: Luz en el alma frantsesez: Vacances de Noël
1945 Anchors Aweigh George Sidney gaztelaniaz: Levando anclas frantsesez: Escale à Hollywood katalanez: Lleveu àncores! galizieraz: Levando áncoras
1945 Ziegfeld Follies Roy Del Ruth
1947 Living in a Big Way Gregory La Cava gaztelaniaz: Vivir a lo grande
1948 The Three Musketeers George Sidney gaztelaniaz: Los tres mosqueteros frantsesez: Les Trois Mousquetaires
1948 The Pirate Vincente Minnelli frantsesez: Le Pirate katalanez: El pirata
1948 Words and Music Norman Taurog gaztelaniaz: Letra y música frantsesez: Ma vie est une chanson
1949 On the Town Gene Kelly gaztelaniaz: Un día en Nueva York frantsesez: Un jour à New York katalanez: Un dia a Nova York
1950 Black Hand Richard Thorpe gaztelaniaz: La Mano Negra frantsesez: La Main noire
1950 Some of the Best: Twenty-Five Years of Motion Picture Leadership
1950 Take Me Out to the Ball Game Busby Berkeley frantsesez: Match d'amour
1950 Summer Stock Charles Walters gaztelaniaz: Repertorio de verano frantsesez: La Jolie Fermière
1951 It's a Big Country Clarence Brown gaztelaniaz: Un gran país
1951 An American in Paris Vincente Minnelli gaztelaniaz: An american in Paris frantsesez: Un Américain à Paris katalanez: Un americà a París galizieraz: Un americano en París
1952 Love Is Better Than Ever Stanley Donen frantsesez: Ruse d'amour
1952 The Devil Makes Three Andrew Marton gaztelaniaz: ...Y con el diablo somos tres frantsesez: Le diable fait le troisième
1952 Singin' in the Rain Gene Kelly gaztelaniaz: Cantando bajo la lluvia frantsesez: Chantons sous la pluie katalanez: Cantant sota la pluja
1954 Seagulls Over Sorrento John Boulting gaztelaniaz: La cresta de la ola frantsesez: L'Île du danger
1954 Deep in My Heart Stanley Donen gaztelaniaz: Profundamente en mi corazón frantsesez: Au fond de mon cœur
1954 Brigadoon Vincente Minnelli
1955 It's Always Fair Weather Gene Kelly gaztelaniaz: Siempre hace buen tiempo frantsesez: Beau fixe sur New York katalanez: Sempre fa bon temps
1956 Invitation to the Dance Gene Kelly gaztelaniaz: Invitación a la danza frantsesez: Invitation à la danse
1957 Les Girls George Cukor gaztelaniaz: Las girls
1957 The Happy Road Gene Kelly gaztelaniaz: El camino feliz frantsesez: La Route joyeuse
1958 Marjorie Morningstar Irving Rapper gaztelaniaz: Nací para ti frantsesez: La Fureur d'aimer
1960 Let's Make Love George Cukor frantsesez: Le Milliardaire
1960 Inherit the Wind Stanley Kramer frantsesez: Procès de singe katalanez: L'herència del vent
1964 What a Way to Go! J. Lee Thompson frantsesez: Madame Croque-maris
1967 The Young Girls of Rochefort Jacques Demy gaztelaniaz: Las señoritas de Rochefort frantsesez: Les Demoiselles de Rochefort euskaraz: « Les Demoiselles de Rochefort » katalanez: Les senyoretes de Rocaport
1973 40 Carats Milton Katselas gaztelaniaz: Cuarenta quilates frantsesez: Quarante carats
1974 That's Entertainment! Jack Haley Jr. gaztelaniaz: Érase una vez en Hollywood frantsesez: Il était une fois à Hollywood katalanez: Això és l'espectacle
1976 That's Entertainment, Part II Gene Kelly gaztelaniaz: Hollywood, Hollywood frantsesez: Hollywood, Hollywood katalanez: Això és l'espectacle
1977 Viva Knievel! Gordon Douglas gaztelaniaz: ¡Viva Knievel! frantsesez: Le Casse-cou
1980 Xanadu Robert Greenwald
1981 Reporter Raymond Depardon gaztelaniaz: Reporters frantsesez: Reporters
1985 That's Dancing! Jack Haley Jr. gaztelaniaz: ¡Esto sí es bailar!
1993 The Young Girls Turn 25 Agnès Varda gaztelaniaz: Les demoiselles ont eu 25 ans frantsesez: Les demoiselles ont eu 25 ans euskaraz: « Les demoiselles ont eu 25 ans »
1994 That's Entertainment! III Bud Friedgen

