Urriaren 4
data
Urriaren 4a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hirurogeita hamazazpigarren eguna da, 278.a bisurteetan. 88 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1976 - ETAk jarritako bonba batek Juan María de Araluce Villar Gipuzkoako ahaldun nagusia eta beste lau polizia nazional hil zituen.
- 1980 - ETAk hiru guardia zibil hil zituen Agurainen.
- 2006 -
- Miguel Sanz, Nafarroako lehendakaria Nafarroako Unibertsitatean elebitasun osoa ezartzearen aurka agertu zen.
- Emakumeen prostituzio sare bateko kideak atxilotu zituen Ertzaintzak Bilboko Maria Diaz de Haro kalean.
- 2007 - Baltasar Garzon Espainiako epaileak Batasuneko mahai nazionala atxilotzeko agindua eman eta Espainiako Poliziak 23 kide atxilotu zituen, horien artean Joseba Permach, Juan Joxe Petrikorena eta Rufino Etxeberria.
Mundua aldatu
- 1582 - Gregorio XIII.a aitasantuak K. a. 46 urtetik aurrera ezarria zegoen Juliotar egutegia kendu eta haren ordez Gregoriotar egutegia ezarri zuen.
- 1824 - Mexikoko lehen konstituzioa indarrean jarri eta errepublika aldarrikatzen da.
- 1957 - Sobietar batasunak (SESB) gizakiak espazioratu duen lehen objektua orbitaratu zuen, Sputnik satelite artifiziala kazakstanen dagoen Baikonurgo kosmodromotik.
- 1993 - 1993ko Errusiako konstituzio-krisian Boris Yeltsin presidentearen aginduz militarrek Errusiako Etxe Zuria bonbardatu zuten.
- 2001 - Anthrax kasu baten berri eman zen Ameriketako Estatu Batuetan.
- 2007 - Sputnik lehen satelite artifizialaren jaurtiketaren 50. urteurrena ospatu zen.
- 2010 - Hungariako Ajka herriko aluminio lantegi bateko uharka hautsi, bertako lohi toxikoa isuri eta sortutako olatuak 7 lagun hil, 2 desagertu eta hondamendi ekologiko larria sortzen zuen.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1967 - Zigor, Francisco Escuderoren musika eta Manuel Lekuonaren libretoa duen opera estreinatu zen Bilboko Coliseo Albia antzokian, kontzertu bertsioan.
- 2015 - Kilometroak jaia Usurbil udalerrian ospatu zen.
Mundua aldatu
- 1990 - Beverly Hills, 90210 telesaila AEBtako FOX telebista katean estreinekoz aireratu zen.
- 2002 - Red Dragon ("Herensuge Gorria") filma estreinatu zen, Brett Ratnerek zuzendu eta Anthony Hopkins, Edward Norton, Ralph Fiennes, Harvey Keitel, Emily Watson, Mary-Louise Parker eta Philip Seymour Hoffman aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1913 - Atotxa futbol zelaia Erreala eta Bilboko Athletic Klubaren arteko partiduaz inauguratu zen.
Mundua aldatu
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1289 - Luis I.a Nafarroakoa, Nafarroa eta Frantziako errege eta Xanpaina eta Brieko kondea (h. 1316).
- 1777 - Frantzisko Maria Etxezarreta, bizkaitar itsasgizona (h. 1842).
- 1848 - Francisco Gaskue, gipuzkoar ingeniaria eta musikologoa (h. 1920).
- 1872 - Ernest Fourneau, Euskal Herri nahiz frantses estatu mailan kimioterapiaren sortzailea (h. 1949).
- 1911 - Francisco Iriondo, gipuzkoar futbolaria (h. 1983).
- 1917 - María Teresa Sesé, euskal idazlea.
- 1922 - Aurea Etxaniz, gipuzkoar erraketista (h. 2019).
- 1938 - Pako Pozueta, gipuzkoar politikaria (h. 2021).
- 1947 - Juan José Laborda, bizkaitar politikari eta historialaria.
