Boris Jeltsin

sobietar eta errusiar politikaria, Errusiako Federazioaren I. presidentea
Boris Yeltsin» orritik birbideratua)

Boris Nikolaievitx Jeltsin,[1] errusieraz Борис Николаевич Ельцин /bɐˈrʲis nʲɪkɐˈlaɪvʲɪtɕ ˈjelʲtsʲɨn/ ahoskatua, (1931ko otsailaren 1a - 2007ko apirilaren 23a) errusiar politikaria izan zen. Sobietar Batasunaren desagertzearen eta Estatu Independenteen Komunitatearen sorreraren erantzulea izan zen. 1990ean Errusiako lehen presidentea bihurtu zen, zuzenki aukeratua izan zen lehena izanik.

Boris Jeltsin


Supreme Commander-in-Chief of the Armed Forces of the Russian Federation (en) Itzuli

1992ko maiatzaren 7a - 1999ko abenduaren 31

Defentsa ministro

1992ko martxoaren 16a - 1992ko maiatzaren 18a
Konstantin Kobets (en) Itzuli - Pavel Grachev (en) Itzuli

Errusiako lehen ministro

1991ko azaroaren 6a - 1992ko ekainaren 15a
← baliorik ez - Jegor Gaidar

1. Errusiako presidente

1991ko uztailaren 10a - 1999ko abenduaren 31
← baliorik ez - Vladimir Putin

Chairman of the Supreme Soviet of the Russian Federation (en) Itzuli

1990eko maiatzaren 29a - 1991ko uztailaren 10a
Vitaly Vorotnikov (en) Itzuli - Ruslan Khasbulatov
First Secretary of the Moscow Communist Party (en) Itzuli

1985eko abenduaren 23a - 1987ko azaroaren 11
Viktor Grishin (en) Itzuli - Lev Zaykov (en) Itzuli
Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboaren Sobiet Goreneko kide


SESBeko Sobiet Goreneko kide


Council of Ministers of the USSR (en) Itzuli


people's deputy of union of socialist soviet republics (en) Itzuli


Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuneko Sobiet Goreneko kidea


Secretariat of the Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union (en) Itzuli


Sverdlovsk regional committee of CPSU (en) Itzuli

Bizitza
JaiotzaButka (en) Itzuli1931ko otsailaren 1a
Herrialdea Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna  (1931ko otsailaren 1a -  1991ko abenduaren 26a)
 Errusia  (1991ko abenduaren 26a -  2007ko apirilaren 23a)
BizilekuaProfessor Мöxämmätyarof Street (en) Itzuli
Qorı Yılğa (en) Itzuli
Butka (en) Itzuli
Berezniki (en) Itzuli
Jekaterinburg
Mosku
Lehen hizkuntzaerrusiera
HeriotzaMosku2007ko apirilaren 23a (76 urte)
Hobiratze lekuaNovodevitxi hilerria
Heriotza moduaberezko heriotza: bihotz-gutxiegitasuna
Familia
AitaNikolai Ignatievich Yeltsin
AmaClaudia Vasilievna Jeltsina
Ezkontidea(k)Naina Jeltsina  (1956ko irailaren 28a -  2007ko apirilaren 23a)
Seme-alabak
Anai-arrebak
Hezkuntza
HeziketaUral State Technical University (en) Itzuli
Ural Federal University (en) Itzuli
Hizkuntzakerrusiera
Jarduerak
Jarduerakingeniari zibila eta politikaria
Altuera187 zentimetro
Lantokia(k)Jekaterinburg eta Mosku
Jasotako sariak
KidetzaSobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren Batzorde Zentrala
Zerbitzu militarra
GraduaSupreme Commander-in-Chief of the Armed Forces of the Russian Federation (en) Itzuli
koronel
Parte hartutako gatazkak1991ko Moskuko estatu-kolpea
1993ko Errusiako konstituzio-krisia
Georgian Civil War of 1991-1993 (en) Itzuli
Lehen Txetxeniako Gerra
Tajikistani Civil War (en) Itzuli
War of Dagestan (en) Itzuli
Bigarren Txetxeniako Gerra
East Prigorodny conflict (en) Itzuli
Nagorno-Karabakh conflict (en) Itzuli
Transnistria conflict (en) Itzuli
Incident at Pristina airport (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaErrusiar Eliza Ortodoxoa
kristautasun ortodoxoa
Alderdi politikoa Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista
hautagai independente

IMDB: nm0947418 Allocine: 37167
Find a Grave: 19058255 Edit the value on Wikidata