Zuzendaria

Antzerkia

aldatu

Telebista

aldatu

Sariak eta ohoreak

aldatu
 
Gene Kelly-ri omen egiteko plaka Pittsburgheko Unibertsitatean.
  • 1942 – Berrikuspeneko Batzorde Nazionalaren Aktore Onenaren Saria, For Me and My Gal filmean egindako lanagatik
  • 1946: Gizonezko aktore Onenaren Oscar Sarirako izendapena Anchors Aweigh filmagatik (1945)
  • 1951 – Urrezko Globoa sari baterako izendatu zuten An American in Paris film musikal edo komedia bateko gizonezko aktore onenarentzat.
  • 1952 – Honorary Academy saria "aktore, abeslari, zuzendari eta dantzari gisa duen aldakortasuna aitortzeko, eta, bereziki, zinemako koreografiaren artean egindako lorpen bikainengatik". Oscar hori sute batean galdu zen 1983an, eta 1984ko Akademiako Sarietan ordezkatu zuten.
  • 1953 – Amerikako Zuzendaritza Kontseiluaren izendapena, Zuzendari onena Singin' in the Rain filmagatik, 1952 (Stanley Donenekin partekatua).
  • 1956: Urrezko Hartza Berlingo Nazioarteko 6. Zinemaldian, Invitation to the Dance filmagatik.[7]
  • 1958: Les Girlsen filmagatik Golden Laurel sarirako izendapena, gizonezkoen musika-jarduera onenagatik.
  • 1958: Dance Magazine aldizkariaren urteko telebista-saria dantzarako: Omnibus telesaileko A Man's Game-gatik. Kantu onenerako Emmy baterako ere izendatu zuten.
  • 1960 – Frantzian, Kelly Ohorezko Legioaren Chevalier bihurtu zen.
  • 1960 - Hollywoodeko Fame pasealekuko izarra.
  • 1962: Gene Kelly Dantza Zinemaldia, Arte Modernoaren Museoak antolatuta
  • 1964: Aktore Onenaren Saria, What a Way to Go! (1964) Locarnoko Nazioarteko Zinemaldian
  • 1967 – Haurrentzako Programetarako Emmy saio berezia, Jack and Beanstalk filmagatik
  • 1970: Golden Globerako izendapena zuzendari onenerakoa, Hello, Dolly! filmagatik1969
  • 1970: Amerikako Zuzendarien Elkartearen zuzendari onenaren izendapena, Hello, Dolly! filmagatik1969
  • 1981: Cecil B. DeMille saria Golden Globesen barruan
  • 1981: Kelly izan zen 2 asteko zinemaldiko gaia Frantzian
  • 1982 – Biziarteko Lorpenen Saria Kennedy Center Honors Zentroaren urteko bosgarren akitaldian
  • 1985: American Film Institute-ren biziarteko lorpenen saria
  • 1989: Pantailako aktoreen gremioaren bizitza mailako lorpenen saria
  • 1991: Pittsburgh Civic Light Operak Gene Kelly Sariak inauguratu zituen, Pennsylvaniako Allegheny konderriko goi-mailako musikalei urtero ematen zaizkienak.
  • 1992: indukzioa American Theater Hall of Famen
  • 1994: Arteen Domina Nazionala, Bill Clinton[8] Estatu Batuetako presidenteak emana
  • 1994 – Hiru Tenoreek "Singin' in the Rain" kantatu zuten, Los Angeleseko Dodger estadioan emandako kontzertu batean.
  • 1996 – Cesar Ohorezko Saria, Frantziako zinema-sari nazional nagusia da.
  • 1996 – Akademiako Sarien zeremonian, Quincy Jones zuzendariak omenaldia egin zion hil berria zen Kellyri, eta Savion Glover-ek "Singin' in the Rain" dantzatu zuen.
  • 1997 – 26. sailkatua Empire (UK) aldizkariaren "The Top 100 Movie Stars of All Time" zerrendan
  • 1999 – 15. sailkatua American Film Institute-ren Hollywoodeko zerrenda klasikoan: "Gizonezkoen elezaharrik onenak"
  • 2013 – "Singin' in the Rain" izan zen lehena "The Nation's Favorite Dance Moment" leihaketan.[argitu].

Erreferentziak

aldatu
  1. (Ingelesez) Mitoma, Judy; ZIMMER, ELIZABETH; Stieber, Dale Ann. (2013-10-18). Envisioning Dance on Film and Video. Routledge ISBN 978-1-135-37644-4. (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
  2. (Ingelesez) Nicholas, Larraine; Morris, Geraldine. (2017-07-14). Rethinking Dance History: Issues and Methodologies. Taylor & Francis ISBN 978-1-134-82763-3. (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
  3. (Ingelesez) «100 Greatest Film Musicals» digitaldreamdoor.com (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
  4. «The Best Movie Musicals of All Time» web.archive.org 2016-02-21 (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
  5. «The Top 100 Greatest Movie Musicals of All Time — OnStage» web.archive.org 2016-02-06 (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
  6. (Ingelesez) «The 42nd Academy Awards | 1970» www.oscars.org 2014-10-04 (Noiz kontsultatua: 2024-05-14).
  7. «6th Berlin International Film Festival: Prize Winners» berlinale.de.
  8. «National Medal of Arts» www.nea.gov (National Endowment for the Arts).

Bibliografia

aldatu
  • Wise, James. Stars in Blue: Movie Actors in America's Sea Services. Annapolis, MD: Naval Institute Press, 1997. ISBN 1557509379 OCLC 36824724

Kanpo estekak

aldatu