- 1956 - Miren Leanizbarrutia, euskal politikari jeltzalea.
- 1958 - Rikardo Arregi Diaz de Heredia, euskal poeta eta itzultzailea.
- 1959 - Patxi López, Eusko Jaurlaritzako 6. lehendakaria.
- 1960 - Eulogio Genoba, gipuzkoar arraunlari ohia.
- 1962 - Patxi Iru, bizkaitar futbolari ohia.
- 1969 - Nekane Martiarena Labandibar, gipuzkoar psikologoa, hezitzailea eta herrigintza zale eta sortzailea.
- 1970 - David de Jorge, Robin Food, gipuzkoar sukaldaria.
- 1971 - Mikel Markez, euskal abeslaria.
- 1974 - Ricardo Etxarte, nafar judoka.
- 1976 - Vito Rogado, gipuzkoar aktorea.
- 1981 - Joseba Usabiaga, gipuzkoar aktorea.
- 1984 - Paula Estévez, gipuzkoar ilustratzailea, komikigilea eta musikaria.
- 1985 - Joseba Garmendia, bizkaitar futbolaria.
Mundua aldatu
- 1379 - Henrike III.a Gaztelakoa, Gaztela eta Leongo erregea (h. 1406).
- 1472 - Lucas Cranach Zaharra, alemaniar margolari eta grabatzailea (h. 1553).
- 1515 - Lucas Cranach Gaztea, alemaniar margolaria (h. 1586).
- 1528 - Francisco Guerrero, espainiar musikagilea (h. 1599).
- 1542 - Roberto Bellarmino, italiar teologoa eta apezpikua (h. 1621).
- 1550 - Karlos IX.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1611).
- 1607 - Francisco de Rojas Zorrilla, espainiar dramagilea (h. 1648).
- 1626 - Richard Cromwell, ingeles politikaria, Ingalaterra, Eskozia eta Irlandako Errepublikako Lord Babeslea (h. 1712).
- 1657 - Francesco Solimena, italiar barrokoko margolaria (h. 1747).
- 1768 - Francisco José de Caldas, kolonbiar abokatua, ingeniari militarra, autodidakta naturalista, matematikaria, geografoa eta asmatzailea (h. 1816).
- 1787 - François Pierre Guillaume Guizot, frantziar politikari eta historialaria (h. 1874).
- 1797 - Jeremias Gotthelf, suitzar idazlea (h. 1854).
- 1810 -
- Eliza McCardle Johnson, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 1876).
- Félix Pyat, frantses idazlea (h. 1889).
- 1814 - Jean-François Millet, frantziar margolari errealista, grabatzaile eta marrazkilaria (h. 1875).
- 1816 - Eugène Pottier, frantziar politikaria, Lehenengo Internazionaleko kidea (h. 1887).
- 1819 - Francesco Crispi, italiar politikaria (h. 1901).
- 1822 - Rutherford Birchard Hayes, Ameriketako Estatu Batuetako 19. Presidentea (h. 1893).
- 1835 - Antonio Ruiz-Cabal, andaluziar elizgizona (h. 1908).
- 1843 - Marie-Alphonsine, palestinar moja, Jerusalemgo Errosario Santuko Ahizpak domingotar kongregazioaren sortzailea (h. 1927).
- 1846 - Achille Luchaire, frantziar historialaria (h. 1908).
- 1853 - Armando Palacio Valdés, espainiar idazlea (h. 1938).
- 1860 - Sidney Paget, Viktoriar Aroko britainiar ilustratzailea (h. 1908).
- 1861 - Frederic Remington, estatubatuar margolari, eskultore, ilustratzaile eta idazlea (h.1909).
- 1879 - Benjamín Zeledón, nikaraguar politiko liberal eta militarra (h. 1912).
- 1880 - Joan March, espainiar finantza-gizona (h. 1962).
- 1881 -
- Walther von Brauchitsch, Alemaniako Armadako komandante nagusia Bigarren Mundu Gerran. (h. 1948).
- André Salmon, frantziar idazlea (h. 1969).