Haren erabakiek zeresan handia eragin zuten. Demokraziaren izenean, Sobiet Batasuna desegin eta berak bultzatutako erreforma ekonomikoek Errusian krisi ekonomikoa eragin zuten. Herrialdea bere onera itzuli zenerako, haren ospeak nabarmen egin zuen behera. Hala ere, Jeltsinen akatsik larriena Txetxeniari erasotzea izan zen. Independentisten kontrako bi gerretan milaka pertsona hil ziren. Mikhail Gorbatxovek —gerora haren etsai bilakatu zen— ibilbide politikoa hasi zion, 1985ean Alderdi Komunistaren Moskuko arduradun izendatu zuenean. Bi urte iraun zuen bi buruzagien arteko laguntasunak. 1987an kargugabetu egin zuten, Gorbatxoven politika kritikatzeagatik. Bi urte geroago, Alderdi Komunista utzi zuen. Haren garai onenak iristear zeuden.[2]

Urrezko aroa aldatu

Sobiet Batasunean nagusi ziren komunisten sostengurik ez zuen arren, eserleku bat lortu zuen Diputatuen Kongresuan, hautesleen % 90en bozez. Horri esker, Sobiet Gorenean sartu zen. Baina ez zuen SESBen alde lan egiteko asmorik, eta ekainean, Errusiaren independentzia aldarrikatu zuen. Berak irabazi zituen Errusian egin ziren lehen hauteskundeak. Sobiet Batasuna desagertzear zegoen. Irabazi eta urtebetera, SESBeko buruzagi kontserbadoreenek Gorbatxoven kontrako estatu kolpea egin zuten. Sobiet Batasuneko presidentea Krimean atxilotu zuten. Jeltsinek milaka manifestari bildu zituen Moskuko Etxe Zuriaren atarian —Legebiltzarra— eta hala matxinada etetea eta Gorbatxov askatzea lortu zuen. Garaipena tanke baten gainetik aldarrikatu zuen. Nazioartearen sostenguarekin, 1991ko abenduan, Sobiet Batasuna desegin, eta Estatu Independenteen Komunitatea sortu zuen haren tokian.[3]

Gainbehera aldatu

Errejimen zaharra desagertzearekin bat, erreforma ekonomikoa iritsi zen Errusiara. Horrek, baina, gizartearen egoera hobetu beharrean, krisia areagotu zuen. Inflazioak gora egin zuen, gutxi batzuk aberastu ziren eta gehiengo handia miserian erori. Hori nahikoa ez eta, 1993an, Jeltsinek presidentetza hartu eta bi urtera, berak legez kanpo utzitako Alderdi Komunistako 180 diputatu Legebiltzarrean itxi ziren. Presidenteak tankeekin eraso zuen Parlamentua. 150 pertsona hil ziren. Urte bat geroago, armada Txetxeniako independentisten kontra bidaltzeak ez zion onik egin ez Jeltsini, ezta herrialdeari ere. Errusiako armada hildakoak bizkarrean eta burumakur itzuli zen Txetxeniako lehen gerratik. Milaka zibil hil ziren gatazkan. Gerora onartu zuen bere hutsegite politikorik handiena izan zela. Hiru urte geroago, 1996an, bozak bigarren aldiz irabazi zituen, baina gaixoaldiak eta alkoholarekin zituen arazoak bitarteko zirela kausa, gehienetan Moskutik urrun izaten zen. Ofizialki presidentea bera bazen ere, erabaki gehienak haren ingurukoek hartzen zituzten. Krimena eta ustelkeria egunerokoak bilakatu ziren. Gerora bere biografian onartu zuen goiz-goizetik hasten zela edaten, «estresa gainditzeko era bakarra» zelako. Agintaldia amaitu baino hilabete batzuk lehenago, 1999ko abenduaren 31n, dimisioa eman zuen[4][5], eta Vladimir Putin espioi ohiaren esku utzi zuen Gobernua. Putinen lehen erabakia Jeltsini eta haren familiari —emaztea eta bi seme-alaba— immunitatea ematea izan zen. Bihotzekoak jota hil zen Errusiako lehen presidente demokratikoa izan zena.[6]

Erreferentziak aldatu

  1. «Boris Yeltsin» web.archive.org 2008-09-11 (Noiz kontsultatua: 2021-05-03).
  2. Lovell, Stephen. (2008). Un destino incierto Rusia desde 1989. (1a. ed. argitaraldia) Intermón Oxfam ISBN 978-84-8452-536-3. PMC 433869863. (Noiz kontsultatua: 2021-02-15).
  3. Taibo, Carlos. ([1995?]). La Rusia de Yeltsin. Editorial Síntesis ISBN 84-7738-340-5. PMC 34565003. (Noiz kontsultatua: 2021-02-15).
  4. Заявление Б.Ельцина о выходе из КПСС. 1990. (Noiz kontsultatua: 2021-05-03).
  5. (Gaztelaniaz) Bonet, Pilar. (1990-07-12). «Yeltsin abandona el PCUS para luchar por el pluripartidismo» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-05-03).
  6. «Borís Yeltsin» www.historiasiglo20.org (Noiz kontsultatua: 2021-02-15).

Kanpo estekak aldatu