- 1884 - Félix Gouin, Frantziako Estatuburua (h. 1977).
- 1892 - Engelbert Dollfuss, Austriako kantzelaria (h. 1934).
- 1895 -
- Giovanni Brunero, italiar txirrindularia (h. 1934).
- Buster Keaton, zinema mutu komikoaren zuzendari eta aktore estatubatuar garrantzitsuenetarikoa (h. 1966).
- Richard Sorge, alemaniar kazetari eta sobietar espioia (h. 1944).
- 1898 - Otti Berger, hungariar ehungile diseinatzailea eta Bauhauseko irakaslea (h. 1944/45).
- 1899 - Franz Jonas, Austriako presidentea (h. 1974).
- 1903 -
- John Vincent Atanasoff, estatubatuar fisikaria, ENIAC lehen ordenagailu elektroniko digitalaren gurasoetako bat (h. 1995).
- Ernst Kaltenbrunner, austriar abokatu eta politikaria, Alemania Naziko goi-mailako ofiziala (h. 1946).
- 1906 -
- Mary Celine Fasenmyer, estatubatuar matematikaria (h. 1996).
- Alice Stewart, britainiar mediku eta epidemiologoa (h. 2002).
- 1912 - Joaquín Vallejo Arbeláez, kolonbiar ingeniari, ekonomista, idazle eta politikaria (h. 2005).
- 1916 -
- Vitali Ginzburg, errusiar fisikaria, 2003ko Fisikako Nobel Saria (h. 2009).
- George Sidney, estatubatuar zinema zuzendari eta ekoizlea (h. 2002).
- 1917 - Violeta Parra, txiletar folk abeslari, margolari, kantagile, eskultore, brodatzaile eta zeramikagilea (h. 1967).
- 1918 - Kenichi Fukui, japoniar kimikaria, 1981eko Kimikako Nobel Saria (h. 1998).
- 1921 - Francisco Morales-Bermúdez, Peruko presidentea (h. 2022).
- 1923 - Charlton Heston, estatubatuar aktorea (h. 2008).
- 1928 -
- Javier Basilio, espainiar kazetaria (h. 1992).
- Alvin Toffler, estatubatuar soziologoa eta idazlea (h. 2016).
- 1930 - Svava Jakobsdóttir, islandiar idazlea (h. 2004).
- 1934 - Rudy Wiebe, kanadar eleberrigilea.
- 1935 - Maruja Lozano, espainiar bolero eta kopla-kantaria (h. 2022).
- 1936 -
- Henry Kamen, britainiar historialaria.
- Cynthia McLeod, surinamdar eleberrigilea.
- 1937 - Franz Vranitzky, Austriako kantzilerra.
- 1938 - Kurt Wüthrich, suitzar kimikari eta unibertsitate-irakaslea, 2002ko Kimikako Nobel Saria.
- 1941 -
- Anne Rice, estatubatuar idazlea (h. 2021).
- Robert Wilson, estatubatuar antzerkilaria eta artista.
- 1942 - Jóhanna Sigurðardóttir, Islandiako lehen ministroa eta modu ireki batean lesbiana zela esaten zuen munduko lehen estatu burua.
- 1944 - Rocío Dúrcal, espainiar aktorea eta abeslaria (h. 2006).
- 1946 -
- Tak Wah Mak, kanadar biologoa, T-zelula hartzailearen genearen aurkitzailea.
- Susan Sarandon, estatubatuar aktorea.
- 1947 - Nobuo Kawakami, japoniar futbolari ohia.
- 1949 -
- Armand Assante, estatubatuar aktorea.
- Mariano Barbacid, espainiar biokimikaria, minbizia sortzen duten geneen ikerkuntzaren aitzindaria.
- Luis Sepúlveda, txiletar idazle, kazetari eta zinemagilea (h. 2020).
- 1950 - Francisco Araiza, mexikar opera abeslaria, tenorea.
- 1953 -
- Josep Cuní, kataluniar kazetari, telebista aurkezle eta irrati esataria.
- Elisabetta Viviani, italiar abeslari eta aktorea.
- 1955 -
- Jorge Valdano, argentinar futbolari eta entrenatzaile ohia.
- Carmen Valero, espainiar atleta ohia.
- 1956 - Christoph Waltz, austriar-alemaniar aktorea.
- 1960 - Ana Botín, espainiar bankaria, Banco Santander Taldeko presidentea.
- 1967 - Liev Schreiber, estatubatuar aktorea.
- 1971 -
- Toshiya Fujita, japoniar futbolari ohia.
- Pablo Trapero, argentinar zinema zuzendaria.
- 1974 - Paco León, espainiar aktorea.
- 1975 -
- Sandra Barneda, kataluniar telebista aurkezlea eta idazlea.
- Cristiano Lucarelli, japoniar futbolari ohia.
- 1976 -
- Alicia Silverstone, estatubatuar aktorea.
- Ueli Steck, suitzar alpinista (h. 2017).
- 1977 -
- Bel Olid, kataluniar irakasle, idazle eta itzultzailea.
- Najat Vallaud-Belkacem, marokoar jatorriko frantziar politikaria.
- 1980 - Tomáš Rosický, txekiar futbolari ohia.
- 1984 - Lena Katina, errusiar abeslari eta musikagilea, t.A.T.u. bikoteko kidea.
- 1986 - Sara Forestier, frantziar aktorea.
- 1987 - Atomu Tanaka, japoniar futbolaria.
- 1988 -
- Melissa Benoist, estatubatuar aktorea.
- Katia-Sofia Hakim, franko-libanoar poeta, itzultzaile eta musikologoa.
- Derrick Rose, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
- 1989 - Dakota Johnson, estatubatuar aktorea.
- 1990 - Wellington Rocha, brasildar-timortar futbolaria.
- 1991 - Agostina Burani, Buri, argentinar saskibaloi-jokalaria.
- 1992 -
- 1994 - Tania Álvarez Yates, galiziar piraguista eta kayaklaria.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1818 - Manuel Sagasti, euskal herritar musikaria (j. 1789).
- 1970 - Fabiana Zudaire, gipuzkoar musikaria eta musika irakaslea (j. 1894).
- 1976 - Juan Maria Araluze, bizkaitar notario eta politikaria, ETA militarrak eraila (j. 1917).
- 1985 - Domingo Unanue, euskal arkitektoa (j. 1901).
- 2004 - Martin Ugalde, gipuzkoar kazetaria, euskal idazlea eta politikaria (j. 1921).
- 2010 - Juan Jose Sagardui, euskal txirrindularia (j. 1941).
- 2017 - Jesús Mosterín, bizkaitar filosofoa, Bartzelonan (j. 1941).
Mundua aldatu
- 1227 - Abdallah al-Adil, almohadeen buruzagia, Inperioko kalifa.
- 1497 - Benozzo Gozzoli, italiar Pizkundeko margolaria (j. 1420).
- 1582 - Santa Teresa Avilakoa, espainiar erlijioso karmeldar eta idazlea (j. 1515).
- 1669 - Rembrandt, herbeheretar margolari eta irarlea (j. 1606).
- 1680 - Pierre-Paul Riquet, frantziar ingeniaria, Midiko kanala eraiki zuena.
- 1688 - Philip Koninck, holandar margolari barrokoa (j. 1619).
- 1747 - Amaro Pargo, espainiar kortsarioa (j. 1678).
- 1820 - Claudine Picardet, frantziar kimikaria, minerologoa, meteorologoa eta itzultzaile zientifikoa (j. 1735).
- 1821 - Marie-Louise Lachapelle, frantziar obstetra (j. 1769).
- 1851 - Manuel Godoy, Bakearen Printzea, espainiar politikaria (j. 1767).
- 1859 - Karl Baedeker, alemaniar liburu-argitaratzailea (j. 1801).
- 1864 - Jacques Jasmin, okzitaniar poeta (j. 1798).
- 1876 - Johannes Rebmann, alemaniar misiolaria (j. 1820).
- 1904 - Frédéric Auguste Bartholdi, frantziar eskultorea, Askatasunaren Estatuaren egilea (j. 1834).
- 1911 - Joseph Bell, eskoziar doktorea eta zientzialaria (j. 1837).
- 1912 - Benjamín Zeledón, nikaraguar politiko liberal eta militarra (j. 1879).
- 1935 - Jean Béraud, frantziar margolari inpresionista (j. 1849).
- 1936 -
- José Gafo, espainiar apaiz eta politikaria, eraila (j. 1881).
- Wilhelm Meyer-Lübke, suitzar hizkuntzalari, erromanista eta hispanista (j. 1861).
- 1937 - Mikhail Liber, lituaniar mentxebike judutarra (j. 1880).
- 1947 - Max Planck, alemaniar fisikaria, teoria kuantikoaren sortzaile eta XX. mendeko fisikari onenetarikoa (j. 1858).
- 1951 - Henrietta Lacks, aforamerikar emakumea, HeLa zelula hilezkorren emailea (j. 1920).
- 1955 - Alexandros Papagos, Greziako lehen ministroa (j. 1883).
- 1962 - Carlos Carsolio, mexikar alpinista.
- 1968 - Hitoshi Imamura, japoniar jenerala (j. 1886).
- 1970 - Janis Joplin, estatubatuar rock and roll eta blues abeslaria, rockaren historian izartzat hartzen den lehenengo emakumea (j. 1943).
- 1971 - Alberto Fermín Zubiria, Uruguaiko presidentea (j. 1901).
- 1974 - Anne Sexton, estatubatuar poeta, poesia konfesionala idazteagatik ezaguna (j. 1928).
- 1982 - Glenn Gould, kanadar musikagile eta pianojolea (j. 1932).
- 1989 - Graham Chapman, ingeles umorista eta idazlea (j. 1941).
- 1992 - Denny Hulme, zeelandaberritar 1 Formulako auto-gidaria, munduko txapelduna 1967an (j. 1936).
- 1996 - Silvio Piola, italiar futbolari eta entrenatzailea (j. 1913).
- 1999 - Bernard Buffet, frantziar margolari garaikidea (j. 1928).
- 2000 - Michael Smith, britainiar-kanadar kimikaria, 1993ko Kimikako Nobel Saria (j. 1932).
- 2002 - André Delvaux, belgikar zinema-zuzendaria (j. 1926).
- 2009 - Mercedes Sosa, Argentinako folkloreari zabalkundea eta berrikuntza eskaini zizkion abeslaria (j. 1935).
- 2013 - Võ Nguyên Giáp, vietnamdar militar komunista, Indotxinako Gerrako eta Vietnamgo Gerrako heroia (j. 1911).
- 2014 - Jean-Claude Duvalier, Baby Doc, Haitiko presidentea (j. 1951).
- 2015 - Eduardo Pavlovsky, argentinar antzerkigilea, zuzendaria eta antzezlea, eta mediku psikoanalista (j. 1933).
- 2016 - Gideon Toury, israeldar itzultzaile eta teorialaria (j. 1942).
- 2017 - Liam Cosgrave, Irlandako Errepublikako Taoiseacha (j. 1920).
- 2019 - Diahann Carrol, estatubatuar aktore, abeslari, modelo eta ekintzailea (j. 1935).
- 2020 - Kenzō Takada, japoniar moda diseinatzailea (j. 1939).
- 2022 -
- Beatriz Álvarez-Guerra, espainiar aktorea (j. 1994).
- Ian Hamilton, eskoziar abokatu eta ekintzaile abertzalea (j. 1925).
- Maruja Lozano, espainiar bolero eta kopla-kantaria (j. 1935).
- Loretta Lynn, estatubatuar country abeslaria (h. 1932).
- Paulo César, brasildar futbolaria (j. 1952).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- San Frantzisko Asiskoaren eguna.
- Sehaska egutegiko izendegia: Frantzisko, Patxi, Pantxoa, Patxo eta Frantses.
